ឯកឧត្តម លោកជំទាវ សមាជិក សមាជិកា នៃព្រឹទ្ធសភា រដ្ឋសភា
សមាជិក សមាជិកា រាជរដ្ឋាភិបាល
ឯកអគ្គរាជ/រដ្ឋទូត និងតំណាងស្ថានទូត អង្គទូតនានាប្រចាំកម្ពុជា
គណៈអធិបតីអង្គពិធីទាំងមូល ភ្ញៀវកិត្តិយសជាតិ និងអន្តរជាតិ
ជនរួមជាតិទាំងអស់ជាទីស្រឡាញ់រាប់អាន
ថ្ងៃនេះ ខ្ញុំមានសេចក្តីសោមនស្សរីករាយដោយបានចូលរួមជាមួយឯកឧត្តម លោកជំទាវ លោក/លោកស្រី ភ្ញៀវកិត្តិយសជាតិ និងអន្តរជាតិទាំងអស់ក្នុងពិធីបិទបុណ្យសមុទ្រក្រោមប្រធានបទ “ទាំងអស់គ្នាដើម្បីទេសចរណ៍” ដ៏មហោឡារិកនាពេលនេះ។ តាងនាមរាជរដ្ឋាភិបាល ខ្ញុំសូមកោតសរសើរ និងវាយតម្លៃខ្ពស់ចំពោះក្រសួងទេសចរណ៍ គណៈកម្មការអន្តរក្រសួង ក្រសួងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ រដ្ឋបាលខេត្តកែប សហភាពសហព័ន្ធយុវជនកម្ពុជា និងវិស័យឯកជន ដែលបានរួមសហការគ្នា រៀបចំ និងដឹកនាំអនុវត្តកម្មវិធីនានាក្នុងពិធីបុណ្យសមុទ្រលើកទី១០ ជុំទី៣ ក្រោមប្រធានបទ “ទាំងអស់គ្នាដើម្បីទេសចរណ៍” ដ៏មានសារៈសំខាន់នេះ។
ខ្ញុំក៏សូមអរគុណចំពោះការចូលរួមរបស់បណ្តាស្ថានទូតជាច្រើន ដែលចូលរួមក្នុងការរៀបចំជាស្តង់ពិពណ៌ ហើយក៏មានការចូលរួមរបស់សិល្បៈករមកពីប្រទេសចិនផងដែរ។
[ចាប់ផ្តើមសេចក្តីអធិប្បាយ១]
ថ្ងៃនេះ ខ្ញុំសូមអរគុណចំពោះភាពជោគជ័យនៃការរៀបចំបុណ្យសមុទ្រជាលើកទីមួយ នៅក្នុងអាណត្តិថ្មី គឺនៅកែប ហើយក៏ជាលើកទីមួយផងដែរដែលខ្ញុំមកបានចូលរួមទាំងបើកទាំងបិទ។ ពិតណាស់ម្សិលមិញបើក យើងអត់បានឡើងកម្មវិធី តែថ្ងៃនេះ (យើងប្រារព្ធពិធី)បិទ(បាន)។ ទោះបីវិទ្យាសាស្ត្ររីកចម្រើនយ៉ាងណា ថ្ងៃនេះ ខ្ញុំគិតថា (រដ្ឋមន្ត្រីធនធានទឹកនិងឧតុនិយម)ឯកឧត្តម ថោ ជេដ្ឋា ប្រហែលជាចាញ់ស្លឹកគ្រៃហើយ។ តាមឧត្តុនិយមប្រកាសថាម៉ោង៤ និងម៉ោងនេះគឺថា(នឹងមានភ្លៀង)មកធ្ងន់។ តែខាងខេត្តបានរៀបចំពិធីដាំស្លឹកគ្រៃបញ្ច្រាស់ជើង។ អញ្ចឹង (ដោយសារតែមិនមានភ្លៀងពេលនេះ) មើលទៅចាញ់ស្លឹកគ្រៃហើយថ្ងៃនេះ។
(១) បុណ្យសមុទ្រលើកទី១០ ជុំទី៣ ក្នុងពេល ៤៥ឆ្នាំ ក្រោយពីការបង្កើតរណសិរ្សសាមគ្គីសង្គ្រោះជាតិ
យើងក៏បានរៀបចំប្រារព្ធពិធីទីមួយ ដូចឯកឧត្តគណៈអភិបាលខេត្តកែបបានលើកឡើង ក្នុងអំឡុងពេល ៤៥ ឆ្នាំក្រោយពីប្រទេសយើងបានទទួលផលពី (…) ការបង្កើតនូវរណសិរ្សសាមគ្គីសង្គ្រោះជាតិ ដែលក្រោយមកហៅថារណសិរ្សសាមគ្គីអភិវឌ្ឍន៍មាតុភូមិ ដែលប្រមូលនូវអ្នកស្នេហាជាតិងើបឡើងតស៊ូប្រយុទ្ធនឹងរបបប្រល័យពូជសាសន៍ ប៉ុល ពត ដែលឈានទៅដល់ការផ្តួលរំលំរបបប្រល័យពូជសាសន៍ ប៉ុល ពត ៧ មករា ១៩៧៩ និងដែល៤៥ ឆ្នាំក្រោយមក យើងមានវត្តមាននៅទីនេះ(ក្នុងពិធីបុណ្យសមុទ្រ) ៥ ថ្ងៃ (ក្រោយ)ការប្រារព្ធព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្តែតប្រទីប អកអំបុក សំពះព្រះខែ ដែលរៀបចំនៅរាជធានីភ្នំពេញ និងតាមបណ្តាខេត្ត ដែលមានប្រជាពលរដ្ឋជិត ៤ លាននាក់ចូលរួមនៅភ្នំពេញ ក្នុងនោះមានទេសចរណ៍រាប់ម៉ឺននាក់ក៏ចូលរួមពីបណ្តាប្រទេសខាងក្រៅ។
(២) មាតាធម្មជាតិអាចរំខាន តែមិនអាចរាំងស្ទះដំណើរការបុណ្យសមុទ្រ
តាមរបាយការណ៍ ដែលឯកឧត្តម សុខ សូកេន ក៏ដូចជាឯកឧត្តមអភិបាលខេត្តបានបញ្ជូនមកឲ្យខ្ញុំ នៅថ្ងៃទី១ (នៃពិធីបុណ្យសមុទ្រ) យើង(ទទួលបាន)វត្តមានជិត៤ ម៉ឺន៦ ពាន់នាក់។ ល្ងាចមិញ ទោះបីជាមានភ្លៀងបន្តិចក៏ដោយ (យើងបានកត់ត្រា)ទិន្នន័យ(ថាមាន)អ្នកចូលរួមទស្សនានៅទីនេះ រហូតដល់ជាង១២ ម៉ឺននាក់ ។ នេះជាជោគជ័យពេញដោយមោទនភាព។ ពិតណាស់ យើងមិនទាន់មានលទ្ធភាពគ្រប់គ្រងអាកាសធាតុ(បានទេ) ឬថាមាតាធម្មជាតិទាំងមូលទេ នៅលើពិភពលោកនេះ ប៉ុន្ដែដំណើរការមាតាធម្មជាតិក៏មិនអាចរាំងស្ទះ នូវដំណើរការវិវត្ដរបស់យើង។ អាច(មានការ)រំខាន អាចពន្យារពេល ប៉ុន្ដែដំណើរការនៅតែទៅមុខ។ ជាក់ស្ដែងការប្រារព្ធពិធីបុណ្យសមុទ្រនៅខេត្តកែបនេះតែម្ដង។ សូមអបអរសាទរចំពោះការខិតខំប្រឹងប្រែង។
(៣) ស្ដង់ជិត ៥០០ បំបែកឯតទគ្គកម្មបុណ្យសមុទ្រពីពេលមុន
ថ្ងៃនេះ ខ្ញុំសំរេចចិត្តចូលរួមទាំងបើក(កម្មវិធី)ទាំងបិទ(កម្មវិធី)។ ធម្មតាខ្ញុំចូល(រួមក្នុងពិធី)បើក (…) ដើម្បីជាការថ្លែងអំណរគុណនិងកោតសរសើរចំពោះក្រុមការងារ គណៈកម្មាការខេត្ត គណកម្មាការអន្ដរក្រសួងខេត្ត ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ ជាពិសេសប្រជាពលរដ្ឋ។ ឆ្នាំនេះ យើងរៀបស្ដង់ជិត ៥០០ (ដែលតួលេខនេះបាន)បំបែកឯតទគ្គកម្មបុណ្យសមុទ្រពីមុនមក។ ខ្ញុំបានជួបបងប្អូននៅតាមស្ដង់រៀបចំដោយបណ្ដាក្រសួងនិងខេត្តជាប់សមុទ្ររបស់យើង។ ល្ងាចមិញ មុនកម្មវិធី តាមតង់រៀបនៅមុខសាលាខេត្ត ខ្ញុំបានជួបជាមួយបងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋមកពីខេត្តកំពង់ចាម ភ្នំពេញ បាត់ដំបង ដែលមករៀបចំស្ដង់លក់ផលិតផលនៅទីនេះ។ ប្រជាពលរដ្ឋដែលមកមានមកពីខេត្តតាកែវ កែប កំពត កំពង់ស្ពឺ គ្រប់កន្លែងទូទាំងប្រទេស បានរួមគ្នាអបអរសាទរក្នុងបរិយាកាសមួយដែលអាចនិយាយបានថា ក្រោយពីយើងគ្រប់គ្រងបានកូវីដ-១៩ និងបានបញ្ចប់(ការធ្វើអោយរាំងស្ទះសកម្មភាពគ្រប់យ៉ាង) យើងបានរួមគ្នាងើបឡើងវិញលើគ្រប់វិស័យ គាំទ្រនូវសាមគ្គីជាតិ មិនថានៅខេត្តដើម្បីអបអរសាទរ និងលើកតម្កើងស្មារតីសប្បាយរីករាយក្នុងតំណាក់កាលនៃសុខសន្ដិភាពនេះ។
[ចប់សេចក្ដីអធិប្បាយ១]
ជាការពិតណាស់ ក្នុងរយៈពេលមួយទសវត្សរ៍ចុងក្រោយនេះ វិស័យទេសចរណ៍កម្ពុជាបានរីក លូតលាស់គួរជាទីមោទនៈ ហើយបានចូលរួមចំណែកកាន់តែច្រើនក្នុង ផ.ស.ស. សរុប របស់ជាតិ។ ជាអកុសល កំណើននេះត្រូវបានបង្អាក់ស្ទើរតែទាំងស្រុង ក្នុងអំឡុងពេលនៃការរីករាលដាលនៃវិបត្តិ ជំងឺកូវីដ-១៩ ដែលបានជះឥទ្ធិពលអវិជ្ជមានដល់សុខភាពសាធារណៈ និងបង្កផលប៉ះពាល់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដល់ការអភិវឌ្ឍសង្គម-សេដ្ឋកិច្ច និងពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិ នៅទូទាំងសកលលោក។ វិស័យទេសចរណ៍ បានរងផលប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរជាងគេបំផុតដោយសារជំងឺកូវីដ-១៩ បានផ្អាកការធ្វើដំណើរ ទាំងក្នុងប្រទេស និងក្រៅប្រទេស ស្ទើរតែទាំងស្រុង ដែលបង្ខំឱ្យអាជីវកម្មទេសចរនិងធុរកិច្ចពាក់ព័ន្ធ បិទទ្វារនិងរុញច្រានបុគ្គលិករាប់ម៉ឺននាក់ឱ្យបាត់បង់ការងារ។
ប្រឈមនឹងវិបត្តិសកលនៃជំងឺកូវីដ-១៩ រាជរដ្ឋាភិបាលក្នុងអាណត្តិទី៦កន្លងទៅ ក្រោមការដឹកនាំប្រកបដោយគតិបណ្ឌិតរបស់ សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន បានចាត់វិធានការដ៏មានប្រសិទ្ធិភាពជាបន្តបន្ទាប់ដោយរួមមានយុទ្ធសាស្រ្តក្នុងការចាក់វ៉ាក់សាំងជូនប្រជាពលរដ្ឋដែលអនុញ្ញាតិឲ្យកម្ពុជាអាចបើកប្រទេស បានយ៉ាងពេញលេញចាប់ពីចុងឆ្នាំ២០២១ មក។ ប៉ុន្តែទោះបីជាវិបត្តិសកលនេះ កំពុងស្រាកស្រាន្ត គួរឱ្យកត់សម្គាល់ ស្ថានភាព និងទស្សនវិស័យសេដ្ឋកិច្ចសកលនៅតែមានភាពផុយស្រួយ និងងាយរងនូវវិបត្តិថ្មី ដូចជាបញ្ហាសង្រ្គាមដែលធ្វើឲ្យយើងបន្តប្រឈមនឹងបញ្ហាថ្មីៗ និងកាន់តែស្មុគស្មាញ ដែលកំពុងកើតឡើងជា បន្តបន្ទាប់ទាំងក្នុងទិដ្ឋភាពសេដ្ឋកិច្ច សង្គម បរិស្ថាន និងភូមិសាស្ត្រនយោបាយ ដែលនឹងបន្តជះឥទ្ធិពល ជាអវិជ្ជមានមកលើវិស័យទេសចរណ៍សកលលោក រួមទាំងកម្ពុជាផងដែរ។
[ចាប់ផ្ដើមសេចក្ដីអធិប្បាយ២]
(៤) មិនអាចទុកអោយសេដ្ឋកិច្ចជាតិទាំងមូលពឹងផ្អែកតែលើវិស័យណាមួយ
ក្នុងន័យនេះ ការធ្វើពិពិធកម្មសេដ្ឋកិច្ចគឺជាកិច្ចការសំខាន់ (…) យើងមិនអាចដាក់ពង់មាន់ក្នុងកន្ដ្រកតែមួយបានទេ។ ប្រសិនបើយើងដាក់ពងមាន់ទាំងអស់ក្នុងកន្ដ្រកតែមួយ បើកន្ដ្រកនេះមានបញ្ហា (ស៊ុតទាំងអស់នឹង)បែក ហើយយើងអត់មានអីហូបទេ។ នៅក្នុងសេដ្ឋកិច្ចជាតិដូចគ្នា។ យើងមិនអាចដាក់សេដ្ឋកិច្ចយើងឱ្យពឹងផ្អែកទៅលើវិស័យណាតែមួយបានទេ។ ជាក់ស្ដែង ក្នុងពេលកូវីដ-១៩ និយាយរួម វិស័យទេសចរណ៍សូន្យតែម្ដង។ យើងបិទជើងយន្តហោះពីខាងក្រៅ។ ក្នុងប្រទេសក៏យើងត្រូវបិទដំណាក់កាលខ្លះមិនឱ្យចេញ-ចូល។ ក្នុងដំណាក់កាលនោះ វិស័យមួយចំនួននៅដំណើរការបាន។ កសិកម្ម (ជា)ឧទាហរណ៍។ ការចរាចរទំនិញខាង ពាណិជ្ជកម្មឧស្សាហកម្មយើងនៅដំណើរការ។ ក្រោយកូវីដ-១៩ (យើងក៏មក)ប្រឈមនឹងអតិផរណានៅលើសកលលោក។ វិបត្តិសង្គ្រាមនៅអឺរ៉ុបនិងនៅមជ្ឈិមបូព៌ា បានជះឥទ្ធិពលទៅដល់ការរីកចម្រើនលើវិស័យមួយចំនួន ដូចជាវិស័យឧស្សាហកម្ម និងការនាំចេញមួយចំនួន។ (ជាបណ្តើរៗ) យើងឃើញថាសក្តានុពលនៃវិស័យទេសចរណ៍ក៏បានកម្រើកឡើងវិញ ហើយនៅក្នុងឆ្នាំ ២០២៤ នេះ ក៏ក្លាយជាវិស័យអាទិភាពមួយដែលរាជរដ្ឋាភិបាលបានដាក់គោលនយោបាយជាបន្តបន្ទាប់ ដូចដែលមានរៀបរាប់ក្នុងអ្វីដែលឯកឧត្តម សុខ សូកេន បានលើក(ឡើង)។
(៥) ទេសចរក្នុងប្រទេសបំពេញចន្លោះប្រហោងមួយចំនួនក្នុងដំណាក់កាលកូវីដ-១៩
នៅក្នុងវេទិកាជួបជាមួយវិស័យឯកជន ខ្ញុំបានដាក់ចេញវិធានការមុតស្រួចមួយចំនួន ដើម្បីជំរុញវិស័យទេសចរនេះ (…) ទោះបីជាយើងដាក់ឆ្នាំ២០២៤ ជាឆ្នាំទស្សនាសៀមរាបក៏ដោយ វិស័យទេសចរមិនមែនបានន័យថាយើងយកចិត្តទុកដាក់ជួយតែវិស័យទេសចរនៅសៀមរាបនោះទេ។ (និយាយពី)វិស័យទេសចរគឺត្រូវគិតគ្រប់ទីកន្លែង។ មិនត្រឹមតែគិតសម្រាប់ទេសចរដែលពីក្រៅប្រទេសនោះទេ យើងត្រូវគិតទាំងទេសចរក្នុងប្រទេសផង។ យើងឃើញថាទេសចរក្នុងប្រទេសសំខាន់ណាស់។ នៅក្នុងដំណាក់កាលកូវីដ-១៩ ពេលដែលយើងមិនទាន់បើកជើងហោះហើរពីក្រៅប្រទេស ទេសចរក្នុងប្រទេសបានដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការបំពេញចន្លោះប្រហោងមួយចំនួន។ តាមការសាកសួរ បងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរមួយចំនួនបានស្គាល់ប្រទេសកម្ពុជានៅក្នុងដំណាក់កាលកូវីដ-១៩ នេះទេ។ គាត់បានធ្វើដំណើរស្គាល់ទូទាំងប្រទេសនៅគ្រានោះ។ ពេលមុន ឱ្យតែពេលបុណ្យទាន ពួកគាត់ភាគច្រើនចេញទៅក្រៅប្រទេស។ ខណៈយើងបិទការចេញ(ទៅក្រៅប្រទេស) នាដំណាក់កាលកូវីដ-១៩ ពួកគាត់បានធ្វើដំណើរទៅខេត្តមណ្ឌលគិរី បណ្តាខេត្តភាគឦសាន រួចបន្តដំណើរតភ្ជាប់ទៅដល់ខេត្តទិសខាងជើង ឆៀងទៅដល់ទិសខាងលិច។ ប្រជាពលរដ្ឋយើងមួយចំនួន មិនបានចាប់អារម្មណ៍ថាប្រទេសកម្ពុជាបានតភ្ជាប់ប្រព័ន្ធហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធផ្ទៃក្នុងនិងតាមបណ្ដោយព្រំដែន (…) ជាក់ស្តែងល្ងាចនេះ (យើងកត់ត្រាតួលេខ)ទេសចរក្នុងប្រទេសជាង១២ ម៉ឺននាក់ ដែលក្នុងនោះ មួយភាគធំគឺទេសចរក្នុងប្រទេសដែលមកលេង។
(៦) ការផលិតនិងប្រើប្រាស់ផលិតផលទេសចរណ៍ក្នុងស្រុក ខុសពីផលិតកម្ម(ក្នុងវិស័យនានា)
ខេត្តកែប ព្រះសីហនុ កោះកុង ជាបណ្ដាខេត្តមានសក្ដានុពល ដែលតម្រូវឱ្យយើងគិតគូរទៅលើកិច្ចការងារ(ទេសចរណ៍)នេះ។ ការធ្វើពិពិធកម្មសេដ្ឋកិច្ចជាកិច្ចការសំខាន់ ហើយទេសចរណ៍គឺជាអ្វីដែលយើងយកចិត្តទុកដាក់។ វិស័យទេសចរនេះគឺមានលក្ខណៈខុសពីវិស័យមួយចំនួន។
ទី១ ការផលិតនិងប្រើប្រាស់ផលិតផលទេសចរណ៍ក្នុងស្រុកខុសពីផលិតកម្ម(ក្នុងវិស័យនានា)។ ឧទាហរណ៍ ក្នុងឧស្សាហកម្ម យើងអាចផលិតសំលៀកបំពាក់ ហើយយកទៅឱ្យគេប្រើប្រាស់នៅក្រៅប្រទេស។ ប៉ុន្តែផលិតផលទេសចរគឺត្រូវផលិតនៅក្នុងប្រទេស ហើយក៏ប្រើប្រាស់នៅហ្នឹងកន្លែងតែម្ដង។ យើងមិនអាចធ្វើភោជនីយដ្ឋាននៅខេត្តកែប ហើយយើងខ្ចប់ភោជនីយដ្ឋាននេះរុញទៅបើកនៅមណ្ឌលគិរីនោះទេ។ យើងមិនអាចផលិតជាផលិតផលទេសចរនៅខេត្តសៀមរាប ហើយរុញទៅឱ្យប្រើប្រាស់នៅសហរដ្ឋអាមេរិកនោះទេ។ យើងអាចផលិតកាតាប យើងអាចផលិតអាហារនាំចេញទៅលក់នៅក្រៅ(ប្រទេស)។ លក្ខណៈពិសេសរបស់ផលិតផលទេសចរនេះ គឺនាំមនុស្សមកប្រើប្រាស់នៅហ្នឹងកន្លែង ខុសពីវិស័យមួយចំនួនដែលយើងផលិតសម្ភារៈយកទៅឱ្យមនុស្សប្រើប្រាស់នៅឯក្រៅ(ប្រទេស)។ វត្ថុ សម្ភារ ផលិតផលរត់រកមនុស្ស។ ឯ(ផលិតផលទេសចរនៅ)ទីនេះ គឺមនុស្សរត់រកផលិតផល។ នេះជាសក្ដានុពលមួយ។ យើងជំរុញការអភិវឌ្ឍវិស័យទេសចរ ដោយធ្វើការអភិវឌ្ឍនៅហ្នឹងកន្លែង។ បានផលធំនៅហ្នឹងកន្លែង។
(៧) កំណើននៃវិស័យទេសចរអាចប្រែក្លាយជាសក្ដានុពលឬមានអន្តសកម្មជាមួយវិស័យជាច្រើន
ទី២ កំណើននៃវិស័យទេសចរអាចប្រែក្លាយជាសក្ដានុពលនៃវិស័យផ្សេងៗទៀតជាច្រើន។ ឧទាហរណ៍ ប្រជាពលរដ្ឋ១២ ម៉ឺននាក់ដែលមកទីនេះ ភាគតិចណាស់ដែលខ្ចប់បាយពីភ្នំពេញឬពីខេត្តនានាមកទទួលទាន។ បើគាត់នៅចាប់ពី ១ថ្ងៃទៅ២ថ្ងៃ ប្រាកដជាគាត់ទិញផលិតផលនៅក្នុង(មូលដ្ឋានឬក្នុង)ប្រទេស(ប្រើប្រាស់ឬទទួលទានជាក់ជាមិនខាន)។ ក្នុងនោះ ដើម្បីបម្រើនិងផ្គត់ផ្គង់ សណ្ឋាគារ/ភោជនីយដ្ឋានត្រូវការសាច់ បន្លែ ត្រូវការវត្ថុធាតុដើមផ្សេងៗ ដែល(សេចក្តីត្រូវការនោះនឹង)ជួយដល់ប្រជានេសាទយើង ជួយដល់កសិករយើងដែលដាំដំណាំនៅខេត្តកែបនេះ។ ខ្ញុំបានដាក់ចេញគោលការណ៍រួចហើយ កាលពីកិច្ចប្រជុំ(រវាងរដ្ឋាភិបាលជាមួយវិស័យឯកជន) អោយខេត្តដែលជាប់សមុទ្រទាំងអស់ ពង្រឹងខ្សែក្រវ៉ាត់បៃតង (…) បានន័យថាពង្រឹងសកម្មភាពនិងការបង្កើតផលិតផលដើម្បីគាំទ្រដល់វិស័យទេសចរណ៍នៅហ្នឹងកន្លែងនេះឯង។ យើងខិតខំយ៉ាងណាកាត់បន្ថយ(ការនាំយក)ផលិតផល(ពីទីផ្សេង)។ កុំអោយមានការចាំបាច់នាំយកបន្លែពីក្រៅប្រទេស។ ខិតខំឱ្យប្រជាកសិករ ប្រជានេសាទ ក្លាយជាអ្នកផ្គត់ផ្គង់នៅហ្នឹងកន្លែង គឺនៅខេត្តកែបនិងបណ្តាខេត្ត(នៅជាប់)សមុទ្រ (…)។ សិប្បកម្មក៏ដូចគ្នា។ នៅតាមតំបន់ទេសចរនៅកែប នៅសៀមរាប យើងអាចជំរុញតំបន់ជុំវិញទាំងនោះ ឬជិតនោះ ផលិតវត្ថុអនុស្សាវរីយ៍ សម្ភារផ្សេងៗ ដែលជួយដល់វិស័យទេសចរ។
ការរៀបចំទីកន្លែងបម្រើឱ្យវិស័យទេសចរជាកិច្ចការមានលក្ខណៈសំខាន់ ដែលរាជរដ្ឋាភិបាលអាណត្តិទី៧ កំពុងតែជំរុញ និងកំណត់ថាជាគោលដៅអាទិភាព ដែលនឹងជំរុញកំណើនសេដ្ឋកិច្ចលើគ្រប់វិស័យ បង្កើនការងារ កាត់បន្ថយភាពក្រីក្រដោយប្រសិទ្ធភាពនិងចីរភាព។ ការជំរុញ(សកម្មភាពនិងបណ្តាផលិតផលនានានៃ)វិស័យទេសចរនៅហ្នឹងកន្លែង នៅតាមបណ្ដាខេត្ត (…) នឹងជួយលើកកំពស់សេដ្ឋកិច្ចរបស់ខេត្ត របស់មូលដ្ឋាន ទាញយកសក្ដានុពលដែលមាននៅមូលដ្ឋាន ប្រើប្រាស់ជាផលប្រយោជន៍របស់ប្រជាជននៅមូលដ្ឋាន ចូលរួមនៅក្នុងការជំរុញសេដ្ឋកិច្ចជាតិ និងបង្កើតការងារជូនប្រជាពលរដ្ឋឱ្យបានច្រើន។
(៨) ទេសចរមានតួនាទីរួមចំណែកលើកកិត្តិនាមជាតិ
ទី៣ ការលើកកិត្តិនាមរបស់ប្រទេសជាតិក៏ជាតួនាទីមួយយ៉ាងសំខាន់ តាមរយៈទេសចរផងដែរ។ ពិតណាស់ក្រសួងទេសចរ រាជរដ្ឋាភិបាល ក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម បានចេញទៅផ្សព្វផ្សាយ ធ្វើការតាំងពិពណ៌ផ្សេងៗ នៅក្រៅប្រទេស។ ប្រជាជនបរទេសជាច្រើនបានឃើញស្តង់(តាំងបង្ហាញផលិតផល)របស់យើងនៅតាមប្រទេសនានា។ ពាក្យខ្មែរ(មាននិយាយ)ថា “ឮមួយរយដងមិនស្មើនឹងឃើញម្ដងនោះទេ”។ ការទាញទេសចរមកពីក្រៅប្រទេស ឬមួយក៏ទាញទេសចរពីខេត្តផ្សេងមកកាន់កែប ឬមួយទាញទេសចរពីខេត្តផ្សេងនៅក្នុងប្រទេសទៅកាន់តំបន់ភូមិភាគឦសាន ដែលពីមុនគិតថាកម្ពុជានៅដាច់ដោយដុំ ជាតំបន់មិនអភិវឌ្ឍន៍ មិនទាន់បានឃើញស្ពានឆ្លងទន្លេសេកុង ទន្លេមេគង្គ ការតភ្ជាប់ផ្លូវនានា ឱ្យបានទៅឃើញម្ដងមានតម្លៃច្រើនជាងការនិយាយឬមើលតាមរូបភាពម្ដង។
ដូចគ្នាដែរ ប្រជាពលរដ្ឋនៅក្រៅប្រទេស ពេលដែលមកកម្ពុជានឹងចាប់អារម្មណ៍ថាតើកម្ពុជាជាអី? បទពិសោធន៍ខ្ញុំជាក់ស្ដែង កាលខ្ញុំរៀននៅ (…) ប្រទេសអង់គ្លេស ទៅដល់ព្រលានយន្តហោះដំបូង Passport របស់ខ្ញុំត្រូវបានប៉ូលីសអន្តោប្រវេសន៍មើលប្រហែលជា១៥ នាទី (ហើយត្រូវបានគេដកទុក)។ ខ្ញុំភ័យ។ ខ្ញុំឆ្ងល់ថាមានបញ្ហាអី។ គាត់ហៅគ្នាមកមើលទៀត។ ខ្ញុំក៏សួរ។ តើខ្ញុំមានបញ្ហាអី? ព្រោះ Visa ខ្ញុំបានសុំស្រួល(បួល)។ គាត់ថាអត់មានបញ្ហាអីទេ គ្រាន់តែគាត់មិនដែលឃើញ Passport កម្ពុជា។ អ្នកឯងគឺជាមនុស្សទី១ដែលខ្ញុំឃើញកាន់ Passport កម្ពុជាមករៀននៅអង់គ្លេស។ គាត់សួរថា ប្រទេសអ្នកឯងឈប់មានសង្រ្គាមហើយឬ? (ប៉ូលីសអន្តោប្រវេសន៍នោះ)ពិចារណាចង់មក(ទស្សនាកម្ពុជានៅ) ២ឆ្នាំក្រោយ។ ស្ថានភាពប្រទេសរបស់យើងបានប្រែប្រួលពីឆ្នាំ ១៩៩៨ (…) ដោយយើងទើបចប់សង្រ្គាម។ នៅខ្ទង់ឆ្នាំ ២០០៤-២០០៥ ដែលខ្ញុំចេញចូល(ប្រទេសអង់គ្លេស)ញឹកញាប់និងបានជួប(ប៉ូលីសអន្តោប្រវេសន៍)ដដែលនោះ គាត់បានប្រាប់ថាគ្រួសារបានមកស្រុកខ្មែរហើយ តែគាត់មិនទាន់បានទៅ។ គ្រួសារគាត់បានប្រាប់ថាមានសុវត្ថិភាពល្អណាស់។ គាត់នឹងដាក់ផែនការទៅ(ទស្សនាស្រុកខ្មែរដែរ)។
(៩) ទេសចរណ៍បង្កើតការងារ កាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ និងផ្សព្វផ្សាយពីកម្ពុជាថាជាប្រទេសមានអារ្យធម៌វប្បធម៌ ប្រវត្តិសាស្រ្តយូរអង្វែង …
ការលើកកម្ពស់កិត្តិនាមរបស់ជាតិ បង្កើតការចាប់អារម្មណ៍ ក៏ដូចជាភាពជឿជាក់របស់ប្រជាពលរដ្ឋ ជាពិសេសស្ថានភាពដូចប្រទេសកម្ពុជា ដែលមានប្រវត្តិធ្លាប់ជាប្រទេសកើតសង្រ្គាម ជាប្រទេសអស្ថិរភាព (ជាកិច្ចការចាំបាច់)។ នៅក្រៅប្រទេស ប្រវត្តិសាស្រ្តភាគច្រើននិយាយពីកម្ពុជាដោយផ្សារភ្ជាប់ជាមួយសង្រ្គាមនៅវៀតណាម។ គេស្គាល់ ប៉ុល ពត។ បើប្រាប់គេថាមកពីកម្ពុជា គេច្រឡំថា កូឡុំប៊ី។ ប្រាប់គេថាមកពីកម្ពុជាគេអត់ស្គាល់។ បើ(និយាយឈ្មោះ)ប្រទេសជិតខាងគេស្គាល់។ តែបើខ្ញុំនិយាយពាក្យ ប៉ុល ពត គេស្គាល់ ក្នុងពេលឆ្នាំ ១៩៩០ ជាង (…)។
ឥឡូវ គេស្គាល់កម្ពុជា (និងប្រាប់ថា) “ខ្ញុំទៅភាគច្រើនគឺអង្គរវត្តមុនគេ” ដោយសារការផ្សព្វផ្សាយ។ ទេសចរច្រើនដែលបានមកកម្ពុជា ហើយត្រឡប់ទៅវិញឃោសនាពីមាត់មួយទៅមាត់មួយ។ នេះសំខាន់ណាស់។ ឱ្យគាត់ឃើញជាក់ស្ដែង ទុកចិត្តជាក់ស្ដែង (…) ការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មាននោះមួយហើយ ប៉ុន្តែការបានទៅដល់ ជាក់ស្ដែងនេះគឺជាការសំខាន់។ នេះជាសក្ដានុពលរបស់វិស័យទេសចរណ៍ដែលយើងត្រូវតែលើកកម្ពស់ត្បិតទេសចរណ៍មិនត្រឹមតែធ្វើអោយមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ច បង្កើតការងារជូនប្រជាពលរដ្ឋ កាត់បន្ថយភាពក្រីក្រនោះទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងផ្សព្វផ្សាយទៅដល់ប្រជាពលរដ្ឋនៅលើពិភពលោកអំពីកម្ពុជា ថាជាប្រទេសមានអរិយធម៌ខ្ពង់ខ្ពស់ វប្បធម៌រង្គរឿង ប្រវត្តិសាស្រ្តយូរអង្វែង និងទាក់ទាញទាំងទេសចរ និងការវិនិយោគផ្សេងៗ ឱ្យមានភាពកក់ក្ដៅជាមួយយើង។
(១០) ធ្វើពិពិធកម្មផលិតផលទេសចរ ក្រៅពីប្រាង្គប្រាសាទ
និយាយពីវិស័យទេសចរណ៍ និងពិពិធកម្ម(សកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ច) យើងក៏ត្រូវនិយាយពីពិពិធកម្មក្នុងវិស័យឯទៀតផងដែរ។ ពិតណាស់ ពិពិធកម្មសេដ្ឋកិច្ច និយាយពីការអភិវឌ្ឍវិស័យផ្សេងៗ ប៉ុន្តែក្នុងវិស័យទេសចរណ៍ និងវិស័យនីមួយៗ ក៏យើងត្រូវនិយាយពីពិពិធកម្ម។ អ្វីដែលជានិមិត្តរូបប្រទេសជាតិគឺអង្គរវត្ត។ មនុស្សភាគច្រើនស្គាល់អង្គរវត្ត។ ថ្មីៗនេះ យើងបានដាក់ប្រាសាទកោះកេរ ប្រាសាទផ្សេងៗទៀតមួយចំនួនក្នុង(បញ្ជី)បេតិកភណ្ឌពិភពលោក ហើយបានធ្វើការផ្សព្វផ្សាយជាច្រើន។ ប៉ុន្តែ ដើម្បីទាក់ទាញទេសចរឱ្យមក យើងមិនអាចមានតែប្រាសាទតែម្យ៉ាងនោះទេ។ យើងត្រូវមានផលិតផលជាច្រើនដើម្បីទាក់ទាញ។ មនុស្សមិនអាចទៅមើលអង្គរវត្ត ១០០ដងទេ ហើយក៏មិនអាចទៅមើលអង្គរ៣ ថ្ងៃជាប់គ្នាដែរ។ អញ្ចឹងត្រូវការមានផលិតផលផ្សេងៗ ដើម្បីបម្រើសេចក្ដីត្រូវការរបស់គាត់។ អញ្ចឹង ទាមទារការរៀបចំគោលដៅទេសចរណ៍ (…) អោយបានច្រើននិងឱ្យសម្បូរបែប រួមទាំងព្រឹត្តិការណ៍ផ្សេងៗ។
កន្លងទៅ នៅកម្ពុជាមានដូចជាព្រឹត្តិការណ៍បុណ្យអុំទូក ដែលទើបបញ្ចប់, ការរៀបចំសង្ក្រាន្ត ព្រឹត្តិការណ៍បុណ្យទន្លេ បុណ្យសមុទ្រ ដែលយើងរៀបចំនៅថ្ងៃនេះ។ ព្រឹកមិញ នៅអង្គរវត្ត ឯកឧត្តមទេសរដ្ឋមន្រ្តី ថោង ខុន (បានអោយដឹងថា)គណៈកម្មាធិការអូឡាំពិចរបស់យើង បានរៀបចំដោយជោគជ័យនៅទីនោះនូវកម្មវិធី រត់ម៉ារ៉ាតុនលើកទី២៨ ដែលមានប្រជាពលរដ្ឋ/កីឡាករចូលរួមជាង១ ម៉ឺននាក់ ក្នុងនោះមានកីឡាករមកពីក្រៅប្រទេសជិត ៤ពាន់នាក់ចូលរួមផង។ យើងត្រូវធ្វើព្រឹត្តិការណ៍ទាំងអស់នេះហើយដើម្បីឱ្យមាន(ការទាក់ទាញអ្នកទេសចរ)។ យើងមានសមុទ្រនៅ ៤ខេត្ត សូម្បីតែអ្នកនៅភ្នំពេញក៏ត្រូវការទៅលេង ដោយម្ដងទៅលេងនៅកំពត ម្តងទៅកំពង់សោម/ព្រះសីហនុ (និង)ម្ដងមកលេងនៅទីនេះ។ បើមកកែបក៏ត្រូវមានផលិតផលជាច្រើនជូនគាត់។
(១១) ១០០ ថ្ងៃនៃការខិតខំបន្តនិរន្តរភាពបុព្វហេតុរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលអាណត្តិមុនៗ ដើម្បីអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចនិងជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់វិស័យ
អសញ្ចឹង (ពិធីបុណ្យសមុទ្រ)ថ្ងៃនេះគឺជានិមិត្តរូបនៃការរៀបចំក្នុងអាណត្តិនៃរាជរដ្ឋាភិបាលថ្មី ក្នុងវិស័យទេសចរណ៍ (…) សូមអរគុណចំពោះក្រសួងទេសចរណ៍សាជាថ្មី ចំពោះគណៈកម្មការរៀបចំបវរកញ្ញាក្នុងខេត្ត និងកោតសរសើរដល់ (រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងទេសចរណ៍)ឯកឧត្តម សុខ សូកេន។ (រាប់ថារយៈពេល) ១០០ថ្ងៃដូចគ្នា។ (វា) ១០៣ថ្ងៃចុះ តែ(យើង)យកលេខមូលគឺ ១០០ថ្ងៃ។ គឺ១០០ថ្ងៃនៃការបន្តសមិទ្ធផលដែលបានកសាង ៤០ឆ្នាំជាងក្រោយពីរបបប្រល័យពូជសាសន៍ ប៉ុល ពត។ ១០០ ថ្ងៃនៃការខិតខំជំរុញ(…)បន្តនិរន្តរភាពនៃបុព្វហេតុដែលរាជរដ្ឋាភិបាលអាណត្តិមុនៗ (បានប្រឹងប្រែងដើម្បី)អភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចនិងជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់វិស័យ ដោយក្នុងវិស័យទេសចរណ៍ឯកឧត្តម សុខ សូកេន ទទួលដឹកនាំបន្តពីឯកឧត្តម ទេសរដ្ឋមន្រ្តី ថោង ខុន អតីតរដ្ឋមន្រ្តី(ក្រសួងទេសចរណ៍) ដែលបានកសាងសមិទ្ធផលដ៏ច្រើននេះ។
ក្នុង ១០០ថ្ងៃនេះ មិនមែនស្ងៀមទេ។ ឯកឧត្តម សុខ សូកេន ជាអ្នកនិយាយតិច តែធ្វើច្រើន។ មិនសូវឮគេនិយាយប៉ុន្មានទេ ប៉ុន្តែបន្ដិចក៏ចុះទៅជួបសមគមន៍កំពង់ភ្លុក បន្តិចក៏ទៅជួបនៅបឹងទន្លេសាប បន្តិចជួបជាមួយប្រតិបត្តិករសហគមន៍ក្នុងវិស័យទេសចរណ៍នៅសៀមរាប នៅកែប នៅ(ទី)នេះ(ទីនោះ) ចុះក្ដាប់ ចុះជួបផ្ទាល់ ចុះធ្វើការផ្ទាល់ ចុះរៀបចំផែនការផ្ទាល់ ជាមួយមន្រ្តីក្នុងក្រសួងស្ថាប័ន មន្ទីរពាក់ព័ន្ធ … ដូចសម្ដេចតេជោ តែងតែមានប្រសាសន៍ថាកុំឱ្យធ្វើជា “មន្រ្តីជើង១០ (តែជា)មន្រ្តីជើង ២”។ ក្នុងកំឡុង ១០០ថ្ងៃនេះ ក្រសួងទេសចរណ៍បានបញ្ជាក់ថាជាក្រសួងដែលដឹកនាំដោយមន្រ្តីជើង២ ចុះគ្រប់កន្លែង (…)។
(១២) រៀបចំតំបន់ឆ្នេរសមុទ្រក្នុងខេត្ត៤ ជាគោលដៅទេសចរណ៍សកល ទាក់ទាញនិងសម្បូរបែប លើកកម្ពស់ភាពធន់និងកំណើនសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា លើគោលការណ៍«ទេសចរណ៍ផ្សារភ្ជាប់ទឹក ដី និងធម្មជាតិ»
ខ្ញុំក៏សូមកោតសរសើរនៅក្នុងការរៀបចំជាយុទ្ធសាស្រ្តដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍ទៅវិស័យនេះ (ដែលមានខ្លឹមសារបំព្រួញថា) “បង្កើន៥ និងអភិវឌ្ឍ៣” ដើម្បីវិស័យទេសចរណ៍។ នៅក្នុងស្លោកនេះ គឺធ្វើយ៉ាងណាឱ្យតំបន់ទេសចរណ៍យើងទាំងឡាយទាញយកបានសក្ដានុពល ជាពិសេសរៀបចំចូលរួមដើម្បីជម្រុញសេដ្ឋកិច្ចឡើងវិញក្រោយកូវីដ-១៩។ ការរៀបចំតំបន់ឆ្នេរសមុទ្រកម្ពុជាក្នុងខេត្ត៤ គឺព្រះសីហនុ កំពត កែប និងកោះកុង ដែលយើងប្រសិទ្ធនាមថាតារារះនៅទិសនិរតី ឱ្យបានប្រសើរ និងក្លាយទៅជាគោលដៅទេសចរណ៍សកល ឈានមុខប្រកបដោយភាពទាក់ទាញ សម្បូរបែប រួមចំណែកដល់ការលើកកម្ពស់ភាពធន់ និងកំណើនសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា ដោយឈរលើគោលការណ៍គ្រឹះ «ទេសចរណ៍ផ្សារភ្ជាប់ទឹក ដី និងធម្មជាតិ»។ នេះគឺជាកិច្ចការសំខាន់ ដូចនៅក្នុងការខិតខំរៀបចំនូវបុណ្យសមុទ្រ នៅក្នុងឱកាសនេះផងដែរ។ ខ្ញុំក៏សូមយកឱកាសនេះ ធ្វើការកោតសរសើរដល់ឯកឧត្តមបណ្ឌិត សោម ពិសិដ្ឋ ក៏ដូចជាថ្នាក់ដឹកនាំនៃគណៈអភិបាលខេត្តកែប ដែលបានខិតខំបំពេញកិច្ចការកសាង និងអភិវឌ្ឍន៍ខេត្តកែបលើគ្រប់វិស័យ ជាពិសេសការរៀបចំសោភណភាព និងបរិស្ថាននៅក្នុងខេត្តកែប ដែលនាំឱ្យខេត្តទទួលបានជ័យលាភី ពានរង្វាន់ថ្នាក់ជាតិ ថ្នាក់តំបន់ជាបន្តបន្ទាប់ ជាក់ស្តែង ការខិតខំរៀបចំនៅកន្លែងនេះ (…) ដែលបានធ្វើមកប៉ុន្មានឆ្នាំហើយ។
(១៣) វត្តមានប្រជាពលរដ្ឋរាប់សែននាក់ជាមួយថ្នាក់ដឹកនាំឃើញការអភិវឌ្ឍជាក់ស្ដែង ពិសេសផលប្រយោជន៍ដែលអ្នកកែបបានទទួលពីការអភិវឌ្ឍ ជាអ្វីដែលចង់បាន
ម្សិលមិញ (បណ្ឌិត សោម ពិសិដ្ឋ )សោកស្ដាយ(ដែលមានការរំខានពីធម្មជាតិ និងដែល)ខំរៀបចំ ៣ឆ្នាំហើយ តែពិធីបើកមិនបានប្រព្រឹត្តទៅស្រួលបួល។ ខ្ញុំថាកុំភ័យ ខ្ញុំនឹងមកបិទនៅថ្ងៃនេះដើម្បីអបអរសាទរ និងលើកទឹកចិត្តដល់ការខិតខំប្រឹងប្រែង។ យើងត្រូវចូលរួមជាមួយគ្នា។ វត្តមានខ្ញុំតែម្នាក់ មិនមែនជាវត្តមានដែលសំខាន់ធំដុំអីនោះទេ។ សំខាន់គឺវត្តមានប្រជាពលរដ្ឋរាប់សែននាក់មកទីនេះ ជាមួយនឹងថ្នាក់ដឹកនាំ មកឃើញការអភិវឌ្ឍជាក់ស្ដែង ហើយជាពិសេសផលប្រយោជន៍ដែលអ្នកកែបបានទទួលពីការអភិវឌ្ឍ និងដែលនេះជាអ្វីដែលយើងចង់បានសម្រាប់ខេត្ត។ ផលប្រយោជន៍គឺចែកផលលាភទៅដល់ប្រជាពលរដ្ឋនៅមូលដ្ឋាន។ ការរៀបចំទីតាំងលើឆ្នេរ ២៧០០ ម៉ែត្រនេះ ហើយដែលក្រោយពីចប់ទៅត្រូវប្រែក្លាយជាផលប្រយោជន៍សាធារណៈ។ ផែនការមេដែលបានរៀបចំហើយ តាមបណ្ដោយឆ្នេរ ២៧០០ ម៉ែត្រ ត្រូវរៀបចំជាសួនច្បារ និងកន្លែងសាធារណៈឲ្យបាន កុំឲ្យមានកាត់កន្លែងណា។
ខ្ញុំសូមអរគុណសម្រាប់ការរៀបចំ ពិសេសការចូលរួមបដិភាគតាមរូបមន្ត «ស្លឹកត្នោតខ្ចប់ស្ករត្នោត» ដែលសម្ដេចតេជោបានបង្កើតឡើងដោយមិនចាំបាច់ប្រើប្រាស់ថវិកាជាតិ ដើម្បីចែកបដិភាគក្នុងចំណោមប្រជាពលរដ្ឋ តាមលទ្ធភាពចូលរួមក្នុងការកសាងសមិទ្ធផលជូនសាធារណៈ។ ខ្ញុំគិតថា កន្លែងសំខាន់ដែលនឹងអាចបង្កើតបន្ថែមនូវសក្ដានុពលរបស់ខេត្តកែបទាក់ទាញការរៀបចំកម្មវិធីសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋ។ ខ្ញុំឃើញមានរៀបចំបណ្ដើរៗ តែមិនទាន់បញ្ចប់ទេ។ អញ្ចឹងគឺមានផែនការរៀបចំសួន ហើយរៀបចំផ្លូវបេតុងផ្សេងៗ សម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋលំហែកម្សាន្ត រត់កីឡានៅទីនេះ។ អាចរៀបចំពិធីធំៗនៅទីនេះតែម្ដង ដូចយើងរៀបចំនៅថ្ងៃនេះ។ អញ្ចឹងគឺខិតខំកសាងបន្តទៀត។
(១៤) រៀបចំផែនការមេខេត្ត ៤ជាប់សមុទ្រឱ្យចប់ត្រឹមឆ្នាំ២០២៤ ទាញយកផលទាំងចំពោះមុខទាំងរយៈពេលវែង
អំពីការរៀបចំនៅក្នុងទីនេះ ខ្ញុំសូមផ្ដល់គោលការណ៍មួយចំនួន។ ចំពោះខេត្តកែប យើងមានផែនការមេសម្រាប់អភិវឌ្ឍទេសចរណ៍ខេត្តកែបឆ្នាំ ២០២៣-២០៣៥ ដែលបានកំណត់ចក្ខុវិស័យប្រែក្លាយខេត្តកែបជាគោលដៅទេសចរណ៍ធម្មជាតិ និងសមុទ្រសម្រាប់កម្សាន្តបែបកម្រិតខ្ពស់។ ខ្ញុំសូមឲ្យគណៈអភិបាលរាជធានី/ខេត្ត គណៈកម្មាធិការជាតិអភិវឌ្ឍនិងគ្រប់គ្រងឆ្នេរ រៀបចំផែនការមេមួយដើម្បីខេត្តជាប់ឆ្នេរទាំង ៤ ក្នុងនោះបានរៀបចំផែនការអភិវឌ្ឍខេត្តព្រះសីហនុទៅជាខេត្តដែលមានសក្ដានុពលពហុបំណង។ ឥឡូវត្រូវភ្ជាប់ខេត្ត ៣ទៀត ដែលកំពុងកសាងផែនការមេ និងសង្ឃឹមថាចប់នៅឆ្នាំ២០២៤ នេះ។ កសាងផែនការមេដើម្បីអី? ដើម្បីថែរក្សាតម្លៃ ទាញឲ្យបាននូវសក្ដានុពលនៅកន្លែងនីមួយៗ ឲ្យអស់លទ្ធភាព គឺមិនត្រឹមតែទាញផលប្រយោជន៍រយៈពេលខ្លីចំពោះមុខនោះទេ តែត្រូវថែរក្សា(ផលប្រយោជន៍)រយៈពេលវែងឲ្យបាន (ថែមទៀត)។ នេះគឺជាគោលការណ៍សំខាន់របស់យើង។
ខេត្តទាំង៤ របស់យើង បើផ្គុំគ្នាមិនធំទេ។ យើងមានឆ្នេរ មានសក្ដានុពលធ្វើជាកំពង់ផែ មានសក្ដានុពលទេសចរណ៍ពហុបំណង មានទេសចរណ៍ផ្សេងៗ។ ការរៀបចំផែនការមេនេះ គឺធានាការអភិវឌ្ឍមានផែនការច្បាស់លាស់ និងកុំឲ្យខេត្តទាំង ៤គឺជាខេត្តប្រកួតប្រជែងគ្នា ប៉ុន្តែជាខេត្តដែលគាំទ្រគ្នាទៅវិញទៅមកដើម្បីបង្កើតខេត្តឆ្នេរសមុទ្រ ដែលប្រមូលកម្លាំងសរុបជួយជំរុញសក្ដានុពលជាប់សមុទ្ររបស់ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា (…) ទាញយក(សក្តានុពល)ថាតើខេត្តណាមានសក្ដានុពលអី? តម្រង់ទិសការវិនិយោគនិងការអភិវឌ្ឍឲ្យចំតែម្ដង។ ខេត្តណាមានសក្ដានុពលអី យើងរៀបចំផែនការមេដើម្បីជួយទៅដល់ការអភិវឌ្ឍនោះតែម្ដង។
(១៥) ដើរយឺត តែលំដាប់លំដោយ មានផែនការ មានចក្ខុវិស័យ ដើរបានឆ្ងាយ មិនហត់ដោះបញ្ហា
និយាយដោយឡែក ខេត្តកែបដែលមានសក្ដានុពលទេសចរណ៍ធម្មជាតិ ក៏ដូចជាមានសក្ដានុពលទៅលើការអភិវឌ្ឍទេសចរណ៍ និងផលិតនូវផលិតផលទេសចរណ៍មួយចំនួន ត្រូវគិតគូរ(ពីការ)ធានាឲ្យបាននូវតម្លៃរយៈពេលវែង ជាជាងឲ្យតម្លៃទៅលើផលចំណេញរយៈពេលខ្លី។ បទពិសោធន៍ពីប្រទេសជាច្រើន បង្ហាញថាកន្លែងខ្លះអភិវឌ្ឍលឿនរហូតគ្រប់គ្រងមិនបានក្នុងរយៈពេលវែង។ ទាញផលបានតែត្រឹម ១០ ទៅ ២០ឆ្នាំ ក៏អស់សក្ដានុពល។ អញ្ចឹង យើងគឺត្រូវធ្វើយ៉ាងណាអោយការវិវត្តន៍របស់ប្រទេសជាតិ សូម្បីតែពេលខ្លះអាចដើរយឺតបន្តិច ក៏នៅតែមានល្បឿនលឿន។ បានន័យថាម៉េច? គឺដើរយឺត តែមានសណ្ដាប់ធ្នាប់ មិនច្របូកច្របល់។ ដើរលឿនពេក ប្រញាប់ពេក វានាំដល់ការខ្ទាស់គ្នា បុកគ្នា។ យូរទៅ វាលែងលឿនវិញ រវល់តែដោះស្រាយបញ្ហាដែលខ្ទាស់គ្នា ដែលប្រកួតប្រជែងគ្នា។
ខ្ញុំតែងតែថា (…) ដើរយឺត (តែ)ដើរដោយលំដាប់លំដោយ ដោយមានផែនការច្បាស់លាស់ ដើរដោយមានចក្ខុវិស័យច្បាស់លាស់ ដើរដោយដោយមានការសហការច្បាស់លាស់។ យើងដើរបានដោយវែងឆ្ងាយ ដោយមិនហត់រវល់តែឈប់ដោះស្រាយបញ្ហាផ្សេងៗដោយសារតែយើងប្រញាប់រៀងៗ ខ្លួនពេក។ ហ្នឹងហើយដែលផែនការមេខេត្តទាំង ៤ ត្រូវរៀបចំ ហើយអនុវត្តឲ្យបានដើម្បីយើងធានា(ការរីកចំរើន)យូរអង្វែង។ ខេត្តកែបនឹងឈរនៅរាប់ពាន់ឆ្នាំទៀត។ ខ្ញុំតែងនិយាយលេងថា យើងម្នាក់ៗ យ៉ាងច្រើន(អាចនៅ)បាន ១៥០ឆ្នាំ … នៅក្នុង ១៥០ឆ្នាំនេះ យើងធ្វើយ៉ាងណាឲ្យអ្នកដែលនៅខេត្តកែបទាំងប្រជាពលរដ្ឋ ទាំងរដ្ឋបាលខេត្ត អភិវឌ្ឍទៅតាមលំដាប់លំដោយ ដើម្បីឲ្យខេត្តកែបរក្សាតម្លៃនិងអភិវឌ្ឍយូរអង្វែង ជាខេត្តមួយមានលក្ខណៈពិសេស ហើយដែលយើងមានលក្ខណៈពិសេសនេះច្រើន (…) ខ្ញុំសូមធ្វើចំណាប់អារម្មណ៍និងថ្លែងអំណរគុណ កោតសរសើរសាជាថ្មីចំពោះខេត្តកែប គណៈអភិបាលខេត្តកែប ក៏ដូចជាអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានដែលបានរួមគ្នាថែរក្សា អភិវឌ្ឍ រៀបចំសណ្ដាប់ធ្នាប់ បរិស្ថាន សន្តិសុខ និងបម្រើជូនប្រជាពលរដ្ឋ។
[ចប់សេចក្ដីអធិប្បាយ២]
ជោគជ័យនៃការចូលជាសមាជិកក្លឹបឆ្នេរសមុទ្រស្អាតបំផុតលើសាកលលោក ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១១ មក ពិតជាបានស្តែងឱ្យឃើញពីរបត់ថ្មីនៃការប្រែប្រួលមុខមាត់ជាបន្តបន្ទាប់របស់តំបន់ឆ្នេរសមុទ្រកម្ពុជា ទាំងលើទិដ្ឋភាពសង្គម សេដ្ឋកិច្ច ទេសចរណ៍ នគរូបនីយកម្ម និងបរិស្ថាន ដែលជាកត្តាកំណត់លើការទទួល ស្គាល់ជាអន្តរជាតិនៃឆ្នេរសមុទ្រកម្ពុជា។
ក្នុងបរិបទនេះ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានកំណត់ប្រារព្ធពិធីបុណ្យសមុទ្រ ដែលមិនត្រឹមតែរួមចំណែកដល់ការផ្សព្វផ្សាយពីសក្តានុពលទេសចរណ៍នៃខេត្តតំបន់ឆ្នេរសមុទ្រប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងចូលរួម ដល់ការគាំទ្រគោលនយោបាយរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ក្នុងការយកចិត្តទុកដាក់អភិវឌ្ឍទេសចរណ៍ ប្រកបដោយនិរន្តរភាព និងការទទួលខុសត្រូវ។ ជាការពិត សក្តានុពលធនធានធម្មជាតិនៅតំបន់ឆ្នេរ សមុទ្រកម្ពុជា ដែលខ្ញុំបានលើកឡើង ដែលត្រូវបានប្រសិទ្ធនាមជា “តារារះនាទិសនិរតី” (The Rising Star of the Southwest) មានលក្ខណៈលេចធ្លោ និងមានភាពសម្បូរបែបដែលអំណោយផល ដល់ការអភិវឌ្ឍទេសចរណ៍នៅក្នុងតំបន់។
សូមឆ្លៀតឱកាសនេះ លើកទឹកចិត្តនិងផ្តល់នូវទស្សនៈមួយចំនួន ដើម្បីរួមចំណែកដល់ការលើកកម្ពស់វិស័យទេសចរណ៍ដូចខាងក្រោម៖
ទី១. យើងត្រូវបន្តរក្សាឲ្យបាននូវសុខសន្តិភាពឲ្យបានជាដាច់ខាត ទោះក្នុងតម្លៃណាក៏ដោយ។ នេះគឺជាកត្តាចាំបាច់។
[ចាប់ផ្ដើមសេចក្ដីអធិប្បាយ៣]
(១៦) ភ្នំវល្លិ៍ ខេត្តកែប ប្រែពីសមរភូមិស្លាប់រស់ជាកន្លែងអភិវឌ្ឍ
មជ្ឈដ្ឋានខ្លះ ឲ្យតែខ្ញុំនិយាយពីសុខសន្តិភាព ក៏តាំងចោទថា(ប្រកាន់យកជំហរឬវិធីដឹកនាំ)ផ្ដាច់ការ (និងបំភ័ន្តថា)សង្រ្គាមមិនអាចកើតឡើងទៀតទេ។ សូមត្រឡប់ទៅសួរបុព្វបុរសយើង ៥០០ឆ្នាំ(មុន)។ សួរលោកតា លោកយាយដែលនៅមានវត្តមាន និងដែលលោកកើតមុនឆ្នាំ១៩៧០ តើនៅទសវត្សរ៍ទី៦០ គាត់ដែលបាននឹកគិតទេថា ឆ្នាំ១៩៧០ យើងនឹងកើតសង្រ្គាមនៅក្នុងប្រទេស? ប្រហែលជាអត់ទេ។ ក៏គ្មាននរណាចង់ឲ្យ(សង្គ្រាម)កើតឡើងវិញដែរ។ ម្សិលមិញ ខ្ញុំមកខេត្តកែបតាមឧទ្ធម្ភាគចក្រ (…) កាត់ភ្នំវល្លិ៍។ ភ្នំវល្លិ៍នេះគឺជាអតីតសមរភូមិសំខាន់ណាស់ (…) អ្នកដែលបើកឧទ្ធម្ភាគចក្រឲ្យខ្ញុំ គឺឯកឧត្តម ពិន ណារិទ្ធ។ គាត់ជាអ្នកតស៊ូ អ្នកច្បាំងនៅក្នុងសង្រ្គាមហ្នឹងតែម្តង។ គាត់ថា “សម្តេច ជំនាន់សង្គ្រាមខ្ញុំហោះមកហ្នឹង ២ដង”។ ខ្ញុំសួរថា “មកធ្វើអ្វី?”។ គាត់យកគ្រាប់មកទម្លាក់ … ដោយសារកន្លែងហ្នឹងកាន់កាប់ដោយខ្មែរក្រហម។ ឈរវាយគ្នានៅកន្លែងហ្នឹង។ សមរភូមិភ្នំវល្លិ៍(មានយុទ្ធជន)ស្លាប់ច្រើននិងរបួសច្រើនណាស់។ អ្នកកែប អ្នកកំពតក៏មានដែរ។ ភាគីទាំងសងខាង ទាំងខ្មែរក្រហមទាំងរដ្ឋកម្ពុជា (…) ម្សិលមិញ ឃើញចំការស្វាយ ចំការម្រេច។ ដើរមើលស្តង់ម្សិលមិញ ម្រេចដាំលើភ្នំវល្លិ៍ដាក់ថាម្រេចកំពត មិនទាន់កែដាក់ថាកែបទេ។ ប្រែពីកន្លែងដែលច្បាំងគ្នាស្លាប់រស់ ទៅជាកន្លែងដែលអាចអភិវឌ្ឍបាន។ មានផ្លូវមួយខ្សែចូលទៅកន្លែងនោះ។ ខ្ញុំជិះកាត់ផ្លូវរទេះភ្លើងមួយដែល កាលពីឆ្នាំ ១៩៩៤ ទេសចរណ៍ជនជាតិបារាំងម្នាក់ អង់គ្លេសម្នាក់ អូស្រ្តាលីម្នាក់ ត្រូវខ្មែរក្រហមចាប់ពីផ្លូវរទេះភ្លើងទៅសម្លាប់ចោលនៅជើងភ្នំក្បែរហ្នឹង។ ដូចនេះ បើគ្មានសន្តិភាពទេ កុំថាមកលេងកែបវិលល្ងាច … កុំថាតែជនជាតិខ្មែរ សូម្បីតែទេសចរបរទេសក៏មិនអាចរស់បានដែរ។ វត្តមាននៃសន្តិភាពនេះត្រូវរក្សាឲ្យបាននៅក្នុងទឹកដីរបស់យើងនៅគ្រប់ទីកន្លែងទាំងអស់។
[ចប់សេចក្តីអធិប្បាយ៣]
ទី២. ខ្ញុំសូមស្នើឱ្យអាជ្ញាធរខេត្តតំបន់ឆ្នេរសមុទ្រទាំង៤ និងបងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋក្នុងខេត្តទាំង៤ រួមគ្នារក្សា ឱ្យបាននូវកិត្តិនាមជាសមាជិកក្លឹបឆ្នេរសមុទ្រដែលស្អាតបំផុតលើសកលលោក និងឱ្យស័ក្តិសមនឹង កិត្តិនាមជា “តារារះនាទិសនារតី”។ រាជរដ្ឋាភិបាល អាណត្តិទី៧នេះ នឹងនៅតែចាត់ទុក ក្លឹបឆ្នេរសមុទ្រ ដែលស្អាតបំផុតលើសកលលោក ជាដៃគូដ៏សំខាន់ក្នុងក្របខណ្ឌនៃការគ្រប់គ្រង និង អភិវឌ្ឍតំបន់ឆ្នេរ សមុទ្រកម្ពុជា។ ក្នុងន័យនេះ ក្រសួងទេសចរណ៍ត្រូវបន្តកិច្ចសហប្រតិបត្តិការនេះ ឱ្យកាន់តែខ្លាំងក្លា ថែមទៀត ពិសេសក្នុងឋានៈបច្ចុប្បន្នដែលកម្ពុជាកំពុងកាន់តំណែងដ៏សំខាន់ជាអគ្គលេខាធិការក្នុងស្ថាប័នអន្តរជាតិមួយនេះ។
ទី៣. ក្រសួងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ ត្រូវបន្តផ្តល់អាទិភាពដល់ការអភិវឌ្ឍតំបន់ឆ្នេរ ជាពិសេស ការកសាងហេដ្ឋា រចនាសម្ព័ន្ធចាំបាច់សម្រាប់បម្រើឱ្យវិស័យទេសចរណ៍។ ការតភ្ជាប់ត្រូវពង្រីកពីតំបន់មួយ ទៅតំបន់មួយ ទាំងការតភ្ជាប់តាមផ្លូវគោក ផ្លូវដែក និងផ្លូវអាកាស ដើម្បីបង្កភាពងាយស្រួលដល់ ទេសចរធ្វើដំណើរផ្ទៃក្នុងប្រទេសពីតំបន់ប្រាសាទ និង តំបន់ទេសចរផ្សេងទៀត មកកាន់តំបន់ឆ្នេរ។
ទី៤. ត្រូវជំរុញការផលិតផលិតផលទេសចរឱ្យបានសម្បូរបែប ដើម្បីផ្គត់ផ្គង់ដល់ទេសចរ សម្រាប់ជំរុញ «ការនាំចេញនៅនឹងកន្លែង» ស្របតាមយុទ្ធសាស្ត្របញ្ចកោណ ដំណាក់កាលទី១ នៃរាជរដ្ឋាភិបាលអាណត្តិទី៧នេះ។ ការណ៍នេះផ្តល់ឱកាសកាន់តែច្រើនដល់ប្រជាពលរដ្ឋក្នុងការបង្កើត មុខរបរ និងផលិត ផលិតផលទេសចរឱ្យមានស្តង់ដាល្អសម្រាប់បម្រើ និងបំពេញតម្រូវការភ្ញៀវទេសចរ អន្តរជាតិ ដែលកំពុង ត្រលប់មកកម្ពុជាវិញជាបណ្តើរៗ រួមជាមួយនឹងទេសចរក្នុងស្រុករាប់លាននាក់ផងដែរ។ បន្ថែមលើនេះ ខ្ញុំលើកទឹកចិត្តឱ្យជំរុញកសិ-ទេសចរណ៍ឱ្យបានទូលំទូលាយ ជាពិសេសនៅកន្លែងដែលមានតំបន់ ដែលមានសក្តានុពលសម្រាប់ទេសចរណ៍ និងកសិកម្ម។
ទី៥. អាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន ជាពិសេសនៅតំបន់ទេសចរណ៍ ត្រូវបន្តយកចិត្តទុកដាក់ខ្ពស់ក្នុងការ ថែរក្សាសន្តិសុខ និងសណ្ដាប់ធ្នាប់សម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរ។ ក្នុងន័យនេះ ខ្ញុំសូមលើកទឹកចិត្តឱ្យមាន ការពង្រឹងសុវត្ថិភាពនៅគ្រប់គោលដៅទេសចរណ៍ទាំងអស់ និងមិនត្រូវឱ្យតំបន់គោលដៅទេសចរណ៍ទាំងនោះ រួមទាំងតំបន់តាមឆ្នេរសមុទ្រកម្ពុជា ក្លាយជាតំបន់ជ្រកកោននៃអ្នកប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀន ជួញដូរមនុស្ស និងឧក្រិដ្ឋកម្មឆ្លងដែនឡើយ។
ទី៦. ខ្ញុំសូមអំពាវនាវដល់ក្រសួងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ អាជ្ញាធរគ្រប់លំដាប់ថ្នាក់ កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធគ្រប់ប្រភេទ បងប្អូនជនរួមជាតិទាំងអស់ និងវិស័យឯកជន ចូលរួមឱ្យបានផុសផុលប្រកបដោយ ស្មារតីទទួលខុសត្រូវខ្ពស់ ដើម្បីឱ្យពិធីបុណ្យសមុទ្រនៅឆ្នាំនេះទទួលបានជោគជ័យ ជាពិសេសត្រូវរួមគ្នា ដើម្បីវិស័យទេសចរណ៍ ស្របតាមប្រធានបទ «ទាំងអស់គ្នាដើម្បីទេសចរណ៍» និង «ទេសចរណ៍ ដើម្បីយើងទាំងអស់គ្នា» ផងដែរ។ បន្ថែមលើនេះ ខ្ញុំសូមអំពាវនាវដល់ប្រតិបត្តិករទេសចរណ៍ ទេសចរជាតិ-អន្តរជាតិ អាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន និងបងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋទាំងអស់ ចូលរួមឱ្យកាន់តែសកម្មក្នុងចលនាប្រឡងប្រណាំង «ទីក្រុងស្អាត រមណីយដ្ឋានស្អាត សេវាល្អ បដិសណ្ឋារកិច្ចល្អ» និងសហការថែរក្សា សោភ័ណភាព អនាម័យ បរិស្ថាន ដែលជាកត្តាចម្បងមិនអាចខ្វះបាន ក្នុងការថែរក្សាតំបន់ឆ្នេរសមុទ្រ ឱ្យស្រស់ស្អាតយូរអង្វែង ដើម្បីបន្តជាមរតកដល់កូនចៅជំនាន់ក្រោយ។
ជាថ្មីម្តងទៀត ក្នុងនាមរាជរដ្ឋាភិបាល ខ្ញុំសូមបញ្ជាក់ថាកម្ពុជានឹងបន្តកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែង លើកិច្ចការពារ និងអភិរក្សបរិស្ថានធនធានធម្មជាតិ ដោយឈរលើគោលការណ៍ «ការអភិវឌ្ឍបម្រើឱ្យ ការអភិរក្ស រីឯការអភិរក្សបម្រើឱ្យការអភិវឌ្ឍ» ដោយយើងត្រូវរួមគ្នា រួមគិត រួមធ្វើ រួមទទួលខុសត្រូវ» ដើម្បីឱ្យឆ្នេរសមុទ្រកម្ពុជាបន្តជាឆ្នេរសមុទ្រដែលស្អាតលើសាកលលោក និងជា «តារារះពីទិសនិរតី»។
ខ្ញុំនៅតែមានសង្ឃឹមយ៉ាងមុតមាំថា ការប្រារព្ធពិធីបុណ្យសមុទ្រនឹងជាកាលានុវត្តភាពដ៏ប្រសើរថ្មីមួយសម្រាប់កម្ពុជា ក្នុងការធ្វើឱ្យឆ្នេរសមុទ្រកម្ពុជាក្លាយជាគោលដៅទេសចរណ៍ ប្រកប ដោយគុណភាព ដែលរួមចំណែកការបង្កើនការងារ ប្រាក់ចំណូល ការចូលរួមកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រនិងការការពារបរិស្ថានធនធានធម្មជាតិ ។
មុននឹងបញ្ចប់ ខ្ញុំសូមថ្លែងអំណរគុណដល់ប្រទេសជាមិត្តទាំងអស់ដែលបានចូលរួម ជា ពិសេសប្រទេសចិន និងប្រទេសឥណ្ឌា ដែលបានគាំទ្រ និងចូលរួមសម្តែងសិល្បៈនៅក្នុងពិធីបុណ្យសមុទ្រ តាមរយៈការចាត់បញ្ជូនប្រតិភូក្រុមសិល្បករ-សិល្បការនី មកចូលរួមប្រកបដោយស្មារតី សាមគ្គីភាព មិត្តភាព និងកិច្ចសហការដ៏កក់ក្តៅបំផុត។ ជាមួយគ្នានេះ ខ្ញុំសូមអរគុណ និងវាយតម្លៃ ខ្ពស់ចំពោះគណៈកម្មការអន្តរក្រសួងរៀបចំពិធីបុណ្យសមុទ្រដឹកនាំដោយ ឯកឧត្តម សុខ សូកេន រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងទេសចរណ៍ ដែលបានដឹកនាំរៀបចំពិធីបុណ្យសមុទ្រលើកទី១០ ជុំទី៣ ក្រោមប្រធាន បទ «ទាំងអស់គ្នាដើម្បីទេសចរណ៍» ដ៏អធិកអធមក្នុងរយៈពេល ៣ ថ្ងៃនេះដោយជោគជ័យ។
ជាទីបញ្ចប់ ខ្ញុំសូមជូនពរ ឯកឧត្តម លោកជំទាវ លោក លោកស្រី ភ្ញៀវកិតិយសជាតិ និង អន្តរជាតិ សូមមានសុខភាពល្អ និងទទួលបានជោគជ័យគ្រប់ភារកិច្ច ព្រមទាំងសូមប្រកបដោយពុទ្ធពរ ទាំង ៥ ប្រការ គឺ អាយុ វណ្ណៈ សុខៈ ពលៈ និងបដិភានៈ កុំបីឃ្លៀងឃ្លាតឡើយ។ ខ្ញុំសូមប្រកាសបិទ «ពិធីបុណ្យសមុទ្រលើកទី១០ ជុំទី៣ ឆ្នាំ២០២៣» នៅខេត្តកែប ចាប់ពីពេលនេះតទៅ៕
