CMF: 21 November, 2024

ឯកឧត្តម លោកជំទាវ សមាជិក សមាជិកា រាជរដ្ឋាភិបាល;
ឯកអគ្គរាជទូត-ឯកអគ្គរដ្ឋទូត តំណាងអង្គទូតនានា ប្រចាំកម្ពុជា;
គណៈធិបតី ភ្ញៀវកិត្តិយស តំណាងដៃគូអភិវឌ្ឍ និងអង្គពិធីទាំងមូល ជាទីមេត្រី!

ថ្ងៃនេះ ខ្ញុំមានសេចក្តីសោមនស្សរីករាយ ដែលបានចូលរួមជាអធិបតីក្នុង «ពិធីបិទសន្និបាតបូកសរុបលទ្ធផលការ ងារឆ្នាំ ២០២៣ និង ឆ្នាំ ២០២៤ និង ទិសដៅការងារឆ្នាំ ២០២៥ របស់ក្រសួងរ៉ែ និង ថាមពល» ដែលជាវេទិកាដ៏មានសារៈសំខាន់ សម្រាប់ពង្រឹងភាតរភាពការងារ និង ជាយន្តការដ៏ចាំបាច់មួយ សម្រាប់ថ្នាក់ដឹកនាំ និង មន្រ្តីរាជការគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ ស្វែងយល់ស៊ីជម្រៅ អំពីវឌ្ឍនភាព, បញ្ហាប្រឈម និង ជម្រើសដំណោះស្រាយ ដើម្បីលើកកម្ពស់អភិបាលកិច្ច, សមត្ថភាព និង គុណភាព ស្ថាប័ន ស្របតាមអភិក្រម «ជវភាពនៃប្រព័ន្ធតួអង្គតែមួយ»។

ផ្អែកតាមរបាយការណ៍ ឯកឧត្តម កែវ រតនៈ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល, ខ្ញុំសូមវាយតម្លៃខ្ពស់ចំពោះសមិទ្ធផលការងារ ដែលក្រសួងសម្រេចបានក្នុងរយៈពេលជាង ១ ឆ្នាំ នៃរាជរដ្ឋាភិបាល នីតិកាលទី ៧ នៃរដ្ឋសភា កន្លងទៅនេះ និង សូមឆ្លៀតឱកាសនេះ កោតសរសើរចំពោះកិច្ចសហប្រតិបត្តិការល្អ និង ការបំពេញការងារប្រកបដោយស្មារតីទទួលខុសត្រូវរបស់ថ្នាក់ដឹកនាំ និង មន្រ្តីរាជការទាំងអស់នៃក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល លើការគ្រប់គ្រង និង អភិវឌ្ឍវិស័យរ៉ែ វិស័យប្រេងកាត និងវិស័យថាមពល។

ក្រសួងរ៉ែ និងថាមពលមានអាណត្តិកិច្ចលើវិស័យស្នូលចំនួន ៣ គឺ វិស័យរ៉ែ  វិស័យប្រេងកាត និង វិស័យ​ថាមពល ។ វិស័យស្នូលទាំង ៣ នេះ បានដើរតួនាទីសំខាន់ ក្នុងការចូលរួមអភិវឌ្ឍ និង ធ្វើពិពិធកម្មសេដ្ឋកិច្ច, លើកកម្ពស់ភាពប្រកួតប្រជែងរបស់កម្ពុជា និង ទាក់ទាញការវិនិយោគពីវិនិយោគិនក្នុងស្រុក និងពីបរទេស។ ស្របតាមនេះ ខ្ញុំសូមផ្ដល់ការចាប់អារម្មណ៍អំពីវឌ្ឍនភាពជាបឋមអំពីវិស័យរ៉ែ ដូចតទៅ ៖

ទី១. បរិយាកាសធុរកិច្ចក្នុងវិស័យរ៉ែត្រូវបានកែលម្អ តាមរយៈ៖ ការកាត់បន្ថយការិយាធិបតេយ្យឱ្យបានកាន់តែសាមញ្ញ និង ឆាប់រហ័ស ការសម្រួលនីតិវិធីឱ្យបានកាន់តែងាយស្រួល និង ការលុបបំបាត់ភាពស្មុគស្មាញសម្រាប់ធុរជន។

[ចាប់ផ្ដើមសេចក្ដីអធិប្បាយ១]

(១) វិស័យថ្មអារ ជាដំណោះស្រាយទីមួយប្រកបដោយផ្លែផ្កាក្នុងតំណែងនាយករដ្ឋមន្រ្តី

អនុញ្ញាតឲ្យខ្ញុំសូមកោតសរសើរឯកឧត្ដម កែវ រតនៈ ក៏ដូចជាមន្រ្តីក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល ចំពោះវិស័យថ្មអារដែល​បានលើកអម្បាញ់មិញនេះ។ ធម្មតាយើង​ចាំអ្វីដែលកើតមុនគេ​ និងអ្វីដែលកើតក្រោយគេ។ ឯកណ្ដាលនេះ ចាំមិនបាន។ វិស័យថ្មអារនេះ គឺជាដំណោះស្រាយទីមួយរបស់ខ្ញុំ នៅក្នុងអាណត្តិជានាយករដ្ឋមន្រ្តី ដែលទទួលលទ្ធ​​ផលជាផ្លែផ្កា។ កាលពីខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២៣ ខ្ញុំចាំ ខ្ញុំទៅចូលពិធីពិព័រណ៍នៅណាននីង។ ពេលនោះមានការដាក់តាំងពិព័រណ៍ ហើយមានស្តង់មួយដែលមានថ្មអារកម្ពុជា បង្ហាញពីសក្ដានុពល។ ជិតចប់ ប្អូនស្រីម្នាក់ ដែលឥឡូវបានបញ្ជាក់មកថា ជាកូនឧកញ៉ា ឡេង ប្ញទ្ធី ខ្សិបប្រាប់ខ្ញុំថា “សម្ដេចជួយផង វិស័យថ្មអារមានបញ្ហាប្រឈមអាចបិទ។ រោងចក្របិទបណ្ដើរៗ”។ ខ្ញុំសួរថាមូលហេតុអី? គាត់ថា “បញ្ហាមានច្រើន ក្រោយកូវីដ-១៩ផងអីផង ប៉ុន្តែ បញ្ហាប្រឈមមួយចំនួនគឺរឿងអាករ។ អត្រារបស់យើងរាងខ្ពស់ បូកជាមួយនឹងការស្មុគស្មាញមួយចំនួនទៀត”។ សូមអរគុណឯកឧត្ដម កើត រិទ្ធិ ផងដែរ ដែលមុននឹងចេញទៅគាត់ក៏ធ្លាប់មកជួបខ្ញុំ។ ខ្ញុំចូលចិត្តឲ្យស្រាវជ្រាវ។ របាយការណ៍ជាផ្លូវការមួយ តែខ្ញុំឲ្យស្រាវជ្រាវក្រៅផ្លូវការ។ ពេលខ្លះខ្ញុំជួបដាច់ដោយឡែកចង់ដឹងរឿង។ ជួនកាលរឿងតូចៗនេះ វាធ្វើឲ្យដួលរឿងធំៗ។ រឿងមួយពីរតូចៗ វាធ្វើឲ្យដួលវិស័យ។

(២) ការកាត់អាករ ធ្វើអោយវិស័យថ្មអាររីកចំរើនបួនដង និងមានកំណើនសួយសារ

ត្រឡប់មកវិញ ខ្ញុំបានបង្កើតគណៈកម្មការមួយប្រគល់ភារកិច្ចជូនឯកឧត្ដម អគ្គបណ្ឌិតសភាចារ្យ អូន ព័ន្ធមុនីរ័ត្ន ដែលបានចាត់តាំងឯកឧត្ដម កែវ រតនៈ ជាប្រធានយន្តការគណៈកម្មការដឹកនាំពិភាក្សាជាបន្ទាន់។ ការចរចាគ្នាខ្លាំង គឺការទម្លាក់អត្រាអាករ។ ខ្ញុំបានសម្រេច​ថាកាត់ចោលទៅ បើវាធ្វើឲ្យវិស័យហ្នឹងដួល។ យើងអត់បានអីទេ។ អញ្ចឹងហើយបានជាកន្លែងខ្លះដូចជាទម្លាក់អាករមកសូន្យ កន្លែងខ្លះដូចទាបច្រើនមែនទែន។ គយត្រូវការពារ ព្រោះគាត់ទទួលភារកិច្ចក្នុងការទទួលចំណូល។ បើអត់បានចំណូល ស្ថាប័នផ្សេងៗមានអីចាយ​។ ភារកិច្ចត្រូវតែធ្វើ។ ត្រូវអារកាត់ពីនាយករដ្ឋមន្រ្តី។ ខ្ញុំបានឯកភាពឲ្យធ្វើ។ ឥឡូវ បើតាមរបាយការណ៍ សន្ទុះនៃការរីកចម្រើនវិស័យថ្មអារប្រែពីប៊ិះរលំទៅកំណើនក្នុងមួយឆ្នាំនេះ ៤ដង មិនមែនកើនមួយជាពីរ មួយជាមួយកន្លះទេ។ មួយគុណនឹងបួន។ ពីខែ៩ ឆ្នាំ២០២៣ មកខែ៩ ឆ្នាំ២០២៤ តាមរបាយការណ៍របស់ក្រសួង ហើយសួយសារក៏កើន។ ប្រៀបបីដូចជាដកពីហោប៉ៅឆ្វេងដាក់ហោ​ប៉ៅ​ស្ដាំ។ អញ្ចឹង សម្រាប់ខ្ញុំ នេះគឺជាបទពិសោធមួយដែលចងចាំ ហើយត្រូវធានានិរន្តរភាព។ គន្លឹះចងចាំមិនមែនដោយ​សារវាជោគជ័យនៃការដោះស្រាយមួយរបស់ខ្ញុំនៅដំបូងអាណត្តិនោះទេ។ រដ្ឋាភិបាលថ្មីបង្កើត ថ្ងៃ២២ ខែ៩ ពីខែ៨មកជិតមួយខែ ខ្ញុំបានចេញទៅជួប និងចាប់ផ្ដើមដោះរឿងនេះមុនគេ។ អ្វីដែលឲ្យខ្ញុំចាប់អារម្មណ៍រឿងថ្មអារនេះ គឺវាជាគំរូនៃការដោះស្រាយ។

(៣) កត្តា ៤ ដែលធ្វើឲ្យការដោះស្រាយវិស័យថ្មអារបានជោគជ័យ

ខ្ញុំសង្ឃឹមថា ទៅថ្ងៃមុខនឹងអាចដោះស្រាយវិស័យផ្សេងទៀត។ ដោយសារអី? កត្តា​គន្លឹះមិនមែនលើរឿងទម្លាក់អាករទេ។ ទម្លាក់អាករគឺជាផ្នែកមួយ ប៉ុន្តែគឺការអនុវត្ត។ ខ្ញុំចាប់អារម្មណ៍លើកត្តា ៤ ដែលធ្វើឲ្យជោគជ័យ។ កត្តាទី១ គឺហ៊ានវះកាត់។ សុខចិត្តធ្លាយហោប៉ៅខាងក្រោយ។ យើងប្រថុយប្រថាន។ ដាក់វិធានការហើយ តែយើងមិនទាន់ប្រាកដថានឹងដើរឡើងវិញទេ។ អញ្ចឹងអាចទន្សាយក៏រួចត្រីរ៉ស់ក៏រួច។ តែបើយើងមិនហ៊ានធ្វើ អាចបញ្ហា។ ប៉ុន្តែ គន្លឹះដែលជោគជ័យធំនៅនឹងកត្តា ៣ទៀត។ កត្តាទី២ គឺយើងមានយន្តការច្បាស់លាស់ ម៉ឺងម៉ាត់ តាមដាន អនុវត្ត និងជួយជំរុញការអនុវត្ត។ យើងបង្កើតគណៈកម្មការអន្តរក្រសួងមួយ ដែលមានឯកឧត្ដម ​កែវ រតនៈ ដឹកនាំ មានគយមានអីតាមដោះស្រាយបញ្ហាជាប់។ កត្តាទី៣ គឺមន្រ្តីទាំងអស់ត្រូវអនុវត្តដោយស្មោះត្រង់ មិនបង្កើតបន្ទុកទៅលើវិស័យនេះ។ បើសិនជាយើងដោះតែអត្រាគយ តែបើសិនជាមន្រ្តីពាក់ព័ន្ធផ្សេងទៀតបង្កើតបន្ទុក ក៏ធ្វើឲ្យគាត់ដួលដែរ​។ វាមានក្នុងក្រៅ។ និយាយឲ្យច្បាស់។ កាត់ខាងក្រៅ ដោះខាងក្នុង ទាំងពីរធ្វើឲ្យជារួមវាអស់។ អញ្ចឹងការចូលរួមដោយស្មោះត្រង់របស់មន្រ្តី​អនុវត្តភារកិច្ចបានត្រឹមត្រូវ ជួយទៅដល់វិស័យឯកជន ដោយមិនបង្កើតបន្ទុកចាំបាច់បន្ថែមទៀតទៅលើវិស័យ។ ទោះបីជាយើងដូរប្រព័ន្ធ ដូរបែបបទក៏ដោយ បើដល់ពេលទៅអនុវត្ត នៅតែមិនទាន់រលូន វាក៏នៅតែមានបញ្ហាដូចតែគ្នាដែរ។ ឯកត្តាទី៤ គឺវិស័យឯកជនផ្ទាល់តែម្ដង ត្រូវមានការចូលរួមដោយស្មោះ និងស្រុះគ្នារបស់វិស័យឯកជន។ បើវិស័យឯកជនជាក្រុមហ៊ុនទាំងអស់អត់ស្រុះគ្នា រវល់តែកាប់ចាក់ លេងល្បិចដាក់គ្នា អត់ត្រង់នឹងគ្នា ធ្វើការមិនកើត។ ត្រូវមានភាពទៀងត្រង់ជាមួយរដ្ឋ បង់ពន្ធអោយបានគ្រប់។ វិស័យថ្មអារបានដើរតួនាទីនេះ។​

(៤) រដ្ឋផ្ដល់គោលការណ៍ មន្រ្តីអនុវត្តត្រឹមត្រូវ វិស័យឯកជនរួមគ្នាធ្វើ នាំមកនូវស្ថានភាពជាតិខ្មែរឈ្នះ

នេះហើយជាគំរូដែលចង់ឃើញវិស័យផ្សេងៗទៀត បានន័យថាវិស័យឯកជនក្នុងវិស័យថ្មអារស្រុះគ្នា ឯកភាពគ្នាជាក្រុមមួយ។ កុំឯកភាពគ្នាហើយ ទៅរកវិធីប៉ែងជើងគ្នា។ សូមធ្វើការត្រង់ជាមួយនឹងរដ្ឋាភិបាល។ អញ្ចឹងរដ្ឋាភិបាលដោះស្រាយបញ្ហា ដោះស្រាយបញ្ហាស្មុគស្មាញ តម្រង់ទិសនៃការអនុវត្តបានប្រសិទ្ធភាព ហើយវិស័យឯកជនដើរតួនាទី។ ខ្ញុំតែងតែនិយាយ ភាពជាដៃគូរវាងវិស័យឯកជន(និងរដ្ឋ) ជួយគិត ជួយធ្វើ ជួយទទួលខុសត្រូវ។ ជួយធ្វើ បានន័យថា រួមគ្នា ឯកភាពគ្នា អ្នកណាធ្វើខុសអី កែខ្លួនឯងទៅ កុំឲ្យចាំបាច់ពិបាករដ្ឋទៅចាប់ ឯកភាពគ្នាធ្វើហើយ ស្រុះគ្នាធ្វើ។ ក្នុងវិស័យថ្មអារនេះ ពិតណាស់ថាមិនបាន ១០០% ទេ ប៉ុន្តែអ្វីដែលយើងធ្វើគឺល្អច្រើនបំផុត ហើយជាគំរូមួយដែលខ្ញុំគិតថាបើវិស័យផ្សេងៗទៀតជាច្រើនធ្វើដូចគ្នា ខ្ញុំគិតថាយើងមិនពិបាក។ រដ្ឋផ្ដល់ឲ្យនូវគោលការណ៍ មន្រ្តីអនុវត្តត្រឹមត្រូវ មិនបង្កើតបន្ទុកបន្ថែម វិស័យឯកជនរួមគ្នាធ្វើ ឯកភាពគ្នាតាមគោលការណ៍ ស្មោះជាមួយគ្នា ធ្វើជាមួយគ្នាបានយូរអង្វែង ទាំងវិស័យឯកជនក៏រីកចម្រើន ១គុណនឹង៤ រដ្ឋសួយសារក៏កើន ហ្នឹងដែលខ្ញុំចង់បាន។ ឈ្នះឈ្នះ។ សំខាន់បំផុតជាតិខ្មែរឈ្នះ។ មិនត្រឹមតែបានចំណូលច្រើនទេ តែប្រព័ន្ធការងារ ការគោរពគ្នា តម្លាភាពនៃការធ្វើការ … ខ្ញុំថា វិស័យថ្មអារគឺជាវិស័យមួយ ប្រហែលជាអាចងាយស្រួល(អនុវត្ត)ដោយ​សារមិនមានក្រុមហ៊ុនច្រើន ប៉ុន្តែខ្ញុំថាបើមានឆន្ទៈ ចង់សមាជិករាប់ពាន់ក៏ធ្វើបានដែរ វាអត់អាស្រ័យទៅលើសមា​ជិកតិចឬ​ច្រើនទេ តែអាស្រ័យទៅលើឆន្ទៈ និងការឯកភាពគ្នាក្នុងការធ្វើ។

(៥) វិស័យថ្មអារមានបញ្ហាអ្វី សូមរាយការណ៍ជាការងារបន្ទាន់ត្រង់មកនាយករដ្ឋមន្ត្រី

អញ្ចឹង រដ្ឋ និងឯកជន ជាដៃគូជំរុញការវិនិយោគ ជំរុញកំណើនសេដ្ឋកិច្ច ដែលវិស័យថ្មអារនេះដែលខ្ញុំអាចថាជាមោទនភាពរបស់ខ្ញុំមួយ។ បើថ្ងៃក្រោយ ពេលចូលនិវត្តន៍ ខ្ញុំសរសេរសៀវភៅស្តីពីបទពិសោធន៍(នៃការដឹកនាំកនុងតំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រី) ប្រហែលជាវិស័យថ្មអារជាវិស័យមួយដែលខ្ញុំចងចាំ។ ក្នុងចន្លោះពេលនេះ ខ្ញុំបានដោះច្រើន តែជោគជ័យដែលក្នុងរយៈពេលខ្លី មានកត្តាកំណត់ដូចជាយន្តការតាមដានត្រួតពិនិត្យ ជំរុញការអនុវត្ត ដើម្បីឲ្យច្បាស់លាស់ ធ្វើការហ្មត់ចត់ ភាពបត់បែន មន្រ្តីអនុវត្តឯកភាពគ្នាដោយស្មោះត្រង់ មិនបង្កើតបន្ទុកបន្ថែម វិស័យឯកជនរួមគ្នាដោយស្មោះត្រង់ធ្វើការជាមួយគ្នា។ មានបញ្ហា បើយើងដោះបែបនេះបាន មានដំណោះស្រាយលឿន ហើយបង្កើតនូវអ្វីដែលយើងចង់បាន។ ធ្វើម៉េចធានាយន្តការនេះកុំឲ្យដើរតែមួយឆ្នាំ ដោយឆ្នាំក្រោយមានបញ្ហាវិញ។ មានបញ្ហា ត្រូវរាយការណ៍ ហើយខ្ញុំនឹងទទួលជាការងារបន្ទាន់ត្រង់តែម្ដង។ មានរឿងអីទាក់ទងនឹងវិស័យថ្មអារ មកដល់ខ្ញុំភ្លាម។ ខ្ញុំថាជា Baby មួយដែលខ្ញុំចូលរួមក្នុងការជួយឲ្យសុខភាពកាន់តែល្អ តាំងពីគេមកខ្សិបខ្ញុំនៅណាននីង ថា “សម្ដេចអើយ! Baby ហ្នឹងជិតដាច់ខ្យល់ហើយ” ទៅជា Baby មួយដែលឡើងគីឡូ ៤ដង ក្នុងរយៈពេលមួយឆ្នាំ។ នេះគឺជាអ្វីដែលខ្ញុំចង់ឃើញ ហើយជាគំរូមួយធំ។ យើងអាចពិនិត្យមើលវិស័យផ្សេងៗទៀត កន្លែងណាដែលអាចធ្វើ យើងធ្វើ។ ខ្ញុំជឿថា វិស័យឯកជនរបស់យើងក៏អាចចូលរួមបាន​។ យើងបង្កើនអភិក្រម និងជំរុញកិច្ចការយន្តការបែបនេះឲ្យបានជោគជ័យ។

[ចប់សេចក្ដីអធិប្បាយ១]

ទី២. ចីរភាពនៃការប្រើប្រាស់ធនធានរ៉ែ ត្រូវបានធានា តាមរយៈវិធានការហ្មត់ចត់ និងគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ ។ ជាការពិត, ធនធានរ៉ែ គឺជាធនធានដែលមិនកកើតឡើងវិញ ក៏ប៉ុន្តែគ្រប់ប្រទេសក្នុងសកលលោកត្រូវការជាចាំបាច់ នូវការទាញយក និង ប្រើប្រាស់នូវធនធានរ៉ែ សម្រាប់ អភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច និង សង្គម ។ ប៉ុន្តែ អ្វីដែលជាគន្លឹះសំខាន់ គឺការទាញយកមកប្រើប្រាស់ឱ្យមានចីរភាព ពុំមានផលប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរដល់សង្គម និង បរិស្ថាន, និង រក្សាបាននូវតុល្យភាពនៃការអភិរក្សធនធានធម្មជាតិ និង ទ្រព្យសម្បត្តិវប្បធម៌ ។ ដូច្នេះ,  ខ្ញុំគាំទ្រចំពោះគោលនយោបាយ និង វិធានការរបស់ក្រសួងរ៉ែ និង ថាមពល ដែលមិនអនុញ្ញាតឱ្យមានប្រតិបត្តិការធនធានរ៉ែនៅក្នុងតំបន់បេតិកភណ្ឌ, តំបន់ប្រវត្តិសាស្ត្រ វប្បធម៌ និង តំបន់អភិរក្សមួយចំនួនផ្សេងទៀត ។

[ចាប់ផ្ដើមសេចក្ដីអធិប្បាយ២]

(៦) បញ្ឈប់ការផ្ដល់/លុបចោលអាជ្ញាបណ្ណ និងបង្រួមប្រតិបត្តិការរុករករ៉ែក្នុងតំបន់អភិរក្សព្រៃឡង់ និងកំពត ហើយមិនអនុញ្ញាតឱ្យនាំចេញផលិតផលរ៉ែថ្មសំណង់

កិច្ចការងារនេះ មិនមែនត្រឹមតែនិយាយទេ។ ខ្ញុំបានផ្ដល់គោលការណ៍ ឯកភាពឲ្យអនុវត្ដក្នុងរយៈពេល​ប៉ុន្មានខែនេះ តាំងពីរាជរដ្ឋាភិបាលកើត។ ទី១ ខ្ញុំបានឲ្យបញ្ឈប់ផ្ដល់អាជ្ញាបណ្ណរ៉ែថ្មីបន្ថែមក្នុងតំបន់អភិរក្ស​ព្រៃឡង់ ​កាលពីថ្ងៃ ២៤ វិច្ឆិកា ២០២៣។ បីខែក្រោយពីខ្ញុំទទួល(តំណែងជានាយករដ្ឋមន្រ្តី) ក៏បានចារឯកភាពបញ្ឈប់ការផ្ដល់រ៉ែ អាជ្ញាបណ្ណរុករករ៉ែអីផ្សេងៗក្នុងតំបន់ព្រៃឡង់។ តំបន់ដែលមានអាជ្ញាបណ្ណហើយឲ្យបង្រួម ព្រោះជួនកាលគាត់យកទៅទុកយូរ។ អោយពិនិត្យមើលកន្លែងណាអត់ចាំបាច់ ឲ្យបង្រួមប្រតិបត្ដិការ កុំយកទុកចោល ហើយធ្វើតាមក្របខណ្ឌ។ កាលពីប៉ុន្មានថ្ងៃមុន ខ្ញុំបានសំរេចលុបចោលអាជ្ញាបណ្ណឧស្សាហកម្មធនធានរ៉ែថ្មកំបោរមួយ នៅខេត្តកំពត តាមការស្នើសុំ និងពិនិត្យយោបល់បច្ចេកទេសរបស់ក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល ថាទុកទីតាំងនេះ ជាកន្លែងបដិបត្ដិសាសនា អេកូទេសចរណ៍ និងទេសចរណ៍វប្បធម៌។

ក្រសួងរ៉ែ និង ថាមពល ក្រសួងបរិស្ថាន ក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ ក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ ក្រសួងទេសចរណ៍ ក្រសួងធម្មការ និងសាសនា និង រដ្ឋបាលខេត្តកំពត ត្រូវចុះទៅប្រកាសនិងរៀបចំតំបន់ខាងលើនេះជាវិធានការប្រញាប់។ អាជ្ញាបណ្ណហ្នឹងយកទុកយូរណាស់ហើយៗ មិនទាន់ផុតសុពលភាពក៏ដោយឲ្យពិនិត្យវាយតម្លៃឡើងវិញ​ … កន្លែងនេះ អាចអភិរក្ស ហើយធ្វើទៅជាកន្លែងតំបន់បេតិកភណ្ឌ ព្រោះមានវត្ដមានអីនៅហ្នឹង។ រៀបអាហ្នឹង បង្វែរវាចេញពីកន្លែងដែលត្រូវយកថ្មកំបោរទៅជាតំបន់អេកូទេសចរណ៍ បង្កើតសហគមន៍ ហើយថែ​ទាំវាដើម្បីធានានូវចីរភាពរបស់យើង។

លើសពីនេះ ខ្ញុំក៏សូមប្រកាសបន្តគោលនយោបាយដ៏ត្រឹមត្រូវរបស់ សម្ដេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន អតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ដែលបានកំណត់ថាមិនអនុញ្ញាតឱ្យមានការនាំចេញនូវផលិតផលរ៉ែថ្មសំណង់ ដើម្បីរក្សាទុកសម្រាប់សេចក្ដីត្រូវការរបស់ប្រជាជាតិយើងទៅថ្ងៃក្រោយជាបន្តទៀត។ យើងត្រូវគិតគូវែងឆ្ងាយ។ ជាគោលនយោបាយត្រូវគិតពីបុរេសកម្ម។ អ្វីដែលជាតម្រូវការចំពោះមុខ ត្រូវមានតុល្យភាពជាមួយអ្វីដែលជាតម្រូវការរយៈពេលវែង។

[ចប់សេចក្ដីអធិប្បាយ២]

ទី៣. អភិបាលកិច្ចលើវិស័យរ៉ែ និងទប់ស្កាត់ការធ្វើអាជីវកម្មរ៉ែអនាធិបតេយ្យ ត្រូវបានចាត់វិធានការ និងដោះស្រាយប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព ។ ក្នុងនោះ ក្រៅពីការទាញយក និងប្រើប្រាស់ធនធានរ៉ែឱ្យមានចីរភាព ដើម្បីជាប្រយោជន៍ដល់សេដ្ឋកិច្ច និងសង្គម, រាជរដ្ឋាភិបាល បានចាត់វិធានការលុបបំបាត់ និង ទប់ស្កាត់ការធ្វើអាជីវកម្មរ៉ែអនាធិបតេយ្យ និង ការប្រកួតប្រជែងមិនស្មើភាព និង ការយកចិត្តទុកដាក់ ដល់សហគមន៍មូលដ្ឋាន ដែលមានការដ្ឋានរ៉ែស្ថិតនៅ ។ ជាមួយនេះ ជាការកត់សម្គាល់ឃើញថា ក្រសួងស្ថាប័នសំខាន់ៗ នៃរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានសហការយ៉ាងល្អ ពិសេស រវាងក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល, អង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ, កងរាជអាវុធហត្ថផ្ទៃប្រទេស និង រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្ត ដើម្បីទប់ស្កាត់ និង លុបបំបាត់សកម្មភាពរ៉ែអនាធិបតេយ្យ បានទាន់ពេលវេលា និង មានប្រសិទ្ធភាព ។  ការងារនេះ ជួយដល់កិច្ចខិតខំថែរក្សា ធនធានសម្បត្តិធម្មជាតិ ជំរុញដល់កំណើនចំណូលជាតិ លើកកម្ពស់ការប្រកួតប្រជែងស្មើភាពគ្នា ហើយក៏ចូលរួមកាត់បន្ថយផលប៉ះពាល់បរិស្ថាន សង្គម និង លើកកម្ពស់សុវត្ថិភាព និង សុខុមាលភាពនិយោជិតកម្មករថែមទៀតផង ។

ទី៤. វិស័យរ៉ែបានផ្តល់ការងារជូនប្រជាពលរដ្ឋ និង ប្រមូលចំណូលចូលថវិកាជាតិ ដែលក្នុងនោះ ចំណូលរដ្ឋពីវិស័យរ៉ែ មានកំណើនពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំ ដោយបានចូលរួមចំណែកក្នុងថវិកាជាតិ (ជិត ៩០ លានដុល្លារអាមេរិកក្នុងឆ្នាំ ២០២៤ នេះ) ព្រមទាំង បានផ្តល់ការងារផ្ទាល់ក្នុងវិស័យរ៉ែនេះ ជូនប្រជាពលរដ្ឋជាង ១ ម៉ឺននាក់ ផងដែរ ។ ឆ្លៀតឱកាសនេះ ខ្ញុំសូមថ្លែងអំណរគុណ ម្ចាស់អាជីវកម្មរ៉ែ ដែលបានយកចិត្តទុកដាក់លើសុវត្ថិភាព និង ជាពិសេស ការលើកកម្ពស់សុខុមាលភាពនិយោជិតកម្មករ ដែលបម្រើការងារនៅក្នុងការដ្ឋានរ៉ែរបស់ខ្លួន ហើយខ្ញុំក៏សូមអំពាវនាវឱ្យបន្តយកចិត្តទុកដាក់លើចំណុចនេះ ដោយគោរពតាមបទដ្ឋានបច្ចេកទេសសុវត្ថិភាព និង ពិនិត្យលទ្ធភាពក្នុងការផ្ដល់ផលប្រយោជន៍ជូននិយោជិតកម្មករឱ្យបានកាន់តែច្រើនបន្ថែមទៀត ។

ទន្ទឹមនឹងសមិទ្ធផលទាំងនេះ, ដើម្បីជាការចូលរួមក្នុងការអភិវឌ្ឍវិស័យរ៉ែឱ្យកាន់តែមានការរីកចម្រើន ខ្ញុំសូមផ្ដល់នូវការលើកទឹកចិត្ត និង ណែនាំបន្ថែម ដូចខាងក្រោម ៖

ទី១. ក្រសួងរ៉ែ និង ថាមពលត្រូវបន្តរៀបចំសិក្សា ដោយសហការជាមួយដៃគូពាក់ព័ន្ធ  ឬ វិស័យឯកជន ដើម្បីចងក្រងផែនទីសក្ដានុពលធនធានរ៉ែ (Potential Mineral Map) និងជំរុញការសិក្សាស្រាវជ្រាវបន្ថែមទៀតលើរ៉ែកម្រ(Rare Earth) ក្នុងគោលដៅទាក់ទាញការវិនិយោគប​ន្ថែម ។ ជំរុញបញ្ចប់ការរៀបចំកំណត់តំបន់(Zoning) ដែលអាចធ្វើអាជីវកម្មរ៉ែសំណង់ឱ្យបានឆាប់ ដើម្បីកំណត់អំពីតម្រូវការ និងការផ្គត់ផ្គង់ផលិតផលរ៉ែសំណង់ ហើយរដ្ឋបាលថ្នាក់ក្រោមជាតិត្រូវចូលរួមគាំទ្រក្នុងការកំណត់តំបន់នេះឱ្យបានល្អ ។

[ចាប់ផ្ដើមសេចក្ដីអធិប្បាយ៣]

(៧) សិក្សានិងរៀបចំតំបន់ដែលអាចយកថ្ម/ធនធានអី ដើម្បីបំរើអី ដោយអភិរក្សនិងអភិវឌ្ឍត្រូវដើរទន្ទឹមគ្នា

កិច្ចការនេះ ខ្ញុំឯកភាព ហើយខ្ញុំក៏បានផ្ដល់គោលការណ៍ដល់ឯកឧត្តម កែវ រតនៈ។ ពិតណាស់ យើងត្រូវយករ៉ែសំណង់។ ពេល​ធ្វើផ្លូវមួយ យើងត្រូវការថ្ម។ ប៉ុន្ដែ មិនឲ្យតែធ្វើផ្លូវ ឲ្យតែមានភ្នំចេះតែវាយនោះទេ។ ពិតណាស់ វាជួយកាត់បន្ថយតំលៃនៃការធ្វើ ប៉ុន្ដែ(ក៏ត្រូវវាយ)តំលៃពីការខូចខាត។ កុំងាកទៅណាក៏ឃើញតែខ្ទេចដែរ។ សុខចិត្តឲ្យថ្លៃបន្ដិច​ចុះ ប៉ុន្ដែប្រមូលផ្ដុំទៅលើកន្លែងណាមួយ។ កុំឲ្យវាកញ្ឆិតកញ្ឆតគ្រប់កន្លែង។ បើយើងមិន​យកថ្មពីក្នុងប្រទេស មានតែទិញថ្មពីក្រៅប្រទេស។ វាថ្លៃ។ ប៉ុន្ដែត្រូវកំណត់ថា បើមួយផ្លូវជាតិលេខ ៥ហ្នឹង មានភ្នំប៉ុន្មានជាកន្លែងដែលត្រូវយកថ្ម ក្រុមហ៊ុនត្រូវយកថ្មយកពីកន្លែងហ្នឹងបានហើយ កុំផ្ដល់ license នៅកន្លែងផ្សេងទៀត។ អត់ចាំបាច់។ កុំឲ្យទៅកន្លែងណាផ្សេងដើម្បីកាត់បន្ថយថ្លៃ ដោយត្រូវតែវាយភ្នំកន្លែងនោះ។ ថ្លៃបន្ដិចចុះ។ ដឹកជញ្ជូនឆ្ងាយបន្ដិចចុះ ប៉ុន្ដែយើងក៏រួមដើម្បីការពារដោយចីរភាព។ ខ្ញុំបានផ្ដល់(គំនិត)ជាគោលការណ៍ ដែលបានជជែកជាមួយឯកឧត្តម កែវ រតនៈ តាំងពីដើម​ទីមក។ ជាគំនិតនិងការលើកឡើងរបស់ឯកឧត្តម កែវ រតនៈ ហើយខ្ញុំក៏គាំទ្រ។ ខ្ញុំឯកភាព។ យើងត្រូវយករ៉ែដើម្បីផល ប៉ុន្ដែយើងត្រូវគ្រប់គ្រងដូចចំណុចដែលខ្ញុំបានលើកឡើង។ បើយើងមិនយករ៉ែបម្រើឲ្យ​ការអភិវឌ្ឍប្រទេសជាតិ យើងត្រូវចំណាយទុនធំ ដោយពឹងផ្អែកការនាំចូលទាំងអស់។ អញ្ចឹង ការរៀបចំការគ្រប់គ្រងត្រូវធ្វើឲ្យបានល្អ កំណត់ឲ្យបានច្បាស់ កំណត់ zoning អោយហើយតែម្ដង។ ពេលដែលគេមកសួរ​ យើងអាចប្រាប់ភ្លាមថា យកនៅកន្លែងហ្នឹងអត់បានទេ។​ កុំ(គេ)មកសួរ ចាំខ្ញុំបញ្ជូន(មន្ដ្រី)ទៅសិក្សា ៣ខែ សិនបានឬអត់ ដាក់សំណើសិន។ សិក្សាឲ្យ​ហើយ តើតំបន់ណាដែលអាចយកថ្មបាន តំបន់ណាសំរាប់បំរើឲ្យផ្លូវប៉ុន្មាន។ តំបន់ណាធ្វើអី កន្លែងណាត្រូវយកធនធានអី ដើម្បីបំរើអី ឧទាហរណ៍។ កន្លែងណាដែលត្រូវការពារ​។ នេះដែលយើងត្រូវជំរុញការអភិវឌ្ឍដោយចីរភាព។ អភិរក្ស និងអភិវឌ្ឍ ត្រូវដើរជាមួយគ្នា អញ្ចឹងជាការងារដែលចំាបាច់។

[ចប់សេចក្ដីអធិប្បាយ៣]

ទី២.    ក្រសួងរ៉ែ និង ថាមពលត្រូវពិនិត្យមើលទីតាំងដែលមានអាជ្ញាបណ្ណក្នុងតំបន់ព្រៃឡង់ដែលពុំមានសកម្មភាព ឬពុំមានសក្ដានុពលធនធានរ៉ែ ដើម្បីដកហូត ឬកាត់ឆ្វៀលចេញពីដែនអាជ្ញាបណ្ណធនធានរ៉ែ និងបន្តហាមដាច់ខាតមិនឱ្យចេញអាជ្ញាបណ្ណធនធានរ៉ែថ្មីនៅតំបន់ព្រៃឡង់នេះ ។

[ចាប់ផ្ដើមសេចក្ដីអធិប្បាយ៤]

ដាក់មកខ្ញុំ ក៏ខ្ញុំមិនស៊ីញ៉េដែរ។ អញ្ចឹង ការពារកន្លែងនេះ។ ខ្ញុំឯកភាព។ បើក្រសួងមិនស្នើ ខ្ញុំមិនស៊ីញ៉េ។ អត់​មានអ្នកណាដាក់ទេ។ អញ្ចឹងឯកភាពគ្នាខ្ញុំ និងឯកឧត្តមរដ្ឋមន្ដ្រី តំបន់ព្រៃឡង់អត់អោយចេញអាជ្ញាបណ្ណរុករករ៉ែអី ទៀតទេ។ ទុកចុះ។

[ចប់សេចក្ដីអធិប្បាយ៤]

ទី៣. ក្រសួងរ៉ែ និង ថាមពល ត្រូវពង្រឹងការកៀរគរចំណូល និង ទប់ស្កាត់ការលេចធ្លាយចំណូល តាមរយៈការធ្វើអាជីវកម្មរ៉ែដោយគ្មានសុចរិតភាព និងការធ្វើអាជីវកម្មរ៉ែខុសច្បាប់ និងអនាធិបតេយ្យ ។ រដ្ឋបាលថ្នាក់ក្រោមជាតិត្រូវធ្វើការទប់ស្កាត់និងបង្ក្រាបឱ្យបានម៉ឺងម៉ាត់ជាទីបំផុតនូវរាល់សកម្មភាពរ៉ែអនាធិបតេយ្យក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរបស់ខ្លួន។

ទី៤. ក្រសួងរ៉ែ និង ថាមពល និង ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធត្រូវបន្តយកចិត្តទុកដាក់ពង្រឹងការគ្រប់គ្រងសុវត្ថិភាព និង លើកកម្ពស់សុខុមាលភាពនិយោជិតកម្មករ, ពង្រឹងការត្រួតពិនិត្យ, ការទិញ ការដឹកជញ្ជូន ការស្ដុកទុក ការប្រើប្រាស់សារធាតុផ្ទុះ និង សារធាតុគីមីរបស់ការដ្ឋានអាជីវកម្មធនធានរ៉ែ ឱ្យបានម៉ឺងម៉ាត់ ។

[ចាប់ផ្ដើមសេចក្ដីអធិប្បាយ៥]

(៨) កងរាជអាវុធហត្ថនិងកងនគរបាល ពង្រឹងការគ្រប់គ្រងជាតិផ្ទុះ សំរាប់វាយថ្មជាមួយក្រុមហ៊ុន

ខ្ញុំសូមឲ្យចាប់អារម្មណ៍លើកិច្ចការនេះ។ ថ្ងៃនេះមានឯកឧត្តម អគ្គបញ្ជាការ ឯកឧត្តម​ អគ្គស្នងការនគរបាលជាតិ​ ឯកឧត្តម មេបញ្ជាការកងរាជអាវុធហត្ថ ដែលបានមក។គឺការគ្រប់គ្រងជាតិផ្ទុះជាពិសេស គីបវាយថ្ម ដាច់ខាតត្រូវ​តែគ្រប់គ្រងឲ្យបាន។ នេះជាកិច្ចការដែលសំខាន់។ មានក្រម។ ទាំងការដឹកជញ្ជូន យើងមានហើយ។ បទបញ្ជារបស់យើង គោលការណ៍របស់រាជរដ្ឋាភិបាល ដំណើរត្រូវមានអាវុធហត្ថ ត្រូវមានប៉ូលីសអម​យ៉ាងណា។ ត្រូវពង្រឹងការអនុវត្ដនេះ។ ជាពិសេសនៅកន្លែងដាក់(បំផ្ទុះ)តែម្ដង។ ការវាយ(យកថ្ម)កន្លែងខ្លះ ដែលខ្ញុំបានចុះទៅ(ឃើញ) ឥឡូវប្រហែលជាកែហើយ កាលពីមុនគឺអត់មានទេ។ មានតែទូរឈើមួយគត់(ចាក់)សោរ Solex អត់មានមនុស្ស។ ត្រូវពង្រឹងជាមួយក្រុមហ៊ុន។ ហ្នឹងត្រូវធ្វើម៉េចឲ្យទទួលខុសត្រូវក្នុងការគ្រប់គ្រង។ បើមិនអញ្ចឹងទេ វាគ្រោះថ្នាក់។ (វាជា)សន្ដិសុខជាតិរបស់យើង។ ការដឹកជញ្ជូន ការទុកដាក់របស់យើង គឺសុំឲ្យក្រុមហ៊ុនឯកជនទាំងអស់សហការ ហើយគ្រប់គ្រងការងារ​នេះឲ្យបាន ទាំងការថែទាំនៅនឹងកន្លែង ក៏ដូចជាការដឹកជញ្ជូនផ្សេងៗ ដែលមានកងរាជអាវុធហត្ថ និងកងនគរបាលជាតិដើម្បីជួយក្នុងកិច្ចការនេះ។ ជាពិសេសជួយទៅពិនិត្យ ត្រួតពិនិត្យ ទៅមើលនៅតំបន់ទុកដាក់តែម្ដងនៅតាមក្រុមហ៊ុន​។​

[បញ្ចប់សេចក្ដីអធិប្បាយ៥]

ចំពោះវិស័យប្រេងកាតវិញ, ថ្វីត្បិតតែនិន្នាការសកល ការប្រើប្រាស់ប្រេងឥន្ធនៈមានការថយចុះ, ប៉ុន្តែ ប្រេងឥន្ធនៈនៅតែមានតួនាទីសំខាន់ ក្នុងតម្រូវការថាមពលនាពេលបច្ចុប្បន្ន ក៏ដូចអន្តរកាលឆ្ពោះទៅពេលអនាគត ។ សម្រាប់កម្ពុជា, រាជរដ្ឋាភិបាលបានបន្តធានាការផ្គត់ផ្គង់ប្រេង និង ឧស្ម័នឥន្ធនៈគ្រប់ប្រភេទឱ្យបានគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីបម្រើឱ្យសេចក្ដីត្រូវការរបស់ប្រជាជន និងការអភិវឌ្ឍ ។ ទន្ទឹមនេះ ខ្ញុំសូមធ្វើចំណាប់អារម្មណ៍ ដូចខាងក្រោម ៖

ទី១. បញ្ហាសុវត្ថិភាព ៖ តាមរបាយការណ៍របស់ក្រសួងរ៉ែ និង ថាមពល ឃើញថា ក្រសួងកំពុងរៀបចំបទប្បញ្ញត្តិបច្ចេកទេសសុវត្ថិភាព ដើម្បីគ្រប់គ្រងសកម្មភាពអាជីវកម្មទាំងនៅតាមស្ថានីយប្រេង និង ឧស្ម័នឥន្ធនៈ, ទីតាំងស្តុក, ការដឹកជញ្ជូន និង ការរៀបចំប្រព័ន្ធផ្គត់ផ្គង់  និង ចែកចាយឧស្ម័នឥន្ធនៈក្នុងអគារ ។ ការងារនេះ មានភាពចាំបាច់ ដែលត្រូវបន្តយកចិត្តទុកដាក់ឱ្យអស់លទ្ធភាព ដោយសហការជាមួយរដ្ឋបាលថ្នាក់ក្រោមជាតិ ។

[ចាប់ផ្ដើមសេចក្ដីអធិប្បាយ៦]

(៩) គ្រប់គ្រងតាមអភិក្រមបុរេសកម្ម ជាជាងប្រតិកម្ម ចំពោះការប្រើប្រាស់ gas ជាចំហេះ

ចំណុចនេះ ខ្ញុំធ្លាប់បានលើក ហើយបានប្រគល់ភារកិច្ចឱ្យឯកឧត្តម សាយ សំអាល់ ជជែកជាមួយនឹងឯកឧត្តម កែវ រតនៈ រៀបចំក្រម បទដ្ឋានបច្ចេកទេសសុវត្ថិភាព ដើម្បីគ្រប់គ្រងការរៀបចំប្រព័ន្ធផ្គត់ផ្គង់ gas នៅតាមអគារ ព្រោះទៅថ្ងៃមុខ gas ដែលយើង(ប្រើប្រាស់មក)ចម្អិន វាមិនខុសពីម៉ាស៊ីនត្រជាក់ទេ។ ម៉ាស៊ីនត្រជាក់ ពីមុនចេញប្រភេទតូចៗ ដល់ពេលអគារកាន់តែទំនើប ចេញ central air ដាក់តែមួយ(ប្រើ)រួម។ gas ក៏មិនខុសគ្នាដែរ។ ឥឡូវ ខ្លះអាចទិញចង្ក្រាន ទិញម៉ាស៊ីនអីមកខ្លួនឯង ប៉ុន្តែទៅថ្ងៃមុខ សម្រាប់ខុនដូ អគារធំៗ ប្រហែលជារត់ទុយោ gas (ដោយមាន)ក្រុមហ៊ុនមួយផ្គត់ផ្គង់។ អញ្ចឹងត្រូវមានស្តង់ដារឱ្យច្បាស់ គ្រប់គ្រងឱ្យច្បាស់។ ហ្នឹងជាការងារនគរូបនីយកម្ម ជាមួយសំណង់ ជាមួយនឹងដែនដី។ ពេលតហើយ (បើមិនត្រួតពិនិត្យទេ អាចមាន)គ្រោះថ្នាក់។

(បើ)ធ្លាយម៉ាស៊ីនត្រជាក់ អត់គ្រោះថ្នាក់ទេ ប៉ុន្តែបើធ្លាយ gas ក្នុងអគារ (នឹង)មានបញ្ហា។ បើសិនជាអ្នកប្រតិបត្តិ អ្នកដែលទៅដំឡើង gas ហ្នឹង អត់ច្បាស់លាស់ទៀត គ្រោះថ្នាក់។ ធ្លាយទឹក យើងអាចដាប់ពិដាន ឬមួយ(ចោះ)រកឃើញ ប៉ុន្តែ(ឆ្លាយ) gas នេះ នៅសុខៗ អាចគ្រោះថ្នាក់ ឬមួយមានអណ្ដាតភ្លើងបន្តិចផ្ទុះភ្លាម។ នៅប្រទេសលោកខាងលិច ធ្លាប់មានករណីដែលផ្ទុះអគារតែម្ដង។ ផ្ទុះ gas ឆេះមួយជាន់អញ្ចឹងទៅ។ អញ្ចឹងត្រូវគិតលក្ខខណ្ឌនេះ។ ជាបុរេសកម្ម។ ខ្ញុំគិតមើល ចៀសមិនផុតទេ អ្វីដែលមាននៅប្រទេសផ្សេង យើងនឹងឈានទៅដល់។ ការប្រើប្រាស់ gas ជំនួសអគ្គិសនី ឬមួយជំនួសការដុតផ្សេងៗ នឹងមាន។ អញ្ចឹងត្រូវមានការគ្រប់គ្រង ត្រូវយកអភិក្រមបុរេសកម្ម ជាជាងប្រតិកម្ម កុំឱ្យមានសភាពការណ៍ហើយ បានចាប់ផ្ដើម(ទប់ស្កាត់) ឬចាប់ផ្ដើមកំណត់។ នេះជាកិច្ចការនៅក្នុងការគ្រប់គ្រងសុវត្ថិភាព។

[ចប់សេចក្ដីអធិប្បាយ៦]

ទី២. បញ្ហាតំបន់ទាមទារដែនសមុទ្រត្រួតគ្នាកម្ពុជា-ថៃ (OCA) ៖ សម្រាប់ការចរចារជាមួយប្រទេសថៃ ខ្ញុំសូមជម្រាបជូនថា ការចរចាត្រូវតែឈរលើគោលការណ៍គោរពគ្នាទៅវិញទៅមក បែងចែកផលសេដ្ឋកិច្ច ដែលអាចទទួលយកបាន ជាពិសេស គឺ ការគោរពអធិបតេយ្យរបស់កម្ពុជាដែលមិនអាចខ្វះបាន ។ ទន្ទឹមនេះ, រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានទទួលការលើកទឹកចិត្ត និង ការគាំទ្រ ពីបណ្តាប្រទេសអន្តរជាតិធំៗ លើការអភិវឌ្ឍតំបន់ OCA នេះ ដូចជា សហរដ្ឋអាម៉េរិក បារាំង ជប៉ុន ចិន សហភាពអឺរ៉ុប និង ប្រទេសអង់គ្លេស ជាដើម ដើម្បីជាអត្ថប្រយោជន៍ដល់ប្រជាជននៃប្រទេសទាំងពីរ និង ពិភពលោក ។

[ចាប់ផ្ដើមសេចក្ដីអធិប្បាយ៧]

(១០) ចរចាព្រំដែនសមុទ្រផ្អែកលើស្មារតីការពារផលប្រយោជន៍ជាតិរៀងៗ ខ្លួន

​ខ្ញុំសូមនិយាយបន្តិចទេ។ ព្រឹកមិញខ្ញុំនិយាយច្រើនហើយ។ រឿងទាមទារ និងការចងភ្ជាប់រឿងបច្ចេកទេស និង​សេ​ដ្ឋកិច្ចទៅនយោបាយពីមជ្ឈដ្ឋានក្រុមជ្រុលនិយមជ្រុល ទាំងនៅក្នុងប្រទេសជិតខាងយើង និងនិងនៅកម្ពុជា។ ខ្ញុំគ្រាន់តែចង់បញ្ជាក់រឿងនេះបន្តិច។ ទី១ ដែលមានការចោទថាមានការស៊ុមគ្រលំគ្នាដើម្បីបានផលប្រយោជន៍រវាងគ្រួសារសម្ដេចតេជោ និងគ្រួសារឯកឧត្តម ថាក់ស៊ីន គឺគ្មានទេ។ កិច្ចការនេះ គ្មានធ្វើអីស្ងាត់ទេ។ កាលពីទស្សនកិច្ចផ្លូវ​​ការ ខ្ញុំបានប្រ​កាសជាមួយឯកឧត្តម អតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃ សេដ្ឋា ថាវីស៊ីន បញ្ជាក់ជំហរនៅសន្និ​សីទសារព័ត៌មានថា “យើងពិភាក្សាគ្នា”។ ក៏​មិនមែនរឿងថ្មីដែរ។ យើងបានចរចាគ្នា តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៥ ដល់ឆ្នាំ២០០១ ហើយបានចេញ MOU និងបានចរចាគ្នាបន្តមកទៀតដើម្បីផលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ច ហើយក៏គ្មានការបោះបង់សិទ្ធចរចាព្រំដែននោះដែរ។ រឿងព្រំដែន គណៈកម្មការចរចាព្រំដែន រឿងសេដ្ឋកិច្ចយើងចរចារឿងសេដ្ឋកិច្ច ដើម្បីចែកផលគ្នា។

ថ្ងៃមុន បាននិយាយលេងជាមួយខាងភាគីមិត្ត។ គាត់ថា “បើសិនជាទុកយូរបន្តិចទៀត ហ្គាសនឹងអស់តម្លៃ ព្រោះគេទៅ EV អស់ហើយ”។ ប៉ុន្តែ សម្រាប់សន្តិសុខថាមពល ក៏ដូចជាការជួយជំរុញសេដ្ឋកិច្ច (វានៅមាន)ផលច្រើនណាស់។ យើងអាចទាញយកមកប្រើប្រាស់ចែករំលែក រវាងប្រទេសទាំងពីរដើម្បីផលប្រយោជន៍ប្រជាជន។ ​គ្រួ​សារសម្ដេចតេជោ គ្រួសារឯកឧត្តម ថាក់ស៊ីន មិនអាចនឹងយករាប់រយពាន់លានបារ៉ែលទៅដាក់នៅឯណាទេ។ គឺមានតែយកមកជួយធ្វើឱ្យថ្លៃហ្គាសក្នុងប្រទេសចុះថោកសំរាប់ប្រជាពលរដ្ឋ។ យកមកធ្វើជា petrol chemical បង្កើតឧស្សាហកម្ម អីផ្សេងៗ ដែលអាចទាញបាន(ផលបន្ថែមទៀត)។ រឿងព្រំដែន រឿងចរចាអធិបតិយ្យ​ភាពទឹកដី គឺនៅបន្តធ្វើតាមយន្តការ។ ប៉ុន្តែ អ្នកនយោបាយរបស់យើងនៅក្រៅប្រទេសហ្នឹងពូកែណាស់។ បន្តិចៗ ក៏តាំងបបួលធ្វើបាតុកម្ម។ ឥឡូវបបួលបាតុកម្មទៀតហើយ។ ទៅប្ដឹង ICJ គេយកកោះយកអី។ គេ​ចរចាមិនទាន់ចប់ផង។ កំពុងតែចរចា។ ទុកអោយក្រុមការងារបច្ចេកទេសព្រំដែនចរចាដើម្បីផលប្រយោជន៍រៀងៗខ្លួន។ រកដំណោះស្រាយ។ កន្លែងហ្នឹង ពីមុនមកអត់ដែលមានអ្នកណាកំណត់ព្រំដែនទឹកទេ។ តាំងពីជំនាន់បារាំង។ ​គេកំណត់ព្រំដែនគោក។ យើងខំចរចា​បោះព្រំដែនដើម្បីថ្ងៃក្រោយប្រជាជនប្រ​ទេសទាំង២ អាចរស់នៅដឹងកន្លែងណាជាអធិបតិយ្យភាពរបស់កម្ពុជា កន្លែងណាជាអធិបតេយ្យភាពរបស់ថៃ កន្លែងណាដែលប្រជាជនអាចបើកច្រក​បង្កើនទំនាក់ទំនងគ្នា​បាន។ ព្រំដែនសមុទ្រ យើងចរចាផ្អែកទៅលើស្មារតី ការពារផលប្រយោជន៍ជាតិរៀងៗខ្លួន តែដំណោះស្រាយដើម្បីកុំឱ្យវានៅពំា​ត្រណោត។

រឿង OCA នេះ អត់មានរឿងអីដែលត្រូវធ្វើអោយបាត់ទឹកដីទេ។ សូមអ្នកនយោបាយខ្លះ កុំយករឿងនយោយបាយមកទំលាក់ចូលក្នុងរឿងបច្ចេកទេស។ គេដោះស្រាយព្រំដែន គឺផ្អែកទៅលើច្បាប់ និងបច្ចេកទេសព្រំដែន។ នៅពេលដែលយកនយោបាយមកឡូកឡំឡើងតាមហ្វេសប៊ុកតាមអី វាទៅជារឿងផ្សេង។ អ្នកនយោបាយធ្វើនយោ​បាយទៅ ទុកឱ្យអ្នកបច្ចេកទេសធ្វើការបច្ចេកទេស។ តែនយោបាយត្រូវមានព្រំដែន គិតពីផលប្រយោជន៍ជាតិ។ កុំបង្កើតទំនាស់ កុំបំផុសនាំប្រជាពលរដ្ឋទៅធ្វើអីដែលមានមិនការចាំបាច់ ​ហើយវាអត់ត្រូវសោះ។ រឿងព្រំដែនទឹកជាមួយ​ប្រទេសថៃ យើងនៅចរចា។ អត់ទាន់មានគោលការណ៍ឯកភាពថា អ្នកណាបាត់អីអ្នកមានអីនោះទេ។ ដែលមកចោទថាបាត់នេះបាត់នោះ អត់ត្រូវទេ។ យើងនៅចរចានៅឡើយ។ ទាល់តែ​ចុះ MOU ឬមួយកិច្ចព្រមព្រៀង (ទើបមានការ)ឯកភាពគ្នាថា​ ​យកព្រំកន្លែងណា។ ហ្នឹងបានទៅមើលជាក់ស្ដែងថា កន្លែងណាបាត់ កន្លែងណាសល់។ បើឥឡូវអត់ទាន់ឯកភាពគ្នាផង នៅបន្តចរចានៅឡើយ យើងទៅស្រែកយ៉ាងម៉េច​។ ទៅប្ដឹងអ្នកណា ប្ដឹងរឿងអី? ព្រឹកមិញ សម្ដេចតេជោមានប្រសាសន៍ថា “ដំបៅមិនឈឺ យកឈើឆ្កឹះ”។

(១១) គ្មានជំរើសលើកប្រទេសចេញពីគ្នាទេ មានតែពង្រឹងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ

យើងការពារទឹកដី។ តែការស្រលាញ់ទឹកដីមិនតែអស់លោកទេ។ រដ្ឋាភិបាលក៏ស្រលាញ់ទឹកដីដែរ។ មន្ត្រីរបស់ខ្ញុំដែលចរចាអត់បាយអត់ទឹក មន្ត្រីរបស់ប្រទេសក្បែរព្រំដែនក៏សុទ្ធតែអ្នកស្រលាញ់ទឹកដីដូចគ្នា ការពារដើម្បីផលប្រយោជន៍រួម ដោះស្រាយបញ្ចប់រឿងអោយបានច្បាស់។ រាប់រយឆ្នាំមកនេះមិនដែលមាន។ យើងទុកអោយប្រ​ជា​ជនប្រទេសទាំងពីរមានផលប្រយោជន៍អាចរស់នៅ​​ជាមួយគ្នា។ យើងគ្មានជំរើសលើកប្រទេសចេញពីគ្នា យើងមានតែពង្រឹងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ។ ព្រឹកមិញខ្ញុំឱ្យគោលការណ៍ទៅឯកឧត្តមអភិសន្តិបណ្ឌិត ស សុខា ទៅចរចាដើម្បីយើងចរចាផ្លូវស្ទឹងបត់។ យើងចរចាមក។ បន្តិចទៀតយើងបង្កើតច្រកហ្នឹង ដោយសារទំនិញចេញចូលតាមច្រកប៉ោយប៉ែតរាងធ្ងន់។ ឥឡូវយើងបង្កើតច្រកស្ទឹងបត់ជាមួយ បានណង ដើម្បីឱ្យ(លំហូរពាណិជ្ជកម្ម)ដើរទៀត។ ​​ហ្នឹងដែលហៅថាប្រតិបត្តិការ។ ប្រ​ទេសទាំងពីរ ប្រជាជនទាំង ២នៅជាមួយគ្នា។

ការដោះស្រាយត្រូវអនុវត្តាមគោលការណ៍អហិង្សា គោលការណ៍ច្បាប់ គោលការណ៍​​បច្ចេកទេស កុំបំផុសអោយប្រជាពលរដ្ឋស្អប់រដ្ឋាភិបាលផង​ យកទៅប្រឆាំងប្រទេសនេះ ប្រ​ឆាំងប្រទេសនោះ អោយប្រជាជនឈ្លោះគ្នា។ បច្ចុប្បន្ននេះងាយស្រួលដុត ដោយសារប្រជាជនម្នាក់ៗគាត់មាន(ការបារម្ភរឿងទឹកដី) តែគេពង្វក់គាត់មិនស្រួល គាត់យល់ខុស ឡើងហ្វេសប៊ុកជេរ។ ជេរតគ្នាចុះឡើង វាទៅជារឿង។ កន្លងទៅយើងឃើញហើយ។ រឿងខ្លះតូច​មួយសោះ។ គាត់តគ្នាទៅមក។ រឿងបវរកញ្ញារឿងអីអញ្ចឹងទៅ សឹងតែផ្ទុះប្រទេសនិងប្រទេស។ ​វាអត់ត្រូវ។ ងាយណាស់(ក្នុងការបាត់ទំនាក់ទំនងប្រទេសជិតខាង)។ អញ្ចឹងបានថា អ្នកនយោបាយដែលគិតពីផលប្រយោជន៍ជាតិ ត្រូវគិតពីអ្វីដែលខ្លួនធ្វើថាតើអាចធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ផលប្រ​យោជន៍​ជាតិ(ដូចម្តេច)។ ស្រលាញ់ជាតិដូចគ្នាទេ។ វិធីសាស្ត្រធ្វើ គឺសុំឱ្យបងប្អូនមហាជនយើងចូលរួម ថាកុំយកបញ្ហារឿងបូរណភាពទឹកដីក្លាយទៅដាក់ម្ទេសដាក់ម្រេចដាក់អំបិលក្លាយទៅជារឿងនយោបាយ។ (ការទាញ)ចំ​ណេញពីរឿងនយោបាយ វាធ្វើឱ្យខាតប្រយោជន៍ជាតិជាធំ ធ្វើឱ្យបាត់បង់ទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសជិតខាងដោយមិនមានហេតុផល។

(១២) ផលសេដ្ឋកិច្ចដែលមិនប៉ះពាល់អធិបតេយ្យភាព បើអាចជជែកបាន ធ្វើដើម្បីប្រយោជន៍ប្រជាជនទាំងពីរ

សុទ្ធតែកើតពីការយល់ច្រឡំ។ ទុកអោយយន្តការផ្លូវការធ្វើការទៅ គឺយន្តការដែលបានឯកភាពគ្នា យន្តការព្រំដែននៃប្រទេសទាំង២ ចរចាគ្នាទៀតទៅ។ ព្រំដែនគោក យើងបោះបង្គោលបាន ៤២ និងបន្តចរចាដើម្បីកំណត់ការឯកភាពគ្នាលើបង្គោលប៉ុន្មានទៀត ដើម្បីយើងបញ្ចប់។ កន្លែងណាយើងឯកភាពគ្នាហើយ បើកព្រំដែនសេដ្ឋកិច្ចទៅ។ ព្រំដែន​សមុទ្រដែលមិនទាន់មានការឯកភាព យើងបន្តចរចាគ្នាទៀតទៅ។ ផលសេដ្ឋកិច្ចដែលមិនប៉ះពាល់អធិបតេយ្យភាព បើអាចជជែកបាន យើងធ្វើដើម្បីប្រយោជន៍ប្រជាជនយើងទាំងពីរ។ មិនមែនយកមកដាក់ក្នុងកុងខ្ញុំទេ យកមកដាក់កុងរបស់ជាតិ។ យើងមានគណៈកម្មការគ្រប់គ្រងដោយតម្លាភាព។ រឿងនេះមិនមែនជារឿងដែលត្រូវលួចចរចាដូចជីកកំណប់ទេ។ មិនខ្វះទេអ្នក​​បបួលខ្ញុំទៅជីកកំណប់។ ឱ្យតែជីក​ហ្នឹង គឺបបួលវាយកន្លែងធំៗ។ ថ្ងៃមុននៅបាត់ដំបង គេប្រាប់ថានៅក្រោមអីណា។ តិចខ្ញុំនិយាយចេញទៅគេទៅជីកមែន។ ខ្ញុំចាំ។ អ៊ំម្នាក់ហ្នឹងអោយតែមកហ្នឹង ដឹងតែរឿងហ្នឹង។ ជំនាន់ ប៉ុល ពត ទៅ ២០នាក់ សល់តែគាត់មួយ។ រឿងអញ្ចឹងទាំងអស់។ នៅព្រលានយន្តហោះដូចគ្នា ២០តោនក្រោមអគារហ្នឹង។ សល់តែគាត់មួយគត់។ ចេញមក​តែអញ្ចឹង។ បើនៅពោធិ៍សាត់ កន្លែងណាមួយនោះ ជីកឡើងចង់អស់ផ្លូវ។ ដល់អត់ឃើញថាមាសរត់ …។

​​​នេះគឺរឿងជាតិ។ ក្រុមហ៊ុនដែលវិនិយោគមិនមែនជាក្រុមហ៊ុនណា សុទ្ធតែក្រុមហ៊ុនមកពីបណ្ដាប្រទេសដូចអាមេរិក, អឺរ៉ុប ដែលចង់វិនិយោគ មានទៅលាក់ស្អីជិត។ ផលមកគឺប្រ​ជា​ពលរដ្ឋដឹងទាំងអស់គ្នា​ មិនមែនដើម្បីអ្នកណាៗ គឺយកមកដើម្បីបម្រើសេដ្ឋកិច្ចជួយជាតិរបស់យើង។ ប្រទេសព្រុយណេគេមានហ្គាសក្រោមដី គេធ្វើប្រទេសអ្នកមាន ប្រទេសតូចមួយ។ ប្រទេសអារ៉ាប់មានប្រេងក្រោមដីហ្នឹង គាត់ធ្វើអ្នកមាន។ ឥឡូវគាត់យកទៅវិនិយោគលើអីផ្សេងទៀតៗ។ ខ្សាច់សោះតែអាចធ្វើបាន។ យើងនៅសល់កំណប់ តែទៅទិញពីក្រៅមក។ ​យើងពេលទិញពីខាងក្រៅ។ ពេលសង្គ្រាមពីខាងក្រៅ អានោះឡើងថ្លៃ យើងក៏ត្រូវដាច់ខ្យល់ដែរ។ តែបើសិនយើងមាននៅក្នុង(ដែនអធិបតេយ្យ)របស់យើងៗអាចធានាតម្លៃមួយចំនួនបាន ជួយគ្នា យកមកជួយសេដ្ឋកិច្ចយើង។ ទៅមុខវាត្រូវការអគ្គិសនីដើរដោយឧស្ម័ន ដោយអីហ្នឹង។ បើសិនជាតម្លៃកាន់តែថោក វត្ថុធាតុដើមហ្នឹងវាធ្វើឱ្យ(តម្លៃរបស់)យើងថោក ទម្លាក់ថ្លៃឱ្យប្រជាពលរដ្ឋបាន ប្រជាពលរដ្ឋសន្សំលុយថ្លៃភ្លើង។ ឧស្សាហកម្មមួយៗកាត់តែថ្លៃចំណាយ ថ្លៃភ្លើងហ្នឹង គាត់អាចពង្រីកបានអូតែល។ គ្រាន់អូតែលមួយនេះ ១ឆ្នាំ ១ខែ មិនស្រួលចំ​ណាយ ១០ ទៅ ២០ម៉ឺនដុល្លារ គ្រាន់តែថ្លៃភ្លើង។ បើយើងអាចទម្លាក់បាន (គាត់ក៏នឹងមានប្រាក់ចំណេញ)។

(១៣) ការបំផុសរឿងព្រំដែនក្នុងគោលបំណងប្រមូលមនុស្សធ្វើបាតុកម្មមិនបានសំរេច

នេះគឺជាកិច្ចការដែលខ្ញុំសូមនិយាយបន្តិចអំពីរឿង OCA នេះ។ ព្រឹកមិញ ខ្ញុំប្រាប់និស្សិតថា ដោយសារពេលវេលា អ្នកណាចង់តភាគ OCA មើលល្ងាចនេះ។ ខ្ញុំសូមអត់លើករឿងព្រំដែនព្រឹកមិញទេ។ បើសិនអត់ដឹងរឿងព្រំដែនដែនសមុទ្រកោះគុត សុំមើលវីដេអូឡើងវិញទៅ។ មើលភាគមួយចុះ។ អានេះភាគ២។ តែរឿងវាប្រទាក់ក្រឡាគ្នា។ មានក្រុមមនុស្សមួយចំនួនចង់ឱ្យតែមានរឿង ជាពិសេសរឿងជាតិនិយម។ រឿងព្រំដែននេះចេះតែយកទៅដើម្បីបំផុសប្រជាពលរដ្ឋ។ ពេលបុណ្យអុំទូកនេះ ពួកេគចេញមកនិយាយហើយនិយាយទៀតរឿងនេះ ក្នុងបំណងប្រមូលមនុស្សមួយចំនួនដែលឡើងមកលេងបុណ្យអុំទូកនេះធ្វើបាតុកម្មក្រោយ។ តែដូចខ្ញុំបាននិយាយ ប្រជាជនមិនទៅស្តាប់អីរឿងហ្នឹង។ ប្រជាពលរដ្ឋមកលេងអុំទូក មិនមែនមកធ្វើបាតុកម្មទេ។ ប្រជាពលរដ្ឋត្រូវការបុណ្យទាន … ២ម៉ឺននាក់ មកជួយ(និងជាអ្នកចំណុះទូក ចូលរួមពិធីបុណ្យអុំទូក)​។ អ៊ំស្រីម្នាក់ប្រហែលជាម្តាយអ្នកចំណុះទូក ឬយ៉ាងម៉េចទេ គាត់ឈរមើលពីលើ តែកាយវិការដូចអ្នកវាយបុកអញ្ចឹង​។ ហ្នឹងស្មារតីសាមគ្គីគ្នា​ ឯកភាពជាតិ ស្មារតីវិជ្ជមានជាមួយគ្នា។ កុំយកតែរឿងបង្កើតមិនទុកចិត្តគ្នានាំឱ្យទោមនស្សជាមួយខ្មែរនិងខ្មែរគ្នាឯង នាំឱ្យប្រជាជនបង្ករនូវភាពមិនទុកចិត្តគ្នាជាមួយរដ្ឋាភិបាលនូវរឿងស្អីដែលមិនពិតសោះ។

លោក អ៊ុំ សំអាន (ព្រឹកមិញខ្ញុំអត់បញ្ចេញឈ្មោះ) រអ៊ូឆ្ការដៃឆ្ការជើង។ អ្នកជំនាញគ្រប់។ លោកហ្នឹងកាលឆ្នាំ ២០១៦ ជាប់គុកម្តង ដោយសាររឿងព្រំដែន។ សន្ធិសញ្ញា ដែលសម្តេច ហេង សំរិន បានចុះ គាត់យកទៅក្លែងឯកសារថាសន្ធិសញ្ញាហ្នឹង សម្តេច ហេង សំរិន បានចុះដើម្បីរំលាយព្រំដែនប្រទេសទាំងពីរ។ ការពិតមិនមានចុះឯកសារ​ហ្នឹងទេ។ គេបង្កើតឯកសារក្លែងក្លាយយកទៅបង្ហោះ។ អញ្ចឹងត្រូវទទួលទោស។ ឆ្នាំ២០១៨ សុំចេញ ដោយសរសេរ(លិខិតសុំទោស) ដាក់ទៅសម្តេចតេជោ​ ថា​ រាងហើយ “ខ្ញុំសន្យាថា ខ្ញុំនឹងមិនយករឿងព្រំដែនមកនិយាយដោយគ្មានការពិចារណា” បានន័យថា មិនយករឿងក្លែងក្លាយមកទៀតទេ។ ឥឡូវគាត់ធ្វើទៀត … ទូតអាមេ​រិកអត់មក។ DCM (Deputy Chief of Mission) អត់មក? គាត់ចោទថា កាលខ្ញុំចូលសាលា WestPoint ហ្នឹង គឺពុករលួយ។​ គាត់អ្នកទៅប្រឡង តែមកជាប់ខ្ញុំ។ ខ្ញុំប្រាប់ មិនមែនរឿងពុករលួយទេ រឿងនីតិវិធីអាមេរិកទាំងអស់ ប្រយ័ត្នជេរអាមេរិក។ ប្រវត្តិគាត់បង្កើតរឿង។ ឥឡូវចេញអញ្ចឹងទៀត។ និយាយអីផ្សេង និយាយចុះ ហេតុអីបំ​ផុស​ប្រជាពលរដ្ឋ។

បើមេរបស់គាត់វិញ អង្គុយតែលើកពីរូបមន្តបង់ក្លាដេសជោគជ័យហើយ។ ខ្ញុំមិនថាប្រទេសណា តាមដានមើលសភាពការណ៍ខ្លួនឯងទៅ។ រដ្ឋាភិបាលថ្មីយ៉ាងម៉េច? ស្ថានភាពទំនាស់ផ្ទៃក្នុងរវាងប្រជាជននោះនៅក្នុងប្រទេសនោះយ៉ាងម៉េច?  រវាងគណបក្សដែលកាន់អំណាចកំពុងតែទំនាស់គ្នាយ៉ាងម៉េច? អាចមានលទ្ធភាពបាតុកម្មផ្តួលទៅខាងមុខទៀត។ បើសិនជាដំណោះស្រាយអត់បាន។ ដៃម្ខាងនិស្សិតដែលកំពុងទាមទារ​រឿងថ្មី ដៃម្ខាងគណបក្សប្រឆាំងដែលទាមទារការបោះឆ្នោត។ ធ្វើមិនស្រួលរឿងទៀត។ មិនប្រាកដថាការជំរុញបានទេ។ តែរឿងផ្ទៃក្នុងប្រទេសគេ ខ្ញុំមិនប៉ះពាល់។ គ្រាន់តែមើលថា ការកែសម្រួលសិទ្ធិរបស់ប្រជាជនក្នុងរបបប្រជាធិបតេយ្យ រើសរដ្ឋាភិបាលតំណាង គឺតាមរយៈការបោះឆ្នោត មិនមែនដូចគាត់បង្កើតចលនាក្រៅប្រទេស ត្រៀមទៅបង្កើតរដ្ឋាភិបាលនិរទេស ហើយមិនទទួលស្គាល់ការបោះឆ្នោត។ នៅក្រៅប្រទេស លោកជំទាវ ឯកឧត្តម ឯកអគ្គរាជទូត រដ្ឋទូតយើង មាននាយករដ្ឋរមន្ត្រីនិរទេសមួយរូប មានតែម្នាក់ឯងទេ ក្នុងរដ្ឋាភិបាលគាត់ ប្រទេសលោកខាងលិច ប្រកាសខ្លួនឯងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីតែម្នាក់ឯងគត់។ លោកអី? សម សារី? ឥឡូវមានការចង់បង្កើតរដ្ឋាភិបាលនិរ​ទេសផ្សេងទៀតនៅក្រៅប្រទេស។ តើការធ្វើបែបនេះស្របច្បាប់នៅប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យ ឬយ៉ាងណា។ ខ្ញុំមិនដឹង? ជាពិសេសកុំមកបំផុសធ្វើសកម្មភាពដូចថ្ងៃ ១៨ សីហា រៀបចំការប៉ះបោរហិង្សាផ្ទួលរដ្ឋាភិបាល។ សូមកុំយករឿងអស់នេះទៅដុតប្រទេស តាមរយៈការបំផុសប្រជាពលរដ្ឋឱ្យយល់ច្រឡំហើយរុញ (ធ្វើបាតុកម្ម)។

(១៤) ការព្យាយាមដាក់នយោបាយចូលក្នុងរឿង OCA ជាប្រការគ្រោះថ្នាក់

ខ្ញុំសូមប្រទេសជាមិត្ត ជាពិសេសប្រទេសដែលគាំទ្រប្រជាធិបតេយ្យផ្អែកលើច្បាប់ សូមណែនាំទៅអ្នកនោះផង ជាពិសេសកំពុងតែមានមូលដ្ឋានធ្វើសកម្មភាពនៅប្រទេសអស់នោះថាកុំឱ្យបំផុស ឬមួយធ្វើអីខុសពីព្រំដែនច្បាប់ ដែលសូម្បីតែនៅប្រទេសដែលគាត់កំពុងនៅហ្នឹង ក៏មិនអាចទទួលបាន។ នេះដើម្បីពង្រឹង ​មិនមែនខ្ញុំគំរាមទេ។ ដើម្បីធានានូវស្ថិរភាពនូវអ្វីដែលជាដំណោះស្រាយ ដើម្បីផលប្រយោជន៍ជាតិ។ កុំយករឿងបែបនេះមកបំ​ផុសប្រជាពលរដ្ឋ ដើម្បីជំរុញរឿងអីផ្សេង។ រាជរដ្ឋាភិបាលមិនអនុញ្ញាតឱ្យអ្នកជ្រុលនិយមមួយក្តាប់តូច ធ្វើឱ្យបាត់បង់ស្ថិរភាព សន្តិភាព សន្តិសុខក្នុងប្រទេសនោះទេ។ នៅស្រុកខ្មែរ ចូលឆ្នាំច្រើនណាស់ លោកជំទាវ ឯកឧត្តម។ ខ្ញុំស្កូវដោយសារ ១ឆ្នាំ ខ្ញុំចូលឆ្នាំ ៣ដង។ បន្តិចទៀតចូលខែ ១២ ខ្ញុំចូលឆ្នាំសកល, ខែ ២ មានចូលឆ្នាំចិន, ខែ ៤ មានចូលឆ្នាំខ្មែរ​ ចូលទាំងអស់ឱ្យតែមានចូលឆ្នាំ មិនមែនថាខ្ញុំគ្រប់ទិសទេ ឱ្យតែពេលបុណ្យទានគឺខ្មែរអបអរសា​ទរទាំងអស់ ព្រោះយើងជាប្រទេសដែលមានសុខដុមបនីយកម្ម អត់រើសអើង …។

អ្វីដែលខ្ញុំនិយាយ គឺដើម្បីធានាសុខដុមបនីយកម្ម ផ្អែកទៅលើព័ត៌មានពិត។ សូមកុំជំរុញព័ត៌មានក្លែងក្លាយ Fake News ការប៉ះបោរ ហើយជាពិសេសបំផុសចលនាអ្វីមួយដែលធ្វើសកម្មភាពខុសច្បាប់ ដូចថ្ងៃ ១៨ សីហា កន្លងទៅ។ ខ្មែរឆ្លងកាត់សង្គ្រាម ៥០០ឆ្នាំហើយ។ សុំតែសុខ កុំឱ្យវេទនា​ សុំតែពេលអុំទូក ពេលចូលឆ្នាំ មិនថាឆ្នាំចិន ឆ្នាំខ្មែរ ឆ្នាំណូអ៊ែល គ្រឹស្ដសាសនានោះទេ អាចអបអរសាទរជាមួយគ្នាបាន មិនថាបក្សណា ឬបក្សណាទេ ត្រូវនៅជាមួយគ្នាដើម្បីកុំឱ្យទំនាស់ផ្ទៃក្នុងយើងកើតមាន។ អញ្ចឹងការព្យាយាមដាក់នយោបាយចូលនៅក្នុងរឿងដូចចរចា OCA ជារឿងព្រំដែនរឿងអី ជារឿងគ្រោះថ្នាក់។ ខ្ញុំសូមអំពាវនាវប្រជាពលរដ្ឋ សូមឱ្យមានជំហរច្បាស់​លាស់ យល់ច្បាស់ពីបុព្វហេតុ ការខិតខំរបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការការពារផលប្រយោជន៍ជាតិ មិនថាការចរចារឿង OCA ដើម្បីផលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ច ការការពារបូរណភាពទឹកដីទាំងដែនទឹក ដែនគោករបស់យើងនៅក្នុងការការពារ និងដោះស្រាយបញ្ហាជំរុញទៅដល់ការសហការ អភិវឌ្ឍប្រទេស និងសហប្រតិបត្តិការល្អជាមួយមិត្ត នេះជាចំណុចល្អរបស់រដ្ឋាភិបាល។ រដ្ឋាភិបាលបានដាក់គោលការណ៍នេះរាប់សិបទសវត្សរ៍មកហើយៗ នឹងបន្តធ្វើទៅទៀតដើម្បីផលប្រយោជន៍ប្រជាជនទាំងអស់គ្នា។​ សូមកុំចូលរួមជាមួយចលនា ឬការបំផុសបែបណា ដែលធ្វើ​ឱ្យបែកបាក់សាមគ្គី ឯកភាពជាតិ ជាពិសេសធ្វើឱ្យមានភាពវឹកវរក្នុងសង្គម។

[ចប់សេចក្ដីអធិប្បាយ៧]

ដូចនេះ សម្រាប់ជាទិសដៅការងារក្នុងវិស័យប្រេងកាត, ខ្ញុំសូមណែនាំបន្ថែមលើចំណុច មួយចំនួន ដូចខាងក្រោម ៖

ទី១. បន្តបើកទីផ្សារប្រកួតប្រជែងឱ្យទូលាយ ដើម្បីធានាការផ្គត់ផ្គង់ប្រេងនិងឧស្ម័នឥន្ធនៈ ឱ្យបានគ្រប់គ្រាន់តាមតម្រូវការ ដោយខិតខំកែលម្អបរិយាកាសធុរកិច្ចឱ្យកាន់តែងាយស្រួល និងលើកកម្ពស់ទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មល្អ ជាមួយដៃគូពាក់ព័ន្ធ ។

ទី២. ក្រសួងរ៉ែ និងថាមពលត្រូវពន្លឿនការរៀបចំបទប្បញ្ញត្តិបច្ចេកទេសសុវត្ថិភាពនានា ជាពិសេស បញ្ចប់ការរៀបចំប្រព័ន្ធផ្គត់ផ្គង់ និង ចែកចាយឧស្ម័នឥន្ធនៈក្នុងអគារឱ្យបានឆាប់ ។

[ចាប់ផ្ដើមសេចក្ដីអធិប្បាយ៨]

(១៥) សហការជាអន្តរក្រសួងត្រួតពិនិត្យរៀបចំការបង្កប់ទុយោឧស្ម័នឥន្ធនៈ

ដូចខ្ញុំបានលើកអម្បាញ់មិញនេះ ត្រូវធ្វើការជាមួយនឹងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ ជាពិសេសក្រសួងដែនដីនគរូបនីយកម្ម និងសំណង់ ព្រោះមិនអាចដាក់តែក្រសួងមួយ ហើយក្រសួងមួយទៀតមិនអនុវត្ត។ ដាក់ទៅវាអត់ដើរ។ រៀបចំជា ecology ព្រោះកិច្ចការខ្លះគឺការសហការអន្តរក្រសួងនេះសំខាន់។ បើយើងចេញឆ្កុយតែឯកតោភាគី ​ម្ខាងទៀតអត់ឯកភាព។ ប៉ុន្តែការងារវាប្រទាក់ក្រឡា។ អត់ចេញ។ បើចេញខុសស្តង់ដារមានបញ្ហា។ ដូចជាអាជ្ញាធរ ព្រោះជួនកាល គោលការណ៍ថ្នាក់ជាតិ ស្រាប់តែដាក់ទៅដល់ខណ្ឌ ទៅដល់ស្រុក ទៅដល់ក្រុង អត់អនុវត្តតាម។ ទាល់​តែមានគោលការណ៍ យន្តការច្បាស់លាស់។ កន្លងទៅ ពេលខ្លះ រឿងដោះតែប៉ុណ្ណឹង មន្រ្តីពីកណ្តាលទៅនិយាយអញ្ចេះ មន្រ្តីពីខណ្ឌនិយាយអញ្ចុះ។ ទាល់តែមានការឯកភាពគ្នាជាស្តង់ដារមួយ។ អ្នកណាទទួលខុសត្រូវសិទ្ធិណាត្រូវមូលដ្ឋាន សិទ្ធិណាត្រូវអី ហើយត្រូវមានស្តង់ដារយ៉ាងម៉េច។ បានន័យថា យើងគិតពីដើមដល់ចប់។ កុំគិតតែពាក់កណ្តាល។ អនុវត្តហើយចាំធ្វើការទៀត។ ធ្វើ simulation ធ្វើ test តែម្តងថាឯកសារវាទៅយ៉ាងម៉េច មុននឹងចេញ។ កុំឲ្យស្ងាត់ៗ ស្រាប់តែអគារឡើង បង្កប់ទុយោអស់រលីង យើងអត់ដឹងអីសោះ។ ហ្នឹងគ្រោះថ្នាក់។ ក្រសួងថាខ្ញុំអត់ដឹង មានអ្នកណាទៅពិនិត្យមើលស្តង់ដារទុយោ អ្នកណាទៅពិនិត្យយ៉ាងម៉េច។

[ចប់​សេចក្តីអធិប្បាយ៨]

ទី៣.ខិតខំស្វែងរក​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​គ្រប់មធ្យោបាយ ដើម្បីប្រែក្លាយប្រទេសកម្ពុជាឱ្យទៅជាប្រទេសផលិតប្រេងកាត និង ឧស្ម័ន តាមរយៈការជំរុញផលិតកម្មប្រេងកាតរបស់យើងនៅប្លុក A ឡើងវិញ ត្រៀមលក្ខណៈ ដើម្បីចរចាជាមួយភាគីថៃនៅតំបន់ OCA និង ការទាក់ទាញការវិនិយោគលើរោងចក្រចម្រាញ់ប្រេងកាតដែលអាចជាឧស្សាហកម្មគន្លឹះ ក្នុងការពង្រីកទៅផ្នែកឧស្សាហកម្មផ្សេងៗជាច្រើនទៀត ។

[ចាប់ផ្តើមសេចក្តីអធិប្បាយ៩]

(១៦) គិតគូរទីតាំងសំរាប់ការចម្រាញ់ប្រេង កុំឲ្យប៉ះពាល់ដល់បរិស្ថាននិងសក្តានុពលដ៏ទៃ

នៅក្នុងរបាយការណ៍របស់ឯកឧត្តម កែវ រតនៈ បានលើក ហើយខ្ញុំក៏ស្វាគមន៍។ បានឆ្លងខ្ញុំម្តងហើយ។ ខ្ញុំថាល្អ បើសិនជាមានការមកធ្វើការចម្រាញ់ប្រេងកាតនៅយើងជាការល្អ តែត្រូវគិតគូរទីតាំងឲ្យបានច្បាស់ កន្លែងណាត្រូវទុកសម្រាប់រឿងប្រេងកាត រឿង petrol chemical អីគិតឲ្យហើយ។ កុំឲ្យដាក់គ្រប់កន្លែង។ រុញទៅកន្លែងហ្នឹងជិតផែ ជិតអីហ្នឹងផ្សេងៗ បើមិនអញ្ចឹងទេយើងពិបាក។ អ្នកនេះសុំដាក់នេះ។ ធ្វើយូរៗទៅ ដល់ ២០ ឆ្នាំក្រោយគ្រប់កន្លែងទាំងអស់ទៅជាកន្លែងគីមី កន្លែងប្រេងកាត ធ្វើអ្វីទៀតអត់ចេញ។ អញ្ចឹង ខ្ញុំថាឥឡូវវាយតម្លៃឲ្យខ្ញុំ។ កន្លែងហ្នឹងមានសក្តានុពលអី។ បើសិនជាយកប្រេងកាតទៅដាក់ យក petrol chemical ទៅដាក់ កន្លែងសក្តានុពលផ្សេងទៀតលែងដើរ អត់មានអ្នកណាទៅសង់អូតែលទេសចរណ៍នៅកន្លែងប្រេងកាតទេ។ អញ្ចឹងវាយតម្លៃឲ្យខ្ញុំថា តើដាក់នៅហ្នឹងខាតអីចំណេញ​អី។ តើយើង readjust យ៉ាងម៉េច។ យើងត្រូវគិតគូរ។ យើងត្រូវតម្រង់ទិស។ ត្រូវហ៊ានប្រាប់វិស័យឯកជនថា “អត់ទេ”។ ឥឡូវកន្លែងខ្លះយើងអត់ឲ្យតែម្តង ដូចផែទឹកជ្រៅថ្មី។ យើងបិទ ព្រោះច្រើនហើយ។ បើមានការចាំបាច់លក្ខខណ្ឌអីបម្រើឲ្យកន្លែងណាពិសេសដែលមានទ្រង់ទ្រាយធំយ៉ាងម៉េចសម្រាប់ជា supply chain, eco system អីយើងឲ្យ។

(១៧) បញ្ឈប់ផ្តល់អាជ្ញាបណ្ណស្រាបៀរសំរាប់ប្រើប្រាស់ក្នុងស្រុក និងពិនិត្យមើលរឿងរោងចក្រតម្លើងរថយន្ត

ឥឡូវ license ស្រាបៀរ ខ្ញុំឈប់ឲ្យហើយ។ ៧ហើយ។ បើ​ធ្វើនាំចេញក្រៅប្រទេសខ្ញុំឲ្យ តែបើធ្វើនៅក្នុងស្រុកខ្ញុំមិនឲ្យទៀតទេ។ ខ្ញុំបញ្ជាក់ឲ្យហើយ ក្រែងលោអ្នកណាចង់ធ្វើ។ យើងត្រូវហ៊ានថាទេ ដើម្បីជួយតម្រង់ទិសវិស័យឯកជន។ ពេលខ្លះយើងត្រូវផ្តល់យោបល់ឲ្យគាត់ថា កុំធ្វើអាហ្នឹងអត់កើតទេខ្ញុំ ខ្ញុំហ៊ានទទួលថាទីផ្សារខ្ញុំតែប៉ុណ្ណឹង ឥឡូវមានមនុស្សច្រើនហើយ។ ខ្ញុំឲ្យគិតមើលរឿងរោងចក្រតម្លើងរថយន្ត។ ឥឡូវមានច្រើន។ ទីផ្សារប៉ុណ្ណឹង​តើត្រូវការរោងចក្រតម្លើងរថយន្តប៉ុន្មាន។ បើយើងឲ្យច្រើនពេក អ្នកដែលមានស្រាប់ ក្រែងលោអត់រីក … យើងត្រូវធ្វើឲ្យអ្នកមាន(អាជ្ញាបណ្ណ)រីកចម្រើន។ អ្នកដែលដាក់ទុនហើយអាចរីក។ អញ្ចឹងយើងត្រូវហ៊ានប្រាប់ថា ឥឡូវ license ប៉ុណ្ណេះខ្ញុំឲ្យ។ ប្រទេសខ្លះគេកំណត់ license ទាំងចំនួនរថយន្តទៀត ដូចនៅ Singapore ដូចកំណត់រថយន្តទៀត។ លោកជំទាវគាត់ស្តាប់ខ្មែរអត់បាន។ គេអត់ឲ្យចំនួនរថយន្តច្រើនពេកទេ។ តាក់ស៊ីនៅកន្លែងខ្លះ ប្រ​ទេសខ្លះ ឧទាហរណ៍ថាក្នុងក្រុងហ្នឹងឲ្យតែ ១០០០០ ទេ។ វាច្រើនពេកពិបាកគ្រប់គ្រង។ អញ្ចឹងយើងត្រូវមើល។ មិនមែនគ្រប់វិស័យទេ។ ជាពិសេសលើវិស័យវិនិយោគធំៗ តូចៗ អត់អីទេ។ យើង free market ទៅ ត្រឹមតែបើកតែគុជអី មិនបាច់ដាក់ License កំណត់ទេ។ គាត់បើក គាត់ជោគជ័យមិនជោគជ័យគាត់ដួល។ តែអាធំៗវិនិយោគ ៥០-៦០ លានដុល្លារ ១០០-២០០ លានដុល្លារ ត្រូវគិតអាហ្នឹង។

(១៨) មិនប្រើប្រាស់ផលិតផលសម្រេចទាំងអស់ តែជំរុញការផលិតវត្ថុធាតុ មិនមែនតែក្នុងវិស័យថាមពលទេ តែក្នុងវិស័យឧស្សាហកម្មផ្សេងៗ

ជាការគិតគូរ រៀបចំឲ្យមានរោងចក្រចម្រាញ់ប្រេងកាត រៀបចំទីកន្លែង។ យើងត្រូវមើល បើសិនជា OCA ចេញ ត្រូវមាន petrol chemical industry ដែលយកមកចម្រាញ់ធ្វើជី ចម្រាញ់ធ្វើជ័រផ្លាស្ទិក ធ្វើអីផ្សេងៗ។ យើងត្រូវវិនិយោគលើហ្នឹង។ គិតឲ្យហើយ។ បើមក រុញទៅណា។ កុំរុញគ្រប់កន្លែង។ ជួនកាលកន្លែងហ្នឹងកំពុងតែធ្វើ resort ស្រាប់តែដាក់រោងចក្រកសចម្រាញ់ហ្នឹងផាំង អស់តម្លៃ resort បាត់ ខូចវិស័យទេសចរណ៍បាត់។ អញ្ចឹងសុំឲ្យគិតគូរផង។ ខ្ញុំបានឲ្យគោលការណ៍ថ្ងៃមុនហើយ។ ត្រូវការកន្លែងហ្នឹងយ៉ាងម៉េចរំកិលប៉ុន្មានគីឡូ ឬយ៉ាងណា ដើម្បីឲ្យបានចំណេញទាំង២ កុំឲ្យលុបអាទេសចរណ៍ហ្នឹងចោល។ កុំអោយដាក់ការវិនិយោគហ្នឹង បាត់សក្តានុពលមួយ។ បានន័យថា យើងខាតអស់មួយចំហៀង។ យើងចំនេញតែមួយ។ បើលើកវាមកតែ ៥គីឡូ បានន័យថាចំ​ណេញទាំង២។ គិតមើល៕ សុខចិត្តធ្វើហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធថែមបន្តិចចុះ តែរយៈពេលវែង យើងថែរក្សាតម្លៃទាំង២។ អញ្ចឹងការជំរុញ(អោយមានរោងចក្រចំរាញ់)ប្រេងកាតនេះ ខ្ញុំសង្ឃឹមថាអាចធ្វើបាន។​ ការជំរុញឲ្យមានការផលិតវត្ថុធាតុដើមច្រើន មិនមែនតែរឿងវិស័យថាមពលទេ នៅក្នុងវិស័យឧស្សាហកម្មផ្សេងៗ ខ្ញុំបានណែនាំ ដើម្បីជំរុញឲ្យបានច្រើន។ កម្ពុជាមិនមែនជាកន្លែងប្រើប្រាស់ផលិតផលសម្រេចទាំងអស់នោះទេ តែយើងក៏អាចមានលទ្ធភាពកែច្នៃវត្ថុធាតុដើមផងដែរ។​

[ចប់សេចក្តីអធិប្បាយ៩]

ខ្ញុំសូមធ្វើការចាប់អារម្មណ៍បន្តលើវិស័យថាមពល ដែលជាវិស័យទី ៣ ស្ថិតក្រោមអាណត្តិកិច្ច ក្រសួងរ៉ែ និង ថាមពល ដោយផ្តល់អានុសាសន៍ភ្ជាប់លើចំណុចនីមួយៗ ។  វិស័យថាមពល ត្រូវបានកំណត់ជាអាទិភាពគ ក្នុង យុទ្ធសាស្ត្របញ្ចកោណ-ដំណាក់កាលទី១ គឺ «មនុស្ស ផ្លូវ ទឹក ភ្លើង និង បច្ចេកវិទ្យា» ដែលពាក្យ «ភ្លើង» ក្នុងបាវចនានេះ សំដៅដល់ ថាមពល ។​ ជាការពិត, ថាមពល គឺជាផលិតផលមួយដ៏មានសារៈសំខាន់ សម្រាប់សេដ្ឋកិច្ច និងសង្គម ដែលបានបម្រើឱ្យជីវភាពប្រចាំថ្ងៃ និង បម្រើឱ្យការអភិវឌ្ឍវិស័យផ្សេងៗទៀត របស់ប្រទេសជាតិ ។ ដូច្នេះ ការគ្រប់គ្រង និង ការអភិវឌ្ឍវិស័យថាមពល ឱ្យបានត្រឹមត្រូវគឺជាគន្លឹះដ៏សំខាន់សម្រាប់ជំរុញឱ្យមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ច, បង្កើនភាពប្រកួតប្រជែង, ការអភិវឌ្ឍតំបន់ជនបទ និង ការបង្កើនសុខដុមនីយភាពនៃការរស់នៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ។ ចំណុចសំខាន់ៗក្នុងវិស័យថាមពល រួមមាន ៖

ទី១.ការបន្តកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែង ដើម្បីឱ្យការផ្គត់ផ្គង់វិស័យថាមពលមានគ្រប់គ្រាន់ និង គ្រប់ទីកន្លែង ខណៈដែលព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា កំពុងមានស្ថិរភាពនយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច និង កម្រិតជីវភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ កាន់តែល្អប្រសើរឡើងសេចក្តីត្រូវការ និង ភាពចាំបាច់នៃការប្រើប្រាស់ថាមពល ក៏កាន់តែកើនឡើងជាលំដាប់ ។ បច្ចុប្បន្ន, ការប្រើប្រាស់ថាមពលអគ្គិសនីនៅទូទាំងប្រទេសនៅឆ្នាំ ២០២៤ បានកើនឡើង ១៥,៥៦% ធៀបទៅនឹងការប្រើប្រាស់នៅឆ្នាំ ២០២៣ ដែលនៅក្នុងនោះ ៨៦,៦៧% ជាបរិមាណថាមពលដែលបានផលិតក្នុងស្រុក និង ១៣,៣៣%  ជាបរិមាណ ថាមពលនាំចូល​ពីប្រទសជិតខាង ។ ជាមួយនេះ, ការខិតខំអភិវឌ្ឍខ្សែបណ្តាញផ្គត់ផ្គង់គ្រប់កម្រិតរហូតដល់ចុងឆ្នាំ ២០២៤ នេះ បានធ្វើឱ្យវិសាលភាពនៃការផ្គត់ផ្គង់អគ្គិសនី ពីប្រព័ន្ធបណ្តាញ​ជាតិ បានគ្របដណ្តប់លើភូមិចំនួន ៩៩,១៥% នៃចំនួនភូមិទូទាំងប្រទេសរួចហើយ ដែលនៅក្នុងនោះ ការភ្ជាប់បណ្តាញឱ្យទីតាំងអ្នកប្រើប្រាស់គ្រប់ប្រភេទនៅចុងឆ្នាំ ២០២៤ នេះបានឡើងដល់ចំនួន ៣,៨៦ លានទីតាំង គឺកើនឡើងប្រមាណ ៤% ធៀបទៅនឹងឆ្នាំ ២០២៣ ។ ចំពោះការភ្ជាប់បណ្តាញឱ្យលំនៅឋានប្រជាពលរដ្ឋបានកើនឡើងដល់ ៣,៦០ លានខ្នងផ្ទះ ដែលត្រូវជា ៩៥,២៤% នៃខ្នងផ្ទះសរុបទូទាំងប្រទេសរួចហើយ ។

[ចាប់ផ្ដើមសេចក្ដីអធិប្បាយ១០]

នេះគឺជាសមិទ្ធផលនៅក្នុងរយៈពេលខ្លីនេះដែលអា​ចជំរុញបាន។ ជាសមិទ្ធផលធំមួយរបស់វិស័យថាមពលរបស់យើងដែលប៉ះពាល់ទៅដល់ប្រជាពលរដ្ឋជាក់ស្តែង​។

[ចប់សេចក្ដីអធិប្បាយ១០]

ខ្ញុំសូមថ្លែងអំណរគុណនិងវាយតម្លៃខ្ពស់ ចំពោះការខិតខំរបស់ក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល អាជ្ញាធរអគ្គិសនីកម្ពុជា អគ្គិសនីកម្ពុជា ដៃគូអភិវឌ្ឍ វិស័យឯកជន និងគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធដទៃទៀត ដែលបានចូលរួមជំរុញការអភិវឌ្ឍវិស័យថាមពលអគ្គិសនី ដែលញុំាងឱ្យកម្ពុជាទទួលបាននូវវឌ្ឍនភាព ដ៏ត្រចះត្រចង់ក្នុងបេសកកម្មផ្តល់ការផ្គត់ផ្គង់ថាមពលអគ្គិសនីមួយគ្រប់គ្រាន់ នៅគ្រប់ទីកន្លែងទូទាំងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាខាងលើនេះ ។

ចំពោះចំណុចនេះ ខ្ញុំសូមឱ្យក្រសួងរ៉ែ និងថាមពលសហការជាមួយភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ខាងលើ បន្តការខិតខំរបៀបនេះបន្តទៀត ពីព្រោះពេលដែលសេដ្ឋកិច្ចជាតិ និងជីវភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋកាន់តែល្អប្រសើរឡើង តម្រូវការប្រើប្រាស់ថាមពលអគ្គិសនីក៏កាន់តែចាំបាច់ និងកាន់តែកើនឡើងខ្ពស់ពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំផងដែរ ។

ពាក់ព័ន្ធជាមួយការបង្កើនស្ថិរភាព និង គុណភាពនៃការផ្គត់ផ្គង់ថាមពលអគ្គិសនីក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល ៖ ១). ត្រូវបន្តអភិវឌ្ឍប្រព័ន្ធបណ្តាញបញ្ជូនអគិ្គសនី អនុស្ថានីយ និងបណ្តាញចែកចាយបន្ថែម រួមជាមួយនឹងការធ្វើទំនើបកម្មហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធគ្រប់គ្រងនិងបញ្ជាឱ្យទាន់ទៅតាមតម្រូវការ និង ទៅតាមពេលវេលាកំណត់ ដើម្បីធ្វើយ៉ាងណាឱ្យការផ្គត់ផ្គង់អគ្គិសនីកាន់តែមានស្ថិរភាព និង គុណភាព និង ២). ត្រូវរៀបចំឱ្យការផ្តល់សេវានានា និងព័ត៌មានផ្សេងៗពាក់ព័ន្ធ ជាមួយការផ្គត់ផ្គង់អគ្គិសនី អាចធ្វើបានតាមប្រព័ន្ធព័ត៌មានវិទ្យា និងប្រព័ន្ធទូរសព្ទដៃ ដើម្បីធ្វើយ៉ាងណាឱ្យការងារផ្តល់សេវា និង ព័ត៌មានទាំងនេះកាន់តែទំនើប ងាយស្រួល តម្លាភាព និង មានប្រសិទ្ធភាព ចំពោះអ្នកប្រើប្រាស់ថែមទៀត ។

[ចាប់ផ្ដើមសេចក្ដីអធិប្បាយ១១]

ព្រឹកមិញ ខ្ញុំនិយាយនៅពិធីចែកសញ្ញាបត្រថា បន្តិចទៀតចង្កេះខោរបស់ប្រជាជនយើង ជាពិសេសអ្នកទីក្រុងនឹងកើន ដោយសារមនុស្សលែងទៅរកម្ហូបហើយ ឱ្យម្ហូបរត់រកមនុស្ស តាមទូរស័ព្ទបាន។ ឥឡូវលែងជិះម៉ូតូ ជិះអីទៅបង់ភ្លើងនៅ EDC ហើយ pay តាមទូរស័ព្ទដៃទៀត។ អញ្ចឹងទៅមុខទៀត​ នេះជាការវិវឌ្ឍរបស់យើង។ សូមធ្វើទំនើបកម្មនៅគ្រប់វិស័យទាំងអស់ មិនមែនតែវិស័យថាមពលនោះទេ ជាការជំរុញ e-government អាចជួយសម្រួលក្នុងការធ្វើការងារ។ ​

[ចប់សេចក្ដីអធិប្បាយ១១]

ទី២. ផ្អែកលើនិន្នាការសកល និង ការកំណត់អភិក្រមសម្រាប់ការគ្រប់គ្រង និង ការ-អភិវឌ្ឍវិស័យថាមពលបន្ត បច្ចុប្បន្ន និន្នាការសកលតម្រូវឱ្យការអភិវឌ្ឍ និង ការប្រើប្រាស់ថាមពល ត្រូវតែយកចិត្តទុកដាក់លើបញ្ហាថាមពលស្អាត ប្រសិទ្ធភាពថាមពល បរិស្ថាន និងការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ, ដូច្នេះ ការផ្គត់ផ្គង់ថាមពលគ្រប់គ្រាន់ និង គ្រប់ទីកន្លែង នៅមិនទាន់បំពេញបានតាមគោលដៅ នៃវិស័យថាមពលរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា នៅឡើយទេ ។

ផ្អែកលើមូលដ្ឋាននេះ ខ្ញុំសូមណែនាំឱ្យក្រសួងរ៉ែ និងថាមពលយកចិត្តទុកដាក់ធ្វើយ៉ាងណាឱ្យថាមពលដែលយើងប្រើប្រាស់កាន់តែស្អាត កាន់តែមានប្រសិទ្ធភាព មានស្ថិរភាព ថ្លៃសមរម្យ និងមានសមធម៌ ជួយជំរុញកំណើនសេដ្ឋកិច្ចជាតិ និងសម្រួលដល់ជីវភាពសង្គមនៅកម្ពុជា ឱ្យកាន់តែប្រសើរឡើង ព្រមទាំងអាចធ្វើអន្តរកាលវិស័យថាមពលកម្ពុជាឆ្ពោះទៅរកអព្យាក្រឹតភាពកាបូននៅឆ្នាំ ២០៥០ ស្របតាមការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាចំពោះអន្តរជាតិ ។

ក្នុងន័យនេះ ខ្ញុំសូមឯកភាពជាមួយមតិរបស់ ឯកឧត្តម កែវ រតនៈ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល ក្នុងការកំណត់យកអភិក្រមចំនួន ៤ សម្រាប់ការគ្រប់គ្រង និងអភិវឌ្ឍវិស័យថាមពលបន្តទៀតគឺ ៖ ១). បង្កើនថាមពលស្អាត និង ប្រសិទ្ធភាពថាមពល, ២). រក្សាថ្លៃសមរម្យ ស្របតាមថ្លៃនៃធាតុចូលក្នុងការផលិត បញ្ជូន និង ចែកចាយថាមពល, ៣). បង្កើនស្ថិរភាព និងគុណភាពនៃការផ្គត់ផ្គង់, ៤). បង្កើនការផ្តល់សេវាឱ្យបានកាន់តែប្រសើរ និង ប្រកបដោយសមធម៌រវាងតំបន់ទីក្រុង និង ជនបទ ។

លើទិដ្ឋភាពនៃការបង្កើនថាមពលស្អាត និងប្រសិទ្ធភាពថាមពល ដើម្បីឱ្យស្របតាមនិន្នាការសកល, ខ្ញុំសូមឱ្យគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធពិនិត្យធ្វើការអភិវឌ្ឍប្រភពថាមពល បំពេញតម្រូវការ តាមរយៈថាមពលស្អាត ដែលរួមមានថាមពលកកើតឡើងវិញ និងថាមពលផ្សេងទៀតឱ្យអស់លទ្ធភាព ។ ខ្ញុំបានដឹងថា ថាមពលកកើតឡើងវិញខ្លះ ដូចជាថាមពល ពន្លឺព្រះអាទិត្យ និង ថាមពលខ្យល់ គឺមានសក្តានុពលតែក្នុងពេលម៉ោងមួយចំនួន ដែលធម្មជាតិផ្តល់ឱ្យតែប៉ុណ្ណោះ, បន្ថែមពីលើនោះការបញ្ចេញអានុភាពរបស់វាប្រែប្រួលមិនទៀងទាត់ទៅតាមធម្មជាតិ ដែលតម្រូវឱ្យយើងត្រូវផ្គុំជាមួយប្រព័ន្ធស្តុកថាមពល និង ប្រព័ន្ធសម្របសម្រួលវៃឆ្លាត ទើបអាចច្នៃប្រឌិដ្ឋប្រើប្រាស់តាមសេចក្តីត្រូវការបាន ។

[ចាប់ផ្ដើមសេចក្ដីអធិប្បាយ១២]

(១៩) បង្កើនការផលិតឋាមពលអគ្គិសនីកកើតឡើងលើសពី ៦២% ក្នុងតម្លៃទាប ដើម្បីលក់ជូនប្រជាពលរដ្ឋ

អំពីការធ្វើពិពិធកម្មប្រភពថាមពល។ នៅក្នុងប្រជុំគណៈរដ្ឋមន្ត្រី ដូចជាលើកមុនមួយទៀត រាជរដ្ឋាភិបាលបានឯកភាពអនុម័តគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ប្រភពថាមពល ២៣ គម្រោង មានផលិតភាពសរុប ៥,៩៥០ មេហ្គាវ៉ាត់ ដូចនៅក្នុងរបាយការណ៍ឯកឧត្តម កែវ រតនៈ។ ឥឡូវ (យើងមាន)ប្រភពថាមពលពីប្រភពថាមពលស្អាត។ យើងមាន ៦២%។ គោលដៅរបស់យើងគឺបង្កើនទៅដល់ ៧០% នៅឆ្នាំ ២០៣០។ នៅអាស៊ានយើងលេខ២ ឡាវលេខ១ ដោយសារឡាវមានប្រភពថាមពលពីវារីអគ្គិសនីច្រើន។ យើងលេខ ២។ ឥឡូវ ឆ្នាំ ២០៣០ យើងត្រូវធ្វើយ៉ាងណាឲ្យប្រភពថាមពលនេះកើនឡើង។ អញ្ចឹង ២៣ គំរោងនេះ យើងមានទាំងសូឡា យើងមានទាំងវារីអគ្គិសនី មានទាំងដើរដោយខ្យល់ យើងមានជីវម៉ាស យើងមានគម្រោង battery ថ្មស្តុកថាមពល ដើម្បីធ្វើយ៉ាងណាធានានូវចីរភាព និងស្ថេរភាព ក៏ដូចជាតម្លៃ។ គម្រោងមួយៗគឺចរចាតម្លៃ(ផលិតឋាមពល) ដូចចង់ទាបជាងគេ។ សូម្បីតែស្ថាប័នពិភពលោកខ្លះក៏ប្រាប់ថាធ្វើមិនបានផង។ ដូចជា ៣,៨ សេន សម្រាប់សូឡា។ នៅប្រទេសអភិវឌ្ឍអីមានតម្លៃ ៦ សេនេនោះ។ យើងចរចា។ ក្រុមហ៊ុនវិនិយោគ ទាល់តែព្រមផលិតហើយលក់ឲ្យ EDC ក្នុងតម្លៃ ៣,៦ សេន (ទើបទទួលបានការអនុញ្ញាត) ដើម្បី EDC យកចែកចាយបន្ត។ ប្រជាជនកាន់តែ(បានតម្លៃ)ថោក។ បើលក់ថ្លៃ យើងអត់ឲ្យ។ យើងត្រូវចុះកុងត្រា ៥០ ឬ៦០​ឆ្នាំ។ យូរ។ សម្រាប់គេវិនិយោគធំ អញ្ចឹងយើងនិយាយពីដើមទី។

(២០) រដ្ឋ/EDC ខាត តែរក្សាថ្លៃអគ្គិសនីស្ថេរឱ្យប្រជាពលរដ្ឋបានប្រើ

គោលដៅយើង គឺធ្វើឲ្យមានប្រភពកាន់តែធំ ហើយយើងធ្វើពិពិធកម្ម។ កន្លងទៅ ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានទស្សវត្ស៍នេះ យើងថាតែមួយទស្សវត្ស៍នេះ តម្លៃអគ្គិសនីមានការកែសម្រួលចុះឡើងជាលំដាប់។ ក្នុងរយៈពេលដែលមានជំលោះនៅក្រៅប្រទេសនេះ នៅប្រទេសជិតខាងរបស់យើង លោកជំទាវ ឯកឧត្តម មកពីប្រទេសមួយចំនួន ថ្លៃអគ្គិសនីនៅប្រទេសឯកឧត្តម លោកជំទាវ បានកើន ២ ឬ៣ ដងហើយ។ EDC/កម្ពុជាសុខចិត្តខាត។ រដ្ឋសុខចិត្តខាត ដើម្បីជួយទប់។ មួយគីឡូប៉ុន្មាននៅប៉ុណ្ណឹង អត់តម្លើង។ មួយគីឡូឡើងប៉ុន្មានភាគរយ។ ខ្ញុំមិនចង់ឲ្យឯកឧត្តម កែវ រតនៈ ឈឺក្បាល ដោយសួរពីខាតប៉ុន្មានទេ ដោយសារឧបត្ថម្ភដើម្បីលំនឹងតម្លៃ កុំឲ្យ(ថ្លៃ)ចូលទៅដល់ផ្ទះប្រជាពលរដ្ឋ។ ពិតណាស់ខ្ញុំឃើញតាមហ្វេសប៊ុក តាមអី មានថាម៉េចក៏ឡើងថ្លៃម្ល៉េះ ស្អីម្ល៉េះ។ ថាតម្លៃថ្លៃ តែតម្លៃមួយគីឡូវ៉ាត់ម៉ោងរក្សាការប្រើប្រាស់។ ជញ្ជីងថ្លឹងអីរបស់គេត្រូវហើយ។ ម៉ាស៊ីនអីយ៉ាងម៉េច ប៉ុន្តែសម្រាប់គោលការណ៍របស់រាជរដ្ឋាភិបាល គឺយើងត្រូវធ្វើយ៉ាងណាជួយប្រជាពលរដ្ឋទៅតាមរយ

ៈការរក្សាតម្លៃ ហើយនៅថ្ងៃអនាគតអាចឈានទៅដល់ការកាន់តែធ្វើឲ្យមានលទ្ធភាព តាមរយៈការគិតគូរអំពីការវិនិយោគ កុងត្រាឲ្យច្បាស់ពីដើមទី ចរចាឲ្យបាន​ ព្រោះឥឡូវយើងបច្ចេកវិទ្យាក៏អាចនេះច្រើន។

[ចប់សេចក្ដីអធិប្បាយ១២]

ដោយឡែក, ចំពោះបញ្ហាប្រសិទ្ធភាពថាមពល ខ្ញុំចង់ជម្រាបជូនថា ប្រសិទ្ធភាពថាមពលមានសារៈសំខាន់ណាស់ សម្រាប់សេដ្ឋកិច្ចជាតិ ពីព្រោះវាអាចសន្សំសំចៃបរិមាណនៃការប្រើប្រាស់ថាមពល ដោយធានាបំពេញភារកិច្ច ឬបង្កើតលទ្ធផលនៃសេដ្ឋកិច្ច និង សង្គមដូចមុន ឬ ល្អជាងមុន ធ្វើឱ្យយើងអាចកាត់បន្ថយតម្រូវការ កាត់បន្ថយការវិនិ​យោគ កាត់បន្ថយចំណាយ ពង្រឹងសន្តិសុខ ​ថាមពល បង្កើនភាពប្រកួតប្រជែង បន្ថយឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់ និង បង្កើតទីផ្សារថ្មីសម្រាប់ការងារ ។ បច្ចុប្បន្នរាជរដ្ឋាភិបាល បានដាក់ចេញនូវ “គោលនយោបាយជាតិស្តីពីប្រសិទ្ធភាពថាមពល ២០២២-២០៣០” និង បានចេញអនុក្រឹត្យបង្កើត “គណៈកម្មាធិការជាតិប្រសិទ្ធភាពថាមពល” ដើម្បីដឹកនាំ សម្របសម្រួល និង អនុវត្តការងារប្រសិទ្ធភាពថាមពល រួចហើយ ។

[ចាប់ផ្តើមសេចក្តីអធិប្បាយ១៣]

(២១) បច្ចេកវិទ្យាប្រើថាមពលតិចនិងការប្រើប្រាស់របស់ប្រជាពលរដ្ឋ ជួយកាត់បន្ថយការប្រើប្រាស់ថាមពល

ការសិក្សាបច្ចេកវិទ្យាថ្មី ដើម្បីកាត់បន្ថយការចំណាយនេះសំខាន់។ នេះគឺវិស័យឯកជន ដើរតួនាទីចូលរួមខ្លាំង។ ខាងសំណង់ ខាងអចលនទ្រព្យ ក៏អាចចូលរួម។ ថ្ងៃមុនឯកឧត្តម កើត រិទ្ធ ធ្វើអគារសាលាមួយនៅព្រៃឈរ។ ស្អាត យើងរៀបចំក្បឿងជូនគាត់។ ឥឡូវលោកគ្រូ អ្នកគ្រូថា ខ្ញុំអត់ចង់បានក្បឿងទៀតទេ (ព្រោះ)បង់ថ្លៃភ្លើង(ច្រើន)។ ទប់អត់ជាប់។ ខ្ញុំសុំយកសង្ក័សីដែលមាន អាំងសូឡង់។ ដល់ដាក់សង្ក័សីមាន អាំងសូឡង់ មិនសូវស្អាតដូចក្បឿង តែកាត់បន្ថយថ្លៃភ្លើងច្រើន សំភារៈ អគ្គិសនីផ្សេងៗ។ អញ្ចឹងការចូលរួមវិស័យឯកជនអាចនាំចូលនូវផលិត​ផល បច្ចេកវិទ្យាដែលប្រើថាមពលតិច បូកជាមួយនឹងការប្រើប្រាស់របស់ប្រជាពលរដ្ឋ។ ហ្នឹងមិនមែនការ​ងារតែរដ្ឋទេ។ ដើម្បីឲ្យកាត់បន្ថយការចំណាយទៅលើថាមពល ទាល់តែប្រជាពលលរដ្ឋសន្សំសំចៃដែរ។ អ្នកដែលហូប no calory sugar (ស្ករអត់មាន calory) កាលស្ករមាន calory កាហ្វេដាក់តែមួយកញ្ចប់ទេ។ ដល់អត់ដាក់ calory ដាក់ច្រើនកញ្ចប់។ សួរម៉េចក៏ឡើងគីឡូ … អញ្ចឹងរដ្ឋថែរក្សាលំនឹង ប៉ុន្តែការស្រាវជ្រាវ ការប្រើប្រាស់ រួមជាមួយនឹងការនាំចូលនូវបច្ចេកវិទ្យាថ្មីៗ ជាពិសេសនៅខាងសំណង់ ខាងអ្នកលក់អគ្គិសនីជួយ … យើងរួមគ្នាដើម្បីកាត់បន្ថយនូវការប្រើប្រាស់ និងថាមពល ព្រោះបើយើងប្រើ កាត់បន្ថយ នៅសល់ទុកឲ្យអ្នកផ្សេង តម្លៃសរុបអាចថយ។

[ចប់សេចក្ដីអធិប្បាយ១៣]

ខ្ញុំសូមឱ្យក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល ដែលជាស្ថាប័ន​បង្គោល និងក្រសួង-ស្ថាប័ន​​នានា ដែលជាស្ថាប័នដៃគូ យកចិត្តទុកដាក់ជំរុញការអនុវត្តគម្រោងថាមពលស្អាត និងគម្រោងប្រសិទ្ធភាពថាមពលឱ្យអស់ពីលទ្ធភាព ។

បន្ថែមលើនេះ ខ្ញុំសូមឱ្យក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ យកចិត្តទុកដាក់ជួយគាំទ្រដល់ការអនុវត្តគម្រោងប្រសិទ្ធភាពថាមពលដែលបានរៀបចំដោយ “គណៈកម្មាធិការជាតិប្រសិទ្ធភាពថាមពល” ជាមួយដៃគូអភិវឌ្ឍនានា ជាពិសេសជាមួយធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី និង ធនាគារពិភព-លោក ដើម្បីពន្លឿនការងារប្រសិទ្ធភាពថាមពលដែលបានគ្រោង និងឈានទៅសម្រេចគោលដៅសន្សំសំចៃប្រភពថាមពលឱ្យបាន ១៩% នៅដំណាច់ឆ្នាំ ២០៣០ ខាងមុខ។

ទី៤. ទន្ទឹមនេះ ការផ្គត់ផ្គង់ថាមពលមួយ ដែលមានថ្លៃសមរម្យ ស្ថិរភាព និង សមធម៌ គឺជាគោលការណ៍គ្រឹះដែលត្រូវប្រកាន់ខ្ជាប់ ។ ចំពោះបញ្ហាថ្លៃ, ពិតមែនតែបច្ចុប្បន្នសេដ្ឋកិច្ចបានចាប់ផ្តើមដំណើរការជាបណ្តើរៗឡើងវិញហើយ, ប៉ុន្តែ ដោយសារឥទ្ធិពលនៃសង្គ្រាមរវាងរុស្សី និង អ៊ុយក្រែន និង សង្រ្គាមនៅតំបន់មជ្ឈិមបូព៌ា បានធ្វើឱ្យសម្ភារៈ និង បរិក្ខារនានា សម្រាប់ការអភិវឌ្ឍគម្រោង វិស័យថាមពលនៅមានថ្លៃខ្ពស់នៅឡើយ ។ ការណ៍នេះ ក៏កើតឡើងផងដែរចំពោះធ្យូងថ្ម ប្រេងឥន្ធនៈ និងឧស្ម័ន សម្រាប់ការផលិត​ថាមពល ។ បន្ថែមពីលើនេះ ការវិនិយោគលើគម្រោងប្រព័ន្ធស្តុកថាមពល និង ប្រព័ន្ធសម្របសម្រួលវៃឆ្លាត សម្រាប់គាំទ្រការផលិតថាមពលកកើតឡើងវិញ ក៏បានដាក់សម្ពាធបន្ថែមផងដែរលើថ្លៃអគ្គិសនី ។

ទោះជាយ៉ាងណា ខ្ញុំសូមបន្តគាំទ្រនូវគោលនយោបាយគាំពារថ្លៃអគ្គិសនីដើម្បីរក្សាស្ថិរភាពថ្លៃមិនឱ្យឡើងថ្លៃអគ្គិសនី។

ជាមួយនេះ ខ្ញុំក៏សូមឱ្យក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និង ហិរញ្ញវត្ថុកៀរគរហិរញ្ញប្បទានសម្បទាន ជួយដល់ការអភិវឌ្ឍក្នុងវិស័យ​ថាមពល ឱ្យអស់លទ្ធភាព ដើម្បីជួយបន្ថយ​នូវសម្ពាធលើថ្លៃដើមអគ្គិសនី ។ គួរមានផងដែរ, ការគិតគូរធ្វើយ៉ាងណាឱ្យការផ្គត់ផ្គង់ថាមពលមានស្ថិរភាព គ្មានការរអាក់​រអួល ដែលត្រូវមានការចូលរួមពីក្រសួងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធផ្សេងទៀត, ក្នុងន័យនេះ ខ្ញុំស្នើឱ្យអ្នកពាក់ព័ន្ធ ដូចជាក្រសួងបរិស្ថាន ក្រសួងសាធារណៈការនិងដឹកជញ្ជូន អាជ្ញាធរ រាជធានី-ខេត្ត និង ប្រជាពលរដ្ឋនានា​ ចូលរួមទាំងអស់គ្នាដោះស្រាយដីសម្រាប់ការសាងសង់គម្រោងថាមពលនានា និងអនុញ្ញាតឱ្យដាំបង្គោលអគ្គិសនីនៅតាមទីតាំងចំាបាច់ ដើម្បីឱ្យយើងទាំងអស់គ្នាអាចទទួលបាននូវការផ្គត់ផ្គង់ថាមពលមានស្ថិរភាព គ្មានការរអាក់​រអួល បានឆាប់រហ័ស ទៅតាមការគ្រោងទុក និងអនុលោមតាមច្បាប់ជាធរមាន ។

ទន្ទឹមនេះ ដើម្បីឱ្យមានសមធម៌រវាងតំបន់ទីក្រុង និងជនបទ ជាពិសេសលើបណ្តាភូមិដាច់ស្រយាល ០,៨៥% ដែលនៅសល់មិនទាន់មានបណ្តាញផ្គត់ផ្គង់អគ្គិសនីទៅដល់នៅឡើយ, ខ្ញុំសូមគាំទ្រចំពោះការផ្ដួចផ្ដើមរបស់ក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល ក្រោមកម្មវិធី “គីឡូម៉ែត្រចុងក្រោយ(The Last Mile)” មានន័យថា រាជរដ្ឋាភិបាលនឹងត្រូវខិតខំប្រឹងប្រែងជាមួយដៃគូពាក់ព័ន្ធ ដើម្បីធ្វើឱ្យប្រជាពលរដ្ឋនៅទូទាំងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា​ មានអគ្គិសនីប្រើប្រាស់ដូចគ្នា ។

ទី១. ដោយសារនិន្នាការសកលឆ្ពោះទៅរកការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ការផ្គត់ផ្គង់ថាមពលស្អាតសម្រាប់វិស័យឧស្សាហកម្មកម្មន្តសាល និង វិស័យផ្សេងៗទៀត បានក្លាយទៅជាចំណុចទាក់ទាញមួយ សម្រាប់វិនិយោគិនឱ្យចូលមកវិនិយោគនៅព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា, ដូច្នេះ ខ្ញុំស្នើសុំឱ្យស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ យកលទ្ធផលនៃការអភិវឌ្ឍថាមពលស្អាត និង ប្រសិទ្ធភាពថាមពល ដែលកម្ពុជាយើងកំពុងធ្វើ និង បន្តជំរុញ ផ្សព្វផ្សាយ និង ទាក់ទាញការវិនិយោគបន្ថែម ។

[ចាប់ផ្ដើមសេចក្ដីអធិប្បាយ១៤]

(២២) ទាញផលពីឋាមពលប្រភពបៃតងបន្ថែម

សូម្បីតែយើងនាំចេញ ទីផ្សារខ្លះក៏តម្រូវដែរ។ បើរោងចក្រហ្នឹងប្រើប្រាស់ថាមពលពីធ្យូងថ្ម គេអត់យកទេផលិត​ផល​ហ្នឹង។ ប៉ុន្តែបើផលិតដោយប្រ់ថាមពលប្រភពកកើតគេយក។ ក្រសួងបរិស្ថានបានរាយការណ៍មកឱ្យខ្ញុំថ្ងៃមុនថា យើងមានគម្រោង Red បូកនេះ កាបោនមួយឆ្នាំ យើងលក់បានដូចជា ៦លានដុល្លារ គ្រាន់តែតំបន់បីដែលយើងការពារបរិស្ថានហ្នឹង នៅកែវសីមា ពោធិ៍សាត់ខាងត្បូង និងភ្នំក្រវ៉ាញ និងនៅព្រៃឡង់។ យើងកំពុងសិក្សា ១២កន្លែងទៀត។ ថវិកាទាំងអស់នេះ អាចចាក់ចូលទៅក្នុងសហគមន៍។ ប្រជាពលរដ្ឋនៅមូលដ្ឋាន មួយផ្នែកបានធ្វើហើយ កសាងសមិទ្ធផលដើម្បីជួយជំរុញបន្ថែម និងកសាងអភិវឌ្ឍន៍បន្ថែមទៀត។ ការទាញពីរឿងបៃតងនេះ អាចបានផលច្រើនណាស់។ ខ្ញុំសូមឱ្យក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ ក្រសួងពាក់ព័ន្ធ ជួយដាក់កែវយិតរកមើល ជួន​កាលគេមាននៅហ្នឹងហើយ ប៉ុន្តែយើងមិនទាន់ដឹង។ កាលមុន សូម្បីតែនៅក្នុងប្រទេសយើង ខ្ញុំចាំម្ដងនោះ ក្រ​សួងការងារ មានកញ្ចប់ថវិកាសម្រាប់មន្ទីរការងារ និងការបណ្ដុះបណ្ដាល។ មួយឆ្នាំៗសល់ច្រើន ដោយសារពេលខ្លះ គម្រោងខ្លះថ្នាក់ក្រោមមិនទាន់ដឹង។ ដល់មកប្រាប់ទៅ បានដឹង បានមកយកទៅប្រើ។ យើងមើលដែរ។ ឥឡូវដាក់ Green Finance ដាក់អ្វីផ្សេងៗ។ យើងអាចពិនិត្យ​មើល តើយើងអាចធ្វើអ្វីបាន។ ប៉ុន្តែមើលកាតព្វកិច្ច មើលតម្រូវការ និងស្ថានភាពរបស់យើង។ តើគម្រោងណាដែលយើងអាចទាញបាន។

យើងអ្នកក្រ កុំចង់ធ្វើស្តង់ដារអ្នកមាន។ ដើរសន្សឹមៗ។ យើងត្រូវប៉ាន់ខ្លួនឯង។ ចង់ដើរដល់ហ្នឹង កុំលោត។ តែលោតខ្លាំងពេក ប្រយ័ត្នគ្រោះថ្នាក់។ បានន័យថា ដាក់សម្ពាធខ្លាំងពេកទៅដល់វិស័យឯកជន ឬមួយអី ប៉ុន្តែយើងដើរសន្សឹមៗទៅ។ ជួនកាល បាត់ម្ចាស់ការ។ យើងចង់បានមួយ ទៅមើលមួយទៀត។ ហ្នឹងហើយបានជាខ្ញុំថា គោល​ការណ៍ និងការអនុវត្តបច្ចេកវិទ្យា គោលការណ៍ណែនាំថ្មី ផ្អែកទៅលើបច្ចេកទេសអី កុំយកស្តង់ដារប្រ​ទេសដែលគេដើរទៅខ្ពស់ហើយ។ កន្លែងខ្លះ ដាក់មក គេអត់បង្ខំយើងទេ តែដល់ស្ដាប់ទៅពិរោះ ឃើញក្នុងអង្គប្រជុំគេលើកដៃទាំងអស់គ្នា យើងយកដែរ។ ដល់យកមកជាប់ជើង ដោយសារវាមិនត្រូវស្ថានភាពស្រុកយើង។ ហ្នឹងខាងពាណិជ្ជកម្ម កសិកម្ម ខាងគ្រប់ក្រសួងទាំងអស់ស្វែងយល់។ ត្រូវមើលអ្វីដែលសមស្របជាមួយយើង។ យើងជាប្រទេសតូច។ យើងអត់បំពុលបរិស្ថានច្រើនទេ។ ប៉ុន្តែយើងធ្វើច្រើនណាស់ដើម្បីជួយបរិស្ថាន។ គួរតែបានផល។

យើងសុខចិត្តលុបចោលអាជ្ញាបណ្ណ(ប្រើប្រាស់)ធ្យូងថ្ម (ដើម្បីបាន)អគ្គិសនី របស់ឧកញ៉ា គិត ម៉េង។ ចុងក្រោយលុបចោលឱ្យទៅ LMG នៅពេលដែលប្រទេសអ្នកមានជាច្រើនមិនទាន់លុបផង។ យើងដើរមុន សុខចិត្តលះបង់។ អញ្ចឹងគួរតែបានផល។ យើងដើរតួនាទីជាប្រទេសសមាជិកពិភពលោកមួយដែលបុរេសកម្ម។ អញ្ចឹងទាញផលមកវិញ ជាពិសេស ពីការចូលរួមរបស់យើងនៅក្នុងការលះបង់ ថែរក្សាបរិស្ថាន។រឿងនេះ ខ្ញុំឃើញក្រសួងបរិស្ថានធ្វើការងារបានល្អ។ ខ្ញុំសរសើរ តាំងពីជំនាន់ឯកឧត្តម សាយ សំអាល់ មក ទាញបានច្រើនទៅលើរឿងហ្នឹង។ ខ្ញុំសួរ ឯកឧត្តម សាយ សំអាល់ តាំងពីអាណត្តិមុន ធ្វើម៉េចបាន? (គាត់ឆ្លើយ) បងអើយ! មានច្រើនណាស់។ សំខាន់យើងចេះរកអត់។ យើងចេះចរចាចែចូវគេអត់? … ទាញមកលក្ខខណ្ឌយើងត្រូវ​ឬអត់។  អញ្ចឹងដាក់មើល។ ខាងក្រសួង រ៉ែនិងថាមពលចូលរួម។ ហ្នឹងវាទាក់ទងជាមួយនឹងហិរញ្ញវត្ថុ រឿង Green Finance អីផ្សេងៗ ដែលយើងធ្វើបាន។ ពិតណាស់ យន្តការខ្លះដើរ perfect យន្តការខ្លះមិនដើរ ប៉ុន្តែយើងស្វែងយល់។

[ចប់សេចក្ដីអធិប្បាយ១៤]

ទី២. ដោយសារការផ្លាស់ប្តូរពីការប្រើប្រាស់យានយន្តប្រើប្រេងឥន្ធនៈ ទៅប្រើយានយន្តអគ្គិសនី ធ្វើឱ្យប្រទេសជាតិទទួលបាននូវផលប្រយោជន៍ចំនួន ២ គឺ ១). បង្កើនប្រសិទ្ធភាព នៃការប្រើប្រាស់ថាមពលសម្រាប់ការដឹកជញ្ជូន ដោយការប្រើប្រាស់យានយន្តអគ្គិសនីប្រើថាមពលតិចជាងការប្រើយានយន្តប្រើប្រេងឥន្ធនៈប្រហែល ៥ ដង និង ២). បន្ថយការបញ្ចេញឧស្ម័នកាបូនក្នុងវិស័យដឹកជញ្ជូន ដោយងាកមកប្រើថាមពលអគ្គិសនី ដែលផលិតពីថាមពលស្អាតកាន់តែច្រើនវិញ, ដូច្នេះ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានដាក់ចេញនូវ “គោលនយោបាយជាតិស្តីពីការអភិវឌ្ឍវិស័យយានយន្តអគ្គិសនី ២០២៤-២០៣០” ដែលមានគោលបំណងជំរុញការប្រើប្រាស់ និងការអភិវឌ្ឍប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ី នៃវិស័យយានយន្តអគ្គិសនី ។

[ចាប់ផ្ដើមសេចក្ដីអធិប្បាយ១៥]

យើងកំពុងចរចាជាមួយនឹងក្រុមហ៊ុនរថយន្ត BYD ពីការរៀបចំដំឡើងនៅកម្ពុជានេះ។ យើងមានក្រុមហ៊ុនជាច្រើនបាននាំរថយន្តអគ្គិសនីចូលមកហើយ។ ខ្លះលាយអគ្គិសនីជាមួយនឹងប្រេង។ ខ្លះសុទ្ធ។ ដូចមានហើយនៅក្នុងហ្នឹង មាន Tesla។ យើងមានហើយជាអនាគត។ បានអញ្ចឹង ទាមទារឱ្យយើងរៀបចំបន្ត។

[ចប់សេចក្ដីអធិប្បាយ១៥]

ឈរលើមូលដ្ឋាននៃគោលនយោបាយខាងលើនេះ, ក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល ដែលមានតួនាទី និង ភារកិច្ចដឹកនាំជំរុញការអភិវឌ្ឍស្ថានីយបញ្ចូលថាមពលយានយន្តអគ្គិសនីនៅកម្ពុជា, ត្រូវប្រញាប់ប្រញាល់ចាប់ផ្តើមដាក់ចេញចំណាត់ការនានា ជំរុញការអភិវឌ្ឍស្ថានីយបញ្ចូលថាមពលយានយន្តអគ្គិសនី ឱ្យបានមុនដំណាច់ ឆ្នាំ២០២៤ នេះ, ពីព្រោះមានតែការអភិវឌ្ឍស្ថានីយបញ្ចូលថាមពលយានយន្តអគ្គិសនី ឱ្យបានកាន់តែច្រើនទេ ទើបអាចទាក់ទាញបង្កើនការផ្លាស់ប្តូរពីការប្រើប្រាស់យានយន្តប្រើប្រេងឥន្ធនៈ ទៅប្រើប្រាស់យានយន្តអគ្គិសនីវិញជាបណ្ដើរៗ ដោយផ្តល់ជម្រើសសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋ ។

[ចាប់ផ្ដើមសេចក្ដីអធិប្បាយ១៦]

(២៣) ប្រគល់ការដំឡើងស្ថានីយ៍សាកថ្មរថយន្ត EV ទៅក្រសួងរ៉ែនិង​ថាមពលគ្រប់គ្រង

ចំណុចនេះ ពីដើមអាណត្តិ ខ្ញុំបានធ្វើការវះកាត់មួយរឿងហ្នឹង។ ពីដើមទី ខាងថ្លៃភ្លើង ខាងប្រេង ក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល គ្រប់គ្រង។ ដល់កន្លែង charge ភ្លើង ក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន គ្រប់គ្រង។ ដល់អញ្ចឹង ការសហការពិបាក ព្រោះត្រូវដំឡើងស្ថានីយបញ្ចូលប្រេង បញ្ចូល(អគ្គិសនី) ចរចាបានតែទីតាំង តែអត់បានតម្លៃថ្លៃភ្លើង ឬមួយលក្ខខណ្ឌផ្សេងៗ​ ហើយភាគច្រើនដាក់នៅក្នុងស្ថានីយប្រេង។ កន្លែងហ្នឹង ឡានទៅដាក់ប្រេងផង គេបញ្ចូល(អគ្គិសនី)ផង។ បើនៅពីរស្ថាប័ន រៀងលំបាក។ អញ្ចឹងខ្ញុំក៏បានវះកាត់។ ខ្ញុំចារផ្ដល់គោលការណ៍តែម្ដង កាលហ្នឹង នៅប្រជុំលើកយោបល់មក មិនទាន់ដាច់ស្រេច។ ខ្ញុំថាប្រគល់ការដំឡើងស្ថានីយនេះ ទៅក្រសួងរ៉ែ និង​ថាមពល។ ដោយឡែក ខាងក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន គឺទទួលការត្រួតពិនិត្យបច្ចេកទេសយានយន្ត ដូចធ្វើរថយន្តផ្សេងៗ ដូចគ្នាទៅ។ អញ្ចឹងទៅ វាដាច់ស្រេច។ បើមិនអញ្ចឹងទេ នៅស្ថានីយមួយ មានដល់ទៅ ២-៣ ដំឡើងស្ថានីយបញ្ចូលអគ្គិសនី តែចំនួនវ៉ុល ចំនួនអី ក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល ជាអ្នកគ្រប់គ្រង។ ដល់អញ្ចឹងវាអត់ស៊ីគ្នា។ អញ្ចឹងវះកាត់ឱ្យ មួយប្រគល់ឱ្យក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល គ្រប់គ្រង។

ពិតណាស់ យើងត្រូវកែសម្រួលរចនាសម្ព័ន្ធរបស់ក្រសួង ព្រោះកិច្ចការនេះ អាណត្តិមុន ឯកឧត្តម ស៊ុន ចាន់ថុល ផ្ដួចផ្ដើមធ្វើ។ ដើម្បីឱ្យដើរ គឺដាក់នៅក្រោមក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន។ ដើរមួយជំហានហើយ។ ឥឡូវប្រគល់ភារកិច្ចទៅរុះរើខ្លះ។ ប៉ុន្តែអាហ្នឹង វាត្រូវតែអញ្ចឹង។ បើមិនអញ្ចឹង យើងនៅពាំត្រណោត។ យើងពិបាកការបែងចែក។ គោលនយោបាយដាក់អត់ចេញ។ គោលនយោបាយ EV ដឹកនាំហើយ ដោយក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល ដល់ទីបំផុតនៅខ្វះកន្លែងដាក់ស្ថានីយ។ អ្នកណាជាអ្នកធ្វើគោលនយោបាយ? ហ្នឹងត្រូវការស្តង់ដារបច្ចេកទេស។ មិនស្រួលយកកន្លែងសាកអគ្គិសនី ទៅដាក់កន្លែងដាក់ប្រេង។ មិនឆេះ។ ហ្នឹងត្រូវមើលឱ្យច្បាស់។ ជួនកាល ស្ថានីយ៍ក្នុងក្រុងអត់លំបាកទេ ប៉ុន្តែប្រយ័ត្នស្ថានីយតាមខេត្ត ដេប៉ូតូចៗ អត់កន្លែង ដាក់មកជិតគ្នា ឬមួយគាត់ដំឡើងភ្លើងអត់ស្រួល ឆេះទាំងឡានទៀត។

(២៤) EV មិនមែនអនាគតទេ ជាបច្ចុប្បន្ន

ក្រសួងទាំងពីរ និងគណៈកម្មការ និងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ សូមជំរុញ ព្រោះវាមិនមែនអនាគតទៀតទេ វាបច្ចុប្បន្នហើយ។ EV ជាបច្ចុប្បន្នកាល ទៅមុខទៀតខ្ញុំមិនដឹងទេ។ ឥឡូវគេកំពុងសិក្សា ហ៊ីដ្រូសែន (Hydrogen)។ ថ្ងៃមុន ឃើញហ៊ីដ្រូសែន បន្តិចទៀតយកទៅធ្វើប្រេងសម្រាប់យន្តហោះធ្វើអី។ ខ្ញុំមិនដឹង ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្ន គឺអគ្គិសនី តម្រូវការមានឡានមកហើយ។ អង្ករក្លាយជាបាយហើយ។ ឡានចូលមកហើយ។ ប្រើប្រាស់ក្នុងក្រុងហើយ ត្រូវមានកន្លែងគ្រប់គ្រង។ អញ្ចឹងមានគោលការណ៍ចេញហើយ ដើម្បីគ្រប់គ្រងស្តង់ដារបច្ចេកទេស ជារឿងសំខាន់ ហើយបូកជាមួយនឹងក្រម។ អញ្ចឹងយើងធ្វើទៅលើកិច្ចការនេះ។ ចំណុចដែលពាក់ព័ន្ធនឹងវិស័យថាមពលប៉ុន្មាននេះ ជាគោលការណ៍សម្រាប់ក្រសួងបន្តដឹកនាំតទៅទៀតទៅលើវិស័យរបស់ខ្លួន និងវិស័យអាទិភាព។

[ចប់សេចក្ដីអធិប្បាយ១៦]

បន្ថែមពីលើវឌ្ឍនភាពការងាររបស់វិស័យរ៉ែ វិស័យប្រេងកាត និង វិស័យថាមពលខាងលើ ខ្ញុំក៏សូម អបអរសាទរនូវវប្បធម៌ និង គោលនយោបាយធនធានមនុស្សដ៏ត្រឹមត្រូវ ដែលក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល បានរៀបចំ និង អនុវត្តដោយប្រកាន់យកគុណាធិបតេយ្យជាគោល ហើយក៏សូមលើកទឹកចិត្ត និងវាយតម្លៃខ្ពស់ចំពោះវិភាគទានរបស់ក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល, អាជ្ញាធរអគ្គិសនី, និង  អគ្គិសនីកម្ពុជា ចំពោះការងារសង្គម និង ការងារសម្ព័ន្ធមេត្រីភាព ដែលចាត់ទុកថា ជាគំរូមួយរបស់ស្ថាប័នរដ្ឋ ។

ខ្ញុំសូមថ្លែងអំណរគុណ ក្រសួង-ស្ថាប័ន, ដៃគូអភិវឌ្ឍ, អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល, វិស័យឯកជន និងអ្នកពាក់ព័ន្ធដទៃទៀត ដែលបានផ្ដល់កិច្ចសហការ និងសូមបន្តផ្តល់ការគាំទ្រ និង កិច្ចសហការក្នុងភាពជាដៃគូពិតប្រាកដ ដល់ក្រសួងរ៉ែ និង ថាមពល ក្នុងការនាំមកនូវការរីកចម្រើនសម្រាប់វិស័យរ៉ែ វិស័យថាមពល និង វិស័យប្រេងកាតនៅកម្ពុជា ឱ្យបានកាន់តែប្រសើរឡើង និង បន្តរៀបចំទំនើបកម្មស្ថាប័នរបស់ខ្លួន។

ខ្ញុំក៏សូមយកឱកាសនេះ ថ្លែងអំណរគុណយ៉ាងពិសេសចំពោះការជួយឧបត្ថម្ភជាច្រើន របស់រដ្ឋាភិបាលនៃសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន, រដ្ឋាភិបាលជប៉ុន, រដ្ឋាភិបាលបារាំង, រដ្ឋាភិបាលអាល្លឺម៉ង់, រដ្ឋាភិបាលកូរ៉េ, ធនាគារអភិវឌ្ឍអាស៊ី, អង្គការJICA, អង្គការKFW, China Exim Bank, ធនាគារពិភពលោក ចំពោះជំនួយហិរញ្ញវត្ថុ និង ជំនួយបច្ចេកទេសដល់វិស័យថាមពល។

ជាទីបញ្ចប់,    ជាមួយនឹងការប្រកាសបិទ «សន្និបាតបូកសរុបលទ្ធផលការងារឆ្នាំ ២០២៣ និង ឆ្នាំ ២០២៤ និង ទិសដៅការងារឆ្នាំ ២០២៥ របស់ក្រសួងរ៉ែ និង ថាមពល», ខ្ញុំសូមជូនពរឯកឧត្តម លោកជំទាវ, លោក លោកស្រី ភ្ញៀវកិត្តិយសជាតិ និង អន្តរជាតិ, សូមប្រកបដោយពុទ្ធពរ និង ពរទាំង ៥ ប្រការ គឺ អាយុ វណ្ណៈ សុខៈ ពលៈ និង បដិភាណៈ កុំបីឃ្លៀងឃ្លាត៕

CMF: 21 November, 2024

សម្តេចមហាបវរធិបតី ហ៊ុន ម៉ាណែត បានថ្លែងថា ការចរចាបញ្ហាតំបន់ទាមទារដែនសមុទ្រត្រួតគ្នាកម្ពុជា-ថៃ (OCA) សម្រាប់ការចរចារ ជាមួយប្រទេសថៃ ត្រូវតែឈរលើគោលការណ៍គោរពគ្នាទៅវិញទៅ មក បែងចែកផលសេដ្ឋកិច្ច ដែលអាចទទួលយកបាន ជាពិសេសគឺ ការគោរពអធិបតេយ្យរបស់កម្ពុជា ដែលមិនអាចខ្វះបាន។

(៣០) កោះគុត៖ យករឿងនយោបាយមកលាយឡំនឹងបច្ចេកទេស នាំអោយខូចប្រយោជន៍ជាតិ

ចំណុចនេះ ខ្ញុំសូម​បើកវង់ក្រចក។ ពាក្យថាបើកវង់ក្រចកបានន័យថាវាមិនជាប់ផ្ទាល់ជាមួយរឿងចែក​សញ្ញាបត្រ  ឬសិក្សាវិស័យអប់រំ ប៉ុន្ដែវាពាក់ព័ន្ធជាមួយរឿងដែលបងប្អូនទាំងអស់ប្រហែលជាចង់ដឹងចង់លឺ ហើយក៏ជារឿងដែលប្រជាពលរដ្ឋរបស់យើងត្រូវវិភាគឲ្យបានច្បាស់លាស់ គឺរឿងដែលក្ដៅ។ រឿងប៉ុន្មានថ្ងៃនេះ សូម្បីបុណ្យ​អ៊ុំទូកក៏គេមិនឲ្យសុខដែរ គឺរឿងដែនសមុទ្រ រឿងកោះគុត។ (គេ)ថា ហេតុអីក៏រដ្ឋាភិបាលស្ងាត់ម្ល៉េះ? រដ្ឋាភិបាល​ប្រា​កដ​ជាមាន​ខ្លួនហើយបានជាអត់ហ៊ាននិយាយ។ ដល់យើងមិននិយាយ គេថាមែន! ចាប់បានហើយ។ គេឡើងមកវិភាគបែកផ្សែង។ អ្នកណាក៏ក្លាយជាអ្នកជំនាញព្រំដែន ជាងក្រុម​ឯកឧត្តម ឡាំ ជា ទៀត។ អ្នកវិភាគ ដោយទាំងអ្នកដែលស្រែកលឺជាងគេមួយនោះ គឺធ្លាប់ជាប់គុកដោយសារបង្ហោះព័ត៌មានក្លែងក្លាយរឿងព្រំដែន។ មានធ្វើកិច្ចសន្យាកាលពី ៦ឆ្នាំមុន ថាខ្ញុំឈប់បង្ហោះព័ត៌មានដែលខ្វះការពិចារណារឿងព្រំដែនហើយ (ប៉ុន្ដែ)​ឥលូវធ្វើទៀត។ រឿងនេះជារឿងព្រំដែន រឿងប្រទេសជាតិ បូរណភាពទឹកដី ដែលយើងទាំងអស់គ្នាត្រូវយល់។

ខ្ញុំសូម​បកស្រាយដោយខ្លី ដោយពន្យល់ថាហេតុអីបានជា(រដ្ឋាភិបាល)មិនយករឿងបច្ចេក​ទេសមកលាយនឹងរឿងនយោបាយ ដែលអាចធ្វើឲ្យយើងបាត់ផលប្រយោជន៍ជាតិ។ បើយើងគិតពីផល​ប្រយោជន៍ជាតិត្រូវយល់ការសំរេចចិត្តពេលណាត្រូវធ្វើអី។ សំនួរដែលគេចោទថា រដ្ឋាភិបាលនៅស្ងាត់​ជ្រាប​ អត់ហ៊ានតតាំងជាមួយថៃ ពេលដែលគេនិយាយថាស្អីៗ អញ្ចឹងទៅ។ គេចោទថារដ្ឋាភិបាលជំនាន់​ខ្ញុំនេះធ្វើឲ្យបាត់កោះគត់ បាត់ដែនសមុទ្រខ្មែរ។ គេថារដ្ឋាភិបាលត្រូវតែប្ដឹងទៅ ICJ ទៅស្អីអញ្ចឹងទៅ។ ខ្ញុំសុំពន្យល់ឲ្យខ្លីបែបនេះ។ ថ្ងៃនេះ មាននិស្សិតបញ្ញវន្ត ១ពាន់នាក់ ប្រហែលជាចង់ដឹង ប្រហែលជាចង់ឃើញរឿងហ្នឹងមានវិទ្យុនៅក្រៅប្រទេសផង ហើយអ្នកនយោ​បាយអស់ពីរឿងមួយចូលរឿងមួយអារឿង CLV- DTA អាអត់រឿងសោះក៏បង្កើតរឿងមួយទៅ សុទ្ធតែអ្នកជំនាញ។ អ្នកខ្លះពេលខ្លួនឯងនៅសភាមិនខ្ចីនិយាយ គិតថាត្រូវ ដល់ឥឡូវទើបឃើញឱកាសនយោបាយយកទៅនិយាយប៉ាតណាប៉ាតណី។ ហើយអ្នកខ្លះគឺអ្នកចេះគ្រប់។

(៣១) រដ្ឋាភិបាលមានភាពចាស់ទុំខាងនយោបាយ និងទទួលខុសត្រូវចំពោះជាតិ និងប្រជាជនការពារបូរណភាពទឹកដី និងអធិបតេយ្យជាតិ

ខ្ញុំសូមផ្ញើសារឲ្យបងប្អូនជនរួមជាតិ។ ចម្លើយហេតុអីបានរដ្ឋាភិបាលនៅស្ងៀមមិននិយាយស្តីផ្អែកលើមូលដ្ឋាន ២។ ទី១ គឺភាពចាស់ទុំខាងនយោបាយ និងទី២ គឺការទទួលខុសត្រូវចំពោះជាតិ និងប្រជាជនក្នុងការការពារបូរណភាពទឹកដី និងអធិបតេយ្យជាតិ។ ខ្ញុំនឹងពន្យល់។ មូលដ្ឋាន ២ នេះហើយបានជារាជរដ្ឋាភិបាល មិននិយាយស្តីរឿងនេះ … តើអ្វីទៅជាភាពចាស់ទុំ? ភាពចាស់ទុំមានមូលហេតុ៣។ ទី១ យើងប្រកាន់គោលការណ៍មិនយកភ្លើងចូលផ្ទះ។ ពាក្យចាស់ថាកុំយកភ្លើងចូលផ្ទះ។ រឿងបោះបង្គោលព្រំដែនយើងចរចាគ្នា បើនិយាយរឿងព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃនេះ គឺយើងបានចរចាបោះបង្គោលព្រំដែនតាំងពី ២០០៦ ហើយនៅបន្តធ្វើមិនទាន់ចប់ទេ ទាំងព្រំដែនគោក និងព្រំដែនទឹក ក៏យើងមានការចរចា។ រឿងនេះវាកើតជារឿងដោយសារអី? ពីមុនមានរឿង ដោយសារនៅប្រ​ទេសជិតខាងយើង គណបក្សប្រឆាំង ក្រុមប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាលបានលើកយករឿងនេះមកវាយប្រហាររដ្ឋាភិបាល​ថៃ រឿងទំនាស់ផ្ទៃក្នុងនយោបាយរបស់ថៃចោទថារដ្ឋាភិបាលថៃ ធ្វើឲ្យបាត់កោះគុតមកខ្មែរ។

អញ្ចឹងរដ្ឋាភិបាល(ថៃ)ត្រូវចេញតតាំងផ្ទៃក្នុង រឿងផ្ទៃក្នុងគេ។ តើចង់ឲ្យរដ្ឋាភិបាលខ្មែរទៅតតាំងយ៉ាងម៉េច? យើងថាមិនមែនជាការចាំបាច់សម្រាប់យើង។ ថៃគេថាអីថាទៅ រឿងឯកតោភាគីរបស់គេ។ ដូចយើង រឿងផ្ទៃក្នុង CLV-DTA វៀតណាម ឡាវ។ គេមិនធ្វើ គេមិនខ្ចីមាត់រឿងវាមិនមែនរឿង។ ភាពចាស់ទុំខាងនយោបាយរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលមិនមែនដូចអ្នកវិភាគទេ។ ចេះតែលើកចុះលើកឡើង។ ស្អីដែលនិយាយមានទម្ងន់។ សួរថាយើងត្រូវលូក​ដៃរឿងបញ្ហាផ្ទៃក្នុងប្រទេសគេធ្វើទេ? … មួយថាបាត់ ខ្មែរយក។ មួយថាអត់។ អញ្ចឹងគេតតាំងទៅ។ យើងចាំបាច់យកភ្លើងមកចូលផ្ទះធ្វើអ្វី? នេះជាភាពចាស់ទុំមួយ។ បើយើងក្មេងឈាមរាវ លោតលិចលោតកើត ឲ្យតែឃើញលោត លោតមិនស្រួលនាំរឿងចូលផ្ទះ។ អាហ្នឹងកត្តាទី ១។

ទី២ វិធីសាស្រ្តដោះស្រាយរបស់រដ្ឋាភិបាលគឺប្រកាន់យន្តការចាស់ទុំ ដោះស្រាយបញ្ហាព្រំដែនគឺយើងមានយន្តការផ្លូវការសម្រាប់ធ្វើ មិនមែនយន្តការ facebook យន្តការកាសែតនោះទេ។ មកដោះស្រាយព្រំដែននាំគ្នាឡងទៅវិញទៅមកតាម facebook តាមព័ត៌មាន ១៨ ឆ្នាំនេះផ្អើលរួចទៅហើយ។ យន្តការដោះស្រាយភាពផ្លូវការរបស់យើងគឺយើងផ្អែកទៅលើយន្តការដែលបានឯកភាពគ្នា គឺយើងមានយន្តការគណកម្មការព្រំដែន ២ ដោះស្រាយជាមួយថៃ។ ទី១ គឺ JBC ដោះស្រាយព្រំដែនគោក គណកម្មការកិច្ចការព្រំដែនគោកចំរុះ ទី ២ គឺ JTC គណកម្មាធិការបច្ចេកទេសចម្រុះដែលធ្វើការចរចាដើម្បីខណ្ឌសីមា និងបោះបង្គោលព្រំដែនគោក និងកំណត់ព្រំដែនសមុទ្រ។ នេះជាយន្តការផ្លូវការ។ រដ្ឋាភិបាលគេធ្វើការអញ្ចឹង អ្នកឯងនិយាយអ្វីរឿងអ្នកឯង។ ផ្ទៃក្នុងខ្ញុំមិនដឹងទេ បើអ្នកឯងតវ៉ាមក និយាយជាមួយគ្នា ទល់មុខបានយកជាផ្លូវការ។

តើយើងចាំបាច់លោតទេ? និស្សិតបញ្ញវន្តរបស់យើង បងប្អូនរបស់យើង តើរដ្ឋាភិបាលចាំបាច់លោតលិចលោតកើតទេ? រឿងគេរឿងគេ។ បើយើងចង់ដោះស្រាយ យើងប្រើយន្តការដែលមានស្រាប់ផ្លូវការ។ អ្នកឯងចង់ថាអីរបស់អ្នកឯង មកនិយាយជាមួយខ្ញុំ បានខ្ញុំយកផ្លូវការ។ ខ្ញុំថាអីរបស់ខ្ញុំ ដូចគ្នាទាល់តែយន្តការផ្លូវការបានមានកំ​ណត់​ហេតុច្បាស់លាស់។ អាហ្នឹងគេហៅថារបៀបធ្វើការចាស់ទុំ។ តើចង់ឲ្យនាយករដ្ឋមន្រ្តីឡើងនិយាយមួយថ្ងៃៗបញ្ចេញសារតាម facebook រឿងទំនាស់នៅក្នុងប្រទេសគេទេ? វាមិនមែនរឿង(យើង)។ អញ្ចឹង បើចង់ដោះស្រាយ យើងត្រូវដោះស្រាយត្រង់ការងារនេះ។

ទី៣ គឺផ្អែកទៅលើមូលដ្ឋានជាក់ស្តែងនិយម ធ្វើអ្វីក៏ដោយត្រូវស្រាវជ្រាវឲ្យច្បាស់ឲ្យមានមូលដ្ឋានជាក់ស្តែង។ បងប្អូនអើយ នាំគ្នាមួយថ្ងៃៗបំផុសវិភាគលិច វិភាគកើតថារដ្ឋាភិបាលធ្វើឲ្យបាត់កោះនេះ។ រដ្ឋាភិបាលធ្វើឲ្យបាត់ដែនសមុទ្រនេះ។ សួរថាមូលដ្ឋានស្អី យកមកនិយាយ។ ខ្ញុំសូមបញ្ជាក់ ព្រំដែនថៃ-កម្ពុជា មកដល់ម៉ោងនេះយើងធ្វើការចរចាកំណត់តែព្រំដែនគោកទេ ដែលមានការឯកភាពគ្នាមួយចំនួន ៨០៥ គីឡូម៉ែត្រ បង្គោល ៧៣(លេខតែ ៧៣ទេ) តាមពិតបង្គោល ៧៤ ព្រោះអាបង្គោល ២២ ហ្នឹងវាមាន ២ បង្គោល។ ដើមឡើយវាមាន ៣ បង្គោលតាមព្រំដែនគេឲ្យមក ២២, ២២A, ២២B ដល់ក្រោយមកគេវាយបង្គោលមួយចោលសល់ ២។ អញ្ចឹងយើងរកឃើញហើយកិច្ចការព្រំដែន សន្ធិសញ្ញាបារាំងសៀម ១៩០៧ កំណត់ព្រំដែនគោក ៨០៥ គីឡូម៉ែត្រ បង្គោល ៧៣ យើងរកឃើញអស់ហើយ។ យើងចរចាគ្នា។ ឥឡូវឯកភាពគ្នា ៤២ បង្គោល ខ្វះ ៣២ ទៀត។ យើងធ្វើការមិនមែនងាយស្រួលទេ។ មិនមែនឃើញហើយឯកភាពទេ មួយមីលីម៉ែត្រៗយើងធ្វើការច្បាស់លាស់ណាស់។ ១៨​ ឆ្នាំហើយ ២០០៦-២០២៤ អាហ្នឹងព្រំដែនគោក។

(៣២) បើព្រំដែនសមុទ្រមិនទាន់បញ្ចប់ការចរចា​ តើយើងបាត់ស្អី?

ដោយឡែក ព្រំដែនសមុទ្រយើងមានទាន់មានដែលឯកភាពគ្នាពីអង្កាល? នៅចរចាគ្នាច្រើនដងហើយ ប៉ុន្តែមិនទាន់មានការឯកភាព។ បើមិនទាន់មានការឯកភាព តើយើងបាត់ស្អី? ខ្ញុំសួរ។ ចេះតែថាក្បត់ជាតិបាត់កោះ បាត់ស្អី បើមិនទាន់មានការឯកភាពផងហ្នឹង។ ហើយឲ្យទៅប្តឹង ICJ យ៉ាងម៉េច។ បើយើងមិនទាន់មានការឯកភាពស្អីផង។ គេសួរប្តឹងរឿងអ្វី? ហើយឲ្យរដ្ឋាភិបាលមិននៅស្ញៀម ឲ្យរដ្ឋាភិបាលរវល់តែតតាំងទៅពន្យល់ ICJ ស្អី។ វាអត់មានរឿង។ រឿងផ្ទះគេសោះ ឯងចង់យកមកដុតនៅក្នុងស្រុក។ ទុកឲ្យគ្នាសប្បាយបុណ្យអុំទូកខ្លះទៅអី។ ខ្ញុំមិននិយាយចេះតែនៅបកស្រាយផ្សេងៗទៀត។ ផ្អែកទៅលើមូលដ្ឋាននេះហើយ ឥឡូវខ្ញុំសួរដោយឆោតបងប្អូន និស្សិតបញ្ញវន្តនៅទីនេះ ឥឡូវក្រុមប្រឆាំងថៃចោទរដ្ឋាភិបាលថៃថាធ្វើឲ្យបាត់កោះគុតមកខ្មែរ នៅពេលដែលក្រុមប្រឆាំងខ្មែរចោទរដ្ឋាភិបាលខ្មែរថាធ្វើឲ្យបាត់កោះគុតទៅថៃ ឥឡូវកោះហ្នឹងវាបានទៅអ្នកណា?

ខ្ញុំសួរ។ ក្រុមប្រឆាំងថៃចោទរដ្ឋាភិបាលថៃថាបាត់កោះគុតមកខ្មែរ ឥឡូវគេកំពុងតតាំងបកស្រាយ ស្រាប់តែមកនៅក្នុងប្រទេសខ្មែរមកថារដ្ឋាភិបាលខ្មែរធ្វើឲ្យបាត់កោះគុតទៅថៃ ឥឡូវខ្ញុំសួរតើបាត់ទៅណា? បើមានតែតួអង្គ ២ ហ្នឹង មានតែអ្នកទី៣ ឬមួយក៏លិចចូលក្នុងសមុទ្រ? វាអត់ logic។ ហើយឲ្យរដ្ឋាភិបាលដោះស្រាយលេងសើចយ៉ាងម៉េច។ ចេះតែឡើង facebook ឡើងទៅថាម៉េច។ បើយើងចរចាគ្នាមិនទាន់មានការឯកភាពផង។ យើងនៅបន្តទាមទារអ្វីដែលយើងមាន។ គេនៅបន្តទាមទារអ្វីដែលគេបានទាមទារ។ នៅចរចាគ្នាមិនទាន់ឯកភាពទេដែនសមុទ្រជាមួយថៃ។ អញ្ចឹងសួរថាបាត់ស្អីនៅឯណា? បើមិនទាន់ឯកភាពគ្នា មិនទាន់មានស៊ីញេឯកភាពគ្នាថាអានេះឲ្យទៅអ្នកណា អានេះឲ្យទៅអ្នកណា? នៅទាមទាររៀងៗខ្លួន។ ហ្នឹងហើយដែលយើងមានតំបន់ត្រួតស៊ីគ្នានេះ។ ឥឡូវឲ្យរដ្ឋាភិបាលធ្វើស្អី? ឲ្យតែយើងមិនចេញពន្យល់ប្រាប់ថាយើងហ្នឹងដឹងហើយ ធ្វើឲ្យបាត់មែន ស្ងាត់ៗលួចស្រុះស្រួលគ្នា។ ខ្ញុំស្តាប់មិនបានទេ បងប្អូនជួយពន្យល់ខ្ញុំបន្តិច។មើលខាងណោះថាកោះមួយហ្នឹងបាត់មកយើង? ខាងយើងប្រាប់ថាអាកោះមួយហ្នឹងបាត់ទៅគេ។ ឥឡូវបាត់ទៅណា បើភាគីហ្នឹងបាត់ទាំងអស់គ្នា។ តើយើងត្រូវពន្យល់យ៉ាងម៉េច ? វាអត់មានអីត្រូវពន្យល់ មិនមែនបានន័យថារដ្ឋាភិបាលមិនពន្យល់ មិនចេញជាសាធារណៈពន្យល់បច្ចេកទេស ថារដ្ឋាភិបាលមិនទទួលខុសត្រូវទេ។ គណកម្មការព្រំដែននៅបន្តធ្វើការចរចា រឿង OCA។ ខ្ញុំមិនយកបកស្រាយព្រឹកនេះទេ ​ខ្ញុំទុកប្រធានបទទៅនិយាយរឿងរ៉ែថាមពលល្ងាចនេះ។ រឿង OCA តំបន់ត្រួតស៊ីគ្នាដែលជាប្រធានបទភ្ជាប់នេះ។ បើបងប្អូនចង់ដឹងរឿងហ្នឹង សូមមើលល្ងាចហ្នឹងតាមដានភាគបន្តល្ងាចនេះ ព្រោះរឿងវាច្រើន។

ឥឡូវទី ២ មិនត្រឹមតែភាពចាស់ទុំទេ យើងមានការទទួលខុសត្រូវចំពោះជាតិរបស់យើង រឿងព្រំដែនជារឿងរយៈពេលវែង។ ពេលខ្លះត្រូវការអត់ធ្មត់ណាស់ សួរអ្នកគណកម្មការព្រំដែន។ លុយទឹកទៅវាស់ ចរចាគ្នាអត់បាយ អត់ទឹកទល់ភ្លឺ ១ មីលីម៉ែត្រៗអត់ត្រូវគ្នារាប់សិបឆ្នាំ។ រឿងវារយៈពេលវែង មិនមែនចេះតែចង់ដោះបញ្ចប់ភ្លាមៗទេ អញ្ចឹងការទទួលខុសត្រូវរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហា។ ទី១ គឺការប្តេជ្ញាចិត្តខ្ពស់របស់រាជរដ្ឋាភិបាលក្នុងការការពារបូរណភាពទឹកដី និងអធិបតេយ្យភាពជាតិរបស់កម្ពុជាឲ្យបានដាច់ខាត នេះជាការប្តេជ្ញាខ្ពស់ប្រ​កប​ដោយការទទួលខុសត្រូវ មិនមែននៅស៊ុមគ្រលុំលួចកាត់ឲ្យទេ មិនមែនដូចលួចឲ្យនំប៉័ងមួយលាក់ជិតទេ ព្រំដែនអ្នកណាក៏ឃើញតជំនាន់។ ការដោះស្រាយមួយៗទទួលខុសត្រូវការពារអធិបតេយ្យភាព ទី២ យើងប្រកាន់ជំ​ហរដោះស្រាយដោយសន្តិវិធីចៀសវាងការប្រើហឹង្សាតាមរយៈយន្តការបច្ចេកទេសនឹងផ្អែកលើមូលដ្ឋានច្បាប់អន្តរជាតិ។ យើងប្រើគណកម្មការ ប្រើច្បាប់អន្តរជាតិកំណត់ព្រំដែន សន្ធិសញ្ញាផ្សេងៗ បូកជាមួយបច្ចេកទេសខាងភូមិសាស្រ្តខាងព្រំដែននេះដើម្បីធ្វើការ និយាយអញ្ចឹងមិនមែនបានន័យថាយើងទន់ជ្រាយទេ។

យើងធ្លាប់លើកទ័ពទៅប្រយុទ្ធនៅព្រំដែន។ ឯកឧត្តម អគ្គបញ្ជាការនៅទីនេះ ទៅប្រចាំនៅនេះ យើងមិនចង់ទៅដោះស្រាយបែបហ្នឹងទេ? អ្នកខ្លះគេថាគេឡើងទៅលើកទ័ពវាយយកកម្ពុជាក្រោម។ ទៅវាយយកនេះយកនោះ វាយខ្លួនឯងទៅ។ ខ្ញុំធ្លាប់ធ្វើទ័ពហើយ។ ទាហានរបស់ខ្ញុំមានគ្រួសារ។ ទៅវាយស្អី រកដោះស្រាយដើម្បីមានសន្តិវិធី ដោះស្រាយបញ្ហាបញ្ចប់ដែលបន្សល់ពីរាប់រយឆ្នាំមុន ហើយបង្កើនមិត្តភាពប្រទេសជិតខាង បងប្អូនបន្តរស់នៅជាមួយគ្នា។ នេះគឺគោលការណ៍ ការដោះស្រាយដោយទទួលខុសត្រូវ មិនមែនឃើញវាយៗទេ មិនមែនឃើញឡើងដាក់ facebook ឡើងដាក់អីផ្សព្វផ្សាយប្រមូលមនុស្សប្រជាពលរដ្ឋដើម្បីបំផុសប្រជាជន ឈ្លោះគ្នាជាមួយប្រជាជន អាហ្នឹងគេមិនមែនហៅថាគោលនយោបាយដោះស្រាយបញ្ហារសើបដោយទទួលខុសត្រូវទេ បើបំផុសប្រជាជនឲ្យតែពាក់មុខយក្សដាក់គ្នាហ្នឹង ឲ្យតែកងទ័ពវាយគ្នាហ្នឹង តើយើងដោះស្រាយទេ? អត់ទេ។

ទី៣ ក្នុងន័យនេះរាជរដ្ឋាភិបាលតាមរយៈរដ្ឋលេខាធិការកិច្ចការព្រំដែនគឺត្រៀមលក្ខណៈគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីធ្វើការចរចា ហើយយើងចាត់ទុកជាអ្នកធ្វើការងារមិនមែនលេងសើចទេរឿងព្រំដែនបងប្អូន។ រឿងព្រំដែនគឺជារឿងអនាគតវែងឆ្ងាយ។ យើងត្រូវធ្វើការដោយប្រុងប្រយ័ត្ន។ អញ្ចឹងហើយបានព្រំដែនថៃ ជាពិសេសព្រំដែនគោកស្រួលរកជាងព្រំដែនជាមួយឡាវ ជាមួយវៀតណាម ដោយសារព្រំដែនជាមួយឡាវ មួយផ្នែកនោះព្រំដែនរដ្ឋបាលអត់មានបោះបង្គោលទេ មានតែការគូសព្រំដែនឡាវ ព្រំដែនថៃ ព្រំដែនគោក ខ្ញុំនិយាយព្រំដែនគោក។ សមុទ្រយើងមិនដែលមានការកំណត់ព្រំដែនទេ។ យើងនៅចរចា។ អត់ទាន់ឯកភាពគ្នាទេ។ ខ្ញុំបញ្ជាក់ឡើងវិញ។ សន្ធិសញ្ញា ១៩០៧ នេះកំណត់ព្រំដែនគោក ៧៣ បង្គោល ៨០០ ដែនសមុទ្រអត់ទាន់មានដែលជជែកគ្នាត្រូវគ្នាម្តងណាទេ។ អញ្ចឹងមិនអាចថាអ្នកនេះបាត់នេះ អ្នកនេះចំណេញនោះទេ។

ខ្ញុំឃើញអ្នកជំនាញតាម facebook ហ្នឹងគឺថាខ្លាំងណាស់ និយាយដូចឯងច្បាស់ ច្បាស់ជាងខាងជំនាញច្បាប់ ខាងជំនាញរបស់រដ្ឋលេខាធិការ ដោយទាំងអ្នកដែលធ្លាប់បង្ហោះសន្ធិសញ្ញាក្លែងក្លាយជាប់គុកទៀតអត់ព្រមរាង។ ខ្លួនឯងមិនច្បាស់ទេ ហើយម្នាក់ហ្នឹងខ្ញុំចាំអង្កាលខ្ញុំថ្ងៃមុនចេញសារមកថាខ្ញុំទៅរៀននៅ west point នេះដោយសារពុករលួយ គេថាគេដាក់ពាក្យប្រឡង ខំប្រឡងដល់ជាប់។ មកជាប់ខ្ញុំវិញ។ ខ្ញុំថានែ ជេរពុករលួយកុំជេរខ្ញុំ អ្នកឯងកំពុងតែជេរអាមេរិកព្រោះអាមេរិកអ្នករើស។ ការប្រឡងរើសសាលាហ្នឹង គ្មានយើងទៅអន្តរាគមន៍ទេ។ អញ្ចឹងអ្នកឯងជេរទៅរឿងហ្នឹង បង្កើតរឿងអត់ប្រយោជន៍។ ឥឡូវរឿងមួយទៀតខ្ញុំផ្តាំសារទៅវិញ សន្យាហើយថា ៦ឆ្នាំមុនថាខ្ញុំមិនដាក់បង្កើតព័ត៌មានមិនច្បាស់លាស់ អត់ពិចារណាត្រឹមត្រូវរឿងព្រំដែនដែលនាំឲ្យប្រជាជនមានការបារម្ភ បំផុសនូវការយល់ខុសហើយជាតិនិយមអាចខុស ធ្វើឲ្យមានបញ្ហានៅក្នុងសង្គម យល់ច្រឡំលើរដ្ឋាភិបាល។ អញ្ចឹងការចរចាព្រំដែននេះ គឺប្រើពេលវេលា និងការទទួលខុសត្រូវហើយយើងត្រៀមលក្ខណៈគ្រប់ពេល នេះគឺជាការទទួលខុសត្រូវរបស់យើង ហើយយើងមិនធ្វើឲ្យបាត់នូវដែនដីរបស់យើង ឬអធិបតេយ្យភាពជាតិរបស់យើងទេក្នុងកិច្ចការព្រំដែននេះ។ សូមធានា។ សូមបងប្អូនជឿទុកចិត្តចុះ។ ​

ដែលស្រែកថារាជរដ្ឋាភិបាលមិនមាត់/ក គឺដោយសារយើងប្រកាន់និន្នាការជំហរចាស់ទុំ មិនចេះតែលោតលិច លោតកើត។ បើលោកអ្នកនយោបាយចាស់វស្សាខ្លួនឯង បន្តិចលោតលិចបន្តិចលោតកើត កុំនាំក្មេងលោតតាម ធ្វើចរិកក្មេងខ្លួនឯងទៅ ទុកឱ្យខ្ញុំធ្វើចរិកចាស់ទុំខ្លះផង។ មួយថ្ងៃៗជេរ ក្បត់ជាតិពីឪដល់កូន ក្បត់ជាតិកាត់កោះគុត ក្បត់ជាតិស្អីៗ … ដែនសមុទ្រមានបាត់មកពីណា មិនទាន់ចរចាចេញផង មិនទាន់ឯកភាពគ្នាផង បើថាឯកភាពគ្នាស៊ីញ៉េទាំងសងខាងបានយើងទៅមើលចំណុចណាដែលយើងឯកភាព វាបាត់ឬវានៅ។ បើឥឡូវមិនទាន់ចរចាឯកភាពគ្នាលើព្រំដែនសមុទ្រកន្លែងណាមួយផង តើបាត់យ៉ាងម៉េច?​ ខ្ញុំអត់យល់។ យើងមិនមាត់នាំគ្នាជំរុញបន្ថែម ខ្ញុំបកស្រាយឱ្យប្រជាពលរដ្ឋយើងបានស្ងប់ចិត្ត។ រឿងអ្នកនយោបាយចាស់វស្សា បញ្ញវន្តស្អីណាសាលាបារាំងយ៉ាងម៉េចខ្ញុំមិនដឹងទេ ឥឡូវកើតចលនា ៣ទៅ ៤ ដូរឈ្មោះ(រាប់)ភ្លេច។ ម្ដងនោះឱ្យអនុរបស់គាត់ទៅបង្កើតធ្វើប្រធានបានបន្តិចធ្លាក់មកធ្វើជាអនុវិញ។ មិនដឹងរឿងស្អីទៅបង្កើតរដ្ឋាភិបាល … ថាឥឡូវឈប់ជឿបោះឆ្នោតហើយ។ អញ្ចឹងប្រជាពលរដ្ឋ ៨លាន ២សែននាក់ទៅបោះឆ្នោត កាលពីឆ្នាំ២០២៣ … ហ្នឹងទុករឿងគេចុះ តែកុំយករឿងអីមករញេរញ៉ៃក្នុងស្រុក។

(៣៣) អ្នកទាមទាររដ្ឋាភិបាលអោយបញ្ចេញឯកសារនិងយុទ្ធវិធីចរចា ស្មើនឹងជាមនុស្សល្ងង់

ខ្ញុំសូមជូនសារទៅបងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋ រដ្ឋាភិបាលមិនមាត់មិនក មិនមែនបានន័យរដ្ឋាភិបាលអត់ទទួលខុសត្រូវទេ មិនមែនរដ្ឋាភិបាលរួមគំនិត តែយើងមិនចាំបាច់ទៅយករឿងភ្លើងក្រៅផ្ទះដាក់ក្នុងផ្ទះ យើងដោះស្រាយតាមយុន្តការចាស់ទុំគឺយន្តការផ្លូវរដ្ឋនិងរដ្ឋ យើងដោះស្រាយផ្អែកលើគោលការណ៍ និងធ្វើសកម្មភាពផ្អែកលើកគោលការន៍ប្រាកដប្រាជា។ ទៅប្ដឹងយ៉ាងម៉េច​ ICJ យ៉ាងម៉េចបើយើងមិនទាន់ឯកភាពគ្នាផង។ បាត់អី? ដោយសារយើងមិនទាន់ឯកភាពគ្នាហ្នឹងហើយ បានជាយើងកំណត់មិនបាន។ យើងធ្វើស្អីមិនចេញបន្តចរចាគ្នាទៀតទៅ។ បន្តការពារផលប្រយោជន៍រៀងខ្លួន។ រឿងតែប៉ុណ្ណឹង។ ខ្ញុំនិយាយមួយម៉ោងមុនអត់អីទេ ឥឡូវមួយម៉ោងក្រោយបែកញើសខ្លួនឯង និយាយចំប្រធានបទក្ដៅបែកញើសតែម្ដង។ ខ្ញុំសង្ឃឹមថាបងប្អូននៅទីនេះប្រហែលជាបានស្ដាប់លឺ​​ក៏មានការព្រួយបារម្ភ។ ហេតុអីបានជារដ្ឋាភិបាលនៅស្ងៀមនៅពេលដែលខាង​ភាគីផ្សេងគេថាបោះគេនេះនោះ… រឿងគេថារឿងផ្ទៃក្នុងរបស់គេ។ បើចង់ឱ្យយើងទទួលស្គាល់មកចរចាគ្នាទៅ ទាល់តែមានការឯកភាពពីយើង បានយើងទទួលស្គាល់។ រឿងឯកតោភាគីអ្នកណាថាអីថាទៅ។ ហេតុអីបានជារដ្ឋាភិបាលមិនពន្យល់ រឿងកោះ។ រឿងបច្ចេកទេសគ្មានអ្នកណាគេឆ្កួតដល់ថ្នាក់ហ្នឹង។ បើអ្នកនយោបាយជាពិសេសអ្នកនយោបាយចាស់វស្សាទាមទារឱ្យគណកម្មការព្រំដែនមកធ្វើបទបង្ហាញលក្ខណៈបច្ចេកទេស ចរចាហ្នឹងដូចសម្លាប់ខ្លួនឯងចឹង។ ល្ងង់សុទ្ធ។ គណៈកម្មការព្រំដែន គណៈកម្មការព្រំដែនប្រទេសជិតខាងស្រាវជ្រាវរៀបចំមនុស្សឯកសារដូចសន្លឹកបៀរសំរាប់ទៅចរចា។ បើយើងបើកសន្លឹកបៀរមុននឹងចរចារហើយ ធ្វើម៉េចឈ្នះគេ។ ថាអត់តម្លាភាព។ តម្លាភាពចាំមើលលទ្ធផលទៅ។

បងប្អូន ខ្ញុំប្រៀបធៀបមិនមែនខ្ញុំជាអ្នកល្បែងទេ ​ប៉ុន្តែដោយសារស្រួលនិយាយ លេងកាតេ​​​​​ ​សន្លឹកបៀរកាន់នៅដៃ។ យើងទៅចរចាយកឈ្នះ ផលប្រយោជន៍រៀងៗខ្លួន បើសិនជាយើងរវល់តែឈ្លោះគ្នាឯង ប្រាប់គេឱ្យបង្ហាញសន្លឹកបៀរ មកពន្យល់សន្លឹកបៀរ យើងមានស្អីខ្លះយើងលេងយ៉ាងម៉េច ម្ខាងទៀតស៊ីផុយ។ យើងជាអ្នកចាញ់ គ្មានអ្នកណាទៅធ្វើកិច្ចការចរចាទេ … យើងពន្យល់ផ្ទៃក្នុងយើង លក្ខណៈចង្អៀតមុននឹងទៅចរចា។ អ្នកខ្លះថាបើរដ្ឋាភិបាលអត់លាក់លៀម ម៉េចក៏មិនចេញឯកសារនិងយុទ្ធវិធីចរចា។ វាស្មើនឹងល្ងង់សុទ្ធ។ យើងចរចាដើម្បីដឹងថាពេលដែលលទ្ធផលចុងក្រោយជាអ្វី ដែលជាតម្លាភាពជាមួយប្រជាពលរដ្ឋរបស់យើង ព្រោះនេះជាការងារដែលយើងត្រូវទទួលខុសត្រូវ ប្រជាពលរដ្ឋដឹងបាន។ អញ្ចឹងយើងត្រូវធ្វើម៉េចឱ្យបានផលអតិបរមា ដើម្បីពេលបើកបៀរឱ្យប្រជាពលរដ្ឋយើងឈ្នះ។ យើងបានប្រៀប។ បានផលប្រយោជន៍ដែលអាចទទួលយកបានទាំងសងខាង ​ហើយប្រទេសជាតិយើងបានទទួល។ បើថាអ្នកនយោបាយចាស់វស្សាទាមទារថារដ្ឋាភិបាលត្រូវតែពន្យល់ថាយើងមានឯកសារស្អីខ្លះ​ ត្រូវចរចាយ៉ាងម៉េច អាហ្នឹងស្មើនឹងហុច​ទៅឱ្យគេបាត់ទៅហើយ។ បានន័យថាល្ងង់សុទ្ធ។

(៣៤) អ្នកសាក់ខ្លួនទំហំដីកម្ពុជា ១៨១ ០៣៥ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ បន្តិចទៀតត្រូវសាក់ឡើងវិញ

បងប្អូននិស្សិតបញ្ញវន្ត ចង់បានពន្យល់ឥឡូវតែចាញ់គេពេលចរចា ឬមួយក៏ថាទុកការជឿលើរដ្ឋាភិបាលលើមន្ត្រីព្រំដែនរបស់យើងប្រមូលឯកសារកសាងមូលដ្ឋានច្បាប់ មូលដ្ឋានបច្ចេកទេស ដើម្បីចរចាប្រើយុទ្ធវិធីដើម្បីទាញផលប្រយោជន៍អតិបរមាឱ្យជាតិរបស់យើង ពេលដែលចប់ចរចាឯកភាព​គ្នាយើងបានផលឱ្យជាតិរបស់យើង ត្រូវទេ។ សុំឱ្យជឿទុកចិត្តលើរដ្ឋាភិបាល ជាមួយមន្ត្រីបច្ចេកទេសរបស់យើង។ បងប្អូនខំធ្វើការអត់បាយទឹក មិនមែនបងប្អូនចង់ក្បត់ជាតិទេ។ ល្ងាចមិញលោកជំទាវ កុយ ពិសី … ឯកសារហ្នឹងសម្ដេចតេជោធ្លាប់បង្ហាញរួចម្ដងមកហើយ។ ក្រោយពីយើងវាស់វែង អាហ្នឹងយើងមិនទាន់រៀបចំរាប់ដីកោះដីអីផង មានបងប្អូនខ្លះទៅសាក់លើខ្នង ១៨១ ០៣៥ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ។ មានអ្នកសាក់ទេ? ប្រយ័ត្នត្រូវដូរចេញណា។ យើងគ្រាន់តែវាស់កាលពីឆ្នាំ២០១២ ផ្ទៃក្រឡាដីរបស់យើងឡើង ១៨១ ៤៣៦ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ មិនទាន់រាប់កោះផង។ មិនមែនបាត់ក្រោម ១៨១ ០៣៥ គីឡូម៉ែត្រការ៉េទេ។ គ្រាន់តែយើងវាស់សាកល្បងប្រើបច្ចេកវិជ្ជា GPS ថ្មី តាមអ្វីដែលយើងបានឯកភាពគ្នាមកដល់ម៉ោងនេះ មិនទាន់រាប់ដីកោះរបស់យើងផងមាន ១៨១ ៤៣៦ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ កើនជាង៣០០គីឡូម៉ែត្រការ៉េទៅហើយ។ អ្នកទៅសាក់ ១៨១ ០៣៥ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ បន្តិចទៀតគួរតែទៅដូរទៅ។ ចាំពេលយើងចរចា មិនឱ្យបានក្រោម​  ១៨១ ០៣៥ គីឡូម៉ែត្រការ៉េទេ។ ឯកសារនេះអត់លាក់លៀមទេ។ សម្ដេចតេជោ បានបង្ហោះ និងបានបោះពុម្ភរាប់ពាន់​ចែក ពេលដែលសម្ដេចបកស្រាយនៅសភា៥ម៉ោង។

​(៣៥) ប្រជាពលរដ្ឋយល់និងអោយតម្លៃស្ថិរភាព និងសាមគ្គីឯកភាព

ពេលគេរុញ CLV-DTA, ១៨១ ០៣៥ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ តែយើងមិនទាន់ប្រកាសជាផ្លូវការដោយសារយើងនៅចរ​ចា​ព្រំដែនទឹក ព្រំដែនអីបន្ថែមទៀត មានកោះមានអីផ្សេងៗ ជាច្រើន … ចប់ពីឆ្នាំ ២០១២ នោះវាលើស១៨១ ០៣៥ គីឡូម៉ែត្រការ៉េទៅហើយ។ នេះជាការពិតគ្មានអីលាក់លៀមទេ។ សួរថាយើងចរចាបាន បោះបង្គោលបានប៉ុណ្ណឹង មានដែលទៅវាយស្គរតាមផេកតតាំងទេ? យើងប្រកាន់អភិក្រមចាស់ទុំ។ គោលការណ៍ច្បាស់លាស់ ការ​ពារបានដាច់ខាតផលប្រយោជន៍ជាតិ អធិបតេយ្យជាតិ និងទឹកដី ដោះស្រាយបញ្ហាដែលបន្សល់ទុករាប់រយឆ្នាំដើម្បីឱ្យចប់ប្រកបដោយស្មារតីទទួលខុសត្រូវ មិន​ឱ្យបាត់បង់ទឹកដីនិងអធិបតេយ្យភាពជាតិ។ ធ្វើយ៉ាងណាផលប្រយោជន៍ជាតិរបស់យើងបានអតិបរមា នេះជាគោលការណ៍។ មិនចាំបាច់ស្រែកធ្វើមួយជំហានប្រកាសលំៗតាមហ្វេសប៊ុក តាមអីនោះទេ។ ពេលខ្លះការចរចាត្រូវការអត់ធ្មត់។ ហេតុអីបានមិនឃើញនាយករដ្ឋមន្ត្រីយើងចេញមក។ ស្ងាត់ម្លេះ។ តើឱ្យខ្ញុំចេញមកយ៉ាងម៉េច? ឱ្យខ្ញុំចេញមកមករាល់ថ្ងៃ គេឡងមកតតាំងគ្នាចុះឡើងៗ ដូចហែកទ្រូងឱ្យក្អែកចឹកតែខ្លួនឯង។ រឿងគេសោះមកដុតខ្លួនឯង។ រឿងដែលត្រូវចរចាចុះឡើងយ៉ាងម៉េច។ វាអត់។

ខ្ញុំសុំបញ្ជាក់មកវិញកាលដែលរដ្ឋាភិបាលរក្សាការស្ងាត់ស្ងៀម​ មិនមែនបានន័យថារដ្ឋាភិបាលមិនធ្វើការងារ មិនមែនថារដ្ឋាភិបាលបោះបង់នូវការចរចាយកផលប្រយោជន៍ជាតិរឿងទឹកដីនោះ មិនមែនថារដ្ឋាភិបាលគ្មានការទទួលខុសត្រូវនោះទេ។ ផ្ទុយទៅវិញយើងធ្វើការដោយភាពចាស់ទុំនិងការទទួលខុសត្រូវ។ ខ្ញុំគិតថាអ្វីដែលខ្ញុំនិយាយថ្ងៃនេះ អ្នកនយោបាយ/អ្នកវិភាគនឹងយកទៅកាត់ដើម្បីវាយបន្តទៀត។ ខ្ញុំសូមឱ្យវាយបែកញើសខ្លួនឯងចុះ។ ខ្ញុំសុំនិយាយតែប៉ុណ្ណឹង បងប្អូនអាចមានមូលដ្ឋានយល់ហើយ។ គ្មានពេលវេលាទៅលេងល្បែងកូនក្មេងឆ្លើយឆ្លងរឿងនេះទេ។ ព្រួយបារម្ភរឿងទឹកដីដូចគ្នា។ អ្នកមានវិទ្យុស្រែកចុះ​បញ្ចេញមតិចុះ។ រាជរដ្ឋាភិបាលមានយន្តការច្បាស់លាស់ មានការទទួលខុសត្រូវច្បាស់ យើងនឹងបន្តតាមអ្វីដែលយើងធ្វើ តាមយន្តការដែលយើងមានស្រាប់ ផ្លូវការបន្តចរចាដើម្បីផលប្រយោជន៍ជាតិរបស់យើង នេះគឺជាអ្វីដែលយើងធ្វើ ហើយខ្ញុំនឹងមិនឆ្លើយឆ្លងចុះឡើងរញេរញ៉ៃជាមួយអស់លោកនៅខាងក្រៅ។ ថាខ្ញុំស្ងាត់ ខ្ញុំអត់ហ៊ាន ខ្ញុំអត់ឆ្លើយគេថាម៉េចប្រទេសផ្សេង គេថាម៉េចរឿងរបស់គេ ឯកតោភាគីថាអីថាទៅ បើចង់និយាយមកទល់មុខ យើងចរចាគ្នា។

បើអ្នកនយោបាយវិភាគខាងក្នុងធ្វើអីធ្វើចុះ កុំបំផុសដូចថ្ងៃ១៨ សីហា បាតុកម្ម ផ្ដួលស្អីៗ។ ស្រុកខ្មែរគេកំពុងអុំទូក អ្នកឡើងពីទូក ២ម៉ឺននាក់ដើរពេញក្រុង ទៅបបួលគេ(ធ្វើបាតុកម្ម)ដូចបង់ក្លាដែស។ ផែនការរបស់គេ ពេលដែលប្រជាជនមកបុណ្យអុំទូករាប់ម៉ឺននាក់នេះ គេធ្វើម៉េចបំផុសយកពេលហ្នឹងដើម្បីធ្វើបាតុកម្ម បានខំនិយាយរឿងកោះគុត រឿងស្អីនេះតែទៅមិនរួច។  ប្រជាពលរដ្ឋរវល់តែមើល វ៉ាន់ដា  ខនសឺត ដល់ប្រជាពលរដ្ឋកំពុង​​មើល ព្រាប សុវត្ថិ, ពាក់មី កំពុងតែអុំទូក។ គេបរាជ័យហើយ ដោយសារប្រជាពលរដ្ឋយើងយល់ នឹងអោយតម្លៃនូវស្ថិរភាព និងពេលវេលាដែលយើងត្រូវសាមគ្គីឯកភាពគ្នា កុំគិតតែឈ្លោះគ្នាអត់ប្រយោជន៍ កុំ​យកភ្លើងក្រៅផ្ទះមកដុតផ្ទះខ្លួនឯងដោយគ្មានផលប្រយោជន៍ជាតិអីទាំងអស់។ នេះជាអ្វីដែលខ្ញុំសុំអរគុណប្រជាពលរដ្ឋយើង។ រឿងព្រំដែនរឿងទឹកកោះ ខ្ញុំបញ្ជាក់ហើយខ្ញុំសុំបិទវង់ក្រចកវិញ។ បើកវង់ក្រចកច្រើនតែបែកញើស។

CMF: 26 September, 2024

[ចាប់ផ្តើមសេចក្តីអធិប្បាយ៤]

(១៧) រដ្ឋាភិបាលមិនដកថយពីគោលដៅអភិវឌ្ឍខេត្តទាំង៤ ទិសឦសាន្ត

ឯកឧត្តម លោកជំទាវ ព្រះតេជព្រះគុណ ព្រះសង្ឃគ្រប់ព្រះអង្គ។ មុននឹងបញ្ចប់ ខ្ញុំសូមបើកវង់ក្រចកតូចមួយអត់ធំទេ តូចទេ។ រឿងនេះវាពាក់ព័ន្ធទៅនឹងកង្វល់របស់យើង។ ក្នុងនាមប្រមុខរដ្ឋាភិបាល ខ្ញុំសូមយកឱកាសនេះ ដើម្បីជូន(ជ្រាបជាព័ត៌មាន)។ សង្ឃឹមថាជាប្រធានបទចុងក្រោយដែលយើងត្រូវជជែកទៅលើកិច្ចការនេះ ការបំភ្លឺកាលពីថ្ងៃទី ២០ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ២០២៤ រាជរដ្ឋាភិបាលបានប្រកាសបញ្ចប់ការចូលរួមរបស់កម្ពុជាក្នុងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការត្រីកោណអភិវឌ្ឍន៍កម្ពុជា/ឡាវ/វៀតណាម ហៅថា CLV-DTA។ កិច្ចការនេះ បានដំណើរការ ២៥ ឆ្នាំហើយ។ យើងក៏បានលើករួចហើយ។ ចង់បញ្ជាក់ថា ក្រោយពីថ្ងៃប្រកាសនោះភ្លាម មានបទិដ្ឋភាពច្រើន។ មានក្រុមមួយនោះនិយាយថា “រដ្ឋាភិបាលបរាជ័យហើយ។ រដ្ឋាភិបាលទៅមុខលែងរួចហើយ។ ត្រូវតែដូរ”។ ចង់ប្រ​កាសអីប្រកាសចុះ លើកទង់ជ័យជប់លៀងជប់ចុះ ជប់លៀងចេញលុយខ្លួនឯងទៅ ខ្ញុំមិនចេញឲ្យទេ​​។ ទៅមើលពាក្យថាឈ្នះ។ អ្នកណាអ្នកឈ្នះ។ ការសម្រេចចិត្តចេញឬមិនចេញ? រឿងនេះរឿងតូចណាស់។ ខ្ញុំធ្លាប់និយាយរួចមកហើយ គោលដៅធំនៃ CLV-DTA គឺជាអ្វី? បើសិនជាគោលដៅធំនេះត្រូវបានដកថយចាំយើងនិយាយ។ គោលដៅធំនៃ CLV-DTA គឺជាផ្នែកមួយក្នុងគោលនយោបាយអភិវឌ្ឍទិសឦសាន្តរបស់កម្ពុជា ឲ្យខេត្តរបស់យើងដែលនៅដាច់ស្រយាលជាងគេពេលនោះកាន់តែរីកលឿន ដើម្បីភ្ជាប់ជាមួយប្រទេស។ សួរថាគោលដៅនេះយើងបានដកថយឬនៅ? អត់ទេ។ រដ្ឋាភិបាលនៅតែធ្វើដដែល អភិវឌ្ឍន៍ទិសឦសាន្ត អភិវឌ្ឍន៍ខេត្តទាំង ៤ គ្រាន់តែថា ឥឡូវគម្រោងដែលជាផ្នែកមួយនេះ កន្លងទៅ ២៥ ឆ្នាំនេះ។

តាំងពីមុនមក យើងធ្វើអភិវឌ្ឍន៍ខ្លួនឯង។ មួយផ្នែកធំជាថវិកាជាតិ ហើយក៏មានកិច្ចសហប្រតិបត្តិការនេះជាកញ្ចប់តូចមួយនៅក្នុងហ្នឹងដើម្បីទាញយកធនធានមក។ កិច្ចសហប្រតិបត្តិការនេះ ពិតណាស់ ៣ប្រទេស តែអ្នកដែលចូលរួមឧបត្ថម្ភគាំទ្រ គឺអង្គការអន្តរជាតិ និងមានប្រទេសជប៉ុនជាដើម។ ម្សិលម្ង៉ៃមួយ ខ្ញុំជួបជាមួយអតីតព្រឹទ្ធសភាជប៉ុន។ គាត់ថាហេតុអ្វីកម្ពុជាដកពាក្យហ្នឹង? ជប៉ុនដឹងច្បាស់ ព្រោះជប៉ុនជាអ្នកជួយថារឿងហ្នឹងវាល្អ។ ខ្ញុំថាកុំឲ្យបារម្ភរឿងហ្នឹង។ បើជប៉ុនចង់ជួយ កម្ពុជាអត់ទាន់ទៅណាទេ ខេត្តទាំង ៤ នៅតែដាក់វិនិយោគ ត្រូវតែធ្វើដដែល ឲ្យក្រុមហ៊ុនជប៉ុនមកវិនិយោគខេត្តទាំង៤ ខ្ញុំក៏ស្វាគមន៍ដែរ … សួរថាហេតុអ្វីបានជាយើងចាំបាច់ចង់ឈ្នះចាញ់? តើគោលដៅធំនេះបានថយឬនៅ? អត់ទេ។ ផ្ទុយទៅវិញយើងកាន់តែបង្កើនការម្ចាស់ការអភិវឌ្ឍនៅក្នុងខេត្តទាំង៤ ពីឆ្នាំ ២០០៤ ដល់ឆ្នាំ ២០២៤ … នៅក្នុងតំបន់ក្របខណ្ឌ DTA នេះ រាជរដ្ឋាភិបាលយើងបានវិនិយោគថវិកាជាតិជិត ៤០០ លានដុល្លារទៅលើហ្នឹង។ ក្របខណ្ឌអភិវឌ្ឍរួម ដែលដៃគូអភិវឌ្ឍមានជប៉ុន មាន ADB មានអាមេរិក … មិនមែនថវិកាពីវៀតណាមយកមកដាក់នៅវិនិយោគនៅកម្ពុជាទេ គេធ្វើរបស់គេ។ អភិវឌ្ឍន៍តំបន់នេះ ឲ្យតែក្រសួងពាណិជ្ជកម្មបូកសរុប តាមគម្រោងជាងប៉ុន្មាន? យើងនៅក្នុងនោះ ថវិកាជាតិយើងមាន ៤១៩ គម្រោង អភិវឌ្ឍក្នុងខេត្តទាំង៤ ហើយសម្រាប់ដៃគូអភិវឌ្ឍន៍ យើងមានទាំងអាមេរិក យើងមានទាំងជប៉ុន យើងមានអង្គការច្រើនណាស់ ADB, World Bank អីគេចូលអភិវឌ្ឍន៍តំបន់នោះ។

(១៨) សំរេចការអភិវឌ្ឍ ធានាអធិបតេយ្យភាព ធានាទឹកដីមិនបាត់បង់ គឺប្រជាជនខ្មែរទាំងមូលឈ្នះ

ឥឡូវយើងនៅតែអភិវឌ្ឍដដែល គ្រាន់តែថាក្នុងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការក្របខណ្ឌ DTA អភិវឌ្ឍន៍ត្រីកោណ ៣ ប្រ​ទេសនេះ យើងឈប់។ វាអត់មានអីធំទេ។ ខ្ញុំធ្លាប់បានលើកគោលជំហរហើយៗ ខ្ញុំលើកដដែលជាចំហថា ប្រជាពលរដ្ឋយើងមាន ៣ក្រុម។ មួយក្រុមចង់ឲ្យអភិវឌ្ឍតំបន់ហ្នឹង ដែលអភិវឌ្ឍដោយខ្លួនឯង។ មួយក្រុមទៀត គាត់ចង់អភិវឌ្ឍតំបន់ហ្នឹង ត្រូវការតែអភិវឌ្ឍន៍ ប៉ុន្តែគាត់គាំទ្រថាឲ្យដៃគូចូលមកអភិវឌ្ឍទៅ យើងមិនបាច់ធ្វើម្នាក់ឯង ដើម្បីទាញធនធានខ្លះមក យើងទុកលុយជាតិរបស់យើងច្រើន យកទៅអភិវឌ្ឍកន្លែងផ្សេង។ ហើយប្រជាជនក្រុមទី៣ ដែលថាក្រុមស្ងាត់ស្ងៀម មិនបញ្ចេញគ្នាតតាំងតាមហ្វេសប៊ុក គឺថា DTA មិន DTA រឿងមួយ មិនសំ​ខាន់ទេ សំខាន់ទី១ កុំឲ្យបាត់ដី ទី២ កុំឲ្យបាត់អធិបតេយ្យភាព ទី៣ ត្រូវអភិវឌ្ឍតំបន់ហ្នឹង។ ខ្ញុំនិយាយហើយ កន្លងទៅ យើងថាកុំចង់ចាញ់ឈ្នះ … ប៉ុន្តែត្រូវមើលទាំងមូល ស្អីដែលប្រជាជនចង់បានទាំង ៣ក្រុមហ្នឹង។ ទោះបីជាអ្នកគាំទ្រការអភិវឌ្ឍតំបន់ត្រីកោណ CLV-DTA និងអ្នកមិនគាំទ្រគម្រោងនេះ សុទ្ធតែចង់បានដូចគ្នាជាមួយអ្នកទី ៣ ការពារទឹកដី ការពារអធិបតេយ្យភាព ជំរុញការអភិវឌ្ឍឲ្យច្រើនក្នុងតំបន់នេះ។

អញ្ចឹងយើងស្តាប់ប្រជាពលរដ្ឋ យើងស្តាប់មតិរួមរបស់គាត់ គឺយកគោលការណ៍ធំ។ ត្រូវធានាការពារទឹកដី ធានាអធិបតេយ្យភាព និងជំរុញការអភិវឌ្ឍនៅក្នុងខេត្តឦសាន្តឲ្យបានជាដាច់ខាត។ អញ្ចឹងរដ្ឋាភិបាលមិនបានដើរថយក្រោយទេ គ្រាន់តែវិធីសាស្ត្រយើងកែបន្តិច។ កាលមុនយើងយកក្របខណ្ឌនេះមកបន្ថែម។ រឿង ៣នេះដែលមានអន្តរជាតិជួយ។ ដូចខ្ញុំនិយាយ ជប៉ុនចាប់ផ្តើមជួយមុនគេ។ បន្ទាប់មកមាន ADB មានអាឡឺម៉ង់ មានអាមេរិក មានអីចូលក្នុងជំនួយ។​ មិនមែនជួយតែមួយផ្នែកកម្ពុជាទេ គេជួយ៣ ប្រទេស មានវៀតណាម ខ្មែរ ឡាវ យកមកអភិវឌ្ឍន៍រៀងៗ ខ្លួនតាមផែនការមេ ឯករាជ្យរបស់ខ្លួន។ ឥឡូវយើងថាដកគម្រោងហ្នឹងចេញ។ យើងនឹងធ្វើការជាមួយដៃគូក្នុងក្របខណ្ឌផ្សេង។ អញ្ចឹងប្រជាពលរដ្ឋសួរថា ឥឡូវអ្នកណាចាញ់ឈ្នះ រឿងដកមិនដក។ ខ្ញុំសុំឲ្យបងប្អូនដែលគាំទ្រការអភិវឌ្ឍមេត្តាយោគយល់ កុំឲ្យរឿងតូចមួយ ដកមិនដក វាជារឿងហ្មងសៅ។ នៅពេលដែលយើង(មាន)ផលប្រយោជន៍រួម គោលគំនិតយើងគឺបានសំរេចការអភិវឌ្ឍ ធានាអធិបតេយ្យភាព ធានាទឹកដីយើងមិនឲ្យបាត់ បូកនឹងការអភិវឌ្ឍខេត្ត­ឦសាន នេះជាគោលដៅធំ។ អញ្ចឹង បើយើងនិយាយពីខាងណាអ្នកឈ្នះ? គឺប្រជាជនខ្មែរទាំងមូល មិនថាអ្នកគាំទ្រ អ្នកមិនគាំទ្រ … ធ្វើម៉េចគឺឲ្យធានាកុំឲ្យបាត់ដី អធិបតេយ្យភាព និងការអភិវឌ្ឍ។ អញ្ចឹងជាតិខ្មែរទាំងមូលឈ្នះ។

(១៩) បន្ដការពារទឹកដី អធិបតេយ្យភាព ជំរុញការរីកចំរើន ភាពម្ចាស់ការ​ ចរចានិងបោះបង្គោល​ព្រំដែនឲ្យចប់ ដោយទទួលខុសត្រូវ និងបន្ដកសាងផ្លូវក្រវាត់ព្រំដែន

ចង់អ្នកឯងប្រកាសអបអរសាទរ នៅជប៉ុនផឹកសាកេ នៅកូរ៉េផឹក soju នៅណាធ្វើអីធ្វើទៅ បើអ្នកឯងយល់ថានឹងជាតម្លៃធំ(ដែល)អ្នកឯងត្រូវអបអរ ក៏អបអរចុះ។ ខ្ញុំមិនថាអីទេ។ ប៉ុន្ដែសំខាន់ អ្វីដែលខ្មែរទាំងអស់ត្រូវ​អបអរមិនថាអ្នកទាំងអស់សុទ្ធតែគាំទ្រទៅដល់ការថែរក្សាអធិបតេយ្យភាពទឹកដី និងការអភិវឌ្ឍប្រទេស។ អញ្ចឹង នេះ ហើយ(ដែល)ជាការឆ្លើយតប ហើយរាជរដ្ឋាភិបាលមិនថយទេ។ ប្រជាពលរដ្ឋសួរថា ចុះឥឡូវម៉េចទៅ? បើដកហើយ Trip ខ្ញុំទៅនឹង ខំចុះឈ្មោះប៉ុន្មានពាន់នាក់ហើយ ទៅអត់? ឯណាឯកឧត្តម នេត ភក្ត្រា មកអត់? បានប៉ុន្មាននាក់ហើយ? (បានទៅលេង ៥០០ នាក់ជាង)។ សួរថាខ្ញុំចុះឈ្មោះ​ហើយបានទៅលេងអត់? អត់ដែលបានទៅផង តិចលុបទៅ? អ្នកខ្លះសួរថាចុះមូលនិធិដែលរ៉ៃអង្គាសនឹងធ្វើម៉េច? ខ្ញុំសូមឆ្លើយទៅវិញ។

ចំលើយរបស់ខ្ញុំ គឺដូចកាលខ្ញុំ(ថ្លែងក្នុងឱកាសជួបជាមួយ)អាចារ្យ/ចារិនី ដែលថា ទោះមាន DTA ឬមិនមាន DTA យើងត្រូវបន្ដការងារ សំខាន់នៅក្នុងការការពារទឹកដី អធិបតេយ្យភាព និងជំរុញការរីកចំរើន ភាពម្ចាស់ការ​របស់កម្ពុជា មិនត្រឹមតែភាគឦសាន(ទេ) ក្នុងទូទាំងប្រទេសរបស់យើង។ យើងត្រូវបន្ដការងារបោះបង្គោល​ព្រំដែន ដោយចរចា និងបោះឲ្យចប់ ដោយភាពទទួលខុសត្រូវ។ យើងត្រូវបន្ដកសាងផ្លូវក្រវាត់ព្រំដែនឲ្យចប់។ ឥឡូវយើងធ្វើបាន ១៣០០ (គម)។ យើងចាប់ផ្ដើមពីទិសភូមិភាគជាមួយថៃ នៅឆ្នាំ ១៩៩៤។ យើងមានព្រំដែនជាង ២ ៦០០ គម (ដែលត្រូវធ្វើ)។ អញ្ចឹងយើងធ្វើបាន ១ ៣០០ គម ហើយ យើងនៅសល់ ១ ៣០០ គម ទៀត។ កាលពីខែកក្កដា ខ្ញុំដាក់គោលការណ៍ ១០ឆ្នាំ ថវិកាជាតិជាង ២០០លានដុល្លារ ជូនឯកឧត្តម ខ្វាន់ ស៊ាម ដើម្បីវិនិយោគលើការបង្ហើយខ្សែក្រវាត់ផ្លូវព្រំដែនទី១ របស់យើង ១ ៣០០ គមទៀត។ យើងនៅតែបន្ដធ្វើ។ រុលធ្វើ។ រហូតទៅដល់កន្លែងដែលពីមុនកូន​ខ្មែរមិនដែលទៅដល់។ កន្លែងខ្លះ ដូចកន្ទុយនាគអីហ្នឹង កូនខ្មែរភាគច្រើនមិនដែលទៅដល់ទេ។ ក្រុមភូមិសាស្ដ្រឥណ្ឌូចិន ​កន្លែងខ្លះមិនទៅដល់ផង ព្រោះអត់មានបោះបង្គោលស្រួលបួល បោះតម្រុយមួយ ក្រៅពីនឹងយើង​ជាមួយអណ្ណាម ពីត្បូងឃ្មុំឡើងទៅដល់កន្ទុយនាគអត់ដែលបោះបង្គោលទេ។ ឥឡូវយើងត្រូវបោះ ហើយធ្វើផ្លូវ ឲ្យប្រជាពលរដ្ឋទៅរស់នៅ ឲ្យវិនិយោគទៅបង្កើតនៅទីនោះ។ ដើម្បីធានាថាគ្រប់កន្លែងនៃប្រទេសរបស់យើង ​កូនខ្មែរយើងបានទៅដល់ ហើយទៅជួយការងារទឹកដី។

(២០) វិស្វកម្មអគ្គបញ្ជាការនឹងរាយការណ៍ពីការសាងសង់ផ្លូវព្រំដែន ១៣០០ គម ដែលនៅសល់

ខ្ញុំធ្លាប់ជាមេ(បញ្ជាការ)ជើងគោក។ ព្រំដែនយើងវែងណាស់។ កំលាំងកងទ័ពរបស់យើងស្ដើងណាស់ ​ហើយក៏មិនចាំបាច់ទៅធ្វើលេណដ្ឋានដែរ។ គ្មានការចាំបាច់ធ្វើរបងអីទេ។ យកប្រជាជនជារបងទៅ។ គាត់នៅហ្នឹងគាត់ថែនៅហ្នឹង។ នៅអឺរ៉ុប ឥឡូវប៉ុន្មានប្រទេសគេដកបង្គោលទាំងអស់។ ប្រជាជននៅតាមព្រំដែនស្គាល់ដីណាដីបារាំង ដីណាដីស្វីស ដីណាដីប៊ែលហ្ស៊ិក មិនចាំបាច់មានរបង។ អ្នកខ្លះរុញយកឈ្នះចាញ់រឿងធ្វើរបងមិនធ្វើរបងទៀត​។ រឿងសំខាន់បំផុតត្រូវមើលការងារធំ កុំ(មើល)រឿងតូចតាច។ អ្វីដែលសំខាន់ យើងត្រូវរួមគ្នាបន្ដទៅទៀត។ ការ​ងារធំគឺការបន្ដកសាង។ ផ្លូវព្រំដែនត្រូវតែធ្វើ។ ខ្ញុំសូមយកឱកាសនេះ ថ្លែងការអរគុណដល់ប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់ទិសទីទាំងក្នុងនិងក្រៅប្រទេស កាលពីខ្ញុំប្រកាសចែកសញ្ញាបត្រជូន ខាងមេធាវីយើងមាន ៤០ម៉ឺន នាក់ចូលរួម។ មកដល់ល្ងាចមិញ ប្រជាពលរដ្ឋចូលរួមបានដល់ ៧០ម៉ឺននាក់ជាង និងនៅបន្ដចូលរួមជាប្រចាំ។ ខ្ញុំសូមអរគុណ។ ហើយក្នុង ៧០ ម៉ឺននាក់នេះ បើនិយាយពីតំណាងគឺតំណាងរាប់លាននាក់​ ព្រោះជួនកាលមួយគ្រួសារ ៤ ទៅ ៥ នាក់។ ឪពុកចូលទៅ។ ដើម្បីចូលរួមមួយផ្នែក(ជាមួយរាជរដ្ឋាភិបាល) អ្នកខ្លះចូល ១០០ រៀល ដូចខ្ញុំនិយាយទំហំថវិកាខុសគ្នា តែតំលៃនៃការស្នេហាជាតិគឺដូចគ្នា។

ការចូលរួមផ្ទាល់ទៅលើការកសាងនូវ​អ្វីដែលជាការបារម្ភនៃយើងទាំងអស់គ្នា និងចូលរួមការពារព្រំដែន ទឹកដីរបស់យើងតាមរយៈការធ្វើផ្លូវព្រំដែននេះ ខ្ញុំសូមអរគុណ។ មកដល់ម៉ោងនេះ យើងមានថវិកាជាង ២១ លានដុល្លារ។ នៅសល់ប៉ុន្មានថ្ងៃទៀត ហើយស្អែកដូចខ្ញុំត្រូវទទួលការចូល​រួមពីសមាគមចិន។ មានប៉ុន្មានទៀតត្រូវមក។ ពីដំបូងគេថាបិទពេលណា? ដោយសារមានការចូលជាបន្ដ​បន្ទាប់ ខ្ញុំថាយើងបន្ដទុកដល់ថ្ងៃទី ៣១ ខែតុលា។ បងប្អូននៅបន្ដរាល់ថ្ងៃ។ មួយថ្ងៃរាយការណ៍ខ្ញុំ ៣ពេល។ ម្សិលមិញចូលជិត ១ពាន់នាក់ តិចក្ដីច្រើនក្ដីគាត់នៅបន្ដចូល។​ សួរថាថវិកានេះ(យកទៅ)ធ្វើអី? នៅពេលបិទបញ្ចប់(ការទទួលថវិកា)នឹងប្រកាសជាផ្លូវការជាចំហរ។ អគ្គបញ្ជាការ ឯកឧត្តម ខ្វាន់ ស៊ាម វិស្វកម្មអគ្គបញ្ជាការ ដែលគាត់ទទួលបន្ទុកធ្វើផ្លូវនេះ នឹងធ្វើការរាយការណ៍ឲ្យច្បាស់ក្នុង ១៣០០ គម ដែលនៅសល់នេះ នឹងត្រូវកំណាត់ណាមានសំណង់អី ប្រើថវិកាប៉ុន្មាន​ឲ្យបងប្អូនមើល។ ធ្វើហើយទៅមើលជាក់ស្ដែងតែម្ដង។

តម្លាភាព គណនេយ្យភាព ត្រូវតែធ្វើ ព្រោះ(ជា)ទឹកចិត្តប្រជាពលរដ្ឋត្រូវតែធ្វើ(ជូន)ឲ្យបាន។ តិចច្រើនត្រូវចូលរួម ហើយបងប្អូនបង្ហាញការចង់បានហើយ។ ខ្ញុំសូមអរគុណណាស់ ដល់ក្រុមការងារវាយឈ្មោះ មិនដឹងថាផ្នែកនឹងក្រោយពីវាយបណ្ណថ្លែងអំណគុណ ៧០ ម៉ឺនទៅមុខទៀត ឥលូវវាយបាន ៤១ ម៉ឺនហើយ បញ្ចេញតាមហ្វេសប៊ុក ដើម្បីអរគុណដល់បងប្អូន មិនថា ១០០រៀលក្តី។ ក្នុងលិខិតនេះ ប្រសិនបើមានវាយឈ្មោះខុស ទឹកប្រាក់ខុស សូមបញ្ជាក់មកភ្លាម ដើម្បីគាត់កែ ព្រោះគ្នា ៤ទៅ ១០ នាក់ វាយ ៤០ម៉ឺននាក់ ចៀសមិនផុត(ពីមានខុស)ទេ។ មនុស្សយើងមិនមែនរ៉ូបូតទេ ជួនកាលវាយខុស​ឈ្មោះ ជួនកាលខុសភេទ ឬទំហំទឹកលុយ។ ប្អូនម្នាក់នោះគាត់ថាចូល ១.២៥ ដុល្លារ ដល់វាយចេញមក ១ ដុល្លារ។ អញ្ចឹងកែភ្លាម ដើម្បីជាការថ្លែងអំណរគុណបងប្អូនជាទឹកចិត្ត។ ថ្លែងអំណរគុណជំនួសឲ្យជាតិយើងទាំងមូល ហើយផ្លូវនេះចូលរួមកសាងយូរអង្វែងការពារទឹកដីរបស់យើង ផ្ដល់លទ្ធភាពដើម្បីការអភិវឌ្ឍតាមព្រំដែនរបស់យើងនេះហើយជាការចូលរួមស្នេហាជាតិពិតប្រាកដ។

(២១) បើកច្រកពាណិជ្ជកម្ម ជាជាងបិទច្រកដាក់ទ័ព ដោះមីនតាមបណ្ដោយព្រំដែន ជាជាងដាក់មីន យកឡានស្ទូចធ្វើសំណង់ខ្ពស់ ជាជាងយកកាំភ្លើងធំតម្រង់ដាក់គ្នា

ពាក្យថាជាតិនិយមជាកិច្ចការល្អ ប៉ុន្ដែកុំជាតិនិយមជ្រុល ដែលអាចក្លាយជាជ្រុលនិយម។ អញ្ចឹង បងប្អូនដែលមានកង្វល់រឿងទឹកដី ថាគាំទ្រឬមិនគាំទ្រ DTAទេ បងប្អូនសប្បាយចិត្តណាស់ទៅហើយ។ ការធានាការចូលរួមម្ចាស់ការ គ្មានការចាញ់ឈ្នះនោះទេ។ បងប្អូនមួយចំនួនតូចណាស់ដែលគាត់​យកឱកាសនេះទៅរុញជ្រុល រហូតដល់យើងចង់មានព្រឹត្ដិការណ៍ ១៨ សីហា។ បើយើងទប់មិនបានទេ ម៉ោងនេះមិនដឹងដល់ណាទេ ប្រហែលបែកបាក់គ្នាកាន់តែខ្លាំង។ ស្នេហាជាតិ ការពារជាតិ ការពារសាមគ្គី ឯកភាពជាតិ ការបាត់បង់ទឹកដីមិនមែនការបាត់បង់ដោយសាររឿងបោះបង្គោលតែមួយទេ តែបាត់ធំជាងគេបំផុតគឺ​ការបែកបាក់ផ្ទៃក្នុង។ ពីដើមឡើយ តាំងពី ១០០០ ឆ្នាំមុន យើងមិនដែលបានបោះបង្គោលឯណា តែ(យើងទឹកដី)បាត់ ដោយសារ​យើងកាប់ចាក់គ្នាផ្ទៃក្នុង រឿងតែប៉ុណ្ណឹង។ មិនបាត់តែដីទេ សូម្បីតែរូបសំណាក ឥលូវយើងដើរប្រមូលមកបណ្ដើរៗ។ ព្រលឹងដូនតាយើង រាប់ពាន់ឆ្នាំដែលបាត់កូនចៅរវល់តែកាប់គ្នា មិនមានអ្នកការពារ ហើយកន្លែងខ្លះ ត្រូវកូនចៅយកព្រលឹងដូនតាទៅលក់ដើម្បីយកលុយទិញគ្រាប់មកបាញ់គ្នាទៀត។ ឥឡូវត្រឡប់មកវិញហើយ។

យើងចប់(សង្គ្រាម)ហើយ។​ រួមគ្នាថែរក្សាការពារទៅ។ កុំឲ្យបែកបាក់សាមគ្គីឯកភាពជាតិ។ ទស្សនៈកង្វល់ពីទឹកដី អធិបតេយ្យភាពជាតិ អនាគតជាតិជាសិទ្ធិ និងកាតព្វកិច្ចប្រជាជនខ្មែរគ្រប់រូប មិនថាអ្នកគាំទ្រ មិនគាំទ្រDTA ទេ។រាជរដ្ឋាភិបាលត្រូវឆ្លើយ ត្រូវអនុវត្ដគោលការណ៍ ផែនការដើម្បីដោះស្រាយកង្វល់ ត្រូវជម្រុញការបោះបង្គោលព្រំដែន ការធ្វើផ្លូវព្រំដែន ការអភិវឌ្ឍតំបន់ព្រំដែនគ្រប់ទាំងអស់ដើម្បីប្រែក្លាយព្រំដែនជាព្រំដែនសាមគ្គី សហប្រតិបត្ដិការជាមួយប្រទេសជិតខាង ប្រជាជនជារបង នោះហើយជាគោលដៅរបស់យើង។ ជំរុញការអភិវឌ្ឍ ការបើកច្រកពាណិជ្ជកម្ម ជាជាងបិទច្រកដាក់ទ័ព។ ដោះមីនតាមបណ្ដោយព្រំដែន ជាជាងដាក់មីនថែម យកឡានស្ទូចដើម្បីធ្វើសំណង់ខ្ពស់ ជាជាងយកកាំភ្លើងធំដើម្បីបាញ់គ្នា។

រក្សាឲ្យបានសន្ដិភាព ការឈប់កាប់ចាក់គ្នា។ (សង្គ្រាម)ងាយផ្ទុះ ប៉ុន្ដែទម្រាំរក្សាបានសូមរួមគ្នា(ថែរក្សា) ដែលខ្ញុំថាគេធ្លាប់តែថាខ្មែរមួយចំអិនកំពឹស ទំនាយគេថាអញ្ចឹង។ ខ្ញុំថាមួយចំអិន (ឬអត់) អាស្រ័យលើ​ប្រជាពលរដ្ឋរបស់យើងទេ។ បើកំពឹសនឹងធ្វើពីដែក ធ្វើយ៉ាងណាក៏មិនឆ្អិនដែរ។ សន្ដិភាពនៅតែរឹងមាំ ដរាបណាប្រជាពលរដ្ឋរបស់យើងរក្សាសាមគ្គីឯកភាពជាតិ មានអីយោគយល់គ្នា ដោះស្រាយរួមគ្នាបន្ដទៅទៀត គ្មានការល្អឥតខ្ចោះ នោះទេ … សូមកុំដុតឲ្យខ្លោច រោចឲ្យឆៅ កុំប្រើប្រាស់សិទ្ធិលើសព្រំដែនដែលនាំគេរាប់​ម៉ឺនរាប់ពាន់នាក់ទៅមានបញ្ហា ដោយសារទស្សនៈ(ជ្រុលនិយម)របស់បងប្អូនមួយចំនួនតូច។

(២២) បន្តដំណើរទស្សនកិច្ចតាមព្រំដែននិងខេត្តភាគឦសាន

ទី២ ដំណើរទស្សនកិច្ច ខ្ញុំសូមបញ្ជាក់ថានៅតែធ្វើដដែល យើងមាន ៣ខ្សែ។ មួយខ្សែយើងទៅវិលល្ងាច ក្រចេះ មណ្ឌលគិរី។ ពីរខ្សែទៀតយើងរត់ទៅសំរាកមួយយប់នៅស្ទឹងត្រែង ទៅមណ្ឌលគិរី រតនគិរី និងមួយទៀតទៅក្រ​ចេះ​ មណ្ឌលគិរីសំរាកមួយយប់ ដើម្បីបងប្អូនបានទៅមើល(ព្រំដែន)។ អ៊ំៗជាច្រើនបានទៅមើល។ សួរថាអាហ្នឹងបើយើង​ដកចេញពី DTA ហើយ តើយើងទៅធ្វើអីទៀត? កម្មវិធីនឹងមិនមែនធ្វើដើម្បី DTA ឯណា។ កម្មវិធីនេះដើម្បីឲ្យប្រជាពលរដ្ឋរបស់យើងបានទៅឃើញការអភិវឌ្ឍជាក់ស្ដែងដែលមានភាពកក់ក្ដៅ ហើយក៏ជួយឲ្យអ្នកកណ្ដាល និងអ្នកផ្សេងទៀតទៅស្គាលខេត្តឦសាន។ បងប្អូនខ្លះគាត់មិនមានលទ្ធភាព ហើយខ្ញុំឃើញក្រៅពីកម្មវិធីដែលយើងរៀបនេះ មានមន្ដ្រីរាជការ ក្រសួងស្ថាប័នគាត់រៀបកម្មវិធី ស្នើសុំតែមគ្គុទេសរបស់យើង។

ថ្ងៃមុនគណៈមេធាវីថារៀបចំទៅលេងទៀត។ មានស្អីខុស។ ប្រជាជនខ្មែរ ទេសចរក្នុងស្រុក ជាពិសេសស្គាល់ខេត្តរបស់យើង ទៅមើលតាមព្រំដែនរបស់យើងថាតើផ្លូវព្រំដែន បង្គោលព្រំដែន ធ្វើបែបនឹងហើយត្រូវការរបងទៀតអត់។ ទៅសួរអ្នកនៅនឹងមើល … មិនថាតែកងកំលាំងប្រដាប់អាវុធតែប្រជាជនដែលរស់នៅទីនោះឲ្យបានស្គាល់(ខេត្ត) និងឃើញការអភិវឌ្ឍ ជាពិសេសរួមគ្នាទៅ។ ការទៅលេងរបស់បងប្អូនក៏ជួយទៅដល់សេដ្ឋកិច្ចផងដែរ។ អញ្ចឹងបានថារួមគ្នាអភិវឌ្ឍទិសដៅតែមួយទេ។ ខែភ្ជុំនេះ សាលារាជធានីភ្នំពេញរៀបចំ(ឡានក្រុង) ៥៦ គ្រឿង សំរាប់ដឹកទៅលេងខេត្តទាំង ៤នោះ។ អញ្ចឹង អញ្ជើញបងប្អូនទៅលេង។ បើថាឥលូវលុយ​កំពុងតែខើចហើយមិនបាច់ចាយលើថ្លៃឡានទេ ជិះទៅលេងតែម្ដងហ្វ្រី។ ទៅលេងបឹងយក្សឡោម ទឹកជ្រោះប៊ូស្រា​ លេងភ្នំណាមលាវ ស្នួល។ ទឹកដីយើងតើ។

ខាងទេសចរណ៍កុំគិតតែទេសច​រណ៍ខាងក្រៅស្រុក ទេសចរក្នុងស្រុកច្រើនណាស់។ បងប្អូនក៏ត្រូវការដើរកំសាន្ដដែរ។ ឥលូវទៅទិសសមុទ្រច្រើន ទៅទិសភ្នំ ប្រទេសរបស់យើងតើ។ មួយវឹកកូវីដ-19ននេះ មានអ្នកស្គាល់​កម្ពុជាច្រើន ពីមុនកូវីដ-19 យន្ដហោះចេញទៅក្រៅហើយ ទៅលេងនៅក្រៅ អត់បានដើរក្នុងស្រុកទេ។ ដល់កូវីដ-19 គេបិទគាត់ដើរលេងនៅក្នុងស្រុក ស្គាល់អូតែលផ្កាយ ១ ពាន់ ស្គាល់ស្ពានទន្លេសេកុង កោះញ៉ែក ព្រោះទៅតភ្ជាប់រហូតដែលពីមុនយើងមិនគិត ល្បាក់តាមព្រំដែនយើងត្រូវធ្វើ។ Tour group គិតមើល បើមានផលិតផលសំរាប់អ្នករ៉ឺត្រែត ដាក់មួយជុំប្រទេស។ គេមាន Cruise គេជិះកប៉ាលអ្នករ៉ឺត្រែត គេជិះមួយអាទិត្យអីអញ្ចឹង ទៅដើរមើលសមុទ្រ។ យើងដើរមើលជុំវិញប្រទេស ដាក់(កម្មវិធី)នឹងមួយ។ អញ្ចឹងការទស្សនកិច្ចនេះដើម្បឲ្យខ្មែរស្គាល់កម្ពុជា ឲ្យបានច្រើន ។

(២៣) ការបោះបង្គោលព្រំដែនធ្វើឡើងដោយក្រុមភូមិសាស្ដ្រឥណ្ឌូចិន និងវិស្វកម្មអគ្គបញ្ជាការ

យើងមានមោទនភាពដែលកំលាំងវិស្វរកម្ម​ក្នុងអាណត្ដិនេះ និងរដ្ឋលេខាធិការព្រំដែន មន្ដ្រីព្រំដែនរបស់យើង (បានធ្វើកិច្ចការ ដោយ) ខ្ញុំតែងតែប្រាប់ទៅវិស្វរកម្មថា ស្រុកខ្មែរមានតែពីរទេ ដែលបោះបង្គោលព្រំដែនទី១ គឺក្រុមភូមិសាស្ដ្រឥណ្ឌូចិន ទី២ គឺវិស្វរកម្មអគ្គបញ្ជាការ។ យើងមិនដែលបោះបង្គោលពីមុនទេ។ អញ្ចឹងភូមិសាស្ដ្រឥណ្ឌូចិនបោះខ្លះពីតាកែវទៅដល់កំពង់ចាម និងកន្លែងខ្លះយើងបោះឡើងវិញ យើងបោះថ្មីជាប្រវត្ដិសាស្ដ្រ។ ពុះពារខ្លាំងណាស់។ បងប្អូន គាត់ពុះពារខ្លាំងណាស់សុទ្ធតែមីនសុទ្ធតែអី។ ថ្ងៃមុនខំប្រឹងធ្វើស្រាប់តែមាន​អ្នកនៅក្រៅប្រទេសអង្គុយតែនៅក្នុងម៉ាស៊ីនត្រជាក់ថា ស្អីគេធ្វើតែប៉ុណ្ណឹងវេទនា។ ខ្ញុំថា បានតែហៅគាត់មកជិះជាមួយវិស្វកម្មមួយថ្ងៃចូលទៅក្នុងតំបន់កន្ទុយនាគ។ វាជ្រៅណាស់ អាយកូមហៅមិនចេញផង។ ត្រូវពុះចូលទៅក្នុង ហើយត្រង់ហ្នឹង ពីដើមផ្លូវហ្នឹងគេទំលាក់គ្រាប់បែកកាលពីជំនាន់វាយគ្នា។ នៅសល់គ្រាប់បែកច្រើនណាស់។

សល់ B៥២ ច្រើន។ បងប្អូនណាស្គាល់ …​ អត់បានទេណា នៅក្នុងទន្លេមេគង្គយើង ទន្លេបាសាក់ ជាពិសេសនៅអ្នកលឿងសំបូរណាស់ នៅសល់ច្រើនរាប់តោននៅហ្នឹង។ លិចកប៉ាល់គ្រាប់អីនៅហ្នឹង។ អញ្ចឹងកំពុងតែស្រាវកាយឡើងវិញច្រើន … យើងនឹងពុះពារធ្វើ។ អញ្ចឹងការទៅទស្សនកិច្ចនេះ គឺដើម្បីឲ្យប្រជាពលរដ្ឋយើងស្គាល់ ហើយឃើញជាក់ស្តែង ហើយលើកទឹកចិត្តដល់កម្លាំងវិស្វកម្មយើងដែលគាត់ខំប្រឹងធ្វើ។ កូនខ្មែរដូចគ្នាទេ ការពារទឹកដី ស្រលាញ់ទឹកដីដូចគ្នាទេ។ អញ្ចឹងកុំឲ្យមានទំនាស់ យើងមើលផលប្រយោជន៍រួម គោលដៅរួមគឺធំ ការពារទឹកដី ការពារអធិបតេយ្យភាព ការពារការអភិវឌ្ឍ។ អញ្ចឹងអារឿងតូចតាច DTA ឬមិន DTA ជារឿងបន្ទាប់បន្សំ … សំខាន់ខ្មែរយើងឈ្នះ កូនខ្មែរ ទឹកដីខ្មែរកាន់តែរឹងមាំ អភិវឌ្ឍគ្រប់កន្លែងកាន់តែប្រសើរ នេះជាគោលដៅធំ ហើយគោលដៅធំនៃរដ្ឋាភិបាលមិនបានបោះបង់ទេ ហើយថែមទាំងមានការគាំទ្រចូលរួមពីប្រជាពលរដ្ឋទូទាំងប្រទេសនិងក្រៅប្រទេសទៀត … នេះហើយគឺជោគជ័យ។

ចង់ស្រែកថារដ្ឋាភិបាល ហ៊ុន ម៉ាណែត បរាជ័យហើយ ដួលហើយ ចប់ហើយ ក៏ជប់លាងចុះ ចេញលុយខ្លួនឯងទៅ តែសម្រាប់កម្ពុជា នៅតែធ្វើកញ្ចប់ជំរុញសេដ្ឋកិច្ច វិនិយោគឆ្នាំ ២០២៥ នៅទិសឦសាន។ រដ្ឋាភិបាលនៅតែដាក់ចេញការវិនិយោគឲ្យខ្លាំងនៅទិសនោះ សម្រាប់ឆ្នាំ ២០២៥-២០២៥ តទៅទៀត។ អត់ថយទេ។ អញ្ចឹងបើបងប្អូនអ្នកខ្លះថារដ្ឋាភិបាលបរាជ័យហើយ ក៏យើងនៅតែបន្តធ្វើ ហើយបងប្អូនទុកចិត្តចុះ ខ្ញុំធ្លាប់ប្រកាសហើយៗ យើងនៅតែធ្វើ។ មានឬគ្មាន DTA វាអត់សំខាន់។ សំខាន់ការប្តេជ្ញាចិត្តបន្តអភិវឌ្ឍនៅតំបន់នោះ ការពារទឹកដី ការ​ពារអធិបតេយ្យភាពរបស់កម្ពុជាសម្រាប់កូនខ្មែររាប់រយឆ្នាំតទៅទៀត។ រដ្ឋាភិបាលនៅតែបន្តធ្វើអត់ថយក្រោយទេ។

(២៤) ពលរដ្ឋខ្មែររួមគ្នា និងរួមជាមួយនឹងដៃគូផ្សេងៗ អភិវឌ្ឍតំបន់ភូមិភាគឦសាន តាមលទ្ធភាពធ្វើទៅបាន

មានអ្នកចេញមកថា ដកទាំង CLMV គឺថែម M មួយទៀត។ ខ្ញុំពិបាកនិយាយ។ ឥឡូវនិស្សិតទាំងអស់ យើងធ្វើការសន្និដ្ឋានផ្អែកលើការស្រាវជ្រាវច្បាស់លាស់ កុំថែម M មក។ ត្រូវដឹងថាហ្នឹងជាស្អី។ តើហ្នឹងវាយ៉ាងម៉េច? CLMV នេះវាតាំងពីឆ្នាំ ២០០០ មក វាក្បែរ ២៥ ឆ្នាំហើយ។ CLMV គឺ Cambodia, Lao, Myanmar និង Vietnam គឺជាយន្តការក្របខណ្ឌអាស៊ាន។ ពេលដែលប្រទេសខ្មែរ ប្រទេសភូមាដែលហៅថា(Myanmar) ប្រទេសវៀតណាម ឡាវ ចូលអាស៊ានគេហៅថាប្រទេសអាស៊ានថ្មី ៤ ប្រទេស អាស៊ានមាន ១០ ហើយ ៤ ប្រទេសនេះសេដ្ឋកិច្ចក្រោយគេ ដើរក្រោយគេ ខ្សោយជាងគេ ពេលឆ្នាំ ២០០០ អញ្ចឹងពេលដែលចូលប្រទេសអាស៊ាន ៦ ដែលមានជីវភាពខ្ពស់ព្រួយបារម្ភអំពីគម្លាត។ ដៃគូ ១០ នាក់ ៤ នាក់ខ្សោយ ៦ នាក់ខ្លាំង ដាក់ផែនការទៅរួមម៉េចកើត។ តែដាក់ផែនការយកស្របតាមកម្រិតអ្នកទាប ហើយអ្នកនៅមុខយឺត ឬមួយក៏ដាក់តាមអ្នកលឿនអ្នកក្រោយរត់មិនទាន់ អញ្ចឹងមានតែបង្កើត​ប្លុកហ្នឹង CLMV គេហៅថាប្លុក ហើយនេះគឺការសម្រេចចិត្តរបស់ប្រមុខអាស៊ានទាំង ១០ ប្រទេសនៅឆ្នាំ ២០០០ ដើម្បីបង្កើតយន្តការនេះ ដើម្បីអាស៊ានប្រទេសអ្នកមាន ៦មកជួយប្រទេសអ្នកមិនទាន់មាន៤ ឲ្យកើនបានលឿន ដើម្បីឲ្យអាស៊ានសមាហរណកម្មមានភាពជោគជ័យ។

មិនខុសអង្កាលអឺរ៉ុប EU បញ្ចូលគ្នាទេ Allemand ខាងលិចខាងកើតបញ្ចូលគ្នា ស្រដៀងគ្នា។ ធ្វើអញ្ចឹងដែរ។ គេខ្លាចគម្លាតខ្លាំង អញ្ចឹងគេមានកញ្ចប់សម្រាប់ជួយគ្នាឲ្យកើនឡើង។ អត់មានបាត់បង់ទៅណាទេ។ អញ្ចឹងបានថាអ្នកដែលនិយាយហ្នឹង ខ្ញុំតាមមិនទាន់។ សរសើរគាត់ដែរ អ្នកជ្រុលមួយចំនួនតូចគាត់ក្រឡុកឡើងវិល។ រឿងនេះខ្ញុំពន្យល់ CLMV ហ្នឹងជាយន្តការរបស់អាស៊ាន AMEC អាស៊ានដូចគ្នាទេ ១០ ប្រទេសយើងចូល បន្តិចទៀតថែម Timor-Leste មួយទៀត។ ឥឡូវគាត់ជាអ្នកសង្កេតការ សង្ឃឹមថាឆ្នាំក្រោយអាចចូលបាន ឬមួយក្នុងពេលឆាប់ៗ អញ្ចឹងអាស៊ាននឹងឡើង ១១ ។ សួរថាប្រទេសទាំងអស់បាត់អធិបតេយ្យភាពឬទេ? កាន់តែរឹងមាំរៀងៗ ខ្លួន។ CLMV នេះគ្មានអ្វីគ្រោះថ្នាក់ វាមិនខុសអំពីកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ CLV DTA ទេ … ២៥ ឆ្នាំហើយមិនបាត់ទៅណាទេ ប៉ុន្តែដើម្បីកុំឲ្យវាសៅហ្មងអារឿងកំប៉ិកកំប៉ុកនៅមន្ទិលហ្មងសៅហ្នឹង។ ជាពិសេស អ្នកមួយចំនួនដែលស្រែកនៅក្រៅប្រទេសនោះ “ជយោដួលហើយ ប៉ុន្តែខ្លួនឯងកំពុងបាត់គ្រាប់នៅសល់តែកាំភ្លើង។

កាលមុនយករឿងហ្នឹងដុតប្រជាពលរដ្ឋដែលបងប្អូនភាគច្រើននៅក្នុងចំណោមអ្នកដែលបារម្ភមិនទាន់ទុកចិត្តពីរឿង DTA នេះ។ បងប្អូនមាន ៣ ក្រុម។ ក្រុមទី ១ គឺអ្នកមិនទាន់ទុកចិត្ត DTA CLV ក្រុមទី ២ អ្នកទុកចិត្តឲ្យចូលរួម ក្រុមទី ៣ អត់ជឿ។ អញ្ចឹងនៅក្នុងចំណោមក្រុមទី១ ហ្នឹង មានអ្នកបំផុសជាប្រចាំ។ ដាវអ្នកឯងយកមកចាក់ ដើម្បីឲ្យអ្នកផ្សេងៗបារម្ភរហូត។ ឥឡូវហ្នឹងអ្នកឯងអស់ដាវហ្នឹងហើយ។ អញ្ចឹងទៅជប់លាង ផឹកចុះ Soju ហ្នឹង ប៉ុន្តែប្រហែលប្រយ័ត្នក្រោយ​ពីអបអរសាទរ គេថាផឹកកើតទុក្ខ ព្រោះអត់គ្រាប់ដើម្បីបាញ់រាជរដ្ឋាភិបាល។ អស់គ្រាប់ដើម្បីចាក់បំផុសប្រជាជនឲ្យព្រួយបារម្ភ។ ឥឡូវប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទូទាំងប្រទេសមូលគ្នា ឯកភាពគ្នា។ ឥឡូវកុំឲ្យវាហ្មងសៅអារឿង DTA ហ្នឹង តែរួមគ្នាទៅអភិវឌ្ឍខ្លួនឯងរួមជាមួយនឹងដៃគូផ្សេងៗតែធ្វើតាមលទ្ធភាពធ្វើទៅបានទៅ។ ឥឡូវអស់កង្វល់ ខ្មែររួមគ្នា ឯកភាពគ្នា អស់រឿងតូចតាចហ្នឹង អញ្ចឹងគឺឯកភាពគ្នា …។

(២៥) ប្រទេសណាក៏មានសិទ្ធិនៅក្នុងការដកពីគម្រោង CLV ដែរ គ្រាន់តែជូនដំណឹងទៅភាគីផ្សេងទៀតតាមមធ្យោបាយការទូត ៦ ខែមុន

ឥឡូវខំបង្វិលមក CLMV ហើយអ្នកខ្លះថាយើងដកចេញពី CLV នេះត្រូវបង់លុយឲ្យគេរាប់ពាន់លាន។ អត់មានទេ។ ខ្ញុំមើលម្សិលមិញ មានម្នាក់ចេញមក ដាក់បទកម្សត់តាម TikTok។ ខ្ញុំមើលចង់ស្រក់ទឹកភ្នែក គ្រាន់តែឮបទ ប៉ុន្តែអ្វីដែលគាត់និយាយគឺ រដ្ឋាភិបាលមិនហ៊ានដកពី CLV ទេ ត្រូវតែបង់លុយ សងលុយគេ។ តាម MOU ប្រ​ទេស ៣នេះ អ្នកណាក៏មានសិទ្ធិនៅក្នុងការដក(បេក្ខភាព) គ្រាន់តែជូនដំណឹងទៅភាគីផ្សេងទៀតតាមមធ្យោបាយការទូត ៦ខែមុន។ ថ្ងៃ ២០ (កញ្ញា កន្លងមក)នេះ យើងបានជូនដំណឹង ហើយក្រសួងការបរទេសបានជូនដំណឹងទៅវៀតណាមនិងឡាវ។ ក្រសួងការបរទេសបានឲ្យដឹងថា កម្ពុជាសម្រេចដោយយល់ថា ២៥ ឆ្នាំបានអភិវឌ្ឍច្រើន ហើយគិតថាយើងអាចធ្វើរៀងខ្លួន។ យើងបញ្ចប់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការនេះ ដោយគ្មានជំពាក់អ្នកណាមួយរៀលទេ។ ជាសិទ្ធិរបស់យើង អញ្ចឹងបងប្អូនអត់មានសិទ្ធិជំពាក់អ្នកណាទេ។

សម្តេចតេជោលោកបង្ហោះថ្ងៃមុន​ ប្រហែលជាគេច្រឡំរឿងលុបដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច។ សម្បទានសេដ្ឋកិច្ចនេះយើងមានច្បាប់អន្តោប្រវេសន៍ ច្បាប់ការងារ ដែលត្រូវពង្រឹងខ្លាំងទៀត។ ប៉ុន្តែមិនប្រកាន់ថាប្រទេសណាជាប្រ​ទេសណាទេ ដីនៅជាដីខ្មែរ សិទ្ធិអ្នកឯងចូលបង់វិភាគទាន បង្កើតការងារ តែគ្មានសិទ្ធិយកទៅណាទេ។ អង្គការអន្តរជាតិពិភពលោក យើងមិនរើសអើងទេ មិនថាក្រុមហ៊ុននេះរបស់វៀតណាម របស់ចិន របស់អាមេរិករបស់អី យើងមានកុងត្រាមួយ។ យើងអនុវត្តធានាអធិបតេយ្យភាពតាមអនុវត្តច្បាប់ខ្មែរ គ្មានយកច្បាប់ប្រទេសណា​យកមកដាក់ទេ។ យើងពង្រឹងកិច្ចការទាំងអស់នេះ។ ប្រហែលរឿងហ្នឹងគេយកមកថា អារឿងសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចទៅជារឿងដកចេញពី CLV កិច្ចសហប្រតិបត្តិរវាងប្រទេសនិងប្រទេស។ ក្របខណ្ឌទាំងមូលនៅតែធ្វើ អត់មានថយទេ។ វាមិនអាចប្រទេសមួយមិនអាចប្រទាក់ក្រឡាជាមួយអ្នកជិតខាង ឬបិទប្រទេសទេ … យើងមិនអាចបិទរបងប្រទេសទេ។ ប្រជាពលរដ្ឋយើងរស់នៅព្រំដែន មិនអាចមិនឲ្យប្រជាពលរដ្ឋយើងមានទំនាក់ទំនងជាមួយនឹងប្រទេសជិតខាង លក់របស់បន្តិចបន្តួចទៅវិញទៅមកនោះទេ។

អ្វីជាគោលការណ៍ច្បាប់ប្រទេសនីមួយៗត្រូវតែគោរព អធិបតេយ្យភាពប្រទេសនីមួយៗ ត្រូវតែគោរព។ ប្រទេសជិតខាងចូលមកក្នុងស្រុក ត្រូវតែគោរពច្បាប់យើង។ យើងចូលទៅប្រទេសគេគោរពច្បាប់គេ។ កិច្ចព្រមព្រៀងផ្សេងៗ គេគ្មានកាត់ទេ។ វាមិនខុសកម្ពុជា ជាមួយនឹងថៃ កម្ពុជាជាមួយនឹងសិង្ហបុរី កម្ពុជាជាមួយនឹងម៉ាឡេស៊ីទេ។ ប្រទេសទាំងអស់នោះក៏មានកិច្ចការដូចគ្នា។ ប្រទេសខ្លះក៏គេមានបញ្ហាព្រំដែន ម៉ាឡេស៊ី និងថៃក៏ដូចគ្នា នៅតែទំនាក់ទំនងធ្វើការជាមួយគ្នា។ អញ្ចឹងបើមានការសួរថា បើដកចេញពី DTA ហ្នឹងយើងផ្តាច់ទំនាក់ទំនងទាំងអស់ជាមួយនឹងវៀតណាម និងឡាវឬ? ថាអត់ទេ។ ក្របខណ្ឌនិស្សិតរបស់យើង ១ ពាន់នាក់ជាងរៀននៅវៀតណាមរាល់ថ្ងៃទាំងទាហាន ទាំងស៊ីវិល វៀតណាមក៏រៀននៅយើង ឡាវក៏រៀននៅយើង ថ្ងៃនេះទទួលសញ្ញាបត្រយើងក៏មាននិស្សិតនៅឡាវដែរ។ យើងក៏មាននិស្សិតនៅសិង្ហបុរី។ សិង្ហបុរីក៏បញ្ជូននិស្សិតមករៀននៅយើង។ វាអត់មានអីខុសទេ …។

យើងបារម្ភទំនាក់ទំនងប្រទេសដូចតែបងប្អូនយើងអញ្ចឹង។ សួរថាយើងម្នាក់ៗ ប្រាកដទេថាមិត្តភក្តិយើងស្មោះជាមួយយើង? បងប្អូនយើងបង្កើតស្មោះជាមួយនឹងយើងគ្រប់កាលៈទេសៈ ? អត់ទេ។ មែនទេ? ខ្ញុំមិនមែនថានិយាយអញ្ចឹងចាក់ចុចឲ្យបែកគ្នាទេណា ពេលខ្លះក៏មានដែរ ប៉ុន្តែសួរថាតើត្រូវខ្លាចឈប់ទំនាក់ទំនងជាមួយគាត់ទេ។ វាអត់សំខាន់គេគិតយ៉ាងម៉េចរឿងរបស់គេ ប៉ុន្តែសំខាន់រឿងខ្លួនយើង យើងរស់ខ្លួនឯង យើងខ្លាំងខ្លួនឯងគេចង់គិតយ៉ាងម៉េចរឿងរបស់គេប៉ុន្តែ យើងនៅតែជាយើង។

កម្ពុជាដូចគ្នា។ រឿងទំនាក់ទំនងជាមួយនឹងបណ្តាប្រទេសផ្សេងៗលើសកលលោក គេគិតអីរឿងរបស់គេ។ ល្ងាច​មិញ ប្រទេសជាច្រើននៅលើពិភពលោក ក្នុងមួយអាទិត្យចង់ ១០ ទៅ ២០ ប្រទេសហើយ សូមឲ្យយើងគាំទ្រជំហរគេនៅអង្គការសហប្រជាជាតិ គាំទ្រគំនិតផ្តួចផ្តើមគេ។ រឿងគេចង់ឲ្យយើងគាំទ្ររឿងរបស់គេ ប៉ុន្តែយើងមើលបើវាផ្ទុយពីគោលនយោបាយរបស់យើងៗ មិនគាំទ្រ។ តែបើគោលជំហរត្រូវជាមួយយើង យើងគាំទ្រ។ ហ្នឹងជាសិទ្ធិរបស់យើងទៅវិញទៅមក។ អញ្ចឹង យើងត្រូវតែទំនាក់ទំនងសំខាន់ពង្រឹងខ្លួនឯង ច្បាស់ខ្លួនឯង ហើយផ្តើមចេញធំបំផុតគឺសាមគ្គីឯកភាពជាតិ មិនត្រូវឲ្យមានការបែកបាក់ មានលើសខ្វះយោគយល់គ្នា សាមគ្គីគ្នា តទៅទៀត នេះគឺជាកិច្ចការសំខាន់។ ការបញ្ចេញមតិខ្វែងគំនិតគ្នារឿងមួយតែកុំឈានទៅដល់ការធ្វើសកម្មភាពនាំឲ្យបែកបាក់ អស្ថេរភាព បញ្ហាផ្សេងៗ វាអត់សប្បាយទេ។

កាលពីថ្ងៃ ១៧ សីហា ឪពុកម្តាយហៅកូនចេញពីរោងចក្រទៅផ្ទះសិនប្រយ័ត្នថ្ងៃ ១៨ មើលទៅដឹងថាមិនស្រួលឃើញមកសុទ្ធតែគ្រាប់បែក សុទ្ធតែអីព្យាយាមដាច់ខាតស៊ូស្លាប់អីអញ្ចេះអញ្ចុះ។ កូនអើយមកផ្ទះសិន។ មិនខ្វះទេ។ ជាពិសេសចាស់ៗ ដែលគាត់ធ្លាប់ឆ្លងកាត់ មកសិនមកកូនអើយ ការងាររកបានក្រោយទេ ប៉ុន្តែអត់ស្រួលទេ។ អញ្ចឹងកុំឲ្យភាពភ័យខ្លាចបែបនេះកើតឡើង។ ការងារទាំងអស់នេះខ្ញុំធ្លាប់លើក ហើយខ្ញុំសុំប្រជាពលរដ្ឋទាំងអស់ធ្វើការស្រាវជ្រាវពិចារណាវាយតម្លៃឲ្យបានច្បាស់។ កាលមុនថា ប្តីប្រពន្ធគេឈ្លោះគ្នា ក៏ហ្វេនៗឈ្លោះគ្នាដែរ។ ដួង ឆាយទៅ ជួនកាល ជីងចក់ ទៅ។ យូរៗ ចាប់ផ្តើមទាំងប្តីប្រពន្ធហ្វេនៗ ទៅជល់គ្នា រវាងអ្នកលក់កញ្ចក់ ហើយទិញកញ្ចក់ រវាងអីអញ្ចឹងទៅ។

(២៦) Gumball 3000 ទៅដល់ម៉ាឡេស៊ីហើយ មិនគួរបើនៅតតាំងគ្នាតាមបណ្តាញសង្គមទៀតទេ

យើងបញ្ចេញមតិចុះ ប៉ុន្តែកុំទៅដល់ឈ្លោះគ្នា។ យូរៗ ឃើញថាហ្វេនៗឈ្លោះគ្នាគ្រប់ប្រធានបទ វាវិលមុខដែរណា។ ខ្ញុំមិនចេញមតិរឿងអីទេ ប៉ុន្តែពេលខ្លះទស្សនៈវាខុសគ្នា។ ខ្ញុំសង្ឃឹមថាវាចប់ឆាប់ៗ រឿង gumball ស្អីនេះ។ មិនទាន់ចប់ទេ។ ខ្ញុំមិនដឹង ខ្ញុំមិនបានតាមដាន ខ្ញុំឃើញតែទៅមក gumball បរទេសគេជិះឡានមក។ គេទៅបាត់ទៀតហើយ។ ខ្មែរនៅតតាំងគ្នាចុះឡើង។ ខ្ញុំថាវាអត់ចាំបាច់។ ថ្ងៃ ៣០ កញ្ញានេះ ខ្ញុំទៅជួបជាមួយនឹងក្រុមហ៊ុន ជីបម៉ុង យកថវិកាជាង ៤០ ម៉ឺនដុល្លារ ដែលយកពី gumball ហ្នឹងដើម្បីប្រគល់ឲ្យពេទ្យកុមារអង្គរ។ រឿងនេះខ្ញុំសុំបញ្ជាក់បន្តិច គ្មានអ្នកណាមានចិត្តមើលងាយបុព្វបុរសរបស់យើងទេ ហើយបងប្អូនដែលបញ្ចេញមតិ កង្វល់ការរៀបចំលើសលស់ជាទស្សនៈរបស់គាត់ ព្រោះគាត់កង្វល់ពីរឿងថាធ្វើអញ្ចឹងវាមិនសម។ រឿងប៉ុណ្ណឹង បញ្ចេញមតិទៅ ហើយកុំបាច់តតាំងគ្នាទៅវិញទៅមកធ្វើអី? រឿង gumball គេមកតែ ២ ថ្ងៃទេ តែនៅកម្ពុជា ២ អាទិត្យក្រោយមិនទាន់ចប់។

រឿងនេះវាអញ្ចេះ។ ៣ខែ ៤ខែមុន ខ្ញុំជួបជាមួយនឹងវិស័យទេសចរណ៍ ជជែកជាមួយខាងក្រុមហ៊ុន tour អីហ្នឹង ថាធ្វើម៉េច ហើយដោះស្រាយបញ្ហាអ្វីខ្លះ? តើព្រឹត្តិការណ៍អ្វីខ្លះដែលយើងធ្វើកាលឆ្នាំទៅ។ ឯកឧត្តម សុខ សូកេន ធ្វើបានច្រើន រៀបចំកម្មវិធីសៅលីង ផងអីផង។ កម្មវិធីសៅលីងនេះឃើញមិនទាក់ទាញកម្មវិធី ទាក់ទាញតែព្រះសង្ឃមួយអង្គហ្វេនៗ ច្រើនជានារី។ ប៉ុន្តែជាអកុសល លោកដូចជាគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍។ អញ្ចឹងគាត់ក៏បានប្រាប់ថាសម្តេចមានកម្មវិធីមួយប្រហែលជាខែប៉ុន្មាននេះ​មានមួយ។ កម្មវិធីហ្នឹងគេធ្វើ ២៥ ឆ្នាំហើយនៅប្រទេសអឺរ៉ុប ហើយលើកនេះគេមកអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក។ កម្មវិធីហ្នឹងគេប្រើប្រាស់ឡាន ប៉ុន្តែវាមិនមែនរឿងឡានហ្នឹងទេ គឺរឿងមនុស្សមើលកម្មវិធី ដែលយើងរាល់ដងផ្សាយពាណិជ្ជកម្មនៅក្រៅវាតិចពេក អញ្ចឹងថាឲ្យសម្តេចស្នើក្រសួងពាក់ព័ន្ធយើងធ្វើម៉េចអាចទាញបាន គេមកហើយគេជិះកាត់ហ្នឹងបន្តិចទៅ។ អញ្ចឹងក៏រៀបចំទៅ។

ពេលដែលគាត់លើកយោបល់គាត់អត់ស្គាល់ឡានហ្នឹងស្អីទេ។ គាត់មិនដឹងអាឡានហ្នឹងម៉ាកអីទេ។ គាត់ដឹងថាអាកម្មវិធីហ្នឹងរាល់ឆ្នាំ គេចាប់អារម្មណ៍នៅអឺរ៉ុបនៅអីហ្នឹង មនុស្សមើលច្រើន មើលនៅកន្លែងមួយហើយមិនច្រើនទេ ប៉ុន្តែមនុស្សតាម។ អញ្ចឹងវិស័យទេសចរណ៍មកក៏បានប្រគល់ភារកិច្ចឲ្យក្រសួងទេសចរណ៍។ ឯកឧត្តម សុខ សូកេន មកទេ? រៀបចំធ្វើ។ ការរៀបចំនេះឆ្លងកាត់ ៥ប្រទេស។ សំនួរទី១ ថា យើងមានជំរើសឲ្យគេកាត់ទៅហើយយើងមិនបាច់ធ្វើអី សម្រួលចរាចរណ៍ឲ្យគេទៅផុតទៅ។ ប៉ុន្តែខាងវិស័យទេសចរណ៍ថាសម្តេចឱកាសដើម្បីជួយផ្សព្វផ្សាយខ្លះពីកម្ពុជា ព្រោះឥឡូវហ្នឹងគេគិតថាកម្ពុជាអសន្តិសុខណាស់។ បើអ្នកទ្រើសៗអញ្ចឹងគាត់ហ៊ានមកស្រុកយើងស្រួល។ បើបានដេកមួយយប់ទៀតកាន់តែល្អ។ គាត់ហ៊ានដើរ។ ក្នុងការរៀបនេះ ទីមួយសូមអរគុណដល់ក្រុមហ៊ុន ជីប ម៉ុង ដែលគាត់រៀបចំ, ក្រសួងពាក់ព័ន្ធមានក្រសួងទេសចរណ៍, ក្រសួងវប្បធម៌និងវិចិត្រសិល្បៈ, សាលារាជធានីខេត្តសៀមរាប, អគ្គស្នងការនគរបាលជាតិ, ស្នងការនគរបាល, ឡានសឺរ៉ែន អមអីផ្សេងៗ, ប្រជាពលរដ្ឋយើងចូលរួម។

ការរៀបឡាននៅមុខអង្គរនេះ សួរថាធ្វើម៉េច? តើប៉ះពាល់ទេ? ចរចាគ្នាតតាំងខ្លាំងណាស់។ តាមពិតខាងពិធីរបស់គេ Guinness ចង់បំបែកឯកគ្គទកម្ម​​កុំអោយវាទៅហើយផុត។ បងប្អូនលើកយោបល់ថាគួរតែមានស្អីចងចាំអាហ្នឹងនៅកម្ពុជា Guinness world record គួរតែធ្វើនៅទីណា។ ក៏សម្រេចថាផ្សព្វផ្សាយអង្គរ។ តែរៀបចំយ៉ាងម៉េច? រៀបចំរូបមន្តច្រើនណាស់។ អ្នក lobby ទាំងខាងបរទេសចង់រៀបប៉ុន្មានរយគ្រឿងហ្នឹងនៅផ្លូវមុខអង្គរតែម្ដង តែក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ ក្រសួងយើងទាំងអស់ ដាច់ខាតមិនឱ្យធ្វើអញ្ចឹងទេ។ អញ្ចឹងបានមានតែ៩ឡាននៅខាងមុខ ក្រៅពីហ្នឹងរុញទៅកៀនទាំងអស់។ គេចង់បានដាក់ប៉ុន្មានរយគ្រឿងនៅខាងមុខ។ អត់ទេប្រសាទអង្គរវត្តមិនអាចជា Background ទេ តែដើម្បីឱ្យវាភ្ជាប់រៀបបន្តិចទៅបាន៩ឡាន។ អ្នករៀបចំគេចង់បានដាក់អាហ្នឹងឱ្យច្រើន ដើម្បីគេមើលឡាន។

ក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ លោកជំទាវ ភឿង សកុណា គាត់តតាំង។ វិស័យមួយចំនួនអ្នករៀបចំក៏បានគិត តែទីបំផុតគឺចេញរូបមន្តហ្នឹង។ ផ្សេងទៀតរុញចេញទៅចំហៀងទាំងអស់។ គេរាប់១៨០គ្រឿងដើម្បីបំបែកឯកគ្គទកម្ម តែយើងមិនដាក់ទេ ​ខំសម្របសម្រួល។ យើងគិតណាស់មិនមែនថាអ្នករៀបមិនគិតពីតម្លៃទេ។ ឡានហាមមិនឱ្យចូលតំបន់អង្គរ ៤០០គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ហាមមិ​នឱ្យរោទ៍ម៉ាស៊ីន ហ៊ានតែរោទ៍ដេញចេញ។ អត់ដឹងអ្នកឯងមានមកពីណាទេ។ គេគោរព។ ខ្ញុំមិនកាន់ជើងទេ តែត្រូវឱ្យតម្លៃនៃការខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់អ្នកពាក់ព័ន្ធ ធ្វើដើម្បីបុព្វហេតុលើកស្ទួយផ្សព្វផ្សាយកម្ពុជា។ មិនមានគំនិតអាក្រក់នោះទេ។ ខ្ញុំសូមកោតសរសើរដល់អ្នកពាក់ព័ន្ធ ឯកឧត្តម សុខ សូកេន នៅទីនេះ ធ្វើការច្រើនជាងគេខាងទេសចរណ៍។ គេសួរថាបើធ្វើការច្រើនជាងគេម៉េចក៏ត្រូវធ្វើការផ្លាស់ប្តូរ។ រឿងការដឹកនាំជាការគ្រប់គ្រង ខ្ញុំជាប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាល ពេលខ្លះយើងត្រូវសាកអ្នកកាន់ចង្កូតដូរគ្នា ដើម្បីបង្កើនល្បឿន។ សួរថាមួយឆ្នាំនេះអត់ធ្វើ? ធ្វើច្រើន រៀបចំពិធីច្រើនណាស់ សួរអ្នកសៀមរាបទៅ។ មួយឆ្នាំនេះគ្រាន់តែប្រជុំនៅសៀមរាបមិនតិចទេ។ ទោះបីជាទេសចរមិនឡើង ប៉ុន្តែកិច្ចប្រជុំរុញទៅទីនោះ​ទាំងអស់ … ការគ្រប់គ្រងយើងដូរឱ្យសាកល្បងរុញទៅជាក្រុមតែមួយទេ។ ក្រុមអាណត្តិទី៧ ប្រឹងប្រែងទាំងអស់គ្នា មិនល្អឥតខ្ចោះទេ គ្មានអីធ្វើមួយថ្ងៃបាននោះទេ។ យើងចង់បាន តែមិនដូចចិត្ត។ យើងត្រូវតែពុះពាររុញតទៅទៀត។

ឯកឧត្តម សុខ សូកេន ត្រូវជំរុញក្រសួងអធិការកិច្ច … ឯកឧត្តម ហួត ហាក់ រុញមួយឆ្នាំនៅទីនោះក៏មកទីនេះដើម្បីផ្លាស់ប្ដូរបទពិសោធន៍តទៅទៀត ក្រុមតែមួយទេ។ បងប្អូនរៀនគ្រប់គ្រង។ យើងត្រូវមិនងាប់ក្រឡា យើងដាក់ ល្អហើយ ប៉ុន្តែយើងចង់សាកល្បងក្រែងលោបានផលល្អជាងហ្នឹង។ ប៉ុន្តែ រឿង Gumball 3000 នេះគឺបងប្អូនភាគច្រើនអត់ដឹងថា ទម្រាំតែបានរៀបចំប៉ុននេះ ត្រូវចរចាគ្នារាប់សិបម៉ោងប្រជុំ ទម្រាំតែបានចូល។ ខាង Guinness ចង់ថាឱ្យឃើញឡានទាំងអស់ទើបគេរាប់។ ថាអត់បានទេ។ អង្គរត្រូវតែជាគេ sector over intention … កន្លែងហ្នឹងពីមុនមានចំណតរថយន្ត។ ទើបរើទេ។ ខ្ញុំចាំកាលពីក្មេងចុះទៅចំណតរថយន្ត គេចតតាក់ស៊ីពេញ។ តែយើងរើចេញ​។ យើងសុំឱ្យតែ ៩ឡានគត់។ ក្រៅពីហ្នឹងរុញទៅកៀនទាំងអស់។ អត់ឱ្យមកប៉ះនៅខាងមុខទេ។ ចូលទៅឆ្វេង/ស្ដាំ កុំឱ្យមកបាំង។ ទេសចរថត បាយ័នក្លោងទ្វារជ័យ​ អាហ្នឹងរឿងមួយជាដើមហេតុនៃការរៀបចំ បានប្រមូលថវិកាដើម្បី …។

គេនៅ ២យប់។ បរទេសស្លៀកក្បិន។ ខ្ញុំសរសើរគាត់ចេះស្លៀកកើត។ គាត់ស្រលាញ់ខ្មែរ​។ អ្នកខ្លះអត់ដែលស្គាល់ខ្មែរសោះ។ អ្នកខ្លះគិតថាឆ្លងព្រំដែនមកស្រុកខ្មែរអត់មានអីទាំងអស់។ តែចូលមកដល់កម្ពុជាឃើញមានអគារខ្ពស់ មានអូតែលផ្កាយ៥ មានកន្លែងស្ថិរភាព មានវប្បធម៌ល្អ។ Ishow speed គេមកកម្ពុជាបាន ៣០លាន views ថ្ងៃមុនលួចមកចូលផ្សារ។ ខ្ញុំម្ដងម្កាលលួចទៅដែរ។ ប៉ុន្តែមនុស្សម្នាក់ហ្នឹងគេស្គាល់។ បងប្អូនម្ខាងទៀតដែលបញ្ចេញកង្វល់ គាត់ក៏មានការព្រួយបារម្ភដែរ។ ទឹកមួយកែវដូចគ្នា គ្រាន់តែខ្លះមើលមួយកែវពេញ អ្នកខ្លះមើលពាក់កណ្ដាល ប៉ុន្តែវានៅតែក្នុងកែវ។ ចាំបាច់ឈ្លោះគ្នារឿងទឹកកន្លះកែវហ្នឹងធ្វើអី។ ខ្ញុំថាគួរបញ្ចប់ទៅសមរភូមិតាមរលកធាតុអាកាស តាមហ្វេសប៊ុក។ អ្វីដែលយើងមើលទឡ្ហីករណ៍មានបងប្អូនទាំងសងខាង ប៉ុន្តែបើយើងមើលចង់ចាញ់ឈ្នះរៀងៗខ្លួន បារម្ភថាគម្លាតរឿងឡានបើកមកមុខប្រជាពលរដ្ឋក្រីក្រ ថាយកអង្គរយកអី មានការកង្វល់ … ជាគំនិតរបស់អ្នកថតអ្នកធ្វើនោះ ខ្ញុំសូមបញ្ជាក់រឿងប៉ុណ្ណឹងគ្មានអ្វីអាក្រក់នោះទេ។ រៀបចំ កាត់បន្ថយណាស់ទម្រាំបានប៉ុណ្ណឹង។ តែនៅមិនទាន់អស់។ បងប្អូនដែលព្រួយបារម្ភក៏បញ្ចេញកង្វល់អំពីការប៉ះពាល់ទាំងឡាយ។

អប្សារា​ពេលសំដែងជានិមិត្តរូប មិនអាចទៅសំពះដូចធម្មតាទេ ប៉ុន្តែដល់ពេលគាត់ចប់ ក្នុងនាមជាបុគ្គល គាត់ដូរខោអាវមិនទាន់ គាត់ទៅសំដែងការទន់ភ្លន់ ខ្ញុំថាកុំប្រកាន់។ សូម្បីតែទៅសំដែងក្នុងពេលការអប្សារារាំចប់ក៏គេសំពះដែរ មកឈរតម្រង់ជួរសំពះដូចតែគ្នាហ្នឹង មិនមែនជាការសំពះឱនលំទោនទេ។ ជាការគោរពភាពទន់ភ្លន់។ ទស្សនៈយល់ខុសគ្នា។ ខ្ញុំយល់បងប្អូនព្រួយបារម្ភ មិនមែនថាបងប្អូនអាក្រក់ទេ។ ឥឡូវការពិចារណាទៅថ្ងៃក្រោយ តែឥឡូវមើលរឿងធំនៅកន្លែងនេះ។ តើយកចាញ់ឈ្នះនៅលើរឿងហ្នឹងទេ។ គេជិះឡានទៅដល់ម៉ាឡេស៊ីបាត់ យើងនៅតតាំងធ្វើអីទៀត។ ដូចរឿងដកចេញ មិនដកចេញ CLV-DTA ជោគជ័យទៅ ប៉ុន្តែសំខាន់ខ្មែរឈប់កង្វល់រឿងហ្នឹង​រកចាញ់ឈ្នះដឹងដល់ពេលណា រួមគ្នាកសាងប្រទេសទៅ។ ​

យើងធ្វើមិនបានល្អឥតខ្ចោះ តែក៏មិនបានបាត់តម្លៃនៃវប្បធម៌ដែរ។ បរទេសមក ក៏គេគោរពយើង។ ខាងវិស័យ​ទេស​ចរណ៍ និងខាងវិស័យវប្បធម៌បានការពារ។​ បងប្អូនក៏បានបញ្ចេញមតិរួចហើយ។ យើងត្រូវយកបទពិ​សោធន៍ទៅថ្ងៃក្រោយ។ យើងប្រយ័ត្នប្រយែង នេះជាការចូលរួម។ ខ្ញុំគិតថាទាំងអស់គ្នាគួរតែសប្បាយចិត្ត។ យើងបានបញ្ចេញមតិរួចហើយ ក៏គួរតែបញ្ចប់ទៅ។ រឿងតូចៗ ហ្នឹង Gumball 3000 គេទៅបាត់ហើយ គេយកតែមួយយប់មួយថ្ងៃ។ ឯងនៅ២សប្ដាហ៍មិនទាន់ចប់ផង។ ឥឡូវទៅជាសង្គ្រាមរាលដាលដល់ហ្វេន។ ខ្ញុំថាចប់ទៅចូលភ្ជុំបិណ្ឌហើយ។ ​មិនចាំបាច់ចាញ់ឈ្នះរឿង CLV-DTA ទៀតទេ ធ្វើម៉េចអោយអភិវឌ្ឍខេត្តទាំង៤។ ទៅលេងខេត្តនៅព្រំដែនរបស់យើង ធ្វើផ្លូវបន្ថែមទៀត តាមព្រំដែន រុញឱ្យដល់កន្ទុយនាគ ដើម្បីយើងបានដោះមីនអោយអស់ អោយដីជិតហ្នឹងដាក់ទុនបង្កើតទៅសំខាន់ជាង។ ខ្ញុំមកពីខេត្តទាំង៤នោះ រៀនហើយ ខ្ញុំត្រឡប់ទៅទៅធ្វើការនៅទីនោះ ជាកិច្ចការធំ។ ជួនកាលរឿងមិនគួរឈ្លោះក៏ឈ្លោះដែរ។ បញ្ចេញមតិខ្វែងគ្នាចុះ ប៉ុន្តែកុំយកមកតតាំងគ្នាវាអត់ចំណេញ។ គេទៅបាត់ហើយ។ ការរៀបចំនេះ ក៏បានឆ្លើយតប។ វាមានចំណុចខ្វះខាត ទស្សនៈមិនយល់គ្នាខ្លះ យើងគោរពគ្នាទៅ ​ផលរួមរបស់យើង។ ខ្ញុំមិនដឹងមានប្រធានបទអីទៀតទេតាមហ្វេសប៊ុក។ បន្តិចៗ ឃើញគេបាញ់មក ប្រធានបទរសើប។ ឥឡូវដូចលែងសូវមានអ្នក ប្ដី-ប្រពន្ធ តតាំងគ្នា ហ្វេនអីឈ្លោះគ្នា។ ចូលភ្ជុំបិណ្ឌហើយដើរលេងទាំងអស់គ្នា រួមគ្នាសប្បាយ​ សាមគ្គីឯកភាពជាតិ។ ខ្ញុំសុំបិទរង្វង់ក្រចកវិញ …។

[ចប់សេចក្ដីអធិប្បាយ៤]

ក្នុងនាមរា​ជរដ្ឋាភិបាល និង ក្នុងនាមខ្ញុំផ្ទាល់ ខ្ញុំសូមសម្តែងនូវអំណរ​សាទរចំពោះលទ្ធផលដ៏ត្រចះត្រចង់ ដែលប្អូនៗជ័យលាភីទាំងអស់ទទួលបានក្នុងថ្ងៃនេះ និង សូមថ្លែងអំណរគុណដល់ក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា, គណៈគ្រប់គ្រង, មន្ត្រីរាជការ បុគ្គលិក, សាស្ត្រាចារ្យជាតិ និង អន្តរជាតិ និង ដៃគូសហប្រតិបត្តិការនានា ដែលបានខិតខំប្រឹងប្រែងបំពេញភារកិច្ច និង ផ្តល់នូវការគាំទ្រនានា ឈានដល់ការសម្រេចបានលទ្ធផលជាទីមោទនៈ ។

ជាទីបញ្ចប់, ខ្ញុំសូមប្រសិទ្ធពរជ័យសិរីសួស្តី ជ័យមង្គល វិបុលសុខ មហាប្រសើរ ជូន ឯកឧត្តម លោកជំទាវ, លោក លោកស្រី ភ្ញៀវកិត្តិយសជាតិ-អន្តរជាតិ ព្រមទាំងប្អូនៗជ័យលាភី និងព្រះតេជគុណ សូមបានប្រកបដោយពុទ្ធពរ និង ពរទាំងប្រាំប្រការ អាយុ វណ្ណៈ សុខៈ ពលៈ និង បដិភាណ កុំបីឃ្លៀងឃ្លាត ។ សូមអរគុណ!

ថ្ងៃនេះ សូមប្រគេនសាមណៈ និស្សិត ជ័យលាភីសរុប ៣ ៥៣០ អង្គ/នាក់ ម្នាក់ៗថរិកា៥ម៉ឺនរៀល និងប​ន្ថែមជូននិស្សិត​មានពិការភាពមួយនាក់ថវិកា១លានរៀលផងដែរ, សាស្ត្រាចារ្យ បុគ្គលិកសិក្សា ៨៣៥នាក់ ម្នាក់ៗថវិកា០ម៉ឺនរៀល, សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទនីតិសាស្ត្រ និងវិទ្យាសាស្ត្រសេដ្ឋកិច្ច ថវិកា១០លានរៀល, ក្រុមគ្រូរពេទ្យប្រចាំអង្គពិធីថវិកា៣លានរៀល៕

CMF: 26 September, 2024

ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ​ សូមថ្វាយបង្គំព្រះតេជព្រះគុណ សមណនិស្សិត ជ័យលាភីគ្រប់ព្រះអង្គ ជាទីគោរពសក្ការៈ;
ឯកឧត្តម លោកជំទាវ សមាជិក សមាជិការាជរដ្ឋាភិបាល
ឯកឧត្តមបណ្ឌិត សាន វឌ្ឍនា រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងអប់រំ យុវជននិងកីឡា
គណៈធិបតី ភ្ញៀវកិត្តិយស គណៈគ្រប់គ្រង សាស្រ្តាចារ្យ បុគ្គលិកសិក្សា និងនិសិ្សតជ័យលាភី
នៃសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទនីតិសាស្ត្រ និង វិទ្យាសាស្ត្រសេដ្ឋកិច្ច និង
អង្គពិធីទាំងមូល ជាទីមេត្រី!

ថ្ងៃនេះ ខ្ញុំមានសេចក្តីសោមនស្សរីករាយ ដែលបានមកចូលរួមជាអធិបតី នៅក្នុងពិធីប្រគល់សញ្ញាបត្រថ្នាក់បរិញ្ញាបត្រ និង បរិញ្ញាបត្រជាន់ខ្ពស់ ដល់និស្សិតជ័យលាភីចំនួន ៣ ៥៣០ អង្គ/នាក់ ក្នុងនោះ ជ័យលាភី ជា ស្ត្រី ១ ៨២២ នាក់ ស្មើនឹង ៥១,៦១% ដែលបាន​បញ្ចប់ការសិក្សា​ដោយជោគជ័យ​ពីសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទនីតិសាស្ត្រ និងវិទ្យាសាស្ត្រសេដ្ឋកិច្ច ។

[ចាប់ផ្ដើមសេចក្ដីអធិប្បាយ១]

(១) អ្នកទីមួយក្នុងត្រកូល ដែលបានរៀនចប់ឧត្តមសិក្សា, មាននិស្សិតវ័យជាង ៦០ឆ្នំា

(ទី១) ស្រីៗច្រើនជាង ប្រុស។ ទី២ សូមអបអរសាទរចំពោះភាពជោគជ័យរបស់និស្សិតទាំងអស់ ដែលបានតស៊ូពុះពារការលំបាក ទាំងការសិក្សា ទាំងជីវភាពរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ ទាំងកាតព្វកិច្ចផ្សេងៗក្រៅសាលា រហូតដល់បានជោគជ័យ ទាំងជាង ៣ពាន់នាក់។ ខ្ញុំសូមចូលរួម(អបអរសាទរ)។ ខ្ញុំធ្លាប់មានអារម្មណ៍មួយនេះ។ អារម្មណ៍ដែលអង្គុយ(គិត)ថា លែងមាន homework ទៀតហើយ លែងមាននិក្ខេបបទ លែងមានតេស្ដទៀតហើយ។ មើលប៉ុន្មាននាក់ដែលធូរទ្រូងថា អត់មានតេស្ដ(ទៀត) សូមលើកដៃ? អ្នកអត់លើកដៃ សុទ្ធតែអ្នកស្ដាយអត់មានតេស្ដទៀត។ ពេលទៅចែកសញ្ញាបត្រ ខ្ញុំតែងតែសួរព្រោះចង់ដឹងថា តើអ្នកដែលជ័យលាភីនៅថ្ងៃនេះប៉ុន្មាននាក់ដែលខ្លួនជាអ្នកទីមួយនៅក្នុងត្រកូលរបស់ខ្លួនដែល(រៀន)ចប់ឧត្តមសិក្សា។ មានទេ? ជំនាន់បងប្អូនយើង ឪពុកម្ដាយ ជីដូនជីតាយើង អត់ទាន់មាន(អ្នករៀនចប់ឧត្តមសិក្សា)។ យើងជាអ្នកទីមួយ។ មានទេ? មានច្រើនគួរសម។ សូមអបអរសាទរ។

ថ្ងៃនេះ សូមអបអរសាទរផងដែរដល់និស្សិតដែលកំពុងសិក្សា អាចមានចូល(រួមនៅថ្ងៃនេះ)ខ្លះ ដែលយើងកំពុងឆ្ពោះទៅជិតដល់រៀមច្បងដែលចប់នៅថ្ងៃនេះ។ ខ្ញុំក៏សូម​យកឱកាសនេះ អបអរសាទរដល់ឪពុកម្ដាយ អាណាព្យា​បាល គ្រប់ក្រុមគ្រួសារ អាចមានជាម្ដាយឪពុក ជាប្ដីប្រពន្ធ ជាកូន ជាចៅ ព្រោះពេលខ្លះមាននិស្សិតតាដែរ។ ក្នុងការចែកសញ្ញាបត្រ ជួនកាលមាននិស្សិតឡើងមក(ទទួល)អាយុ ៦០ឆ្នាំជាង (ដល់)សួរទៅ (មាន)ចៅ ៤នាក់។ ពីមុនអត់ដែលអត់បានឱកាស ហើយជាពិសេសពេលចប់សង្រ្គាម ចេញមកធ្វើការរហូត ជាពិសេសនៅខេត្ត ដល់ពេលក្រោយមកមានសាកលវិទ្យាល័យបើកទៅ ក៏បានចូលរៀនបន្ត។ នេះមិនមែនជាកិច្ចការអីចំឡែកទេ។ កាលខ្ញុំរៀន master នៅសាកលវិទ្យាល័យ New York មិត្តរួមថ្នាក់របស់ខ្ញុំទទួលបាន Bachelor ឆ្នាំ ១៩៧៧។ ជាឆ្នាំខ្ញុំកើត។ ពេលចូលនិវត្តន៍ គាត់ថាមួយជីវិតចង់បាន master មួយទុក។ អញ្ចឹងឱកាសសំខាន់ណាស់។ យើងមានសិទ្ធិ និងមានសេរីភាពក្នុងការជ្រើសរើស។

(២) រួមគ្នាកសាងមូលដ្ឋានធនធានមនុស្សសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍរួមគ្នា

ការអបអរសាទរថ្ងៃនេះ ក៏មិនមែនតែតួអង្គសំខាន់ទាំងពីរនាក់នេះ អាចសម្រេចទៅបាននោះទេ។ ពិតណាស់ និស្សិតខ្លួនឯងត្រូវតស៊ូ អាណាព្យាបាល គ្រួសារ ជាអ្នកបង្អែករឹងមាំ។ ប៉ុន្តែការអប់រំត្រូវវមានតួអង្គមួយទៀត គឺសាស្រ្តចារ្យ លោកគ្រូ អ្នកគ្រូ។ ខ្ញុំសូមយកឱកាសនេះ ធ្វើការអបអរសាទរផង ចំពោះនិស្សិតដែល(បាន)ចូលមក(សិក្សា)។ នៅឆ្នាំទី១ យើងនៅក្មេង។ តែ ៤ឆ្នាំ, ៥ឆ្នាំក្រោយ, អ្នកខ្លះ ៦ឆ្នាំ ដែលចប់ master នោះ យើងបានចូលរួមក្នុងមួយផ្នែកណាមួយ ធ្វើឱ្យជីវិតមានចំណេះដឹង មានសមត្ថភាព អនាគតកាន់តែរឹងមាំ។ សូមអបអរសាទរចំ​ពោះគណៈគ្រប់គ្រង បុគ្គលិកនៃសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទនីតិសាស្រ្ត និងវិទ្យាសាស្រ្តសេដ្ឋកិច្ច ចំពោះការរៀបចំដឹកនាំ សម្រួលការអប់រំបានជោគជ័យ។ ឆ្លៀតឱកាសនេះ ខ្ញុំក៏សូមអរគុណដល់សាកលវិទ្យាល័យដែលបានផ្ដល់អា​ហារូបករណ៍ជូនសម្ដេចតេជោ តាមរយៈគណៈកម្មការអាហារូបករណ៍សម្ដេចតេជោ សម្ដេចកិតិ្តព្រឹទ្ធបណ្ឌិត ដែលចាប់ផ្ដើមតាំងពីឆ្នាំ ២០០៨ មក ១៦ឆ្នាំ ដែលនិស្សិតបានទទួលអាហារូបករណ៍ ១ ៥៦៣ កន្លែង។ ថ្ងៃនេះ មាន(និស្សិតអាហារូបករណ៍) ៦៦នាក់ ចូលរួមទទួលសញ្ញាបត្រ។ ក្រៅពីនោះ ក៏មានការផ្ដល់ឱកាស តាមរយៈអាហារូបករណ៍ផ្សេងៗទៀត ផ្ដល់ដល់និស្សិតក្រីក្រ និស្សិតផ្សេងៗ។ នេះគឺជាការចូលរួមចំណែកចែករំលែក ផ្ដល់ឱកាសដល់កូនខ្មែរ ដល់យុវជនខ្មែរ ដល់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ដើម្បីរួមគ្នាកសាងមូលដ្ឋានធនធានមនុស្សសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍរួមគ្នា។ ខ្ញុំសូមយកឱកាសនេះ អរគុណណាស់ ទៅដល់សាកលវិទ្យាល័យនៅក្នុងការផ្ដល់ឱកាស។

(៣) ស្ថិរភាព និងសន្ដិភាព, ការរីកចម្រើននៃជីវភាព និងការចូលរួមពីវិស័យឯកជន ធានាដល់ការកសាងធនធានមនុស្ស

ឱកាសទាំងអស់នេះ អាចទៅបានដោយសារកត្តាមួយចំនួន ដែលជាកត្តាធានាឱ្យ អាចទៅចូលរួមសម្រាប់ការអប់រំ។ ទី១ គឺកត្តាស្ថិរភាព សន្ដិភាព ដែលអាចផ្ដល់ឱកាសឱ្យយើងលែងវាយគ្នា មកកសាងប្រព័ន្ធអប់រំ និងការតភ្ជាប់។ ឥឡូវ មិនត្រឹមតែតភ្ជាប់ផ្លូវទេ មិនត្រឹមតែតភ្ជាប់កម្មវិធីសិក្សានោះទេ ប៉ុន្តែតភ្ជាប់ទាំងថ្នាក់រៀនទៀត។ ថ្ងៃមុន ខ្ញុំបានទៅចូលរួមកម្មវិធីមួយ ដែលសាកលវិទ្យាល័យជាច្រើនបានភ្ជាប់គ្នាតាមប្រព័ន្ធ internet ដើម្បីចែករំលែក។ អញ្ចឹងថ្នាក់ខ្លះដែលនៅខេត្តក្រចេះ អត់អាចបើកបាន ហើយបើចង់រៀន ទាល់តែមកភ្នំពេញ។ ឥឡូវបើសិនជាភ្ជាប់គ្នា អាចសិស្សរៀននៅក្រចេះបាន ដោយកម្មវិធីគ្រូបង្រៀនតាមអនឡាញ ប្រើប្រាស់បច្ចេកវិទ្យា ដើម្បីចែករំលែក និងបង្កើនប្រសិទ្ធភាពនៅក្នុងការអប់រំ។ អញ្ចឹង (ទី១) ស្ថិរភាពសង្គម សន្ដិភាព គឺជាកិច្ចការសំខាន់សម្រាប់ការអភិវឌ្ឍ។

ទី២ ការរីកចម្រើននៃជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។ ក្រៅពីអាហារូបករណ៍ បងប្អូនមួយភាគធំត្រូវ(រៀន)បង់ថ្លៃ។ គឺជីវភាពរស់នៅដែលអាចផ្ដល់លទ្ធភាពឱ្យមានការរៀនសូត្រ។ សាលាក៏បានលទ្ធភាពនេះមកកសាង វិនិយោគបន្ថែម ដើម្បីលើកកម្ពស់វិស័យអប់រំ លើកគុណភាពអប់រំរបស់សាលា។ អញ្ចឹងការរីកចម្រើននូវកម្រិតជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ក៏ជាកត្តាមួយសំខាន់។

កត្តាទី៣ លទ្ធភាពទូលាយក្នុងការទទួលបានការអប់រំថ្នាក់ឧត្តមសិក្សា តាមរយៈគោលនយោបាយដែលមានការចូលរួមនៃវិស័យឯកជនក្នុងការអប់រំ។ អ្នកដែលធ្លាប់ចេញបាក់ឌុបជំនាន់ឆ្នាំ ១៩៩០ជាង ដឹងហើយ សាលារបស់យើងមិនមានច្រើនទេនៅពេលនោះ។ នៅតាមខេត្ត​សឹងតែគ្មានសាលាទូទៅ មានសាលាកសិកម្ម សាលាគរុកោសស្យមួយចំនួន។ ជាទូទៅ យើងមិនមានទេ។ ចូលរៀនក៏ត្រូវប្រលងយកកៅអី។ រៀនមួយឆ្នាំត្រៀម ហើយប្រលងយកកៅអី ព្រោះកៅអីអត់គ្រប់។ អញ្ចឹង ដើម្បីបើកឱកាសឱ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរយើងគ្រប់កន្លែង ទាំងបរិមាណនិងគុណភាព រាជរដ្ឋាភិបាលដាក់គោលនយោបាយដើម្បីបើកឱកាសឱ្យមានការចូលរួម(ពីវិស័យឯកជន) បង្កើនលទ្ធភាព(អប់រំ)។

(៤) ការអប់រំត្រូវប្រទាក់ក្រឡាគ្នា “យើងជាមួយនឹងពិភពលោក ពិភពលោកជាមួយនឹងយើង”

រដ្ឋម្នាក់ឯងធ្វើមិនគ្រាន់ និងមិនទាន់ទេ។ រដ្ឋត្រូវពង្រឹង និងពង្រីកគ្រប់វិស័យ តាំងពីហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ សុខាភិបាល កសិកម្ម ពាណិជ្ជកម្ម ឧស្សាហកម្ម ច្រើន … ដែលការចំណាយធនធានមិនគ្រប់ មិនអាចទាន់ពេលទេ ជាពិសេសក្រោយជំនាន់ ប៉ុល ពត គឺកើតកូនច្រើន។ អ្នកដែលដល់អាយុចូលមហាវិទ្យាល័យមានច្រើន។ តាមទិន្នន័យ មួយឆ្នាំប្រលងបាក់ឌុបដូចខ្ទង់ ២០ម៉ឺននាក់។ ក្នុង ២០ម៉ឺននាក់នេះ តែ ១០% ឬ ២០% ទៅរៀនបន្ត ហើយនៅទូទាំងប្រ​ទេសចូល ២ម៉ឺននាក់ ឬ ៤ម៉ឺននាក់។ បើ(ពឹងផ្អែកតែលើ)សាលារដ្ឋ យើងក៏ពិបាកដែរ។ អញ្ចឹងហើយ (ទី១)គោលនយោបាយដែលបើកចំហរដើម្បីការចូលរួម(របស់វិស័យឯកជន) មានលទ្ធភាពពង្រីក នោះគឺជាកិច្ចការសំខាន់។ទី២ ការបង្កើនសមត្ថភាព មិនត្រឹមតែពង្រីកនៅក្នុងប្រទេសទេ យើងពង្រីកទំនាក់ទំនងជាមួយនឹងក្រៅប្រទេស ហើយក៏មានការលើកទឹកចិត្តឱ្យចូលរួមពីគ្រឹះស្ថានឧត្តមសិក្សាក្រៅប្រទេស ចូលរួមក្នុងការអប់រំរបស់យើង តាមរយៈភាពជាដៃគូ។ អម្បាញ់មិញ ខ្ញុំឃើញរបាយការណ៍របស់ឯកឧត្តម សាន វឌ្ឍនា សាកលវិទ្យាល័យមានដៃគូជាមួយនឹងបណ្ដាប្រទេសជាច្រើន។

សម័យនេះ ជាជាងយើងដើរហើយរៀនជិះកង់ យើងអាចជិះម៉ូតូតែម្ដងនៅពេលដែលយើងមានលទ្ធភាព។ អញ្ចឹង ការភ្ជាប់លំហូរនៃប្រព័ន្ធអប់រំ គុណភាពអប់រំ បច្ចេកទេសអប់រំ គឺអាចឱ្យយើងផ្លាស់ប្ដូរជាមួយមិត្តបាន។ នៅទីនេះ ក៏មាននិស្សិតរបស់យើងចេញទៅក្រៅប្រទេស ទៅចូលរួមការប្រកួតប្រជែងផ្សេងៗ។ ខ្ញុំសូមអបអរសាទរ សូមអរគុណចំពោះសាលា ដែល(ពង្រីក)គុណភាព(អប់រំ)។ ពីមុន យើងចេញ(ពីរបបប្រល័យពូជសាសន៍) រកតែគ្រូមិនបាន។ ឥឡូវយើងបណ្ដុះបណ្ដាលបាន ហើយយើងអាចចេញទៅក្រៅ(ប្រទេស)ប្រកួតប្រជែង។ ថ្ងៃនេះ យើងមាននិស្សិតបរទេស ២០នាក់ដែរ មកទទួលសញ្ញាបត្រ។ យើងបើកចំហរបន្ថែម។ ការអប់រំត្រូវប្រទាក់ក្រឡាគ្នា។ យើងមិនអាចរស់បិទទ្វារមិនទាក់ទងគ្នាបានទេ។ យើងជាមួយនឹងពិភពលោក ពិភពលោកជាមួយយើង។ តែបិទទ្វារ យើងចេញក៏មិនរួច គេចូលក៏មិនរួច។ វិស័យអប់រំដូចគ្នា។ យើងមិនអាចថាបញ្ជូននិស្សិតទៅក្រៅ ប៉ុន្តែមិនយកពីក្រៅមកទេ។ ត្រូវតែមានទៅវិញទៅមក។

(៥) ធ្វើទំនើបកម្ម កំណែទម្រង់ ប្រព័ន្ធនិងវិធីសាស្រ្តអប់រំជាប្រចាំ និងត្រូវមានភាពបុរេសកម្ម

ការវិវឌ្ឍនេះ ជាមោទនភាពចំពោះប្រព័ន្ធអប់រំរបស់យើងទាំងអស់គ្នា។ សួរថា ល្អឥតខ្ចោះ ឬនៅ? មិនទាន់ទេ។ គ្មានប្រព័ន្ធអប់រំនៅប្រទេសណាល្អឥតខ្ចោះទេ។ គេធ្វើកំណែទម្រង់រហូត (កែសម្រួល)វិធីសាស្រ្តបង្រៀនរហូត។ ថ្ងៃមុន ខ្ញុំឃើញនៅប្រទេសហ្វាំងឡង់ នៅប្រទេសបារាំង និងសហគមន៍អឺរ៉ុប កំពុងតែពិចារណាកែសម្រួលវិធីសាស្រ្ត ប្រើបច្ចេកទេសក្នុងការបណ្ដុះបណ្ដាលក្មេង។ កាលមុន យើងថាប្រើ calculator លែងចេះបូកលេខ។ ឥឡូវក្មេងៗ ថ្នាក់វិទ្យាល័យមួយចំនួននៅក្រៅប្រទេសលែងឱ្យប្រើសៀវភៅក្រដាសអានហើយ គេឱ្យប្រើ tablet។ ធ្វើបានមួយរយៈ ឥឡូវគេចាប់ផ្ដើមវាយតម្លៃថា អត់ចំណេញទេ សិស្សលែងប្រើសៀវភៅ អារម្មណ៍នៃការផ្ដោតការអាន លែងសូវបានយូរ។ សិស្សខំប្រឹងចុចឱ្យលឿនៗ ដើម្បីទៅមើលអ្វីផ្សេង។ (គេ)ឃើញថា អា​រម្មណ៍នៃការផ្ដោត (នៃការអាន)នោះ(លែងសូវមាន)។ អញ្ចឹងត្រូវកែសម្រួលឡើងវិញ។ បានន័យថា ការ(ធ្វើ)ទំនើបកម្មក្ដី កំណែទម្រង់ប្រព័ន្ធអប់រំ វិធីសាស្រ្តអប់រំ យើងធ្វើជាប្រចាំ។

ផ្អែកទៅតាមរបាយការណ៍របស់ឯកឧត្តម សាន វឌ្ឍនា ខ្ញុំសូមយកឱកាសនេះធ្វើការកោតសរសើរដល់សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទនីតិសាស្រ្ត និងវិទ្យាសាស្រ្តសេដ្ឋកិច្ច ក៏ដូចជាសាកលវិទ្យាល័យជាច្រើន ដែលមានគំនិតផ្ដួចផ្ដើមធ្វើសកម្មភាពជាក់ស្ដែងក្នុងការកែទម្រង់ និងធ្វើទំនើបកម្មក្នុងការអប់រំជាប្រចាំ ផ្លាស់ប្ដូរបទពិសោធន៍ជាមួយនឹងដៃគូធ្វើយ៉ាងណាយកផលទាំងនោះមកឱ្យសិស្ស។ សូមលើកទឹកចិត្តបន្ត(ធ្វើកិច្ចការនេះបន្ត)ទៅទៀត។ ខ្ញុំក៏សូមឆ្លៀតឱកាសនេះកោតសរសើរនិងវាយតម្លៃក្រសួងអប់រំ យុវជននិងកីឡា ដែលបានខិតខំធ្វើការកែទម្រង់ប្រព័ន្ធអប់រំ និងពង្រឹងវិស័យអប់រំ ព្រោះគោលនយោបាយត្រូវមានភាពបុរេសកម្ម។ បើយើងដឹងថា AI នឹងមក កុំចាំមកដល់ បានស្រវេស្រវា​​។ យើងត្រៀមឱ្យហើយ។ បើដឹងថា គ្រោងតែជំរុញសេដ្ឋកិច្ចផ្អែកទៅលើវិជ្ជាសាស្រ្ត យើងដាក់ STEM ដាក់ STEAM យើងរៀបចំបញ្ជូនឱ្យហើយ​​ ធ្វើផែនការមុន ចាប់ផ្ដើមធ្វើសកម្មភាពបុរេសកម្ម។

(៦) គ្មានមូលដ្ឋានរឹងមាំនៅបឋមសិក្សានិងមធ្យមសិក្សា ក៏នឹងគ្មានមូលដ្ឋានរឹងមាំនៅឧត្តមសិក្សា

ក្រសួងអប់រំបានធ្វើកិច្ចការនេះច្រើន។ មិនមែនត្រឹមតែឧត្តមសិក្សាទេ។ ការកែសម្រួលគោលនយោបាយថ្នាក់ឧត្តមសិក្សា ក៏បានពង្រឹងជាច្រើន ប៉ុន្តែយើងបានកែសម្រួលតាំងពីថ្នាក់បឋមមូលដ្ឋាន រហូតដល់ឧត្តមសិក្សា ព្រោះប្រទាក់ក្រឡាគ្នា​។ បើគ្មានមូលដ្ឋានរឹងមាំនៅបឋមសិក្សា នៅមធ្យមសិក្សាទេ យើងគ្មានមូលដ្ឋានរឹងមាំនៅឧត្តមសិក្សាទេ។ ខ្ញុំមិនដឹងថា ថ្ងៃណាទៅដែលមនុស្សមិនបាច់រៀនថ្នាក់ទី១ និងទី២ ហើយតើ download បានឬអត់ទេ។ ខ្ញុំធ្លាប់មើលកុនមួយ រឿង Matrix ដែលចង់បើកយន្តហោះ មិនបាច់រៀនទេ ចូលទៅអង្គុយតែ ២០នាទី download ចូលមកបាន ចេះបើកតែម្ដង។ មិនដឹងពេលណា ខ្ញុំមិនប្រាកដទេ។ ប៉ុន្តែ ចំពោះមុខត្រូវតែរៀនតាំងពី(ថ្នាក់មូលដ្ឋាន)ហ្នឹង។ អញ្ចឹងការកែសម្រួល ការដឹកនាំអនុវត្ត ការកែទម្រង់ ក៏ដូចជាការតាមដានជំរុញជាប្រចាំរបស់ក្រសួងអប់រំនេះ គឺជាកិច្ចការដែលត្រូវធ្វើ ហើយត្រូវធ្វើជាប្រចាំ។ ថ្ងៃមុន ឯកឧត្តម ហង់ជួន ណារ៉ុន ជូនពរឱ្យគោលនយោបាយអាទិភាព នៃគោលនយោបាយរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលអាណត្តិទី៧ សម្រេចបានជោគជ័យ។ ខ្ញុំថា អរគុណប៉ុន្តែចង់ឱ្យជោគជ័យ ទាល់តែក្រសួងអប់រំខ្លួនឯងជាអ្នកធ្វើ (ព្រោះក្រសួង)ធ្វើជាសេនាធិការ។ អញ្ចឹងមិនបាច់ជូនពរខ្ញុំទេ។ ខំប្រឹងធ្វើអនុវត្តឱ្យបានជោគជ័យ។ ប៉ុន្តែក្រសួងបានធ្វើ និងអនុវត្តច្រើន។ យើងក៏បានរួមគ្នានៅក្នុងកិច្ចការនេះ។

(៧) បង្កើនកញ្ចប់ថវិកាវិនិយោគលើវិស័យអប់រំ ដើម្បីប្រសិទ្ធភាព ប្រសិទ្ធផល ច្នៃប្រឌិតទាន់ពេលវេលា

(កិច្ចការ)ទាំងអស់នេះស្របទៅនឹងគោលនយោបាយរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលច្រើនអាណត្តិមកហើយ ដែលយកចិត្តទុកដាក់ទៅលើការបណ្ដុះបណ្ដាលធនធានមនុស្ស។ យើងយកមនុស្សជាអាទិភាពទី១ មិនថាចតុកោណ ឬបញ្ចកោណដំណាក់កាលទី១ និងបន្តបន្ទាប់ គឺយើងយកធនធានមនុស្ស(ជាអាទិភាពទី១)។ ប្រទេសមួយខ្លាំង ដោយ​សារ​ប្រជាជនខ្លាំង។ ជាក់ស្ដែង ក្នុងកញ្ចប់ថវិកាជាតិរបស់យើងឆ្នាំ ២០២០ ការវិភាជន៍ថវិកាទៅក្នុងវិស័យអប់រំ យើងមាន ៣,២ ពាន់លានរៀល បើគិតជាដុល្លារ ៧៨២ លានដុល្លារជាង។ ដល់ឆ្នាំ ២០២៤ យើងកើនដល់ ៣,៧ ពាន់លានរៀល គិតជាដុល្លារ ជាង ៩១១ លានដុល្លារ។ កំណើនដែលគ្រោងវិនិយោគហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ ទៅលើគ្រូ ទៅលើកិច្ចការសំខាន់ៗជាច្រើនក្នុងវិស័យអប់រំ យើងមិនដែលនិយាយទេ និយាយទទេមិនកើតទេ ត្រូវរៀបចំផែនការ ត្រូវទម្លាក់ថវិកាដើម្បីអនុវត្តផែនការជាក់ស្ដែង។ តិចច្រើន គឺនេះជាវិស័យអាទិភាពរបស់យើង។ យើងចប់សង្រ្គាមកាប់ចាក់គ្នាហើយ។ យើងដល់ពេលប្រមូលធនធានដើម្បីឱ្យកាន់តែមានប្រសិទ្ធភាព ដើម្បីទទួលនូវផលលាភនៃសន្តិភាព។ ធនធានមនុស្ស គឺប្រជាពលរដ្ឋរបស់យើងត្រូវតែជាអ្នកទទួលផលមុនគេ។ ដូចនេះហើយមកដល់ម៉ោងនេះ យើងនឹងបន្តគោលនយោបាយទៅអនាគត គឺធនធានមនុស្ស វិនិយោគទៅលើវិស័យអប់រំឱ្យកាន់តែមានប្រសិទ្ធភាព ប្រសិទ្ធផល ច្នៃប្រឌិតច្រើន បើកលំហរដើម្បីការច្នៃប្រឌិតទាន់ពេលវេលា។ ឥឡូវ មានគ្រឹះស្ថាន(សិក្សា)នៅក្រៅប្រទេសខ្លះចូលមកបើកក្នុងប្រទេសយើង។ ថ្ងៃមុន បើកនៅកោះពេជ្រមួយ វិទ្យាស្ថានរបស់អង់គ្លេស។ ក្រៅពីនេះ យើងមានសាលាដែលសហការយកប្រព័ន្ធអប់រំដើម្បីយើងប្រកួតប្រជែង។

(៨) ការបណ្តុះបណ្តាលធនធានមនុស្សក្នុងវិស័យអប់រំ ការងារ និងស្ថាប័ននានា ដើម្បីពលរដ្ឋជាកម្លាំងជាតិ មានដ៏មានសមត្ថភាព

និយាយពីការអប់រំ គឺត្រូវគិតពីសាលា។ គិតពីសាលា ត្រូវគិតអំពីកម្មវិធី និងការបំពាក់(គ្រឿងឧបទេសក៍)។ ត្រូវគិតអំពីការវិនិយោគឲ្យចំគោលដៅ។ អញ្ចឹងការរៀបចំទាំងកម្មវិធីសម្រាប់បំប៉នទាំងគ្រូបន្ថែម ទាំងសិស្ស ទាំងវិធីសាស្រ្តអប់រំ គឺជាកិច្ចការសំខាន់ ដើម្បីទាញផលបានជាក់ស្ដែង។ សួរថា ហេតុអីបានជាយើងយកចិត្តទុកដាក់ទៅលើវិស័យអប់រំ? ហេតុអីបានជារដ្ឋវិនិយោគទៅលើការបណ្ដុះបណ្ដាលធនធានមនុស្ស ទាំងវិស័យអប់រំក្នុងក្របខ័ណ្ឌក្រសួងអប់រំ ទាំង TVET ក្នុងក្រសួងការងារ ហើយក្រៅពីនោះ នៅតាមស្ថាប័នផ្សេងទៀត ដូចជា ក្នុងធម្មការ ក៏វិនិយោគក្នុងការពង្រឹងការបណ្ដុះបណ្ដាល។ ថ្ងៃនេះ មានព្រះតេជព្រះគុណ ព្រះសង្ឃ សមណនិស្សិតក៏បានមកទទួលនៅទីនេះ។ ទាំងពុទ្ធចក្រនិងអាណាចក្រ យើងដើរជាមួយគ្នា។ សំណួរនេះមិនខុសពីសួរថា ហេតុអីបានជាឪពុកម្ដាយ មិនថាអ្នកមានឬអ្នកក្រ អ្នកក្រុងឬអ្នកខេត្ត ចង់ឲ្យកូនបានរៀននោះទេ។ រកលុយដើម្បីបង់ឲ្យកូនរៀន ដើម្បីឲ្យកូនទៅសាលា។ អញ្ចឹងសួរថា រដ្ឋាភិបាលបានធ្វើច្រើននៅលើវិស័យ​អប់រំ មិនខុសពីសួរឪពុកម្ដាយធ្វើក្នុងរឿងហ្នឹងទេ។

សួរសាម៉ីខ្លូន សួរនិស្សិតម្នាក់ៗ ហេតុអីបានជាខំរៀនរហូតដល់ចប់? នៅផ្ទះទំនេរមិនស្រួលជាងឬ? សំណួរនេះវាឡូហ្សិកដូចគ្នា។ នេះគឺជាតម្រូវការរបស់ប្រជាជនម្នាក់ៗ របស់និស្សិតនៅទីនេះ ចង់រៀនបង្កើនសមត្ថភាពរបស់ខ្លួន ច្បាមយកឱកាសកាន់តែច្រើន។ ឪពុកម្ដាយចង់ឃើញកូនវិវឌ្ឍ និងមានមោទនភាពជាងជំ​នាន់ខ្លួនថាអាចមានលទ្ធភាពម្ចាស់ការធានារស់នៅខ្លួនឯង គ្រួសារខ្លួនឯង ហើយជួយម៉ែឪវិញ ពេលម៉ែឪចាស់។ ជាធនធានមួយដែលមានសក្ដានុពល។ ប្រទេសជាតិក៏ដូចគ្នា។ យើងចង់បានមនុស្ស/ប្រជាជនទាំងអស់ មានសមត្ថភាព មានកម្រិតជីវភាព មានភាពឯករាជ្យម្ចាស់ការក្នុងការកំណត់ជីវភាពរស់នៅរបស់ខ្លួន។ អញ្ចឹង ចង់ផ្ដល់សន្ទូចទៅឲ្យប្រជាពលរដ្ឋ រៀបចំបឹង ទម្លាក់ត្រី គឺវិនិយោគលើវិស័យអប់រំនេះហើយ ទើបមានសមត្ថភាព មានលទ្ធភាពឲ្យប្រជាពលរដ្ឋរស់ខ្លួនឯង ហើយរស់ដោយមានចីរភាព ហើយមិនមែនត្រឹមតែរស់ខ្លួនឯងទេ គឺប្រជាពលរដ្ឋនេះហើយ ដែលជាអ្នកកំណត់នូវកម្លាំងរបស់ជាតិ កម្លាំងរបស់ប្រទេសយើង តាមរូបភាពមួយចំនួន៖

(៩) ចំណេះដឹងបង្កើនសមត្ថភាពមនុស្សក្នុងការប្រកួតប្រជែង និងឯករាជ្យម្ចាស់ការកំណត់ជីវិតការងារ និងជីវភាពរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ

ទី១ ចំណេះដឹងបង្កើនសមត្ថភាពមនុស្សក្នុងការប្រកួតប្រជែង។ ឥឡូវ ទីផ្សារសេរី អញ្ចឹងមនុស្សម្នាក់ៗចង់ប្រកួតប្រជែងចាប់យកឱកាសទាល់តែមានកម្រិតសមត្ថភាពខ្ពស់ មានការចេះដឹង និងការអប់រំ អាចទាំងបទពិសោធជាមួយគ្នាទៅផង ទាំងទ្រឹស្ដី និងការអនុវត្តជាក់ស្ដែង។ សម្រាប់ប្រទេសជាតិ ពេលដែលយើងមានមនុស្ស មានប្រជាជនច្រើនមានចំណេះដឹងអាចប្រកួតប្រជែងបាន នឹងជួយឲ្យប្រទេសរបស់យើងប្រកួតប្រជែងបាន។ សម័យឥឡូវ ប្រជាជនម្នាក់ មិនខុសពីប្រទេសមួយទេ។ យើងរស់នៅក្នុងអាស៊ាន យើងរស់នៅក្នុងអាស៊ី យើងរស់នៅក្នុងពិភពលោក យើងត្រូវប្រកួតប្រជែង។ ពិតណាស់ ការសហការជាមួយបណ្ដាប្រទេសត្រូវតែធ្វើ យើងអត់មានទៅឈ្លោះជាមួយអ្នកណាទេ អត់ច្បាំងគ្នាជាមួយអ្នកណាទេ ប៉ុន្តែការប្រកួតប្រជែងខាងសេដ្ឋកិច្ចទាមទារនូវការពង្រឹងខ្លួនឯងជាចាំបាច់។ ហ្នឹងហើយដែលត្រូវការធនធានមនុស្សមានភាពប្រកួតប្រជែង។ ប្រជាជនម្នាក់ៗ ភាពប្រកួតប្រជែងខិតខំប្រឹងប្រែងនេះហើយ ដែលធ្វើឲ្យកម្លាំងសរុបរឹងមាំ ប្រទេសមានភាពប្រកួតប្រជែង។ នេះហើយការវិនិយោគទៅលើវិស័យអប់រំ ដែលបង្កលក្ខណៈឲ្យប្រជាជនអាចប្រកួតប្រជែង កាន់តែមានភាពប្រ​កួតប្រជែង គឺឲ្យប្រទេសយើងកាន់តែប្រកួតប្រជែង។ នេះគឺជាចម្លើយមួយ ដែលថាហេតុអីបានជាយើងទៅវិនិយោគលើវិស័យអប់រំ និងបើកឱកាសឲ្យច្រើន។

ទី២ ចំណេះដឹង និងសមត្ថភាព ជួយឲ្យមនុស្សមានឯករាជ្យភាព ម្ចាស់ការ ក្នុងការកំណត់ជីវិតការងារ និងជីវភាពរស់នៅប្រចាំថ្ងៃឲ្យកាន់តែប្រសើរ។ យើងធ្វើអីបានច្រើន ដោយពឹងខ្លួនឯង (លើកលែងតែ)ពេលចាំបាច់ (ដែល)តិចណាស់ ត្រូវពឹងទៅលើគេផ្សេង។ ការកំណត់ផែនការជីវិត ការដឹកនាំ អនុវត្តនូវជីវិត ការខំប្រឹងរកកម្រៃរបស់យើង មិនថាបងប្អូនដែលធ្វើជាកម្មករធ្វើជាកសិករ ធ្វើជាមន្រ្តី ធ្វើជាបុគ្គលិកក្នុងវិស័យឯកជន គឺត្រូវការសមត្ថភាព ចំណេះដឹង ដើម្បីអាចកំណត់ជីវភាពរស់នៅបានមួយផ្នែក … ពេលដែលយើងមានសមត្ថភាពធ្វើបាន យើងម្ចាស់ការ។ ខ្ញុំទទួលភ្ញៀវថ្នាក់ដឹកនាំបរទេស មិនថាកម្រិតណាទេ ខ្ញុំតែងតែនិយាយថា «ស្វាគមន៍មកកាន់វិមានសន្តិភាព» ហើយខ្ញុំតែងតែប្រាប់គាត់អំពីលក្ខណៈពិសេសមួយដែលថា នេះគឺជាវិមានរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល ដែលមានកម្រិតធំ។ ឥឡូវ(ប្រហែល)មិនធំជាងគេទេ ប៉ុន្តែធំពេលកសាងនោះ គឺកសាងដោយកូនខ្មែរទាំងស្រុង ដោយគ្មានពឹងវិស្វករមកពីប្រទេសណានោះទេ។ ឥឡូវយើងម្ចាស់ការធ្វើស្ពាន ថ្នល់ អគារខ្ពស់ៗផ្សេងទៀតបានច្រើនដោយវិស្វកររបស់យើង។ កូនខ្មែរធ្វើកម្មវិធីកុំព្យូទ័រ កូនខ្មែរផលិត កូនខ្មែរម្ចាស់ការធ្វើផែនការនៅតាមបណ្ដាស្ថាប័នថ្នាក់ជាតិនិងក្រោមជាតិ និងដឹកនាំអនុវត្តជាប្រចាំ។ ពីដើម យើងពឹងលើជំនាញការ។

(១០) ឯករាជ្យផ្តល់ភាពម្ចាស់ការឱ្យកំណត់វាសនាខ្លួនឯង ក្នុងការវិនិយោគលើវិស័យអប់រំ កាន់តែខ្លាំងនិងលឿន

ពី១៩៧៩មក យើងពឹងលើជំនាញការវៀតណាម និងរុស្សី ដល់ឆ្នាំ៩០ជាង ពឹងលើជំនាញការពី IMF និង World Bank។ សកលវិទ្យាល័យច្រើនណាស់ បើតាមខ្ញុំចាំ ដូចនៅតិចណូអី មានពីអឺរ៉ុបច្រើន។ តែក្រោយមកគេដកចេញអស់ ដោយសារសមត្ថភាពគ្រូរបស់យើងម្ចាស់ការបង្រៀន។ យើងធ្វើខ្លួនឯងបាន។ មួយជំនាន់កូវីដ-១៩នេះ យើងអត់មានបញ្ជូនគ្រូពេទ្យពីប្រទេសណាមកជួយទេ។ កូនខ្មែរយើងបណ្ដុះបណ្ដាលក្នុងស្រុកភាគច្រើន មួយចំនួនពិតណាស់បានបំពេញបន្ថែមនៅខាងក្រៅ ប៉ុន្តែភាគច្រើននៅក្នុងស្រុក។ យើងព្យាបាលអ្នកជំងឺយើងជា។ ថ្ងៃមុន ខ្ញុំទៅពេទ្យកាល់ម៉ែត សម្ពោធបុកគ្រឹះធ្វើអគារធំមួយ ដែលគ្រោងបំពាក់ឧបករណ៍ទំនើប។ បើយើងគ្មានមនុស្សដែលយើងបណ្ដុះបណ្ដាលក្នុងប្រទេស ធ្វើហើយប្រាកដជាយកមនុស្សមកពីក្រៅ ឬមួយក៏គ្មានមនុស្សមកធ្វើការស្រុកយើង ដោយសារបៀវត្សរ៍យើងមានកម្រិត អញ្ចឹងយើងធ្វើមិនបាន។ តែដោយសារយើងមានសមត្ថភាពខ្លួនឯង យើងអាចបំពាក់ម៉ាស៊ីន(បាញ់) cancer ម៉ាស៊ីនពិនិត្យសុខភាព វះកាត់អី ខ្លួនឯងបាន។ នេះគឺឯករាជ្យភាព ដែលបានផ្ដល់ឲ្យកម្ពុជាម្ចាស់ការកំណត់វាសនាខ្លួនឯងតាមរយៈការវិនិយោគលើវិស័យអប់រំ។ ទៅមុខក៏កាន់តែខ្លាំង កាន់តែលឿន។

(១១) ចំណេះដឹងធានាឲ្យភាពធន់ មានភាពធន់អាចម្ចាស់ការ ធនធានមនុស្សនេះគឺជាភាពធន់ដែលត្រូវពង្រឹង

អញ្ចឹង ការអប់រំធានាឲ្យយើងនូវភាពធន់។ បានន័យថា ពេលដែលយើងប៉ះព្យុះ អត់រលំ ហើយងើបវិញមិនរួច ដោយសារចំណេះដឹងក្នុងខ្លួន។ ឲ្យតែនិយាយរឿងភាពធន់ ខ្ញុំសួរពូៗ មួយចំនួន ជាពិសេសក្នុងវិស័យឯកជន។ អ្នកខ្លះឥឡូវគាត់មានជោគជ័យខ្ពស់។ សួរទៅ អ្នកខ្លះពីដើមឪពុកម្ដាយធ្លាប់មានហាងលក់វ៉ាលី ដល់ជំនាន់ ប៉ុល ពត អស់រលីង។ ចេញមកឪពុកម្ដាយគេសម្លាប់ចោលទៀត។ អញ្ចឹងគាត់យកជំនាញដែលសល់ពីនោះទៅចាប់ផ្ដើមឡើងវិញតក់ៗ។ មិនខុសពីនៅស្រុកអាមេរិក។ ម្សិលមិញ មានអ្នក Tiktok ម្នាក់ដើរសួរអ្នកមានជោគជ័យនៅលើពិភពលោក។ សួរចំម្នាក់នៅអាមេរិកជាអ្នកជំនាញក្នុងការវិនិយោគ stock market។ គាត់ជិះឡាន Roll Royce។ គេសួរថា អ្នកឯងធ្វើអីជោគជ័យ? គាត់ថា ជាអ្នក stockbroker ខាងផ្សារភាគហ៊ុន។ គេសួរមួយទៀតថា អ្នកឯងធ្លាប់ដាច់យ៉ៃឬអត់? អ្នកនោះសើច និងថាដាច់យ៉ៃ ២ដង។ ដំបូងឡើយ កើតមកខ្ញុំដាច់យ៉ៃ។ ចេញពីគ្រួសារក្រីក្រ តែបានទៅរៀន ហើយចាប់វិនិយោគឆ្នាំ២០០០ជាង ឡើងដល់រាប់លានជាង។ ដល់ទៅទីផ្សារហ្នឹងវារលំ វាធ្លាក់ចុះ គាត់អស់ម្ដងទៀតទៅ … មុននឹងដួលនោះ គាត់ធ្លាប់មានបុគ្គលិក ២០០នាក់។ គាត់អស់ទៅវិញ អស់ទាំងផ្ទះទៀត។ ក្រោយមកទើបគាត់ចាប់ផ្ដើមឡើងវិញ។ នៅក្នុងប្រទេសយើង ឃើញបងប្អូនខ្លះគាត់ធ្វើការនៅក្រៅប្រទេស ដល់ចប់គាត់ត្រឡប់មកវិញ គាត់អត់មានបង្អែកទេ។ គាត់យកជំនាញដែលបានមក ចាប់បើកកន្លែងរបស់គាត់។ ពេលទៅធ្វើការ(ក្រៅប្រទេសនោះ) គាត់ទទួលបានជំនាញ។

ភាពធន់ បានន័យថា យើងម្ចាស់ការហើយ បើព្យុះមកខ្លាំង យើងមិនបាត់របស់ក្នុងខ្លួនទេ របស់ក្រៅខ្លួនអាចបាត់ ប៉ុន្តែរបស់ក្នុងខ្លួន គំនិត សមត្ថភាព ការយល់ដឹង អាចឲ្យយើងចាប់ឱកាសកសាងឡើងវិញបាន។ ប្រទេសយើងដូចគ្នា។ សង្រ្គាមខ្ទេចអស់ហើយជំនាន់ ប៉ុល ពត។​ ចេញមកវិញ កសាងធនធានមនុស្ស ទាញចាប់ឱកាសយើងឡើងវិញ។ ពេលដែលយើងចប់សង្រ្គាម ២៥ឆ្នាំមុន សេដ្ឋកិច្ចយើងដើរលឿន ដោយសារមូលដ្ឋានធនធានមនុស្សដែលយើងកសាងពីឆ្នាំ ៨០ជាងមក។ ដល់ឆ្នាំ ១៩៩៨-១៩៩៩ យើងមានធនធានច្រើននៅក្នុងការអភិវឌ្ឍប្រ​ទេសខ្លួនឯង។ នេះគឺជាភាពធន់។ បើសិនជាខ្យល់ព្យុះមកខ្លាំង វាអត់រលំរលាយ។ វាមានការលំបាកក្នុងមួយរយៈ ប៉ុន្តែយើងមានភាពធន់។ ឥឡូវ ដូចនៅក្នុងបច្ចុប្បន្ននេះ វិស័យមួយចំនួនត្រូវប៉ះ ដូចជាវិស័យអចលនទ្រព្យ ធនាគារ ប៉ុន្តែវិស័យឧស្សាហកម្ម និងវិស័យផ្សេងៗ​(មិនប៉ះពាល់ខ្លាំង)។ អញ្ចឹង យើងត្រូវខំស្ដារឡើងវិញ តែបើយើងអត់មានធនធានមនុស្ស បើវិស័យទាំងអស់នោះពឹងលើធនធានមនុស្សគេទាំងអស់ ប្រហែលជាអត់មានអ្នកណានៅធ្វើការទេ។ ធនធានមនុស្សនេះគឺជាភាពធន់របស់យើង និងជាអ្វីដែលយើងត្រូវពង្រឹងបន្ថែម។

(១២) ធនធានមនុស្សជួយឲ្យមានភាពបត់បែននិងអាចចាប់យកឱកាសថ្មី ដើម្បីអភិវឌ្ឍនិងប្រកួតប្រជែង

យើងម្នាក់ៗ បន់ឲ្យតែព្រះអាទិត្យបើកថ្ងៃរាល់ថ្ងៃ ប៉ុន្តែវាមិនអាចទៅអញ្ចឹង។ ថ្ងៃខ្លះភ្លៀង ថ្ងៃខ្លះស្រទុំ។ សមត្ថភាពឬភាពធន់អាចឲ្យយើងជ្រកបាន។ បន្ថែមទៅទៀតគឺភាពបត់បែន។ ភាពធន់ពាក់ព័ន្ធទៅនឹងភាពបត់បែន។ ភាពបត់បែននៅក្នុងការប្រកួតប្រជែង ក្នុងការចាប់យកឱកាស។ បងប្អូនអាចធ្វើការនៅក្នុងវិស័យមួយ។ ពេលដែលឱកាសកើតឡើងក្នុងវិស័យមួយទៀត យើងក៏ទៅ។ សេដ្ឋកិច្ចយើងពីមុន ពឹងផ្អែកទៅលើវិស័យវាយនភ​​ណ្ឌកាត់ដេរកម្រិតស្រាល ឥឡូវយើងដំឡើងទៅឧស្សាហកម្មកម្រិតមធ្យម គ្រឿងយន្ត និងអេឡិកត្រូនិក។ សមត្ថភាព និងបទពិសោធដែលមាន អាចឲ្យយើង Upskilling ឬ Reskilling បាន។ បងប្អូនរៀនបរិញ្ញាបត្រ Management គ្រប់គ្រង តែថ្ងៃក្រោយ បើឱកាសក្នុង IT មាន យើងអាច Reskilling បាន ដើម្បីប្រកួតប្រជែង។ ប៉ុន្តែបើយើងមិនបានរៀនដល់បរិញ្ញាបត្រទេ យើងមិនអាចរៀនត្រឹមថ្នាក់ទី១០ ឬទី៦មក Reskilling បានទេ។ អញ្ចឹងការបត់បែននៅកម្រិតខ្ពស់។ នៅមានការបត់បែនតាមកម្រិតផ្សេងទៀត។

ធនធានមនុស្សក៏ដូចគ្នា។ ការវិនិយោគមួយចំនួនមកកម្ពុជាថា ឥឡូវមិនមកវិនិយោគកាត់ដេរទេ ចង់មកវិនិយោគធ្វើបង្គុំអគ្គិសនី។ តើក​ម្ពុជាមានធនធានមនុស្សឬអត់? ក្រសួងការងារអាចធានាថាក្នុងរយៈពេល ៦ឬ៧ខែ យកធនធានមនុស្សមកធ្វើការបណ្ដុះបណ្ដាលបាន ដោយសារធនធានមនុស្សយើងមានមូលដ្ឋានមួយចំនួនរួចទៅហើយ ដោយសារការបណ្ដុះបណ្ដាល។ ក្រុមហ៊ុនមួយចំនួនថា ដំបូងនឹងយកវិស្វករបរទេសមក។ ប៉ុន្តែ ខ្ញុំមិនអាចបង់ប្រាក់ខែរហូតទេ។ ពេលណាមួយខ្ញុំចង់ផ្ទេរទៅឲ្យអ្នកក្នុងប្រទេស។ បើយើងគ្មានសាលា គ្មានសកលវិទ្យាល័យ ក្នុងការបណ្ដុះបណ្ដាលធនធានមនុស្សមួយចំនួនឲ្យ ដើម្បីគេថែមការបណ្ដុះបណ្ដាលបន្តិចបន្តួច បំប៉នបន្ថែម យើងនឹងពិបាក។ អញ្ចឹងធនធានមនុស្សជួយឲ្យយើងមានភាពបត់បែន និងអាចចាប់យកឱកាសថ្មី។

ឥឡូវ យើងនិយាយអំពី AI។ បើសិនជាយើងគ្មានធនធានមនុស្ស ដែលបានបំពាក់បំប៉នខាង​បច្ចេកវិទ្យា IT មុនទេ យើងក៏ពិបាក។ ទៅយកអ្នកដែលរៀនខាងកសិកម្មឲ្យគាត់ផ្ទេរទៅ AI ពិបាក។ អាចមាន AI មួយកម្រិតក្នុងវិស័យ​កសិកម្ម តែបើយកជាបច្ចេកវិទ្យា(កម្រិតខ្ពស់នឹងពិបាក)។ អញ្ចឹងមានការបណ្ដុះបណ្ដាលធនធានមនុស្សកាន់តែច្រើន យើងអាចបត់បែន។ ដូចគ្នា កម្រិតវប្បធម៌យើងកាន់តែខ្ពស់ យើងមានមូលដ្ឋានកាន់តែទូលំទូលាយ យើងអាចបត់បែនច្រើន។ ខ្ញុំសួរអ្នកខ្លះ មក(ធ្វើការក្នុង)រដ្ឋបាលសាធារណៈ (មាន)ប្រវត្តិជាពេទ្យទេ។ រៀនដំបូង ពេទ្យធ្មេញអញ្ចឹងទៅ ក្រោយមកគាត់កែទៅរៀនមុខវិជ្ជាផ្សេង ដោយសារមូលដ្ឋានមាន(ស្រាប់) គ្រាន់តែបណ្ដុះ។ នៅអាមេរិក ៤ឆ្នាំ យក Bachelor ហើយថែម ២ឆ្នាំទៅយក Master។ គេអត់គិតថា Bachelor ដំបូងអ្នកឯងរៀនអីទេ។ មិនមែនថាចង់យក Master ខាងហ្នឹង ទាល់តែ ៤ឆ្នាំដំបូង រៀនផ្នែកហ្នឹងទេ។ គេគិតថា Bachelor គឺមូលដ្ឋានចំណេះដឹងទូទៅ ដើម្បីជាមូលដ្ឋានអាចទៅរៀនអីផ្សេងៗបាន។ គេមិនទាមទារឲ្យរៀនយក ៦ឆ្នាំឡើងវិញនូវជំនាញនោះទេ។ ពិតណាស់ វិទ្យាសាស្រ្តមួយចំនួន ដូចជាពេទ្យត្រូវការយូរ ប៉ុន្តែជាទូទៅ ជំនាញផ្សេងៗទៀតគឺអាចផ្លាស់ប្ដូរ។ អញ្ចឹងមូលដ្ឋាននៃចំណេះដឹងអាចឲ្យយើងមានភាពបត់បែន ហើយចាប់យកឱកាសបន្តឡើងកម្រិតខ្ពស់ទៀត។

ប្រទេសយើងដូចគ្នា។ មូលដ្ឋានដែលបងប្អូនមាននៅថ្ងៃនេះ មិនថា បរិញ្ញាបត្រ ឬបរិញ្ញាបត្រជាន់ខ្ពស់ គឺសុទ្ធតែជាមូលដ្ឋានបន្ថែម ដើម្បីឲ្យយើងមានភាពធន់ មានភាពប្រកួតប្រជែង មានភាពបត់បែន អាចសម្របខ្លួនចាប់យកឱកាសថ្មីៗ ដើម្បីបង្កើនខ្លួន ហើយក៏ជាមូលដ្ឋានដែលជួយឲ្យប្រទេសរបស់យើងអាចមានភាពធន់ ភាពប្រកួតប្រជែង និងភាពបត់បែន ដើម្បីអភិវឌ្ឍ និងប្រកួតប្រជែងជាមួយប្រទេសផ្សេងៗនៅលើពិភពលោក ដើម្បីរីកចម្រើន។ ហើយនេះហើយជាការយកចិត្តទុកដាក់ និងការបន្តវិនិយោគបន្ថែម ផ្ដល់លទ្ធភាពឲ្យកាន់តែប្រសើរឡើងក្នុងវិស័យអប់រំ ដើម្បីឲ្យប្រជាពលរដ្ឋយើងមានលទ្ធភាពទទួលបាននូវការអប់រំកាន់តែរស់រវើក។ ហើយនេះគឺជាការប្ដេជ្ញាចិត្ត និងអាទិភាពពិតប្រាកដរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលពីមុនមក និងអាណត្តិទី៧នេះ នឹងទៅបន្តទៀត គឺបន្តវិនិយោគធំទៅលើវិស័យអប់រំរបស់យើង។

(១៣) រាជរដ្ឋាភិបាលអាណត្តិទី៧ ផ្ដល់អាទិភាពទៅលើមនុស្សតាមរយៈសុខភាព សមត្ថភាព ឱកាសការងារ កែទម្រង់រដ្ឋបាលសាធារណៈ និងពង្រឹងសន្តិសុខសណ្ដាប់ធ្នាប់សាធារណៈ

រាជរដ្ឋាភិបាលអាណត្តិទី៧ … បានផ្ដល់គោលនយោបាយអាទិភាពទៅលើមនុស្សមាន (១) សុខភាពជាស្នូល និងទី២ សមត្ថភាព។ មនុស្សយើងត្រូវការធាតុសំខាន់ ២ ដើម្បីជាមូលដ្ឋាននៃកំណើន។ ទី៣ គឺឱកាសតាមរយៈការជំរុញបង្កើតការងារ ការទាក់ទាញដែលខ្ញុំហៅថា ការទាក់ម៉ូយក្នុងវិស័យផ្សេងៗ … ក្រសួងការងារមួយថ្ងៃៗឃើញប្រកាស ២ឬ៣ម៉ឺនកន្លែងផ្សេងៗ (ងាកសួររដ្ឋមន្រ្តី)។ មួយអាទិត្យ ៥ម៉ឺននាក់ជាង ជាពិសេសក្នុងវិស័យឧស្សាហកម្ម … យើងជំរុញការវិនិយោគដើម្បីភាពប្រកួតប្រជែង។

ភាពប្រកួតប្រជែងផលិតភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនឹងជួយឲ្យមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ច បូកនឹងលទ្ធភាពនៅក្នុងការបង្កើនបៀវត្សរ៍ជូន។ បើយើងបង្កើនតែបៀវត្សរ៍ មិនបង្កើនផលិតភាព ភាពប្រកួតប្រជែងរបស់ប្រទេសយើងអាចមានបញ្ហា។ តែបើយើងបង្កើនផលិតភាព បៀវត្សរ៍ក៏កើន ភាពប្រកួតប្រជែងក៏នៅរក្សា។ អញ្ចឹងហើយបានការវិនិយោគត្រូវបន្តទៅលើការងារនេះ។

(៣) ការកែទម្រង់រដ្ឋបាលសាធារណៈ ការជ្រើសរើសមន្រ្តី … គ្រូមតេ្តយ្យសិក្សា ដាក់ពាក្យប្រឡង ១ម៉ឺននាក់ យកតែ ២០០នាក់។ ខ្ញុំសូមសរសើរទៅដល់ក្រសួងមុខងារសាធារណៈ ACU ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ ដែលខិតខំជំរុញការប្រកួតប្រជែងនេះ។ ទិសដៅយើងរើសឲ្យត្រូវ រើសឲ្យសុក្រឹត ផ្ដល់លទ្ធភាព​ឲ្យស្មើគ្នា ដើម្បីយើងចម្រាញ់យកគុណភាព អ្នកចេះជាប់ អ្នកមិនជាប់ក៏អស់ចិត្ត អ្នកជាប់ៗដោយមោទនៈ។ ទ្រឹស្ដីខ្ញុំតាំងពីនៅកងទ័ព ដែលខ្ញុំទទួលចូលរួមក្នុងការដឹកនាំការប្រឡងជ្រើសរើសនាយទាហាន … គេប្រឡង២តង់ … សួរឪពុកម្ដាយ គាត់ថា «កូនខ្ញុំបើមិនជាប់តង់ទី ២នេះ ក៏ខ្ញុំសប្បាយចិត្តដែរ ព្រោះលើកទី១ មួយម៉ឺននាក់ ចម្រាញ់សល់ ២ពាន់ហ្នឹង។ ខ្ញុំមោទនៈរួចទៅហើយ ព្រោះកូនខ្ញុំខំប្រឹងរួចទៅហើយ»។ យើងធ្វើបាន ធានាបាន គាត់បញ្ចេញសមត្ថភាព។ ការកំណែទម្រង់ស្ថាប័នខាងក្នុង ការពង្រឹងប្រសិទ្ធភាពស្ថាប័ន គឺត្រូវអាស្រ័យទៅលើការពង្រឹងធនធានមនុស្ស ពិសេសការរៀបចំជ្រើសរើសដំបូង និងវគ្គបំប៉នបន្ថែមដល់មន្ត្រីដែលមានស្រាប់។ វគ្គជាច្រើនដែលត្រូវបើកនៅក្នុងកិច្ចការនេះ។

មួយទៀតគឺ (៤) ការពង្រឹងសន្តិសុខសណ្ដាប់ធ្នាប់សាធារណៈ ដែលជាអាទិភាពរស់នៅក្នុងប្រទេស។ យើងចប់សង្គ្រាមហើយ យើងចូលរួមក្នុងការពង្រឹងសណ្ដាប់ធ្នាប់សាធារណៈ។ ឯកឧត្តមអគ្គស្នងការនគរបាលនៅទីនេះ ស្នងការនគរបាលខេត្តបានចូលរួមសកម្មនៅក្នុងការខិតខំដើម្បីធ្វើកិច្ចការនេះ ជាពិសេសការគ្រប់គ្រងក្មេងទំនើងល្បែងស៊ីសងផ្សេងៗ ដែលបានខិតខំ។ យើងមិនថាយើងធ្វើម្ដងអស់ទេ ផ្សិតត្រូវដើរដកជាប្រចាំត្រូវខិតខំទប់ជាប្រចាំ។ ខ្ញុំសង្ឃឹមថាមានការចូលរួមអប់រំនៅក្នុងសាលានេះ មិនត្រឹមតែអប់រំតែចំណេះដឹងតែអប់រំទៅដល់ឥរិយាបទ។ តាមការសិក្សា អ្នកដែលពិបាកគ្រប់គ្រងជាងគេ​គឺក្មេងជំទង់។ ដោយហេតុនេះ យើងបានជំរុញឥរិយាបទនៅតាមបឋមសិក្សាឡើងមក ឬមួយក៏យើងថាបឋមសិក្សា អនុវិទ្យាល័យ ដំណាក់កាលទីមួយនេះគឺរុញបឋមសិក្សាដើម្បីធ្វើយ៉ាងឱ្យចូល។

ថ្ងៃមុនទៅអង្គុយនិយាយលេងមួយជាគាត់។ ពេលខ្លះ មួយអាទិត្យយើងប្រជុំនៅភ្នំពេញច្រើនពេក ថ្ងៃសៅរ៍-អា​ទិត្យ លួចឆ្មក់ទៅសាលា។ ថ្ងៃមុននៅកំពង់ស្ពឺ និយាយជាមួយគាត់។ បងស្រីម្នាក់គាត់ថាកូនគាត់កាលពីមុនមិនទាន់ថែម២ម៉ោងហ្នឹង ល្ងាចឡើងបង្ហោះកង់ ឥឡូវដល់យើងរុញម៉ោងរៀន យើងរុញម៉ោងបន្ថែម កូនគាត់គ្រាន់តែបាយមិនទាន់ទេ ដេញម៉ែឱ្យជូនមកសាលាដើម្បីបានរៀនបន្ថែម។ ចេញទៅបានអ៊ំបង្រៀនបន្ថែម ឥរិយាបទបន្តិចៗ ហ្នឹង។ ពីមុនងើបឡើង ប្រុចមកសាលា។ ឥឡូវគេបត់ភួយបត់អី មិនខុសពីខ្ញុំរៀននៅសាលាទាហានអាមេរិក ងើបឡើងដំបូងមុនគេគឺត្រូវបត់ភួយខ្នើយ រៀបចំអាវឱ្យត្រូវ ព្រោះថ្នាក់លើគេមកត្រួត។ ខុសតែមួយចំអាមគឺត្រូវពិន័យ គេឱ្យមើលការងារតូចៗដំបូងដើម្បីជោគជ័យ។

កិច្ចការទាំងអស់នេះត្រូវបណ្ដុះបណ្ដាល។ ការអនុវត្តនេះសំខាន់ ដើម្បីជួយទប់ជួយថែរក្សាស្ថិរភាពជូនប្រជាពលរដ្ឋ។ យើងលែងវាយគ្នាហើយ​ ប៉ុន្តែកុំឱ្យក្មេងៗកាប់ដាវពេញភូមិ … ជិះម៉ូតូមិនស្រួលគេមកកាប់លេង បែកស្ដុប​ បងតូចបងធំ។ សូមឱ្យសាលា ក៏ដូចជាឪពុកម្ដាយចូលរួមដើម្បីទប់ស្កាត់និងអប់រំបន្ថែម សម័យឥឡូវក្មេងទំនើង។ ជំនាន់ខ្ញុំមានតែកង់​ជិះ ដើរមិនសូវទៅឆ្ងាយទេ តែឥឡូវជិះម៉ូតូ ហើយកាន់តែលឿនទៀតគឺតាមរយៈហ្វេសប៊ុកតាមរយៈទូរស័ព្ទ។ ថ្ងៃមុន បាញ់គ្នានៅខេត្តបាត់ដំបង។ មានដែលជួបគ្នាឯណាណាត់គ្នាម្នាក់ពីភ្នំពេញជិះទៅបាញ់គ្នា។ ឈ្លោះគ្នា … ពុលកន្លែងខ្លះ​ ប្រធានបទមិនត្រូវឈ្លោះក៏ឈ្លោះដែរ។ ការអប់រំសំខាន់។ ជាពិសេសរឿងចរា​ចរណ៍។ ឥឡូវបុកគ្នាស្លាប់ច្រើន។ សូមពង្រឹងកិច្ចការនេះ។ បន្តិចទៀតដល់ភ្ជុំបិណ្ឌ ខ្ញុំសង្ឃឹមថាភ្ជុំបិណ្ឌនេះប្រជាពលរដ្ឋធ្វើដំណើរដោយសុវត្ថិភាព កុំឱ្យមានសៅហ្មង​ជាពិសេសរឿងគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ …។

(១៤) ក្រសួងយុត្តិធម៌ពិនិត្យធ្វើវិសោធនកម្មក្រមព្រហ្មទណ្ឌ និងក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌ ដើម្បីពង្រឹងកម្រិតការអនុវត្តទោសទណ្ឌករណីបើកបរក្រោមជាតិស្រវឹងបុកមនុស្សស្លាប់

ល្ងាចមិញ ខ្ញុំឃើញមានករណីសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញប្រកាសសាលក្រមមួយរឿងបុកស្លាប់នៅឬស្សីកែវ។ ឃើញសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញចេញមកប្រកាសថា នេះគឺជាអ្វីដែលបានដាក់ហើយ (តាមកម្រិត)អតិបរមាដែលច្បាប់អនុញ្ញាតិ។ ឥឡូវ និស្សិតច្បាប់នៅទីនេះពិនិត្យមើល។ បើទោះបីជាគ្រួសារសព ៤ នាក់បានដកពាក្យបណ្តឹងរដ្ឋបវេណី ក៏មិនអនុញ្ញាតិឲ្យរួចខ្លួនដែរ។ មិនអាចផឹកស្រវឹងបុកគេស្លាប់ហើយ រួចខ្លួនដោយសារគេដកពាក្យបណ្តឹងនោះទេ។ ត្រូវតែទទួលទោសជាប់ពន្ធធនាគារ។ ការកាត់ទោសនេះ សាលាដំបូងរាជធានីបានពន្យល់ថាដាក់(ទោស)អស់(កម្រិត)ហើយ​តាមច្បាប់អនុញ្ញាតិ។ ខ្ញុំថាឥឡូវអញ្ចេះ ដើម្បីឲ្យពិតប្រាកដ … ត្រូវប្តឹងឧទ្ធរណ៍។ សុំឲ្យប្រគល់ភារកិច្ចឲ្យក្រសួងយុត្តិធម៌ប្រើអំណាចអធិបញ្ជារបស់ខ្លួនតាមច្បាប់ ឲ្យគោលការណ៍ទៅព្រះរាជអាជ្ញាអមសាលាឧទ្ធរណ៍ ប្តឹងទៅសាលាឧទ្ធរណ៍ដើម្បីពិនិត្យមើលការសម្រេចនេះធ្ងន់គ្រប់គ្រាន់ឬនៅ។ ជាករណីបុកមនុស្សស្លាប់ដល់ទៅ ៤នាក់។ តើច្បាប់យើងដាក់ទំងន់គ្រប់គ្រាន់ឬនៅ? ព្រោះជាសារសំខាន់ណាស់សម្រាប់អ្នកដែលប្រព្រឹត្ត។

អញ្ចឹងកិច្ចការនេះត្រូវពិនិត្យឡើងវិញ។ សូមឯកឧត្តម កើត រិទ្ធ ប្រគល់ភារកិច្ចជូន​ អគ្គព្រះរាជអាជ្ញាអមសាលាឧទ្ធរណ៍ប្តឹងទៅឧទ្ធរណ៍ ឲ្យពិនិត្យមើលថាតើការសម្រេចនេះមានទម្ងន់គ្រប់គ្រាន់តាមច្បាប់ជាធរមានឬនៅ? ព្រោះរឿងនេះវាប៉ះពាល់ច្រើនហើយជាគំរូទៅដល់អ្នកបើកបរស្រវឹងផ្សេងទៀតផងដែរ ពិនិត្យមើលឡើងវិញ ហើយបើច្បាប់យើងអស់ហើយត្រឹមហ្នឹង ត្រូវធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់។ ថ្ងៃមុន ករណីឧកញ៉ា ស្រី ស៊ីណា ដូចគ្នា។ អញ្ចឹងដើម្បីឲ្យស្របទៅតាមទំងន់ ដើម្បីកុំឲ្យ(មានការ)លើកទឹកចិត្ត(អ្នកប្រព្រឹត្ត) … បើច្បាប់មានស្រាប់ យើងមិនអាចធ្វើអីលើសពីដែនកំណត់នៃច្បាប់ដែលមានជាធរមាននោះទេ។ ប៉ុន្តែ បើសិនជាទំងន់នេះដាក់អស់ហើយ យើងត្រូវពិនិត្យគប្បីធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់ដើម្បីបង្កើនទំងន់ ទុក(បង្កា)ទៅថ្ងៃក្រោយការពារកុំឲ្យបែបនេះតទៅទៀតឬទេ។ និស្សិតរៀនច្បាប់ដឹង ហើយអាចពិនិត្យមើលករណីនេះ ដើម្បីធានាឲ្យអស់ចិត្តទាំងអស់គ្នា ហើយមើលជាគម្រូជាក់ស្តែង។ បើយើងចង់អនុវត្តទប់ស្កាត់កុំឲ្យមាន ត្រូវបង្កា ហើយការប្រើច្បាប់បង្កានេះគឺត្រូវអនុវត្តឲ្យបានតឹងរឹងចំពោះបទល្មើសបែបនេះ ជាពិសេសករណីដែលមានអ្នកស្លាប់ច្រើនដូច ៤នាក់នៅឬស្សីកែវ។ ករណីនេះ ខ្ញុំតាមជាប់ជាប្រចាំ។ យើងមិនអាចទៅបញ្ជាតុលាការ ឬមួយតុលាការមិនអាចកាត់អ្វីលើសពីក្របខណ្ឌច្បាប់ដែលមានជាធរមាន ប៉ុន្តែយើងត្រូវពិនិត្យមើល។ អញ្ចឹងសុំប្តឹងករណីនេះទៅឧទ្ធរណ៍ដើម្បីពិនិត្យមើលថាតើទំងន់នេះគ្រប់គ្រាន់ហើយអតិបរមាមួយដែលសមរម្យ។

ស្របពេលនេះ ក្រសួងយុត្តិធម៌កំពុងពិនិត្យ និងរៀបចំធ្វើវិសោធនកម្មក្រមព្រហ្មទណ្ឌ និងក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌ អញ្ចឹងគួរពិនិត្យមើលបែបនេះ។ គោលដៅណាខ្លះដើម្បីស្ថេរភាព ដើម្បីកាត់បន្ថយនូវគ្រោះថ្នាក់ជាពិសេសផឹកស្រវឹងបុកគេស្លាប់ ត្រូវតម្លើង ត្រូវពង្រឹងកម្រិតនៃការអនុវត្តទោសទណ្ឌកម្រិតណាដើម្បីឲ្យមនុស្សខ្លាច ដើម្បីផ្តល់នូវការសម្រេចមួយដែលសម្រេចភារកិច្ចរួមគឺគោលដៅនៃការទប់ស្កាត់ និងការប្រព្រឹត្តបទល្មើសដដែលៗបែបនេះ​។ ចំពោះកិច្ចការនេះ ខ្ញុំក៏សូមស្នើជាថ្មីដល់ស្ថាប័នអយ្យការ ស្ថាប័នតុលាការនៅទូទាំងប្រទេស សូមពង្រឹងការអនុវត្ដច្បាប់ឲ្យបានម៉ឺងម៉ាត់ចំពោះជនល្មើស ដែលបង្កគ្រោះថ្នាក់ធ្ងន់ធ្ងរដល់សង្គម ដើម្បីបង្ការ និងបង្រ្កាបនូវ​បទ​ល្មើសទាំងនោះ ដើម្បីយើងបានរស់នៅក្នុងសង្គមមានសុខដុមនីយកម្ម ក៏ដូចជាកាត់បន្ថយនូវការភ័យបារម្ភរបស់បងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋយើងចំពោះបទល្មើសគ្រឿងញៀន ជួញដូរមនុស្ស បទល្មើសក្មេងទំនើង ចរាចរណ៍ បុកគេស្លាប់ ដោយភាពស្រវឹង។

រួមគ្នា យើងបានធ្វើច្រើនហើយ ប៉ុន្ដែត្រូវ(បន្ដ)ធ្វើដូចភ្លៀងរលឹម។ ទាំងអស់នេះមិនថានៅប្រទេសយើងទេ នៅប្រទេសណា ជិតខាងយើងនៅប្រទេស ជប៉ុន អាមេរិក រឿងនេះវាឡើងដូចផ្សិត តែត្រូវទឹកភ្លៀងភ្លេចដកវាដុះ។ ត្រូវធ្វើជាប់ជាប្រចាំ អនុវត្ដឲ្យបានរឹងមាំ ដើម្បីធានានូវការកំណត់ព្រំដែននូវការប្រព្រឹត្ដរបស់បុគ្គលមួយចំនួនកុំឲ្យហួសព្រំដែន។ ច្បាប់គឺដើម្បីការពារសិទ្ធិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់រូប និងសង្គមរបស់យើងរស់នៅក្នុងដោយស្ថិរភាព នេះជាកិច្ចការចាំបាច់ដែលត្រូវធ្វើ។

[ចប់សេចក្ដីអធិប្បាយ១]

ចាប់ពីពេលនេះតទៅ, ជ័យលាភីនៅថ្ងៃនេះ នឹងក្លាយជាអ្នកជំនាញផ្នែកច្បាប់ រដ្ឋបាល សាធារណៈ និង សេដ្ឋកិច្ច ដែលនឹងត្រូវចូលរួមបំពេញការងារជាក់ស្តែងនៅក្នុងសង្គម។ រាជរដ្ឋា-ភិបាលសង្ឃឹមយ៉ាងមុតមាំថា ជ័យលាភីទាំងអស់នឹងយកចំណេះដឹងដែលទទួលបានពីសាកលវិទ្យាល័យនេះ ទៅអនុវត្តការងារ ក្នុងគោលដៅបំពេញតម្រូវការផ្ទាល់ខ្លួន គ្រួសារ ក៏ដូចជាចូលរួមចំណែកដល់ការអភិវឌ្ឍប្រទេសជាតិ ទៅតាមសេចក្តីត្រូវការជាក់ស្តែងក្នុងវិស័យនីមួយៗ ជាការងារក្នុងស្ថាប័នរដ្ឋ ការងារក្នុងវិស័យឯកជន ឬ អង្គការជាតិ-អន្តរជាតិ។ ប្អូនៗជ័យលាភីនឹងយល់ដឹងកាន់តែច្បាស់ថាចំណេះដឹងដែលទទួលបានក្នុងពេលសិក្សា ចាំបាច់ត្រូវគួបផ្សំជាមួយ បទពិសោធដែលទទួលបានពីការអនុវត្តជាក់ស្តែង រួមនឹងគំនិតច្នៃប្រតិដ្ឋនានា ស្របតាមស្ថានភាព និងកាលៈទេសៈជាក់ស្តែងនៃការងារនោះ។

ខ្ញុំសង្ឃឹម និង ជឿជាក់យ៉ាងមុតមាំថា ប្អូនៗទាំងអស់ នឹងខិតខំពុះពារជម្នះរាល់ឧបសគ្គទាំងឡាយ ដើម្បីកសាងខ្លួន ឱ្យកាន់តែស័ក្ដិសមជាពលរដ្ឋល្អ មន្ត្រីរាជការល្អ បុគ្គលិកល្អ ដោយប្រើជំនាញ ចំណេះដឹង និង ចំណេះធ្វើពិតប្រាកដរបស់ខ្លួន ប្រកបដោយមនសិការវិជ្ជាជីវៈ ការទទួលខុសត្រូវក្នុងការងារ សីលធម៌ល្អ និង ដាក់ខ្លួនបម្រើប្រជាជនដោយស្មោះសរ ដើម្បីបុព្វហេតុជាតិមាតុភូមិដ៏ថ្លៃថ្លារបស់យើង។ ការសិក្សាផ្នែកទ្រឹស្តីនៅក្នុងថ្នាក់បានជួយឱ្យជ័យលាភីមានមូលដ្ឋានច្បាស់លាស់ក្នុងការត្រិះរិះពិចារណា ថ្លឹងថ្លែង និង បានយល់ពីតម្លៃពិតនៃចំណេះដឹងជំនាញ សម្រាប់អភិវឌ្ឍខ្លួននៅអនាគត។

សូមជ័យលាភីទាំងអស់ ចងចាំថាមានតែចំណេះវិជ្ជាទេដែលអាចជួយលើកស្ទួយប្រទេសជាតិយើងឱ្យកាន់តែរីកចម្រើនថែមទៀត។ ប្អូនៗជ័យលាភីត្រូវយល់ថា ដើម្បីក្លាយខ្លួនជាបញ្ញវ័ន្តប្រកបដោយគុណអាវុធរឹងមាំ ប្អូនៗជ័យលាភីត្រូវបន្តខិតខំប្រឹងប្រែង បន្តសិក្សាស្រាវជ្រាវដោយខ្លួនឯង ខិតខំអានសៀវភៅឲ្យបានច្រើន និងព្យាយាមដុសខាត់រំលឹកឡើងវិញជាប្រចាំនូវចំណេះដឹងទាំងនោះ ដើម្បីជាប្រយោជន៍ដល់ខ្លួនឯង គ្រួសារ និងសង្គមជាតិ។

[ចាប់ផ្ដើមសេចក្ដីអធិប្បាយ២]

(១៥) បន្តសិក្សាពង្រីកចំណេះដឹង “រៀនសូត្រមួយជីវិត រៀនគ្រប់ទីកន្លែង រៀនពីគ្រប់គ្នា និងរៀនពីខ្លួនឯង”

ការទទួលបានសញ្ញាប័ត្ររបស់ប្អូនៗ នាពេលនេះ មិនទាន់គ្រប់គ្រាន់នៅឡើយទេ សម្រាប់ជីវិតនៃការសិក្សារបស់ខ្លួន។ ដូច្នេះត្រូវបន្តសិក្សារៀនសូត្របន្ថែមនូវកម្រិតខ្ពស់បន្ថែមទៀត ដើម្បីពង្រីកចំណេះដឹងរបស់ខ្លួនឲ្យកាន់តែទូលំទូលាយ ពោលគឺត្រូវបន្តរៀនសូត្រមួយជីវិត រៀនគ្រប់ទីកន្លែង រៀនពីគ្រប់គ្នា ហើយកុំភ្លេចរៀនពីខ្លួនឯងផង ខ្លួនឯងជាគ្រូរបស់ខ្លួនឯង នេះជាបទពិសោធន៍របស់ខ្ញុំ។ ខ្ញុំមិនល្អឥតខ្ចោះទេ។ ការងារក៏មិនមែនប្រសិទ្ធភាពទាំងអស់ដែរ ប៉ុន្តែតែងតែច្បាស់ជានិច្ច។ មើលខ្លួនឯង​ វិនិយោគ វាយតម្លៃខ្លួនឯង ជាពិសេសក្រោយពីត្រូវមាត់មេ។ ឬថា នាយករដ្ឋមន្ត្រីអត់ត្រូវមាត់មេ? មុននឹងខ្ញុំឡើងតួនាទីនេះ ខ្ញុំជានាយជើងគោក រងជើងគោក ពីកូនរបស់ឪពុក ពីកូនរបស់ម្តាយ។ អញ្ចឹងអ្វីដែលគាត់ណែនាំអប់រំយើងតែងតែរកវិធីថាកុំឲ្យដដែលទៀត។ រកវិធីសិក្សាមើល។ ពេលខ្លះត្រូវអង្គុយមើលខ្លួនឯង។​ ដើម្បីប្រកួតប្រជែងត្រូវកែទាំងអស់។ កុំដូចទឹកកក។ ទឹកកកនៅម្តុំ រឹងថ្កល់ អត់រីកទេ។ យូរទៅត្រូវថ្ងៃរលាយអស់។ សមត្ថភាពចំណេះដឹងយើងដូចគ្នា។ ចេះប៉ុណ្ណឹងមិនប្រាកដថាយើងធ្វើវាអស់ ហើយបើមិនស្រាវជ្រាវឲ្យច្រើន កាន់តែលំបាក។

(១៦) ពេលរៀនៗ អោយបាន ១០០% តែពេលចេញធ្វើការ ត្រូវធ្វើអោយបាន ១២០% ទើបជោគជ័យ

ខ្ញុំថាពេលរៀនៗ ១០០% តែពេលចេញធ្វើការត្រូវធ្វើ ១២០% ទើបជោគជ័យ។ ខ្ញុំធ្លាប់ណែនាំទៅជំនួយការខ្ញុំ ហើយគេសួរថាធ្វើស្អីលើសពី ១០០% ពេលរៀនយើងចង់បាន ១០០% ដើម្បីបានពិន្ទុពេញ។ មែនទេ? ប៉ុន្តែពេលធ្វើការ ១០០% បានន័យថា អ្វីជាការងារដាក់មក គាត់ធ្វើដោយជោគជ័យ តែ​ ២០% គឺការច្នៃប្រឌិតបង្កើតអ្វីថ្មី។ អ្នកនៅនេះ ធ្លាប់ធ្វើការឲ្យគេ។ អ្នកដែលធ្លាប់ធ្វើមេគេ យើងយល់៊ បើសិនជាប្រគល់ឲ្យធ្វើតែដដែលៗ ហ្នឹងហើយធ្វើមិនបានល្អ អ្នកហ្នឹងអត់បានពិន្ទុមែន តែបើអ្នកហ្នឹងប្រគល់ឲ្យហើយ លើកក្រោយមកគាត់មានគំនិត លើកយោបល់ធ្វើកាន់តែល្អជាង ហ្នឹងហើយ ២០% ទៀត ដែលឲ្យអ្នកហ្នឹងជោគជ័យ។ ថ្ងៃក្រោយ ក្នុង ១០នាក់ មានម្នាក់ហ្នឹងតែងតែមានការគិតគូរ ហើយច្បាស់លាស់។ មិនត្រឹមតែច្បាស់លាស់ទេ មានគំនិតថ្មី ច្នៃប្រឌិតធ្វើរហូត។ គួរឲ្យធ្វើមេគេ។ អញ្ចឹងបើចង់ជោគជ័យ ពេលរៀនៗ ១០០% តែពេលចេញធ្វើការគួរតែខិតខំ ១២០% កុំទៅជាមនុស្សទឹកកក។ ត្រូវចេះច្នៃប្រឌិត។ អ្វីដែលឲ្យធ្វើរាល់ថ្ងៃ ធ្វើឲ្យបានជោគជ័យ ១០០% ហើយកុំភ្លេចថែមការស្រាវជ្រាវ បង្កើតវិធីសាស្ត្រថ្មី របៀបរបបធ្វើថ្មី ឲ្យកាន់តែរីកចម្រើន មិនថាធ្វើការឲ្យគេ ឬមួយក៏ធ្វើប្រធានខ្លួនឯងទេ។

បើធ្វើប្រធានខ្លួនឯងកាន់តែត្រូវលើសហ្នឹងថែមទៀត ព្រោះយើងត្រូវការប្រកួតប្រជែង។ បើថាអ្នកវិនិយោគ អ្នករកស៊ី ត្រូវប្រកួតប្រជែងជាមួយហាងផ្សេងៗទៀត ដើម្បីបង្កើនចំណូលបន្ថែមភាពជោគជ័យ យកមកឲ្យកូនចៅរីកចម្រើន … ចុងភៅធ្វើម្ហូបមួយមានស្នាដៃពិសេស ប៉ុន្តែចុងភៅភាគច្រើននៅហាងល្អៗ ហើយអ្នកជោគជ័យគាត់តែងតែច្នៃម្ហូប។ មាន់មួយមុខ គេបង្រៀនគាត់ចេះធ្វើ ៥មុខ ក្នុង ១០ឆ្នាំគាត់ធ្វើដល់ ៨មុខ ហើយបើឈ្មោះវិញមិនបាច់ទេ កន្លែងខ្លះខ្ញុំតាមមិនទាន់។ បើកមកគោចូលភ្នំភ្លើង ទេវតាស្ទូចត្រី គាត់ច្នៃទាំងម្ហូប ច្នៃទាំងដេគ័រ។ អញ្ចឹង ខិតខំរៀនសូត្រ។ រៀនពីខ្លួនឯង ចំណុចខ្លាំងចំណុចខ្សោយ។ ១០០% បានន័យថា រឿងដដែលៗនៅតែប្រាប់ហើយប្រាប់ទៀត ធ្វើខុសហើយ ធ្វើបានជោគជ័យ ទៅមុខទៅក្រោយ ហ្នឹងហៅ ១០០% ថែម ២០% ទៀត។ ប្រកួតប្រជែង មិនថាយើងខ្លួនឯង មិនថាគេ ភាពជោគជ័យរបស់យើងផ្ទាល់ យើងកំណត់ខ្លួនឯងហើយ អត់មានអ្នកណាឲ្យទៀតទេ។ ដាក់ពិន្ទុក្នុងសាលា បាន A ឬមិន A យើងជាប់បានសញ្ញាប័ត្រដូចគ្នា ប៉ុន្តែចេញទៅក្រៅមានការប្រកួតប្រជែង។

[ចប់សេចក្តីអធិប្បាយ២]

ទី២ ដើម្បីបន្តរួមចំណែកដល់ការលើកកម្ពស់គុណភាពវិស័យអប់រំនៅកម្ពុជា ជាពិសេសចូលរួមអនុវត្តឱ្យបានជោគជ័យនូវ យុទ្ធសាស្ត្របញ្ចកោណ-ដំណាក់កាលទី ១ សម្រាប់ ការអភិវឌ្ឍ​មូលធនមនុស្ស, ខ្ញុំសូមផ្តល់អនុសាសន៍មួយចំនួន ដូចខាងក្រោម៖

ទី៣ ជ័យលាភីទាំងអស់ត្រូវបន្តអភិវឌ្ឍចំណេះដឹងជាប្រចាំ តាមរយៈការសិក្សាស្រាវជ្រាវ និង ការសិក្សាបន្ត ដើម្បីរួមចំណែកដល់ការអភិវឌ្ឍធនធានមនុស្សប្រកបដោយសក្តានុពល និង ផលិតភាពខ្ពស់ និងការកសាងពលរដ្ឋឌីជីថលនៅកម្ពុជា សម្រាប់ការទាញយកផលប្រយោជន៍ ជាអតិបរមាពីបរិវត្តកម្មឌីជីថលក៏ដូចជារួមចំណែកដល់ការកសាងម៉ូដែលកំណើន​ថ្មីកម្ពុជាដែលផ្អែកលើជំនាញបចេ្ចកវិទ្យា និង នវានុវត្តន៍។

[ចាប់ផ្តើមសេចក្តីអធិប្បាយ៣]

ឥឡូវបច្ចេកវិទ្យានេះដើរលឿន។ កាលពីជិត ១០ ឆ្នាំមុន ខ្ញុំទៅចិន។ ខ្ញុំទៅ shopping mall មួយ។ មនុស្សអត់មាននៅក្នុង mall។ ខ្ញុំសួរថា ម៉េចបានអត់មានមនុស្ស? អ្នកបកប្រែថា ឥឡូវកូនក្មេង យុវជនចិន កុម្មង់តែកាហ្វេក៏គេកុម្មង់តាមទូរស័ព្ទដែរ។ ឥឡូវនៅកម្ពុជា (មានការបញ្ជាទិញតាម App) … តិចទៀតបើកាន់តែស្ទះឡានទៀត មនុស្សលែងចង់ទៅ អញ្ចឹងបត់បែន។ ខ្ញុំឃើញការលក់ដូរខ្លះក៏បត់បែន ប៉ុន្តែត្រូវធ្វើយ៉ាងណា មានតុល្យភាព និងការជួយ។ បច្ចេកវិទ្យាឥឡូវគឺថាសេវាគេហៅអាជីវកម្មប្រភេទថ្មី E-commercial។ ឥឡូវច្បាប់ទូទាំងពិភពលោក បញ្ជាពីខ្មែរទៅអាមេរិកបញ្ជូនមក បញ្ជាពីអាមេរិកបញ្ជូនខ្មែរទៅ បញ្ជាទៅមក។ អញ្ចឹងការរៀបចំប្រែក្លាយខ្លួនជាការចាំបាច់។ អញ្ចឹងម្នាក់ៗត្រូវត្រៀម។

[ចប់សេចក្តីអធិប្បាយ៣]

ទី២ ខ្ញុំសូមលើកទឹកចិត្តឱ្យ ក្រសួងអប់រំ យុវជន និង កីឡា និង វិស័យឯកជន បន្តធ្វើការ កែទម្រង់ប្រព័ន្ធសិក្សាឱ្យកាន់តែល្អប្រសើរ អភិវឌ្ឍ និង ធ្វើបច្ចុប្បន្នកម្មនៃកម្មវិធីសិក្សា ដោយផ្តោតការយកចិត្តទុកដាក់បន្ថែមលើចំណេះដឹង និង ជំនាញដែលជាតម្រូវការក្នុងទីផ្សារការងារ និង ទិសដៅនៃ ការអភិវឌ្ឍប្រទេស រួមទាំងផ្នែកបច្ចេកវិទ្យា និង ឌីជីថល ដើម្បីបង្កើនភាពប្រកួត-ប្រជែង​កម្ពុជា។

ទី៣ ក្រសួងអប់រំ យុវជន និង កីឡា ត្រូវបន្តពង្រឹងកម្មវិធីសិក្សា និង បំផុសឱ្យក្មួយៗ សិស្សានុសិស្ស និង និស្សិតទាំងអស់ អភិវឌ្ឍចំណេះដឹងជាប់ជាប្រចាំ តាមរយៈការស្វ័យសិក្សា ការសិក្សាស្រាវជ្រាវ និង ការសិក្សាបន្ត ដើម្បីរួមចំណែកដល់ការអភិវឌ្ឍធនធានមនុស្ស ប្រកប-​ដោយ សក្តានុពល និង ផលិតភាព និង ការកសាងពលរដ្ឋឌីជីថលនៅកម្ពុជា សម្រាប់ទាញយកផលប្រយោជន៍ជាអតិបរមាពីបរិវត្តកម្មឌីជីថលក៏ដូចជារួមចំណែកដល់ការកសាងម៉ូដែលកំណើន​ថ្មីកម្ពុជាដែលផ្អែកលើជំនាញបចេ្ចកវិទ្យា និង នវានុវត្តន៍។

ទី៤. ថ្នាក់ដឹកនាំសាកលវិទ្យាល័យ និង សាស្រ្តាចារ្យ ត្រូវបន្តដើរតួនាទីនាំមុខ ជាឪពុកម្ដាយ​ទី ២ ជាមគ្គុទ្ទេសក៍ ជាទីប្រឹក្សា ជាអ្នកស្រាវជ្រាវ និង ជាអ្នកនវានុវត្តន៍ ដែលត្រូវខិតខំប្រឹងប្រែងអភិវឌ្ឍសមត្ថភាពជាប់ជាប្រចាំ ទាំងផ្នែកចំណេះដឹង វិធីសាស្ត្របង្រៀន និង ការប្រើប្រាស់ បច្ចេកវិទ្យាព័ត៌មាន ដើម្បីផ្ទេរបន្តចំណេះដឹងជាក់ស្តែងដល់និស្សិត និង រួមចំណែកដល់ការ​អភិវឌ្ឍមូលធនមនុស្សសម្រាប់កម្ពុជា, ដូចមានចង្អុលបង្ហាញក្នុង យុទ្ធសាស្ត្របញ្ចកោណ–ដំណាក់កាល ទី១។

ទី៥. សូមលើកទឹកចិត្តខ្ពស់ដល់គ្រប់សាស្ត្រាចារ្យ និង បុគ្គលិកសិក្សាទាំងអស់ បន្តអភិវឌ្ឍសមត្ថភាពជាប្រចាំ និង បង្កើនការសិក្សាស្រាវជ្រាវតាមជំនាញឯកទេសរៀងៗខ្លួន ដើម្បីលើកកម្ពស់ប្រសិទ្ធភាពក្នុងការបង្រៀន និង ផ្សារភ្ជាប់ទ្រឹស្តីទៅនឹងការអនុវត្ត និង ឧត្តមានុវត្តជាក់ស្តែង។ លទ្ធផលនៃការសិក្សាស្រាវជ្រាវអាចជាធាតុចូលដ៏សំខាន់សម្រាប់គោលនយោបាយសង្គម-សេដ្ឋកិច្ច ហើយលទ្ធផលទាំងនេះត្រូវបានលើកទឹកចិត្តឱ្យធ្វើការផ្សព្វផ្សាយឱ្យ​បាន​ទូលំ​ទូលាយ តាមរយៈការបោះពុម្ពក្នុងទស្សនាវដ្តី (Scholarly Journals) ដើម្បីលើកកម្ពស់កិត្តិសព្ទវិស័យអប់រំកម្ពុជានៅលើឆាកអន្តរ-ជាតិ។

ជាថ្មីម្តងទៀត, ខ្ញុំសូមសម្តែងនូវការកោតសរសើរ និង វាយតម្លៃខ្ពស់ចំពោះគណៈគ្រប់គ្រង បុគ្គលិក សាស្រ្តាចារ្យ ជាតិ សាស្ត្រាចារ្យបរទេស ដៃគូសហប្រតិបត្តិការជាតិ-អន្តរជាតិ និង ប្អូនៗនិស្សិតទាំងអស់ ក្នុងការចូលរួមចំណែកលើកកម្ពស់គុណភាពវិស័យអប់រំ តាមរយៈការគាំទ្រ​នានា ការបង្ហាត់បង្រៀន និង ការរៀន, ស្របតាមគោលនយោបាយកែទម្រង់របស់​ក្រសួងអប់រំយុវជននិងកីឡា ព្រមទាំងបន្តលើកស្ទួយគុណភាព វិស័យអប់រំអោយកាន់តែល្អប្រសើរថែមទៀត ដើម្បីរួមចំណែកជាមួយរាជរដ្ឋាភិបាលក្នុងការអភិវឌ្ឍមូលធន​​​​​បញ្ញាដល់យុវជនយើងសម្រាប់បន្តវេនទៅថ្ងៃអនាគត និង​ជាសសរទ្រូងដ៏រឹងមាំសម្រាប់ប្រទេសជាតិ។

[ចាប់ផ្តើមសេចក្តីអធិប្បាយ៤]

(១៧) រដ្ឋាភិបាលមិនដកថយពីគោលដៅអភិវឌ្ឍខេត្តទាំង៤ ទិសឦសាន្ត

ឯកឧត្តម លោកជំទាវ ព្រះតេជព្រះគុណ ព្រះសង្ឃគ្រប់ព្រះអង្គ។ មុននឹងបញ្ចប់ ខ្ញុំសូមបើកវង់ក្រចកតូចមួយអត់ធំទេ តូចទេ។ រឿងនេះវាពាក់ព័ន្ធទៅនឹងកង្វល់របស់យើង។ ក្នុងនាមប្រមុខរដ្ឋាភិបាល ខ្ញុំសូមយកឱកាសនេះ ដើម្បីជូន(ជ្រាបជាព័ត៌មាន)។ សង្ឃឹមថាជាប្រធានបទចុងក្រោយដែលយើងត្រូវជជែកទៅលើកិច្ចការនេះ ការបំភ្លឺកាលពីថ្ងៃទី ២០ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ២០២៤ រាជរដ្ឋាភិបាលបានប្រកាសបញ្ចប់ការចូលរួមរបស់កម្ពុជាក្នុងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការត្រីកោណអភិវឌ្ឍន៍កម្ពុជា/ឡាវ/វៀតណាម ហៅថា CLV-DTA។ កិច្ចការនេះ បានដំណើរការ ២៥ ឆ្នាំហើយ។ យើងក៏បានលើករួចហើយ។ ចង់បញ្ជាក់ថា ក្រោយពីថ្ងៃប្រកាសនោះភ្លាម មានបទិដ្ឋភាពច្រើន។ មានក្រុមមួយនោះនិយាយថា “រដ្ឋាភិបាលបរាជ័យហើយ។ រដ្ឋាភិបាលទៅមុខលែងរួចហើយ។ ត្រូវតែដូរ”។ ចង់ប្រ​កាសអីប្រកាសចុះ លើកទង់ជ័យជប់លៀងជប់ចុះ ជប់លៀងចេញលុយខ្លួនឯងទៅ ខ្ញុំមិនចេញឲ្យទេ​​។ ទៅមើលពាក្យថាឈ្នះ។ អ្នកណាអ្នកឈ្នះ។ ការសម្រេចចិត្តចេញឬមិនចេញ? រឿងនេះរឿងតូចណាស់។ ខ្ញុំធ្លាប់និយាយរួចមកហើយ គោលដៅធំនៃ CLV-DTA គឺជាអ្វី? បើសិនជាគោលដៅធំនេះត្រូវបានដកថយចាំយើងនិយាយ។ គោលដៅធំនៃ CLV-DTA គឺជាផ្នែកមួយក្នុងគោលនយោបាយអភិវឌ្ឍទិសឦសាន្តរបស់កម្ពុជា ឲ្យខេត្តរបស់យើងដែលនៅដាច់ស្រយាលជាងគេពេលនោះកាន់តែរីកលឿន ដើម្បីភ្ជាប់ជាមួយប្រទេស។ សួរថាគោលដៅនេះយើងបានដកថយឬនៅ? អត់ទេ។ រដ្ឋាភិបាលនៅតែធ្វើដដែល អភិវឌ្ឍន៍ទិសឦសាន្ត អភិវឌ្ឍន៍ខេត្តទាំង ៤ គ្រាន់តែថា ឥឡូវគម្រោងដែលជាផ្នែកមួយនេះ កន្លងទៅ ២៥ ឆ្នាំនេះ។

តាំងពីមុនមក យើងធ្វើអភិវឌ្ឍន៍ខ្លួនឯង។ មួយផ្នែកធំជាថវិកាជាតិ ហើយក៏មានកិច្ចសហប្រតិបត្តិការនេះជាកញ្ចប់តូចមួយនៅក្នុងហ្នឹងដើម្បីទាញយកធនធានមក។ កិច្ចសហប្រតិបត្តិការនេះ ពិតណាស់ ៣ប្រទេស តែអ្នកដែលចូលរួមឧបត្ថម្ភគាំទ្រ គឺអង្គការអន្តរជាតិ និងមានប្រទេសជប៉ុនជាដើម។ ម្សិលម្ង៉ៃមួយ ខ្ញុំជួបជាមួយអតីតព្រឹទ្ធសភាជប៉ុន។ គាត់ថាហេតុអ្វីកម្ពុជាដកពាក្យហ្នឹង? ជប៉ុនដឹងច្បាស់ ព្រោះជប៉ុនជាអ្នកជួយថារឿងហ្នឹងវាល្អ។ ខ្ញុំថាកុំឲ្យបារម្ភរឿងហ្នឹង។ បើជប៉ុនចង់ជួយ កម្ពុជាអត់ទាន់ទៅណាទេ ខេត្តទាំង ៤ នៅតែដាក់វិនិយោគ ត្រូវតែធ្វើដដែល ឲ្យក្រុមហ៊ុនជប៉ុនមកវិនិយោគខេត្តទាំង៤ ខ្ញុំក៏ស្វាគមន៍ដែរ … សួរថាហេតុអ្វីបានជាយើងចាំបាច់ចង់ឈ្នះចាញ់? តើគោលដៅធំនេះបានថយឬនៅ? អត់ទេ។ ផ្ទុយទៅវិញយើងកាន់តែបង្កើនការម្ចាស់ការអភិវឌ្ឍនៅក្នុងខេត្តទាំង៤ ពីឆ្នាំ ២០០៤ ដល់ឆ្នាំ ២០២៤ … នៅក្នុងតំបន់ក្របខណ្ឌ DTA នេះ រាជរដ្ឋាភិបាលយើងបានវិនិយោគថវិកាជាតិជិត ៤០០ លានដុល្លារទៅលើហ្នឹង។ ក្របខណ្ឌអភិវឌ្ឍរួម ដែលដៃគូអភិវឌ្ឍមានជប៉ុន មាន ADB មានអាមេរិក … មិនមែនថវិកាពីវៀតណាមយកមកដាក់នៅវិនិយោគនៅកម្ពុជាទេ គេធ្វើរបស់គេ។ អភិវឌ្ឍន៍តំបន់នេះ ឲ្យតែក្រសួងពាណិជ្ជកម្មបូកសរុប តាមគម្រោងជាងប៉ុន្មាន? យើងនៅក្នុងនោះ ថវិកាជាតិយើងមាន ៤១៩ គម្រោង អភិវឌ្ឍក្នុងខេត្តទាំង៤ ហើយសម្រាប់ដៃគូអភិវឌ្ឍន៍ យើងមានទាំងអាមេរិក យើងមានទាំងជប៉ុន យើងមានអង្គការច្រើនណាស់ ADB, World Bank អីគេចូលអភិវឌ្ឍន៍តំបន់នោះ។

(១៨) សំរេចការអភិវឌ្ឍ ធានាអធិបតេយ្យភាព ធានាទឹកដីមិនបាត់បង់ គឺប្រជាជនខ្មែរទាំងមូលឈ្នះ

ឥឡូវយើងនៅតែអភិវឌ្ឍដដែល គ្រាន់តែថាក្នុងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការក្របខណ្ឌ DTA អភិវឌ្ឍន៍ត្រីកោណ ៣ ប្រ​ទេសនេះ យើងឈប់។ វាអត់មានអីធំទេ។ ខ្ញុំធ្លាប់បានលើកគោលជំហរហើយៗ ខ្ញុំលើកដដែលជាចំហថា ប្រជាពលរដ្ឋយើងមាន ៣ក្រុម។ មួយក្រុមចង់ឲ្យអភិវឌ្ឍតំបន់ហ្នឹង ដែលអភិវឌ្ឍដោយខ្លួនឯង។ មួយក្រុមទៀត គាត់ចង់អភិវឌ្ឍតំបន់ហ្នឹង ត្រូវការតែអភិវឌ្ឍន៍ ប៉ុន្តែគាត់គាំទ្រថាឲ្យដៃគូចូលមកអភិវឌ្ឍទៅ យើងមិនបាច់ធ្វើម្នាក់ឯង ដើម្បីទាញធនធានខ្លះមក យើងទុកលុយជាតិរបស់យើងច្រើន យកទៅអភិវឌ្ឍកន្លែងផ្សេង។ ហើយប្រជាជនក្រុមទី៣ ដែលថាក្រុមស្ងាត់ស្ងៀម មិនបញ្ចេញគ្នាតតាំងតាមហ្វេសប៊ុក គឺថា DTA មិន DTA រឿងមួយ មិនសំ​ខាន់ទេ សំខាន់ទី១ កុំឲ្យបាត់ដី ទី២ កុំឲ្យបាត់អធិបតេយ្យភាព ទី៣ ត្រូវអភិវឌ្ឍតំបន់ហ្នឹង។ ខ្ញុំនិយាយហើយ កន្លងទៅ យើងថាកុំចង់ចាញ់ឈ្នះ … ប៉ុន្តែត្រូវមើលទាំងមូល ស្អីដែលប្រជាជនចង់បានទាំង ៣ក្រុមហ្នឹង។ ទោះបីជាអ្នកគាំទ្រការអភិវឌ្ឍតំបន់ត្រីកោណ CLV-DTA និងអ្នកមិនគាំទ្រគម្រោងនេះ សុទ្ធតែចង់បានដូចគ្នាជាមួយអ្នកទី ៣ ការពារទឹកដី ការពារអធិបតេយ្យភាព ជំរុញការអភិវឌ្ឍឲ្យច្រើនក្នុងតំបន់នេះ។

អញ្ចឹងយើងស្តាប់ប្រជាពលរដ្ឋ យើងស្តាប់មតិរួមរបស់គាត់ គឺយកគោលការណ៍ធំ។ ត្រូវធានាការពារទឹកដី ធានាអធិបតេយ្យភាព និងជំរុញការអភិវឌ្ឍនៅក្នុងខេត្តឦសាន្តឲ្យបានជាដាច់ខាត។ អញ្ចឹងរដ្ឋាភិបាលមិនបានដើរថយក្រោយទេ គ្រាន់តែវិធីសាស្ត្រយើងកែបន្តិច។ កាលមុនយើងយកក្របខណ្ឌនេះមកបន្ថែម។ រឿង ៣នេះដែលមានអន្តរជាតិជួយ។ ដូចខ្ញុំនិយាយ ជប៉ុនចាប់ផ្តើមជួយមុនគេ។ បន្ទាប់មកមាន ADB មានអាឡឺម៉ង់ មានអាមេរិក មានអីចូលក្នុងជំនួយ។​ មិនមែនជួយតែមួយផ្នែកកម្ពុជាទេ គេជួយ៣ ប្រទេស មានវៀតណាម ខ្មែរ ឡាវ យកមកអភិវឌ្ឍន៍រៀងៗ ខ្លួនតាមផែនការមេ ឯករាជ្យរបស់ខ្លួន។ ឥឡូវយើងថាដកគម្រោងហ្នឹងចេញ។ យើងនឹងធ្វើការជាមួយដៃគូក្នុងក្របខណ្ឌផ្សេង។ អញ្ចឹងប្រជាពលរដ្ឋសួរថា ឥឡូវអ្នកណាចាញ់ឈ្នះ រឿងដកមិនដក។ ខ្ញុំសុំឲ្យបងប្អូនដែលគាំទ្រការអភិវឌ្ឍមេត្តាយោគយល់ កុំឲ្យរឿងតូចមួយ ដកមិនដក វាជារឿងហ្មងសៅ។ នៅពេលដែលយើង(មាន)ផលប្រយោជន៍រួម គោលគំនិតយើងគឺបានសំរេចការអភិវឌ្ឍ ធានាអធិបតេយ្យភាព ធានាទឹកដីយើងមិនឲ្យបាត់ បូកនឹងការអភិវឌ្ឍខេត្ត­ឦសាន នេះជាគោលដៅធំ។ អញ្ចឹង បើយើងនិយាយពីខាងណាអ្នកឈ្នះ? គឺប្រជាជនខ្មែរទាំងមូល មិនថាអ្នកគាំទ្រ អ្នកមិនគាំទ្រ … ធ្វើម៉េចគឺឲ្យធានាកុំឲ្យបាត់ដី អធិបតេយ្យភាព និងការអភិវឌ្ឍ។ អញ្ចឹងជាតិខ្មែរទាំងមូលឈ្នះ។

(១៩) បន្ដការពារទឹកដី អធិបតេយ្យភាព ជំរុញការរីកចំរើន ភាពម្ចាស់ការ​ ចរចានិងបោះបង្គោល​ព្រំដែនឲ្យចប់ ដោយទទួលខុសត្រូវ និងបន្ដកសាងផ្លូវក្រវាត់ព្រំដែន

ចង់អ្នកឯងប្រកាសអបអរសាទរ នៅជប៉ុនផឹកសាកេ នៅកូរ៉េផឹក soju នៅណាធ្វើអីធ្វើទៅ បើអ្នកឯងយល់ថានឹងជាតម្លៃធំ(ដែល)អ្នកឯងត្រូវអបអរ ក៏អបអរចុះ។ ខ្ញុំមិនថាអីទេ។ ប៉ុន្ដែសំខាន់ អ្វីដែលខ្មែរទាំងអស់ត្រូវ​អបអរមិនថាអ្នកទាំងអស់សុទ្ធតែគាំទ្រទៅដល់ការថែរក្សាអធិបតេយ្យភាពទឹកដី និងការអភិវឌ្ឍប្រទេស។ អញ្ចឹង នេះ ហើយ(ដែល)ជាការឆ្លើយតប ហើយរាជរដ្ឋាភិបាលមិនថយទេ។ ប្រជាពលរដ្ឋសួរថា ចុះឥឡូវម៉េចទៅ? បើដកហើយ Trip ខ្ញុំទៅនឹង ខំចុះឈ្មោះប៉ុន្មានពាន់នាក់ហើយ ទៅអត់? ឯណាឯកឧត្តម នេត ភក្ត្រា មកអត់? បានប៉ុន្មាននាក់ហើយ? (បានទៅលេង ៥០០ នាក់ជាង)។ សួរថាខ្ញុំចុះឈ្មោះ​ហើយបានទៅលេងអត់? អត់ដែលបានទៅផង តិចលុបទៅ? អ្នកខ្លះសួរថាចុះមូលនិធិដែលរ៉ៃអង្គាសនឹងធ្វើម៉េច? ខ្ញុំសូមឆ្លើយទៅវិញ។

ចំលើយរបស់ខ្ញុំ គឺដូចកាលខ្ញុំ(ថ្លែងក្នុងឱកាសជួបជាមួយ)អាចារ្យ/ចារិនី ដែលថា ទោះមាន DTA ឬមិនមាន DTA យើងត្រូវបន្ដការងារ សំខាន់នៅក្នុងការការពារទឹកដី អធិបតេយ្យភាព និងជំរុញការរីកចំរើន ភាពម្ចាស់ការ​របស់កម្ពុជា មិនត្រឹមតែភាគឦសាន(ទេ) ក្នុងទូទាំងប្រទេសរបស់យើង។ យើងត្រូវបន្ដការងារបោះបង្គោល​ព្រំដែន ដោយចរចា និងបោះឲ្យចប់ ដោយភាពទទួលខុសត្រូវ។ យើងត្រូវបន្ដកសាងផ្លូវក្រវាត់ព្រំដែនឲ្យចប់។ ឥឡូវយើងធ្វើបាន ១៣០០ (គម)។ យើងចាប់ផ្ដើមពីទិសភូមិភាគជាមួយថៃ នៅឆ្នាំ ១៩៩៤។ យើងមានព្រំដែនជាង ២ ៦០០ គម (ដែលត្រូវធ្វើ)។ អញ្ចឹងយើងធ្វើបាន ១ ៣០០ គម ហើយ យើងនៅសល់ ១ ៣០០ គម ទៀត។ កាលពីខែកក្កដា ខ្ញុំដាក់គោលការណ៍ ១០ឆ្នាំ ថវិកាជាតិជាង ២០០លានដុល្លារ ជូនឯកឧត្តម ខ្វាន់ ស៊ាម ដើម្បីវិនិយោគលើការបង្ហើយខ្សែក្រវាត់ផ្លូវព្រំដែនទី១ របស់យើង ១ ៣០០ គមទៀត។ យើងនៅតែបន្ដធ្វើ។ រុលធ្វើ។ រហូតទៅដល់កន្លែងដែលពីមុនកូន​ខ្មែរមិនដែលទៅដល់។ កន្លែងខ្លះ ដូចកន្ទុយនាគអីហ្នឹង កូនខ្មែរភាគច្រើនមិនដែលទៅដល់ទេ។ ក្រុមភូមិសាស្ដ្រឥណ្ឌូចិន ​កន្លែងខ្លះមិនទៅដល់ផង ព្រោះអត់មានបោះបង្គោលស្រួលបួល បោះតម្រុយមួយ ក្រៅពីនឹងយើង​ជាមួយអណ្ណាម ពីត្បូងឃ្មុំឡើងទៅដល់កន្ទុយនាគអត់ដែលបោះបង្គោលទេ។ ឥឡូវយើងត្រូវបោះ ហើយធ្វើផ្លូវ ឲ្យប្រជាពលរដ្ឋទៅរស់នៅ ឲ្យវិនិយោគទៅបង្កើតនៅទីនោះ។ ដើម្បីធានាថាគ្រប់កន្លែងនៃប្រទេសរបស់យើង ​កូនខ្មែរយើងបានទៅដល់ ហើយទៅជួយការងារទឹកដី។

(២០) វិស្វកម្មអគ្គបញ្ជាការនឹងរាយការណ៍ពីការសាងសង់ផ្លូវព្រំដែន ១៣០០ គម ដែលនៅសល់

ខ្ញុំធ្លាប់ជាមេ(បញ្ជាការ)ជើងគោក។ ព្រំដែនយើងវែងណាស់។ កំលាំងកងទ័ពរបស់យើងស្ដើងណាស់ ​ហើយក៏មិនចាំបាច់ទៅធ្វើលេណដ្ឋានដែរ។ គ្មានការចាំបាច់ធ្វើរបងអីទេ។ យកប្រជាជនជារបងទៅ។ គាត់នៅហ្នឹងគាត់ថែនៅហ្នឹង។ នៅអឺរ៉ុប ឥឡូវប៉ុន្មានប្រទេសគេដកបង្គោលទាំងអស់។ ប្រជាជននៅតាមព្រំដែនស្គាល់ដីណាដីបារាំង ដីណាដីស្វីស ដីណាដីប៊ែលហ្ស៊ិក មិនចាំបាច់មានរបង។ អ្នកខ្លះរុញយកឈ្នះចាញ់រឿងធ្វើរបងមិនធ្វើរបងទៀត​។ រឿងសំខាន់បំផុតត្រូវមើលការងារធំ កុំ(មើល)រឿងតូចតាច។ អ្វីដែលសំខាន់ យើងត្រូវរួមគ្នាបន្ដទៅទៀត។ ការ​ងារធំគឺការបន្ដកសាង។ ផ្លូវព្រំដែនត្រូវតែធ្វើ។ ខ្ញុំសូមយកឱកាសនេះ ថ្លែងការអរគុណដល់ប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់ទិសទីទាំងក្នុងនិងក្រៅប្រទេស កាលពីខ្ញុំប្រកាសចែកសញ្ញាបត្រជូន ខាងមេធាវីយើងមាន ៤០ម៉ឺន នាក់ចូលរួម។ មកដល់ល្ងាចមិញ ប្រជាពលរដ្ឋចូលរួមបានដល់ ៧០ម៉ឺននាក់ជាង និងនៅបន្ដចូលរួមជាប្រចាំ។ ខ្ញុំសូមអរគុណ។ ហើយក្នុង ៧០ ម៉ឺននាក់នេះ បើនិយាយពីតំណាងគឺតំណាងរាប់លាននាក់​ ព្រោះជួនកាលមួយគ្រួសារ ៤ ទៅ ៥ នាក់។ ឪពុកចូលទៅ។ ដើម្បីចូលរួមមួយផ្នែក(ជាមួយរាជរដ្ឋាភិបាល) អ្នកខ្លះចូល ១០០ រៀល ដូចខ្ញុំនិយាយទំហំថវិកាខុសគ្នា តែតំលៃនៃការស្នេហាជាតិគឺដូចគ្នា។

ការចូលរួមផ្ទាល់ទៅលើការកសាងនូវ​អ្វីដែលជាការបារម្ភនៃយើងទាំងអស់គ្នា និងចូលរួមការពារព្រំដែន ទឹកដីរបស់យើងតាមរយៈការធ្វើផ្លូវព្រំដែននេះ ខ្ញុំសូមអរគុណ។ មកដល់ម៉ោងនេះ យើងមានថវិកាជាង ២១ លានដុល្លារ។ នៅសល់ប៉ុន្មានថ្ងៃទៀត ហើយស្អែកដូចខ្ញុំត្រូវទទួលការចូល​រួមពីសមាគមចិន។ មានប៉ុន្មានទៀតត្រូវមក។ ពីដំបូងគេថាបិទពេលណា? ដោយសារមានការចូលជាបន្ដ​បន្ទាប់ ខ្ញុំថាយើងបន្ដទុកដល់ថ្ងៃទី ៣១ ខែតុលា។ បងប្អូននៅបន្ដរាល់ថ្ងៃ។ មួយថ្ងៃរាយការណ៍ខ្ញុំ ៣ពេល។ ម្សិលមិញចូលជិត ១ពាន់នាក់ តិចក្ដីច្រើនក្ដីគាត់នៅបន្ដចូល។​ សួរថាថវិកានេះ(យកទៅ)ធ្វើអី? នៅពេលបិទបញ្ចប់(ការទទួលថវិកា)នឹងប្រកាសជាផ្លូវការជាចំហរ។ អគ្គបញ្ជាការ ឯកឧត្តម ខ្វាន់ ស៊ាម វិស្វកម្មអគ្គបញ្ជាការ ដែលគាត់ទទួលបន្ទុកធ្វើផ្លូវនេះ នឹងធ្វើការរាយការណ៍ឲ្យច្បាស់ក្នុង ១៣០០ គម ដែលនៅសល់នេះ នឹងត្រូវកំណាត់ណាមានសំណង់អី ប្រើថវិកាប៉ុន្មាន​ឲ្យបងប្អូនមើល។ ធ្វើហើយទៅមើលជាក់ស្ដែងតែម្ដង។

តម្លាភាព គណនេយ្យភាព ត្រូវតែធ្វើ ព្រោះ(ជា)ទឹកចិត្តប្រជាពលរដ្ឋត្រូវតែធ្វើ(ជូន)ឲ្យបាន។ តិចច្រើនត្រូវចូលរួម ហើយបងប្អូនបង្ហាញការចង់បានហើយ។ ខ្ញុំសូមអរគុណណាស់ ដល់ក្រុមការងារវាយឈ្មោះ មិនដឹងថាផ្នែកនឹងក្រោយពីវាយបណ្ណថ្លែងអំណគុណ ៧០ ម៉ឺនទៅមុខទៀត ឥលូវវាយបាន ៤១ ម៉ឺនហើយ បញ្ចេញតាមហ្វេសប៊ុក ដើម្បីអរគុណដល់បងប្អូន មិនថា ១០០រៀលក្តី។ ក្នុងលិខិតនេះ ប្រសិនបើមានវាយឈ្មោះខុស ទឹកប្រាក់ខុស សូមបញ្ជាក់មកភ្លាម ដើម្បីគាត់កែ ព្រោះគ្នា ៤ទៅ ១០ នាក់ វាយ ៤០ម៉ឺននាក់ ចៀសមិនផុត(ពីមានខុស)ទេ។ មនុស្សយើងមិនមែនរ៉ូបូតទេ ជួនកាលវាយខុស​ឈ្មោះ ជួនកាលខុសភេទ ឬទំហំទឹកលុយ។ ប្អូនម្នាក់នោះគាត់ថាចូល ១.២៥ ដុល្លារ ដល់វាយចេញមក ១ ដុល្លារ។ អញ្ចឹងកែភ្លាម ដើម្បីជាការថ្លែងអំណរគុណបងប្អូនជាទឹកចិត្ត។ ថ្លែងអំណរគុណជំនួសឲ្យជាតិយើងទាំងមូល ហើយផ្លូវនេះចូលរួមកសាងយូរអង្វែងការពារទឹកដីរបស់យើង ផ្ដល់លទ្ធភាពដើម្បីការអភិវឌ្ឍតាមព្រំដែនរបស់យើងនេះហើយជាការចូលរួមស្នេហាជាតិពិតប្រាកដ។

(២១) បើកច្រកពាណិជ្ជកម្ម ជាជាងបិទច្រកដាក់ទ័ព ដោះមីនតាមបណ្ដោយព្រំដែន ជាជាងដាក់មីន យកឡានស្ទូចធ្វើសំណង់ខ្ពស់ ជាជាងយកកាំភ្លើងធំតម្រង់ដាក់គ្នា

ពាក្យថាជាតិនិយមជាកិច្ចការល្អ ប៉ុន្ដែកុំជាតិនិយមជ្រុល ដែលអាចក្លាយជាជ្រុលនិយម។ អញ្ចឹង បងប្អូនដែលមានកង្វល់រឿងទឹកដី ថាគាំទ្រឬមិនគាំទ្រ DTAទេ បងប្អូនសប្បាយចិត្តណាស់ទៅហើយ។ ការធានាការចូលរួមម្ចាស់ការ គ្មានការចាញ់ឈ្នះនោះទេ។ បងប្អូនមួយចំនួនតូចណាស់ដែលគាត់​យកឱកាសនេះទៅរុញជ្រុល រហូតដល់យើងចង់មានព្រឹត្ដិការណ៍ ១៨ សីហា។ បើយើងទប់មិនបានទេ ម៉ោងនេះមិនដឹងដល់ណាទេ ប្រហែលបែកបាក់គ្នាកាន់តែខ្លាំង។ ស្នេហាជាតិ ការពារជាតិ ការពារសាមគ្គី ឯកភាពជាតិ ការបាត់បង់ទឹកដីមិនមែនការបាត់បង់ដោយសាររឿងបោះបង្គោលតែមួយទេ តែបាត់ធំជាងគេបំផុតគឺ​ការបែកបាក់ផ្ទៃក្នុង។ ពីដើមឡើយ តាំងពី ១០០០ ឆ្នាំមុន យើងមិនដែលបានបោះបង្គោលឯណា តែ(យើងទឹកដី)បាត់ ដោយសារ​យើងកាប់ចាក់គ្នាផ្ទៃក្នុង រឿងតែប៉ុណ្ណឹង។ មិនបាត់តែដីទេ សូម្បីតែរូបសំណាក ឥលូវយើងដើរប្រមូលមកបណ្ដើរៗ។ ព្រលឹងដូនតាយើង រាប់ពាន់ឆ្នាំដែលបាត់កូនចៅរវល់តែកាប់គ្នា មិនមានអ្នកការពារ ហើយកន្លែងខ្លះ ត្រូវកូនចៅយកព្រលឹងដូនតាទៅលក់ដើម្បីយកលុយទិញគ្រាប់មកបាញ់គ្នាទៀត។ ឥឡូវត្រឡប់មកវិញហើយ។

យើងចប់(សង្គ្រាម)ហើយ។​ រួមគ្នាថែរក្សាការពារទៅ។ កុំឲ្យបែកបាក់សាមគ្គីឯកភាពជាតិ។ ទស្សនៈកង្វល់ពីទឹកដី អធិបតេយ្យភាពជាតិ អនាគតជាតិជាសិទ្ធិ និងកាតព្វកិច្ចប្រជាជនខ្មែរគ្រប់រូប មិនថាអ្នកគាំទ្រ មិនគាំទ្រDTA ទេ។រាជរដ្ឋាភិបាលត្រូវឆ្លើយ ត្រូវអនុវត្ដគោលការណ៍ ផែនការដើម្បីដោះស្រាយកង្វល់ ត្រូវជម្រុញការបោះបង្គោលព្រំដែន ការធ្វើផ្លូវព្រំដែន ការអភិវឌ្ឍតំបន់ព្រំដែនគ្រប់ទាំងអស់ដើម្បីប្រែក្លាយព្រំដែនជាព្រំដែនសាមគ្គី សហប្រតិបត្ដិការជាមួយប្រទេសជិតខាង ប្រជាជនជារបង នោះហើយជាគោលដៅរបស់យើង។ ជំរុញការអភិវឌ្ឍ ការបើកច្រកពាណិជ្ជកម្ម ជាជាងបិទច្រកដាក់ទ័ព។ ដោះមីនតាមបណ្ដោយព្រំដែន ជាជាងដាក់មីនថែម យកឡានស្ទូចដើម្បីធ្វើសំណង់ខ្ពស់ ជាជាងយកកាំភ្លើងធំដើម្បីបាញ់គ្នា។

រក្សាឲ្យបានសន្ដិភាព ការឈប់កាប់ចាក់គ្នា។ (សង្គ្រាម)ងាយផ្ទុះ ប៉ុន្ដែទម្រាំរក្សាបានសូមរួមគ្នា(ថែរក្សា) ដែលខ្ញុំថាគេធ្លាប់តែថាខ្មែរមួយចំអិនកំពឹស ទំនាយគេថាអញ្ចឹង។ ខ្ញុំថាមួយចំអិន (ឬអត់) អាស្រ័យលើ​ប្រជាពលរដ្ឋរបស់យើងទេ។ បើកំពឹសនឹងធ្វើពីដែក ធ្វើយ៉ាងណាក៏មិនឆ្អិនដែរ។ សន្ដិភាពនៅតែរឹងមាំ ដរាបណាប្រជាពលរដ្ឋរបស់យើងរក្សាសាមគ្គីឯកភាពជាតិ មានអីយោគយល់គ្នា ដោះស្រាយរួមគ្នាបន្ដទៅទៀត គ្មានការល្អឥតខ្ចោះ នោះទេ … សូមកុំដុតឲ្យខ្លោច រោចឲ្យឆៅ កុំប្រើប្រាស់សិទ្ធិលើសព្រំដែនដែលនាំគេរាប់​ម៉ឺនរាប់ពាន់នាក់ទៅមានបញ្ហា ដោយសារទស្សនៈ(ជ្រុលនិយម)របស់បងប្អូនមួយចំនួនតូច។

(២២) បន្តដំណើរទស្សនកិច្ចតាមព្រំដែននិងខេត្តភាគឦសាន

ទី២ ដំណើរទស្សនកិច្ច ខ្ញុំសូមបញ្ជាក់ថានៅតែធ្វើដដែល យើងមាន ៣ខ្សែ។ មួយខ្សែយើងទៅវិលល្ងាច ក្រចេះ មណ្ឌលគិរី។ ពីរខ្សែទៀតយើងរត់ទៅសំរាកមួយយប់នៅស្ទឹងត្រែង ទៅមណ្ឌលគិរី រតនគិរី និងមួយទៀតទៅក្រ​ចេះ​ មណ្ឌលគិរីសំរាកមួយយប់ ដើម្បីបងប្អូនបានទៅមើល(ព្រំដែន)។ អ៊ំៗជាច្រើនបានទៅមើល។ សួរថាអាហ្នឹងបើយើង​ដកចេញពី DTA ហើយ តើយើងទៅធ្វើអីទៀត? កម្មវិធីនឹងមិនមែនធ្វើដើម្បី DTA ឯណា។ កម្មវិធីនេះដើម្បីឲ្យប្រជាពលរដ្ឋរបស់យើងបានទៅឃើញការអភិវឌ្ឍជាក់ស្ដែងដែលមានភាពកក់ក្ដៅ ហើយក៏ជួយឲ្យអ្នកកណ្ដាល និងអ្នកផ្សេងទៀតទៅស្គាលខេត្តឦសាន។ បងប្អូនខ្លះគាត់មិនមានលទ្ធភាព ហើយខ្ញុំឃើញក្រៅពីកម្មវិធីដែលយើងរៀបនេះ មានមន្ដ្រីរាជការ ក្រសួងស្ថាប័នគាត់រៀបកម្មវិធី ស្នើសុំតែមគ្គុទេសរបស់យើង។

ថ្ងៃមុនគណៈមេធាវីថារៀបចំទៅលេងទៀត។ មានស្អីខុស។ ប្រជាជនខ្មែរ ទេសចរក្នុងស្រុក ជាពិសេសស្គាល់ខេត្តរបស់យើង ទៅមើលតាមព្រំដែនរបស់យើងថាតើផ្លូវព្រំដែន បង្គោលព្រំដែន ធ្វើបែបនឹងហើយត្រូវការរបងទៀតអត់។ ទៅសួរអ្នកនៅនឹងមើល … មិនថាតែកងកំលាំងប្រដាប់អាវុធតែប្រជាជនដែលរស់នៅទីនោះឲ្យបានស្គាល់(ខេត្ត) និងឃើញការអភិវឌ្ឍ ជាពិសេសរួមគ្នាទៅ។ ការទៅលេងរបស់បងប្អូនក៏ជួយទៅដល់សេដ្ឋកិច្ចផងដែរ។ អញ្ចឹងបានថារួមគ្នាអភិវឌ្ឍទិសដៅតែមួយទេ។ ខែភ្ជុំនេះ សាលារាជធានីភ្នំពេញរៀបចំ(ឡានក្រុង) ៥៦ គ្រឿង សំរាប់ដឹកទៅលេងខេត្តទាំង ៤នោះ។ អញ្ចឹង អញ្ជើញបងប្អូនទៅលេង។ បើថាឥលូវលុយ​កំពុងតែខើចហើយមិនបាច់ចាយលើថ្លៃឡានទេ ជិះទៅលេងតែម្ដងហ្វ្រី។ ទៅលេងបឹងយក្សឡោម ទឹកជ្រោះប៊ូស្រា​ លេងភ្នំណាមលាវ ស្នួល។ ទឹកដីយើងតើ។

ខាងទេសចរណ៍កុំគិតតែទេសច​រណ៍ខាងក្រៅស្រុក ទេសចរក្នុងស្រុកច្រើនណាស់។ បងប្អូនក៏ត្រូវការដើរកំសាន្ដដែរ។ ឥលូវទៅទិសសមុទ្រច្រើន ទៅទិសភ្នំ ប្រទេសរបស់យើងតើ។ មួយវឹកកូវីដ-19ននេះ មានអ្នកស្គាល់​កម្ពុជាច្រើន ពីមុនកូវីដ-19 យន្ដហោះចេញទៅក្រៅហើយ ទៅលេងនៅក្រៅ អត់បានដើរក្នុងស្រុកទេ។ ដល់កូវីដ-19 គេបិទគាត់ដើរលេងនៅក្នុងស្រុក ស្គាល់អូតែលផ្កាយ ១ ពាន់ ស្គាល់ស្ពានទន្លេសេកុង កោះញ៉ែក ព្រោះទៅតភ្ជាប់រហូតដែលពីមុនយើងមិនគិត ល្បាក់តាមព្រំដែនយើងត្រូវធ្វើ។ Tour group គិតមើល បើមានផលិតផលសំរាប់អ្នករ៉ឺត្រែត ដាក់មួយជុំប្រទេស។ គេមាន Cruise គេជិះកប៉ាលអ្នករ៉ឺត្រែត គេជិះមួយអាទិត្យអីអញ្ចឹង ទៅដើរមើលសមុទ្រ។ យើងដើរមើលជុំវិញប្រទេស ដាក់(កម្មវិធី)នឹងមួយ។ អញ្ចឹងការទស្សនកិច្ចនេះដើម្បឲ្យខ្មែរស្គាល់កម្ពុជា ឲ្យបានច្រើន ។

(២៣) ការបោះបង្គោលព្រំដែនធ្វើឡើងដោយក្រុមភូមិសាស្ដ្រឥណ្ឌូចិន និងវិស្វកម្មអគ្គបញ្ជាការ

យើងមានមោទនភាពដែលកំលាំងវិស្វរកម្ម​ក្នុងអាណត្ដិនេះ និងរដ្ឋលេខាធិការព្រំដែន មន្ដ្រីព្រំដែនរបស់យើង (បានធ្វើកិច្ចការ ដោយ) ខ្ញុំតែងតែប្រាប់ទៅវិស្វរកម្មថា ស្រុកខ្មែរមានតែពីរទេ ដែលបោះបង្គោលព្រំដែនទី១ គឺក្រុមភូមិសាស្ដ្រឥណ្ឌូចិន ទី២ គឺវិស្វរកម្មអគ្គបញ្ជាការ។ យើងមិនដែលបោះបង្គោលពីមុនទេ។ អញ្ចឹងភូមិសាស្ដ្រឥណ្ឌូចិនបោះខ្លះពីតាកែវទៅដល់កំពង់ចាម និងកន្លែងខ្លះយើងបោះឡើងវិញ យើងបោះថ្មីជាប្រវត្ដិសាស្ដ្រ។ ពុះពារខ្លាំងណាស់។ បងប្អូន គាត់ពុះពារខ្លាំងណាស់សុទ្ធតែមីនសុទ្ធតែអី។ ថ្ងៃមុនខំប្រឹងធ្វើស្រាប់តែមាន​អ្នកនៅក្រៅប្រទេសអង្គុយតែនៅក្នុងម៉ាស៊ីនត្រជាក់ថា ស្អីគេធ្វើតែប៉ុណ្ណឹងវេទនា។ ខ្ញុំថា បានតែហៅគាត់មកជិះជាមួយវិស្វកម្មមួយថ្ងៃចូលទៅក្នុងតំបន់កន្ទុយនាគ។ វាជ្រៅណាស់ អាយកូមហៅមិនចេញផង។ ត្រូវពុះចូលទៅក្នុង ហើយត្រង់ហ្នឹង ពីដើមផ្លូវហ្នឹងគេទំលាក់គ្រាប់បែកកាលពីជំនាន់វាយគ្នា។ នៅសល់គ្រាប់បែកច្រើនណាស់។

សល់ B៥២ ច្រើន។ បងប្អូនណាស្គាល់ …​ អត់បានទេណា នៅក្នុងទន្លេមេគង្គយើង ទន្លេបាសាក់ ជាពិសេសនៅអ្នកលឿងសំបូរណាស់ នៅសល់ច្រើនរាប់តោននៅហ្នឹង។ លិចកប៉ាល់គ្រាប់អីនៅហ្នឹង។ អញ្ចឹងកំពុងតែស្រាវកាយឡើងវិញច្រើន … យើងនឹងពុះពារធ្វើ។ អញ្ចឹងការទៅទស្សនកិច្ចនេះ គឺដើម្បីឲ្យប្រជាពលរដ្ឋយើងស្គាល់ ហើយឃើញជាក់ស្តែង ហើយលើកទឹកចិត្តដល់កម្លាំងវិស្វកម្មយើងដែលគាត់ខំប្រឹងធ្វើ។ កូនខ្មែរដូចគ្នាទេ ការពារទឹកដី ស្រលាញ់ទឹកដីដូចគ្នាទេ។ អញ្ចឹងកុំឲ្យមានទំនាស់ យើងមើលផលប្រយោជន៍រួម គោលដៅរួមគឺធំ ការពារទឹកដី ការពារអធិបតេយ្យភាព ការពារការអភិវឌ្ឍ។ អញ្ចឹងអារឿងតូចតាច DTA ឬមិន DTA ជារឿងបន្ទាប់បន្សំ … សំខាន់ខ្មែរយើងឈ្នះ កូនខ្មែរ ទឹកដីខ្មែរកាន់តែរឹងមាំ អភិវឌ្ឍគ្រប់កន្លែងកាន់តែប្រសើរ នេះជាគោលដៅធំ ហើយគោលដៅធំនៃរដ្ឋាភិបាលមិនបានបោះបង់ទេ ហើយថែមទាំងមានការគាំទ្រចូលរួមពីប្រជាពលរដ្ឋទូទាំងប្រទេសនិងក្រៅប្រទេសទៀត … នេះហើយគឺជោគជ័យ។

ចង់ស្រែកថារដ្ឋាភិបាល ហ៊ុន ម៉ាណែត បរាជ័យហើយ ដួលហើយ ចប់ហើយ ក៏ជប់លាងចុះ ចេញលុយខ្លួនឯងទៅ តែសម្រាប់កម្ពុជា នៅតែធ្វើកញ្ចប់ជំរុញសេដ្ឋកិច្ច វិនិយោគឆ្នាំ ២០២៥ នៅទិសឦសាន។ រដ្ឋាភិបាលនៅតែដាក់ចេញការវិនិយោគឲ្យខ្លាំងនៅទិសនោះ សម្រាប់ឆ្នាំ ២០២៥-២០២៥ តទៅទៀត។ អត់ថយទេ។ អញ្ចឹងបើបងប្អូនអ្នកខ្លះថារដ្ឋាភិបាលបរាជ័យហើយ ក៏យើងនៅតែបន្តធ្វើ ហើយបងប្អូនទុកចិត្តចុះ ខ្ញុំធ្លាប់ប្រកាសហើយៗ យើងនៅតែធ្វើ។ មានឬគ្មាន DTA វាអត់សំខាន់។ សំខាន់ការប្តេជ្ញាចិត្តបន្តអភិវឌ្ឍនៅតំបន់នោះ ការពារទឹកដី ការ​ពារអធិបតេយ្យភាពរបស់កម្ពុជាសម្រាប់កូនខ្មែររាប់រយឆ្នាំតទៅទៀត។ រដ្ឋាភិបាលនៅតែបន្តធ្វើអត់ថយក្រោយទេ។

(២៤) ពលរដ្ឋខ្មែររួមគ្នា និងរួមជាមួយនឹងដៃគូផ្សេងៗ អភិវឌ្ឍតំបន់ភូមិភាគឦសាន តាមលទ្ធភាពធ្វើទៅបាន

មានអ្នកចេញមកថា ដកទាំង CLMV គឺថែម M មួយទៀត។ ខ្ញុំពិបាកនិយាយ។ ឥឡូវនិស្សិតទាំងអស់ យើងធ្វើការសន្និដ្ឋានផ្អែកលើការស្រាវជ្រាវច្បាស់លាស់ កុំថែម M មក។ ត្រូវដឹងថាហ្នឹងជាស្អី។ តើហ្នឹងវាយ៉ាងម៉េច? CLMV នេះវាតាំងពីឆ្នាំ ២០០០ មក វាក្បែរ ២៥ ឆ្នាំហើយ។ CLMV គឺ Cambodia, Lao, Myanmar និង Vietnam គឺជាយន្តការក្របខណ្ឌអាស៊ាន។ ពេលដែលប្រទេសខ្មែរ ប្រទេសភូមាដែលហៅថា(Myanmar) ប្រទេសវៀតណាម ឡាវ ចូលអាស៊ានគេហៅថាប្រទេសអាស៊ានថ្មី ៤ ប្រទេស អាស៊ានមាន ១០ ហើយ ៤ ប្រទេសនេះសេដ្ឋកិច្ចក្រោយគេ ដើរក្រោយគេ ខ្សោយជាងគេ ពេលឆ្នាំ ២០០០ អញ្ចឹងពេលដែលចូលប្រទេសអាស៊ាន ៦ ដែលមានជីវភាពខ្ពស់ព្រួយបារម្ភអំពីគម្លាត។ ដៃគូ ១០ នាក់ ៤ នាក់ខ្សោយ ៦ នាក់ខ្លាំង ដាក់ផែនការទៅរួមម៉េចកើត។ តែដាក់ផែនការយកស្របតាមកម្រិតអ្នកទាប ហើយអ្នកនៅមុខយឺត ឬមួយក៏ដាក់តាមអ្នកលឿនអ្នកក្រោយរត់មិនទាន់ អញ្ចឹងមានតែបង្កើត​ប្លុកហ្នឹង CLMV គេហៅថាប្លុក ហើយនេះគឺការសម្រេចចិត្តរបស់ប្រមុខអាស៊ានទាំង ១០ ប្រទេសនៅឆ្នាំ ២០០០ ដើម្បីបង្កើតយន្តការនេះ ដើម្បីអាស៊ានប្រទេសអ្នកមាន ៦មកជួយប្រទេសអ្នកមិនទាន់មាន៤ ឲ្យកើនបានលឿន ដើម្បីឲ្យអាស៊ានសមាហរណកម្មមានភាពជោគជ័យ។

មិនខុសអង្កាលអឺរ៉ុប EU បញ្ចូលគ្នាទេ Allemand ខាងលិចខាងកើតបញ្ចូលគ្នា ស្រដៀងគ្នា។ ធ្វើអញ្ចឹងដែរ។ គេខ្លាចគម្លាតខ្លាំង អញ្ចឹងគេមានកញ្ចប់សម្រាប់ជួយគ្នាឲ្យកើនឡើង។ អត់មានបាត់បង់ទៅណាទេ។ អញ្ចឹងបានថាអ្នកដែលនិយាយហ្នឹង ខ្ញុំតាមមិនទាន់។ សរសើរគាត់ដែរ អ្នកជ្រុលមួយចំនួនតូចគាត់ក្រឡុកឡើងវិល។ រឿងនេះខ្ញុំពន្យល់ CLMV ហ្នឹងជាយន្តការរបស់អាស៊ាន AMEC អាស៊ានដូចគ្នាទេ ១០ ប្រទេសយើងចូល បន្តិចទៀតថែម Timor-Leste មួយទៀត។ ឥឡូវគាត់ជាអ្នកសង្កេតការ សង្ឃឹមថាឆ្នាំក្រោយអាចចូលបាន ឬមួយក្នុងពេលឆាប់ៗ អញ្ចឹងអាស៊ាននឹងឡើង ១១ ។ សួរថាប្រទេសទាំងអស់បាត់អធិបតេយ្យភាពឬទេ? កាន់តែរឹងមាំរៀងៗ ខ្លួន។ CLMV នេះគ្មានអ្វីគ្រោះថ្នាក់ វាមិនខុសអំពីកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ CLV DTA ទេ … ២៥ ឆ្នាំហើយមិនបាត់ទៅណាទេ ប៉ុន្តែដើម្បីកុំឲ្យវាសៅហ្មងអារឿងកំប៉ិកកំប៉ុកនៅមន្ទិលហ្មងសៅហ្នឹង។ ជាពិសេស អ្នកមួយចំនួនដែលស្រែកនៅក្រៅប្រទេសនោះ “ជយោដួលហើយ ប៉ុន្តែខ្លួនឯងកំពុងបាត់គ្រាប់នៅសល់តែកាំភ្លើង។

កាលមុនយករឿងហ្នឹងដុតប្រជាពលរដ្ឋដែលបងប្អូនភាគច្រើននៅក្នុងចំណោមអ្នកដែលបារម្ភមិនទាន់ទុកចិត្តពីរឿង DTA នេះ។ បងប្អូនមាន ៣ ក្រុម។ ក្រុមទី ១ គឺអ្នកមិនទាន់ទុកចិត្ត DTA CLV ក្រុមទី ២ អ្នកទុកចិត្តឲ្យចូលរួម ក្រុមទី ៣ អត់ជឿ។ អញ្ចឹងនៅក្នុងចំណោមក្រុមទី១ ហ្នឹង មានអ្នកបំផុសជាប្រចាំ។ ដាវអ្នកឯងយកមកចាក់ ដើម្បីឲ្យអ្នកផ្សេងៗបារម្ភរហូត។ ឥឡូវហ្នឹងអ្នកឯងអស់ដាវហ្នឹងហើយ។ អញ្ចឹងទៅជប់លាង ផឹកចុះ Soju ហ្នឹង ប៉ុន្តែប្រហែលប្រយ័ត្នក្រោយ​ពីអបអរសាទរ គេថាផឹកកើតទុក្ខ ព្រោះអត់គ្រាប់ដើម្បីបាញ់រាជរដ្ឋាភិបាល។ អស់គ្រាប់ដើម្បីចាក់បំផុសប្រជាជនឲ្យព្រួយបារម្ភ។ ឥឡូវប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទូទាំងប្រទេសមូលគ្នា ឯកភាពគ្នា។ ឥឡូវកុំឲ្យវាហ្មងសៅអារឿង DTA ហ្នឹង តែរួមគ្នាទៅអភិវឌ្ឍខ្លួនឯងរួមជាមួយនឹងដៃគូផ្សេងៗតែធ្វើតាមលទ្ធភាពធ្វើទៅបានទៅ។ ឥឡូវអស់កង្វល់ ខ្មែររួមគ្នា ឯកភាពគ្នា អស់រឿងតូចតាចហ្នឹង អញ្ចឹងគឺឯកភាពគ្នា …។

(២៥) ប្រទេសណាក៏មានសិទ្ធិនៅក្នុងការដកពីគម្រោង CLV ដែរ គ្រាន់តែជូនដំណឹងទៅភាគីផ្សេងទៀតតាមមធ្យោបាយការទូត ៦ ខែមុន

ឥឡូវខំបង្វិលមក CLMV ហើយអ្នកខ្លះថាយើងដកចេញពី CLV នេះត្រូវបង់លុយឲ្យគេរាប់ពាន់លាន។ អត់មានទេ។ ខ្ញុំមើលម្សិលមិញ មានម្នាក់ចេញមក ដាក់បទកម្សត់តាម TikTok។ ខ្ញុំមើលចង់ស្រក់ទឹកភ្នែក គ្រាន់តែឮបទ ប៉ុន្តែអ្វីដែលគាត់និយាយគឺ រដ្ឋាភិបាលមិនហ៊ានដកពី CLV ទេ ត្រូវតែបង់លុយ សងលុយគេ។ តាម MOU ប្រ​ទេស ៣នេះ អ្នកណាក៏មានសិទ្ធិនៅក្នុងការដក(បេក្ខភាព) គ្រាន់តែជូនដំណឹងទៅភាគីផ្សេងទៀតតាមមធ្យោបាយការទូត ៦ខែមុន។ ថ្ងៃ ២០ (កញ្ញា កន្លងមក)នេះ យើងបានជូនដំណឹង ហើយក្រសួងការបរទេសបានជូនដំណឹងទៅវៀតណាមនិងឡាវ។ ក្រសួងការបរទេសបានឲ្យដឹងថា កម្ពុជាសម្រេចដោយយល់ថា ២៥ ឆ្នាំបានអភិវឌ្ឍច្រើន ហើយគិតថាយើងអាចធ្វើរៀងខ្លួន។ យើងបញ្ចប់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការនេះ ដោយគ្មានជំពាក់អ្នកណាមួយរៀលទេ។ ជាសិទ្ធិរបស់យើង អញ្ចឹងបងប្អូនអត់មានសិទ្ធិជំពាក់អ្នកណាទេ។

សម្តេចតេជោលោកបង្ហោះថ្ងៃមុន​ ប្រហែលជាគេច្រឡំរឿងលុបដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច។ សម្បទានសេដ្ឋកិច្ចនេះយើងមានច្បាប់អន្តោប្រវេសន៍ ច្បាប់ការងារ ដែលត្រូវពង្រឹងខ្លាំងទៀត។ ប៉ុន្តែមិនប្រកាន់ថាប្រទេសណាជាប្រ​ទេសណាទេ ដីនៅជាដីខ្មែរ សិទ្ធិអ្នកឯងចូលបង់វិភាគទាន បង្កើតការងារ តែគ្មានសិទ្ធិយកទៅណាទេ។ អង្គការអន្តរជាតិពិភពលោក យើងមិនរើសអើងទេ មិនថាក្រុមហ៊ុននេះរបស់វៀតណាម របស់ចិន របស់អាមេរិករបស់អី យើងមានកុងត្រាមួយ។ យើងអនុវត្តធានាអធិបតេយ្យភាពតាមអនុវត្តច្បាប់ខ្មែរ គ្មានយកច្បាប់ប្រទេសណា​យកមកដាក់ទេ។ យើងពង្រឹងកិច្ចការទាំងអស់នេះ។ ប្រហែលរឿងហ្នឹងគេយកមកថា អារឿងសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចទៅជារឿងដកចេញពី CLV កិច្ចសហប្រតិបត្តិរវាងប្រទេសនិងប្រទេស។ ក្របខណ្ឌទាំងមូលនៅតែធ្វើ អត់មានថយទេ។ វាមិនអាចប្រទេសមួយមិនអាចប្រទាក់ក្រឡាជាមួយអ្នកជិតខាង ឬបិទប្រទេសទេ … យើងមិនអាចបិទរបងប្រទេសទេ។ ប្រជាពលរដ្ឋយើងរស់នៅព្រំដែន មិនអាចមិនឲ្យប្រជាពលរដ្ឋយើងមានទំនាក់ទំនងជាមួយនឹងប្រទេសជិតខាង លក់របស់បន្តិចបន្តួចទៅវិញទៅមកនោះទេ។

អ្វីជាគោលការណ៍ច្បាប់ប្រទេសនីមួយៗត្រូវតែគោរព អធិបតេយ្យភាពប្រទេសនីមួយៗ ត្រូវតែគោរព។ ប្រទេសជិតខាងចូលមកក្នុងស្រុក ត្រូវតែគោរពច្បាប់យើង។ យើងចូលទៅប្រទេសគេគោរពច្បាប់គេ។ កិច្ចព្រមព្រៀងផ្សេងៗ គេគ្មានកាត់ទេ។ វាមិនខុសកម្ពុជា ជាមួយនឹងថៃ កម្ពុជាជាមួយនឹងសិង្ហបុរី កម្ពុជាជាមួយនឹងម៉ាឡេស៊ីទេ។ ប្រទេសទាំងអស់នោះក៏មានកិច្ចការដូចគ្នា។ ប្រទេសខ្លះក៏គេមានបញ្ហាព្រំដែន ម៉ាឡេស៊ី និងថៃក៏ដូចគ្នា នៅតែទំនាក់ទំនងធ្វើការជាមួយគ្នា។ អញ្ចឹងបើមានការសួរថា បើដកចេញពី DTA ហ្នឹងយើងផ្តាច់ទំនាក់ទំនងទាំងអស់ជាមួយនឹងវៀតណាម និងឡាវឬ? ថាអត់ទេ។ ក្របខណ្ឌនិស្សិតរបស់យើង ១ ពាន់នាក់ជាងរៀននៅវៀតណាមរាល់ថ្ងៃទាំងទាហាន ទាំងស៊ីវិល វៀតណាមក៏រៀននៅយើង ឡាវក៏រៀននៅយើង ថ្ងៃនេះទទួលសញ្ញាបត្រយើងក៏មាននិស្សិតនៅឡាវដែរ។ យើងក៏មាននិស្សិតនៅសិង្ហបុរី។ សិង្ហបុរីក៏បញ្ជូននិស្សិតមករៀននៅយើង។ វាអត់មានអីខុសទេ …។

យើងបារម្ភទំនាក់ទំនងប្រទេសដូចតែបងប្អូនយើងអញ្ចឹង។ សួរថាយើងម្នាក់ៗ ប្រាកដទេថាមិត្តភក្តិយើងស្មោះជាមួយយើង? បងប្អូនយើងបង្កើតស្មោះជាមួយនឹងយើងគ្រប់កាលៈទេសៈ ? អត់ទេ។ មែនទេ? ខ្ញុំមិនមែនថានិយាយអញ្ចឹងចាក់ចុចឲ្យបែកគ្នាទេណា ពេលខ្លះក៏មានដែរ ប៉ុន្តែសួរថាតើត្រូវខ្លាចឈប់ទំនាក់ទំនងជាមួយគាត់ទេ។ វាអត់សំខាន់គេគិតយ៉ាងម៉េចរឿងរបស់គេ ប៉ុន្តែសំខាន់រឿងខ្លួនយើង យើងរស់ខ្លួនឯង យើងខ្លាំងខ្លួនឯងគេចង់គិតយ៉ាងម៉េចរឿងរបស់គេប៉ុន្តែ យើងនៅតែជាយើង។

កម្ពុជាដូចគ្នា។ រឿងទំនាក់ទំនងជាមួយនឹងបណ្តាប្រទេសផ្សេងៗលើសកលលោក គេគិតអីរឿងរបស់គេ។ ល្ងាច​មិញ ប្រទេសជាច្រើននៅលើពិភពលោក ក្នុងមួយអាទិត្យចង់ ១០ ទៅ ២០ ប្រទេសហើយ សូមឲ្យយើងគាំទ្រជំហរគេនៅអង្គការសហប្រជាជាតិ គាំទ្រគំនិតផ្តួចផ្តើមគេ។ រឿងគេចង់ឲ្យយើងគាំទ្ររឿងរបស់គេ ប៉ុន្តែយើងមើលបើវាផ្ទុយពីគោលនយោបាយរបស់យើងៗ មិនគាំទ្រ។ តែបើគោលជំហរត្រូវជាមួយយើង យើងគាំទ្រ។ ហ្នឹងជាសិទ្ធិរបស់យើងទៅវិញទៅមក។ អញ្ចឹង យើងត្រូវតែទំនាក់ទំនងសំខាន់ពង្រឹងខ្លួនឯង ច្បាស់ខ្លួនឯង ហើយផ្តើមចេញធំបំផុតគឺសាមគ្គីឯកភាពជាតិ មិនត្រូវឲ្យមានការបែកបាក់ មានលើសខ្វះយោគយល់គ្នា សាមគ្គីគ្នា តទៅទៀត នេះគឺជាកិច្ចការសំខាន់។ ការបញ្ចេញមតិខ្វែងគំនិតគ្នារឿងមួយតែកុំឈានទៅដល់ការធ្វើសកម្មភាពនាំឲ្យបែកបាក់ អស្ថេរភាព បញ្ហាផ្សេងៗ វាអត់សប្បាយទេ។

កាលពីថ្ងៃ ១៧ សីហា ឪពុកម្តាយហៅកូនចេញពីរោងចក្រទៅផ្ទះសិនប្រយ័ត្នថ្ងៃ ១៨ មើលទៅដឹងថាមិនស្រួលឃើញមកសុទ្ធតែគ្រាប់បែក សុទ្ធតែអីព្យាយាមដាច់ខាតស៊ូស្លាប់អីអញ្ចេះអញ្ចុះ។ កូនអើយមកផ្ទះសិន។ មិនខ្វះទេ។ ជាពិសេសចាស់ៗ ដែលគាត់ធ្លាប់ឆ្លងកាត់ មកសិនមកកូនអើយ ការងាររកបានក្រោយទេ ប៉ុន្តែអត់ស្រួលទេ។ អញ្ចឹងកុំឲ្យភាពភ័យខ្លាចបែបនេះកើតឡើង។ ការងារទាំងអស់នេះខ្ញុំធ្លាប់លើក ហើយខ្ញុំសុំប្រជាពលរដ្ឋទាំងអស់ធ្វើការស្រាវជ្រាវពិចារណាវាយតម្លៃឲ្យបានច្បាស់។ កាលមុនថា ប្តីប្រពន្ធគេឈ្លោះគ្នា ក៏ហ្វេនៗឈ្លោះគ្នាដែរ។ ដួង ឆាយទៅ ជួនកាល ជីងចក់ ទៅ។ យូរៗ ចាប់ផ្តើមទាំងប្តីប្រពន្ធហ្វេនៗ ទៅជល់គ្នា រវាងអ្នកលក់កញ្ចក់ ហើយទិញកញ្ចក់ រវាងអីអញ្ចឹងទៅ។

(២៦) Gumball 3000 ទៅដល់ម៉ាឡេស៊ីហើយ មិនគួរបើនៅតតាំងគ្នាតាមបណ្តាញសង្គមទៀតទេ

យើងបញ្ចេញមតិចុះ ប៉ុន្តែកុំទៅដល់ឈ្លោះគ្នា។ យូរៗ ឃើញថាហ្វេនៗឈ្លោះគ្នាគ្រប់ប្រធានបទ វាវិលមុខដែរណា។ ខ្ញុំមិនចេញមតិរឿងអីទេ ប៉ុន្តែពេលខ្លះទស្សនៈវាខុសគ្នា។ ខ្ញុំសង្ឃឹមថាវាចប់ឆាប់ៗ រឿង gumball ស្អីនេះ។ មិនទាន់ចប់ទេ។ ខ្ញុំមិនដឹង ខ្ញុំមិនបានតាមដាន ខ្ញុំឃើញតែទៅមក gumball បរទេសគេជិះឡានមក។ គេទៅបាត់ទៀតហើយ។ ខ្មែរនៅតតាំងគ្នាចុះឡើង។ ខ្ញុំថាវាអត់ចាំបាច់។ ថ្ងៃ ៣០ កញ្ញានេះ ខ្ញុំទៅជួបជាមួយនឹងក្រុមហ៊ុន ជីបម៉ុង យកថវិកាជាង ៤០ ម៉ឺនដុល្លារ ដែលយកពី gumball ហ្នឹងដើម្បីប្រគល់ឲ្យពេទ្យកុមារអង្គរ។ រឿងនេះខ្ញុំសុំបញ្ជាក់បន្តិច គ្មានអ្នកណាមានចិត្តមើលងាយបុព្វបុរសរបស់យើងទេ ហើយបងប្អូនដែលបញ្ចេញមតិ កង្វល់ការរៀបចំលើសលស់ជាទស្សនៈរបស់គាត់ ព្រោះគាត់កង្វល់ពីរឿងថាធ្វើអញ្ចឹងវាមិនសម។ រឿងប៉ុណ្ណឹង បញ្ចេញមតិទៅ ហើយកុំបាច់តតាំងគ្នាទៅវិញទៅមកធ្វើអី? រឿង gumball គេមកតែ ២ ថ្ងៃទេ តែនៅកម្ពុជា ២ អាទិត្យក្រោយមិនទាន់ចប់។

រឿងនេះវាអញ្ចេះ។ ៣ខែ ៤ខែមុន ខ្ញុំជួបជាមួយនឹងវិស័យទេសចរណ៍ ជជែកជាមួយខាងក្រុមហ៊ុន tour អីហ្នឹង ថាធ្វើម៉េច ហើយដោះស្រាយបញ្ហាអ្វីខ្លះ? តើព្រឹត្តិការណ៍អ្វីខ្លះដែលយើងធ្វើកាលឆ្នាំទៅ។ ឯកឧត្តម សុខ សូកេន ធ្វើបានច្រើន រៀបចំកម្មវិធីសៅលីង ផងអីផង។ កម្មវិធីសៅលីងនេះឃើញមិនទាក់ទាញកម្មវិធី ទាក់ទាញតែព្រះសង្ឃមួយអង្គហ្វេនៗ ច្រើនជានារី។ ប៉ុន្តែជាអកុសល លោកដូចជាគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍។ អញ្ចឹងគាត់ក៏បានប្រាប់ថាសម្តេចមានកម្មវិធីមួយប្រហែលជាខែប៉ុន្មាននេះ​មានមួយ។ កម្មវិធីហ្នឹងគេធ្វើ ២៥ ឆ្នាំហើយនៅប្រទេសអឺរ៉ុប ហើយលើកនេះគេមកអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក។ កម្មវិធីហ្នឹងគេប្រើប្រាស់ឡាន ប៉ុន្តែវាមិនមែនរឿងឡានហ្នឹងទេ គឺរឿងមនុស្សមើលកម្មវិធី ដែលយើងរាល់ដងផ្សាយពាណិជ្ជកម្មនៅក្រៅវាតិចពេក អញ្ចឹងថាឲ្យសម្តេចស្នើក្រសួងពាក់ព័ន្ធយើងធ្វើម៉េចអាចទាញបាន គេមកហើយគេជិះកាត់ហ្នឹងបន្តិចទៅ។ អញ្ចឹងក៏រៀបចំទៅ។

ពេលដែលគាត់លើកយោបល់គាត់អត់ស្គាល់ឡានហ្នឹងស្អីទេ។ គាត់មិនដឹងអាឡានហ្នឹងម៉ាកអីទេ។ គាត់ដឹងថាអាកម្មវិធីហ្នឹងរាល់ឆ្នាំ គេចាប់អារម្មណ៍នៅអឺរ៉ុបនៅអីហ្នឹង មនុស្សមើលច្រើន មើលនៅកន្លែងមួយហើយមិនច្រើនទេ ប៉ុន្តែមនុស្សតាម។ អញ្ចឹងវិស័យទេសចរណ៍មកក៏បានប្រគល់ភារកិច្ចឲ្យក្រសួងទេសចរណ៍។ ឯកឧត្តម សុខ សូកេន មកទេ? រៀបចំធ្វើ។ ការរៀបចំនេះឆ្លងកាត់ ៥ប្រទេស។ សំនួរទី១ ថា យើងមានជំរើសឲ្យគេកាត់ទៅហើយយើងមិនបាច់ធ្វើអី សម្រួលចរាចរណ៍ឲ្យគេទៅផុតទៅ។ ប៉ុន្តែខាងវិស័យទេសចរណ៍ថាសម្តេចឱកាសដើម្បីជួយផ្សព្វផ្សាយខ្លះពីកម្ពុជា ព្រោះឥឡូវហ្នឹងគេគិតថាកម្ពុជាអសន្តិសុខណាស់។ បើអ្នកទ្រើសៗអញ្ចឹងគាត់ហ៊ានមកស្រុកយើងស្រួល។ បើបានដេកមួយយប់ទៀតកាន់តែល្អ។ គាត់ហ៊ានដើរ។ ក្នុងការរៀបនេះ ទីមួយសូមអរគុណដល់ក្រុមហ៊ុន ជីប ម៉ុង ដែលគាត់រៀបចំ, ក្រសួងពាក់ព័ន្ធមានក្រសួងទេសចរណ៍, ក្រសួងវប្បធម៌និងវិចិត្រសិល្បៈ, សាលារាជធានីខេត្តសៀមរាប, អគ្គស្នងការនគរបាលជាតិ, ស្នងការនគរបាល, ឡានសឺរ៉ែន អមអីផ្សេងៗ, ប្រជាពលរដ្ឋយើងចូលរួម។

ការរៀបឡាននៅមុខអង្គរនេះ សួរថាធ្វើម៉េច? តើប៉ះពាល់ទេ? ចរចាគ្នាតតាំងខ្លាំងណាស់។ តាមពិតខាងពិធីរបស់គេ Guinness ចង់បំបែកឯកគ្គទកម្ម​​កុំអោយវាទៅហើយផុត។ បងប្អូនលើកយោបល់ថាគួរតែមានស្អីចងចាំអាហ្នឹងនៅកម្ពុជា Guinness world record គួរតែធ្វើនៅទីណា។ ក៏សម្រេចថាផ្សព្វផ្សាយអង្គរ។ តែរៀបចំយ៉ាងម៉េច? រៀបចំរូបមន្តច្រើនណាស់។ អ្នក lobby ទាំងខាងបរទេសចង់រៀបប៉ុន្មានរយគ្រឿងហ្នឹងនៅផ្លូវមុខអង្គរតែម្ដង តែក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ ក្រសួងយើងទាំងអស់ ដាច់ខាតមិនឱ្យធ្វើអញ្ចឹងទេ។ អញ្ចឹងបានមានតែ៩ឡាននៅខាងមុខ ក្រៅពីហ្នឹងរុញទៅកៀនទាំងអស់។ គេចង់បានដាក់ប៉ុន្មានរយគ្រឿងនៅខាងមុខ។ អត់ទេប្រសាទអង្គរវត្តមិនអាចជា Background ទេ តែដើម្បីឱ្យវាភ្ជាប់រៀបបន្តិចទៅបាន៩ឡាន។ អ្នករៀបចំគេចង់បានដាក់អាហ្នឹងឱ្យច្រើន ដើម្បីគេមើលឡាន។

ក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ លោកជំទាវ ភឿង សកុណា គាត់តតាំង។ វិស័យមួយចំនួនអ្នករៀបចំក៏បានគិត តែទីបំផុតគឺចេញរូបមន្តហ្នឹង។ ផ្សេងទៀតរុញចេញទៅចំហៀងទាំងអស់។ គេរាប់១៨០គ្រឿងដើម្បីបំបែកឯកគ្គទកម្ម តែយើងមិនដាក់ទេ ​ខំសម្របសម្រួល។ យើងគិតណាស់មិនមែនថាអ្នករៀបមិនគិតពីតម្លៃទេ។ ឡានហាមមិនឱ្យចូលតំបន់អង្គរ ៤០០គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ហាមមិ​នឱ្យរោទ៍ម៉ាស៊ីន ហ៊ានតែរោទ៍ដេញចេញ។ អត់ដឹងអ្នកឯងមានមកពីណាទេ។ គេគោរព។ ខ្ញុំមិនកាន់ជើងទេ តែត្រូវឱ្យតម្លៃនៃការខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់អ្នកពាក់ព័ន្ធ ធ្វើដើម្បីបុព្វហេតុលើកស្ទួយផ្សព្វផ្សាយកម្ពុជា។ មិនមានគំនិតអាក្រក់នោះទេ។ ខ្ញុំសូមកោតសរសើរដល់អ្នកពាក់ព័ន្ធ ឯកឧត្តម សុខ សូកេន នៅទីនេះ ធ្វើការច្រើនជាងគេខាងទេសចរណ៍។ គេសួរថាបើធ្វើការច្រើនជាងគេម៉េចក៏ត្រូវធ្វើការផ្លាស់ប្តូរ។ រឿងការដឹកនាំជាការគ្រប់គ្រង ខ្ញុំជាប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាល ពេលខ្លះយើងត្រូវសាកអ្នកកាន់ចង្កូតដូរគ្នា ដើម្បីបង្កើនល្បឿន។ សួរថាមួយឆ្នាំនេះអត់ធ្វើ? ធ្វើច្រើន រៀបចំពិធីច្រើនណាស់ សួរអ្នកសៀមរាបទៅ។ មួយឆ្នាំនេះគ្រាន់តែប្រជុំនៅសៀមរាបមិនតិចទេ។ ទោះបីជាទេសចរមិនឡើង ប៉ុន្តែកិច្ចប្រជុំរុញទៅទីនោះ​ទាំងអស់ … ការគ្រប់គ្រងយើងដូរឱ្យសាកល្បងរុញទៅជាក្រុមតែមួយទេ។ ក្រុមអាណត្តិទី៧ ប្រឹងប្រែងទាំងអស់គ្នា មិនល្អឥតខ្ចោះទេ គ្មានអីធ្វើមួយថ្ងៃបាននោះទេ។ យើងចង់បាន តែមិនដូចចិត្ត។ យើងត្រូវតែពុះពាររុញតទៅទៀត។

ឯកឧត្តម សុខ សូកេន ត្រូវជំរុញក្រសួងអធិការកិច្ច … ឯកឧត្តម ហួត ហាក់ រុញមួយឆ្នាំនៅទីនោះក៏មកទីនេះដើម្បីផ្លាស់ប្ដូរបទពិសោធន៍តទៅទៀត ក្រុមតែមួយទេ។ បងប្អូនរៀនគ្រប់គ្រង។ យើងត្រូវមិនងាប់ក្រឡា យើងដាក់ ល្អហើយ ប៉ុន្តែយើងចង់សាកល្បងក្រែងលោបានផលល្អជាងហ្នឹង។ ប៉ុន្តែ រឿង Gumball 3000 នេះគឺបងប្អូនភាគច្រើនអត់ដឹងថា ទម្រាំតែបានរៀបចំប៉ុននេះ ត្រូវចរចាគ្នារាប់សិបម៉ោងប្រជុំ ទម្រាំតែបានចូល។ ខាង Guinness ចង់ថាឱ្យឃើញឡានទាំងអស់ទើបគេរាប់។ ថាអត់បានទេ។ អង្គរត្រូវតែជាគេ sector over intention … កន្លែងហ្នឹងពីមុនមានចំណតរថយន្ត។ ទើបរើទេ។ ខ្ញុំចាំកាលពីក្មេងចុះទៅចំណតរថយន្ត គេចតតាក់ស៊ីពេញ។ តែយើងរើចេញ​។ យើងសុំឱ្យតែ ៩ឡានគត់។ ក្រៅពីហ្នឹងរុញទៅកៀនទាំងអស់។ អត់ឱ្យមកប៉ះនៅខាងមុខទេ។ ចូលទៅឆ្វេង/ស្ដាំ កុំឱ្យមកបាំង។ ទេសចរថត បាយ័នក្លោងទ្វារជ័យ​ អាហ្នឹងរឿងមួយជាដើមហេតុនៃការរៀបចំ បានប្រមូលថវិកាដើម្បី …។

គេនៅ ២យប់។ បរទេសស្លៀកក្បិន។ ខ្ញុំសរសើរគាត់ចេះស្លៀកកើត។ គាត់ស្រលាញ់ខ្មែរ​។ អ្នកខ្លះអត់ដែលស្គាល់ខ្មែរសោះ។ អ្នកខ្លះគិតថាឆ្លងព្រំដែនមកស្រុកខ្មែរអត់មានអីទាំងអស់។ តែចូលមកដល់កម្ពុជាឃើញមានអគារខ្ពស់ មានអូតែលផ្កាយ៥ មានកន្លែងស្ថិរភាព មានវប្បធម៌ល្អ។ Ishow speed គេមកកម្ពុជាបាន ៣០លាន views ថ្ងៃមុនលួចមកចូលផ្សារ។ ខ្ញុំម្ដងម្កាលលួចទៅដែរ។ ប៉ុន្តែមនុស្សម្នាក់ហ្នឹងគេស្គាល់។ បងប្អូនម្ខាងទៀតដែលបញ្ចេញកង្វល់ គាត់ក៏មានការព្រួយបារម្ភដែរ។ ទឹកមួយកែវដូចគ្នា គ្រាន់តែខ្លះមើលមួយកែវពេញ អ្នកខ្លះមើលពាក់កណ្ដាល ប៉ុន្តែវានៅតែក្នុងកែវ។ ចាំបាច់ឈ្លោះគ្នារឿងទឹកកន្លះកែវហ្នឹងធ្វើអី។ ខ្ញុំថាគួរបញ្ចប់ទៅសមរភូមិតាមរលកធាតុអាកាស តាមហ្វេសប៊ុក។ អ្វីដែលយើងមើលទឡ្ហីករណ៍មានបងប្អូនទាំងសងខាង ប៉ុន្តែបើយើងមើលចង់ចាញ់ឈ្នះរៀងៗខ្លួន បារម្ភថាគម្លាតរឿងឡានបើកមកមុខប្រជាពលរដ្ឋក្រីក្រ ថាយកអង្គរយកអី មានការកង្វល់ … ជាគំនិតរបស់អ្នកថតអ្នកធ្វើនោះ ខ្ញុំសូមបញ្ជាក់រឿងប៉ុណ្ណឹងគ្មានអ្វីអាក្រក់នោះទេ។ រៀបចំ កាត់បន្ថយណាស់ទម្រាំបានប៉ុណ្ណឹង។ តែនៅមិនទាន់អស់។ បងប្អូនដែលព្រួយបារម្ភក៏បញ្ចេញកង្វល់អំពីការប៉ះពាល់ទាំងឡាយ។

អប្សារា​ពេលសំដែងជានិមិត្តរូប មិនអាចទៅសំពះដូចធម្មតាទេ ប៉ុន្តែដល់ពេលគាត់ចប់ ក្នុងនាមជាបុគ្គល គាត់ដូរខោអាវមិនទាន់ គាត់ទៅសំដែងការទន់ភ្លន់ ខ្ញុំថាកុំប្រកាន់។ សូម្បីតែទៅសំដែងក្នុងពេលការអប្សារារាំចប់ក៏គេសំពះដែរ មកឈរតម្រង់ជួរសំពះដូចតែគ្នាហ្នឹង មិនមែនជាការសំពះឱនលំទោនទេ។ ជាការគោរពភាពទន់ភ្លន់។ ទស្សនៈយល់ខុសគ្នា។ ខ្ញុំយល់បងប្អូនព្រួយបារម្ភ មិនមែនថាបងប្អូនអាក្រក់ទេ។ ឥឡូវការពិចារណាទៅថ្ងៃក្រោយ តែឥឡូវមើលរឿងធំនៅកន្លែងនេះ។ តើយកចាញ់ឈ្នះនៅលើរឿងហ្នឹងទេ។ គេជិះឡានទៅដល់ម៉ាឡេស៊ីបាត់ យើងនៅតតាំងធ្វើអីទៀត។ ដូចរឿងដកចេញ មិនដកចេញ CLV-DTA ជោគជ័យទៅ ប៉ុន្តែសំខាន់ខ្មែរឈប់កង្វល់រឿងហ្នឹង​រកចាញ់ឈ្នះដឹងដល់ពេលណា រួមគ្នាកសាងប្រទេសទៅ។ ​

យើងធ្វើមិនបានល្អឥតខ្ចោះ តែក៏មិនបានបាត់តម្លៃនៃវប្បធម៌ដែរ។ បរទេសមក ក៏គេគោរពយើង។ ខាងវិស័យ​ទេស​ចរណ៍ និងខាងវិស័យវប្បធម៌បានការពារ។​ បងប្អូនក៏បានបញ្ចេញមតិរួចហើយ។ យើងត្រូវយកបទពិ​សោធន៍ទៅថ្ងៃក្រោយ។ យើងប្រយ័ត្នប្រយែង នេះជាការចូលរួម។ ខ្ញុំគិតថាទាំងអស់គ្នាគួរតែសប្បាយចិត្ត។ យើងបានបញ្ចេញមតិរួចហើយ ក៏គួរតែបញ្ចប់ទៅ។ រឿងតូចៗ ហ្នឹង Gumball 3000 គេទៅបាត់ហើយ គេយកតែមួយយប់មួយថ្ងៃ។ ឯងនៅ២សប្ដាហ៍មិនទាន់ចប់ផង។ ឥឡូវទៅជាសង្គ្រាមរាលដាលដល់ហ្វេន។ ខ្ញុំថាចប់ទៅចូលភ្ជុំបិណ្ឌហើយ។ ​មិនចាំបាច់ចាញ់ឈ្នះរឿង CLV-DTA ទៀតទេ ធ្វើម៉េចអោយអភិវឌ្ឍខេត្តទាំង៤។ ទៅលេងខេត្តនៅព្រំដែនរបស់យើង ធ្វើផ្លូវបន្ថែមទៀត តាមព្រំដែន រុញឱ្យដល់កន្ទុយនាគ ដើម្បីយើងបានដោះមីនអោយអស់ អោយដីជិតហ្នឹងដាក់ទុនបង្កើតទៅសំខាន់ជាង។ ខ្ញុំមកពីខេត្តទាំង៤នោះ រៀនហើយ ខ្ញុំត្រឡប់ទៅទៅធ្វើការនៅទីនោះ ជាកិច្ចការធំ។ ជួនកាលរឿងមិនគួរឈ្លោះក៏ឈ្លោះដែរ។ បញ្ចេញមតិខ្វែងគ្នាចុះ ប៉ុន្តែកុំយកមកតតាំងគ្នាវាអត់ចំណេញ។ គេទៅបាត់ហើយ។ ការរៀបចំនេះ ក៏បានឆ្លើយតប។ វាមានចំណុចខ្វះខាត ទស្សនៈមិនយល់គ្នាខ្លះ យើងគោរពគ្នាទៅ ​ផលរួមរបស់យើង។ ខ្ញុំមិនដឹងមានប្រធានបទអីទៀតទេតាមហ្វេសប៊ុក។ បន្តិចៗ ឃើញគេបាញ់មក ប្រធានបទរសើប។ ឥឡូវដូចលែងសូវមានអ្នក ប្ដី-ប្រពន្ធ តតាំងគ្នា ហ្វេនអីឈ្លោះគ្នា។ ចូលភ្ជុំបិណ្ឌហើយដើរលេងទាំងអស់គ្នា រួមគ្នាសប្បាយ​ សាមគ្គីឯកភាពជាតិ។ ខ្ញុំសុំបិទរង្វង់ក្រចកវិញ …។

[ចប់សេចក្ដីអធិប្បាយ៤]

ក្នុងនាមរា​ជរដ្ឋាភិបាល និង ក្នុងនាមខ្ញុំផ្ទាល់ ខ្ញុំសូមសម្តែងនូវអំណរ​សាទរចំពោះលទ្ធផលដ៏ត្រចះត្រចង់ ដែលប្អូនៗជ័យលាភីទាំងអស់ទទួលបានក្នុងថ្ងៃនេះ និង សូមថ្លែងអំណរគុណដល់ក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា, គណៈគ្រប់គ្រង, មន្ត្រីរាជការ បុគ្គលិក, សាស្ត្រាចារ្យជាតិ និង អន្តរជាតិ និង ដៃគូសហប្រតិបត្តិការនានា ដែលបានខិតខំប្រឹងប្រែងបំពេញភារកិច្ច និង ផ្តល់នូវការគាំទ្រនានា ឈានដល់ការសម្រេចបានលទ្ធផលជាទីមោទនៈ ។

ជាទីបញ្ចប់, ខ្ញុំសូមប្រសិទ្ធពរជ័យសិរីសួស្តី ជ័យមង្គល វិបុលសុខ មហាប្រសើរ ជូន ឯកឧត្តម លោកជំទាវ, លោក លោកស្រី ភ្ញៀវកិត្តិយសជាតិ-អន្តរជាតិ ព្រមទាំងប្អូនៗជ័យលាភី និងព្រះតេជគុណ សូមបានប្រកបដោយពុទ្ធពរ និង ពរទាំងប្រាំប្រការ អាយុ វណ្ណៈ សុខៈ ពលៈ និង បដិភាណ កុំបីឃ្លៀងឃ្លាត ។ សូមអរគុណ!

ថ្ងៃនេះ សូមប្រគេនសាមណៈ និស្សិត ជ័យលាភីសរុប ៣ ៥៣០ អង្គ/នាក់ ម្នាក់ៗថរិកា៥ម៉ឺនរៀល និងប​ន្ថែមជូននិស្សិត​មានពិការភាពមួយនាក់ថវិកា១លានរៀលផងដែរ, សាស្ត្រាចារ្យ បុគ្គលិកសិក្សា ៨៣៥នាក់ ម្នាក់ៗថវិកា០ម៉ឺនរៀល, សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទនីតិសាស្ត្រ និងវិទ្យាសាស្ត្រសេដ្ឋកិច្ច ថវិកា១០លានរៀល, ក្រុមគ្រូរពេទ្យប្រចាំអង្គពិធីថវិកា៣លានរៀល៕

CMF: 16 September, 2024

ឯកឧត្តម លោកជំទាវ សមាជិក សមាជិកា ព្រឹទ្ធសភា រដ្ឋសភា, សមាជិក សមាជិកា រាជរដ្ឋាភិបាល
ឯកឧត្តម ឯកអគ្គរដ្ឋទូតតំណាងស្ថានទូតនានាប្រចាំកម្ពុជា,គណៈធិបតី ភ្ញៀវកិត្តិយស សាស្រ្តាចារ្យវេជ្ជសាស្រ្ត ក្រុមគ្រូពេទ្យ និស្សិតសុខាភិបាល និងអង្គពិធីទាំងមូល ជាទីមេត្រី!

ថ្ងៃនេះ, ខ្ញុំមានសេចក្ដីរីករាយ ដោយបានមកចូលរួម នៅក្នុងពិធីបើកការដ្ឋានសាងសង់ «អគារមជ្ឈ​មណ្ឌលកណ្តាល, អគារចំណត និង រោងជាង, និង អគារវេជ្ជសាស្ត្រស៊ីក្លូត្រុង នៅមន្ទីរពេទ្យកាល់ម៉ែត» នាថ្ងៃនេះ ។

ឆ្លៀតឱកាសនេះ, ខ្ញុំសូមកោតសរសើរចំពោះក្រសួងសុខាភិបាល ដែលបានយកចិត្តទុក​ដាក់ ក្នុងការអនុវត្តការងារប្រកបដោយឆន្ទៈមោះមុត, ជាពិសេស ការដាក់ចេញនូវយន្តការគន្លឹះ, ការអភិវឌ្ឍមូលធនមនុស្ស, និង ការពង្រឹងពង្រីកកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ និង កិច្ចសហការ ជាមួយភាគីពាក់ព័ន្ធ ដើម្បីលើកកម្ពស់វិស័យសុខាភិបាល និង ប្រព័ន្ធសុខភាពសាធារណៈ ស្របតាមកម្មវិធីនយោបាយ និង យុទ្ធសាស្ត្រអភិវឌ្ឍសង្គម-សេដ្ឋកិច្ចរយៈពេលវែងរបស់ រាជរដ្ឋាភិបាល ។ ជាក់ស្តែង, ការប្រកាសបើកការដ្ឋាននាពេលនេះ ឆ្លុះបញ្ចាំងនូវការរីកចម្រើនថែមមួយកម្រិតទៀត នៃការធ្វើទំនើបកម្មវិស័យវេជ្ជសាស្រ្តនៅកម្ពុជា ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងការរីកចម្រើននៃបច្ចេកវិទ្យា ក្នុងយុគនៃបដិវត្តន៍ឧស្សាហកម្ម ៤.០ សំដៅចូលរួមលើកកម្ពស់ស្ថានភាពសុខភាពប្រជាជន នាពេលបច្ចុប្បន្ន និង អនាគត ព្រមទាំងធានាបាននូវសុខុមាលភាព ល្អរបស់ប្រជាជនកម្ពុជាជំនាន់ក្រោយៗទៀត ។

តាមរបាយការណ៍ ឯកឧត្តមសាស្រ្តាចារ្យ ឈាង រ៉ា រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងសុខាភិបាល, អគាទាំង ៣ នេះ នឹងត្រូវបំពាក់ដោយសម្ភារៈ ឧបករណ៍ពេទ្យ ដែលមានលក្ខណៈទំនើប និង មានហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធសំណង់ទាន់សម័យ ស្របតាមស្តង់ដាអន្តរជាតិ ហើយគ្រោងដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់ ជាអគារពហុមុខងារពិសេស, មុខងារមានឯកទេសខ្ពស់, ដូចជា ការធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យ និង ការព្យាបាលជំងឺមហារីក និង ជំងឺមិនឆ្លងរ៉ាំរ៉ៃដទៃទៀត សំដៅឆ្លើយតបនឹងការវិវត្តនៃតម្រូវការថែទាំសុខភាពរបស់ប្រជាជនកម្ពុជា ដែលទាមទារនូវសមត្ថភាពបច្ចេកទេសគ្លីនិកខ្ពស់ ។ ខ្ញុំពិតជាមានមោទនភាពចំពោះសមិទ្ធផលជាតិថ្មីដ៏ទំនើបឈានមុខនេះ ដែលនឹងជួយជំរុញឱ្យកម្ពុជាអភិវឌ្ឍវិស័យ​សុខាភិបាលដល់កម្រិតស្តង់ដាតំបន់ និង អន្តរជាតិ ។

[ចាប់ផ្ដើមសេចក្ដីអធិប្បាយ១]

(១) មិនហាមប្រជាជនមានឡានថែម មិនហាមអ្នកភ្នំពេញកើតកូនថែម តែរៀបចំហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ

អម្បាញ់មិញ នៅក្នុងការរៀបចំនេះ យើងមានគំរផងសាងសង់ ២៥ជាន់។ ពេលចូលមក បានសួរអ្នកគ្រូពេទ្យថា “ធ្វើម៉េចឥឡូវបើអស់កន្លែងចតឡាននៅផ្ទាល់ដីហើយ”។ ដីរបស់យើងមិនអាចរីកបាន អញ្ចឹងមានតែលូតទៅលើ។ ពីដើម គេដាំដើមឈើ ឥឡូវគេដាំអគារ ហើយពីមួយអគារទៅមួយអគារកាន់តែខ្ពស់។ (នៅ)ពេទ្យកាល់ម៉ែត្រ(នេះ) ខ្ញុំមកតាំងពីក្មេង តាំងពីប្អូនខ្ញុំកើតនៅទីនេះ។ យើងមានអគារតូចៗច្រើន និងវាល។ កាលនោះតម្រូវការរបស់ប្រជាពលរដ្ឋយើងមិនទាន់ច្រើនទេ។ ឥឡូវតម្រូវការកាន់តែច្រើន។ សង់ប៉ុន្មានអគារ(កាន់តែ)ខ្ពស់ទៀត កាន់តែទំនើប ប្រជាជនមកទទួលសេវាកាន់តែច្រើន នៅតែខ្វះ។ អញ្ចឹងលេងម្ដងនេះ ២៥ជាន់ ហើយឯកឧត្តមរដ្ឋមន្រ្តីថា ២៥ជាន់ហ្នឹង អស់ហើយ អស់ដីធ្វើទៀតហើយ។ ឥឡូវ parking គ្មានជម្រើសទេ (ចំនួន)ឡានមិនថយទេ មានតែកើន។ អ្នកជំងឺម្នាក់ ជួនកាលត្រូវការ ២-៣ កន្លែង ព្រោះអ្នកមកលេង អ្នកមកមើលសួរសុខទុក្ខច្រើនគ្នា។ អញ្ចឹងមានតែដាក់ ១៣ជាន់ ហើយបូកសរុបអម្បាញ់មិញ ដូចជា(ចតបាន) ៥០០គ្រឿងដែរ។

ខ្ញុំគិតថា ទៅមុខទៀត នៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញយើង ប្រហែលជានឹងឃើញអគារ parking ហ្នឹងច្រើនជាន់ទៀត ព្រោះដីអស់ហើយ។ មានក្រោមដីខ្លះហើយ នៅមុខអគារវឌ្ឍនៈ តែទៅមុខទៀតប្រហែលជាមានវិនិយោគសម្រាប់អគារដាក់រថយន្តច្រើន។ ខ្ញុំតែងតែនិយាយថា យើងហាមមិនឱ្យប្រជាជនមានឡានថែមទៀត មិនកើតទេ។ ហាមមិនឱ្យអ្នកភ្នំពេញកើតកូនថែមទៀតមិនកើត។ អញ្ចឹងមានតែរៀបចំហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ … អម្បាញ់មិញ ខ្ញុំអង្គុយចុចមើលក្នុង Google maps ក្រែងលោមាននៅសល់នៅកន្លែងណាទៀត។ មើលទៅអស់ហើយ។ យើងមើលនៅក្នុងផែនទីចាស់ៗ (ក្នុងមន្ទីរពេទ្យកាល់ម៉ែត្រ) ដែលនៅក្នុងសៀវភៅដាក់មក អម្បាញ់​មិញនេះ នៅក្នុងភូមិសាស្រ្តកន្លែងនេះ បានសង់អគារទាំងអស់។ ការរៀបចំនៅថ្ងៃនេះ ខ្ញុំសង្ឃឹមថានឹងបើកឱកាសបន្ថែមទៀតទទួលប្រជាពលរដ្ឋយើង។ ទំនើបកម្ម និងពិពិធកម្មនៃសេវានេះ កាន់តែផ្ដល់ឱកាសសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋយើងដែលមកទទួល(សេវាសុខាភិបាល)បានកាន់តែច្រើន។

[ចប់សេចក្ដីអធិប្បាយ១]

ទន្ទឹមនេះ, រាជរដ្ឋាភិបាលបាន និង កំពុងធ្វើការកែលម្អហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធរូបវន្ត, ការបំពាក់ឧបករណ៍ពេទ្យ, ការបណ្តុះបណ្តាល, ការជ្រើសរើស និង ការពង្រាយគ្រូពេទ្យ និង បុគ្គលិកបច្ចេកទេស, ក៏ដូចជា ការផ្គត់ផ្គង់ឱសថជាសារវន្ត នៅតាមមណ្ឌលសុខភាព និង មន្ទីរពេទ្យបង្អែកស្រុក-ខេត្ត ដើម្បីពង្រឹងសមត្ថភាពផ្តល់សេវាថែទាំសុខភាពប្រកបដោយគុណភាព ជូនប្រជាជនមូលដ្ឋាន ។ លើសពីនេះ, រាជរដ្ឋាភិបាលបានពង្រីកបន្ថែមនូវការគ្របដណ្តប់នៃកម្មវិធីមូលនិធិសមធម៌សុខាភិបាលដល់គ្រួសារងាយរងគ្រោះ និង ក្រុមគោលដៅក្នុងសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធ, របបសន្តិសុខសង្គមផ្នែកថែទាំសុខភាព (បសស) ដល់សមាជិកគ្រួសារ និង អ្នកនៅក្នុងបន្ទុកសមាជិក បសស និង ប្រជាជនស្វ័យនិយោជន៍ ដោយឈរលើគោលការណ៍ស្ម័គ្រចិត្ត, ព្រមទាំងកម្មវិធីជំនួយសង្គមផ្សេងទៀត ជូនដល់ប្រជាជនគោលដៅ ។

រាជរដ្ឋាភិបាល នីតិកាលទី ៧ ក៏ដូចជានីតិកាលមុនៗ នៃរដ្ឋសភា ចាត់ទុកការអភិវឌ្ឍមូលធនមនុស្សប្រកបដោយគុណភាពខ្ពស់, ក្នុងនោះ សុខភាពល្អរួមចំណែកយ៉ាងសំខាន់ ដល់សមត្ថភាពក្នុងការស្រូបយកចំណេះដឹងទូលំទូលាយ និង ជំនាញឯកទេសកម្មពិតប្រាកដ ប្រកបដោយសីលធម៌វិជ្ជាជីវៈ, ដែលទាំងនេះ គឺជាអាទិភាពគន្លឹះទីមួយ ដើម្បីជំរុញការអភិវឌ្ឍសង្គម-សេដ្ឋកិច្ច ប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព, បរិយាប័ន្ន, ភាពធន់ និង ចីរភាព ។ ក្នុងន័យនេះ, រាជរដ្ឋាភិបាលតែងតែខិតខំរិះរកយន្តការចាំបាច់នានា ដែលមានប្រសិទ្ធភាព និង ការវិភាជថវិកា យ៉ាងច្រើនជាបន្តបន្ទាប់ ដើម្បីលើកកម្ពស់សុខភាព និង សុខុមាលភាពរបស់ប្រជាជនគ្រប់រូបឱ្យកាន់តែប្រសើរជាលំដាប់ដោយផ្តោតជាសំខាន់ លើការកាត់បន្ថយការឈឺ និង ការស្លាប់បណ្តាលមកពីជំងឺ, ជាពិសេស ជំងឺមិនឆ្លងចម្បងៗ, ការលើកកម្ពស់សុខភាពបន្តពូជ, សុខភាពមាតា ទារក និង កុមារ, និង អាហារូបត្ថម្ភ, ការការពារសុខភាពសាធារណៈ, ការបង្ការ និងការគ្រប់គ្រងគ្រោះអាសន្នសុខភាព ជាដើម ។

ទន្ទឹមនេះ, រាជរដ្ឋាភិបាលបានដាក់ចេញកម្មវិធីគោលនយោបាយអាទិភាពចំនួន ៦ សម្រាប់ចាប់ផ្តើមអនុវត្តភ្លាមក្នុងឆ្នាំ ២០២៣, ក្នុងនោះ កម្មវិធីគោលនយោបាយអាទិភាពទី ១ គឺការពង្រីកសេវាសុខាភិបាលឆ្ពោះទៅការគ្របដណ្តប់សុខភាពជាសកល ដោយចាប់ផ្តើមពី ៖ ទី១). ការផ្តល់សេវាថែទាំសុខភាពជូនគ្រួសារងាយរងហានិភ័យប្រមាណជាង ៤៥ ម៉ឺនគ្រួសារ, ស្មើនឹងសមាជិកសរុប ១,៥ លាននាក់, តាមរយៈ ការប្រើប្រាស់មូលនិធិសមធម៌សុខាភិបាល; ទី២). ការពង្រីករបបថែទាំសុខភាព បសស, ទាំងសម្រាប់កម្មករ-និយោជិត និង មន្រ្តីសាធារណៈ ដែលគ្របដណ្តប់បន្ថែមដល់សមាជិកគ្រួសារ និង អ្នកនៅក្នុងបន្ទុកប្រមាណ ៣ លាននាក់ តាម គោលការណ៍ស្ម័គ្រចិត្ត ។ ជាសរុប, គម្រោងទាំងពីរនេះ នឹងធ្វើឱ្យប្រជាជនប្រមាណ ៧,៤ លាន នាក់ មានលទ្ធភាពទទួលបានរបបសន្តិសុខសង្គមផ្នែកសេវាថែទាំសុខភាព ។ ម៉្យាងទៀត, រាជរដ្ឋាភិបាល ក៏បានដាក់ចេញនូវផែនទីបង្ហាញផ្លូវទៅកាន់ការគ្របដណ្តប់សុខភាពជាសកលនៅកម្ពុជាឆ្នាំ ២០៣៥ នៅខែ ឧសភា ឆ្នាំ ២០២៤ ដែលមានគោលដៅ ៣ គឺ ១). ពង្រីកវិសាលភាពគ្របដណ្តប់ពលរដ្ឋដោយប្រព័ន្ធគាំពារសុខភាពសង្គមឱ្យបាន ៨០% នៃចំនួនពលរដ្ឋសរុប, ២). សន្ទស្សន៍គ្របដណ្តប់សេវាសុខាភិបាលជាសារវន្តយ៉ាងហោចណាស់ ៨០ % និង ៣). កាត់បន្ថយកម្រិតចំណាយពីហោប៉ៅផ្ទាល់លើការថែទាំសុខភាពឱ្យនៅត្រឹម៣៥% នៃចំណាយសរុបលើការថែទាំសុខភាព។

ដើម្បីឆ្ពោះទៅសម្រេចគោលនយោបាយអាទិភាពខាងលើ, រាជរដ្ឋាភិបាលបានដាក់ឱ្យអនុវត្តវិធានការគន្លឹះ ៣ ក្នុងវិស័យសុខាភិបាល ដើម្បីលើកកម្ពស់គុណភាពសេវាសុខាភិបាល និង ពង្រឹងសមត្ថភាពផ្តល់សេវាសុខភាពបឋមនៅមូលដ្ឋាន, ដោយផ្តោតជាចម្បងលើ ទី១). ពង្រឹងសមត្ថភាពផ្តល់សេវានៅមណ្ឌលសុខភាព និង មន្ទីរពេទ្យបង្អែកស្រុក; ទី២). អភិវឌ្ឍសមត្ថភាពស្ថាប័នសុខាភិបាលគ្រប់លំដាប់ក្នុងការគ្រប់គ្រងធនធានមនុស្ស និង ហិរញ្ញវត្ថុ, ការងារនិយ័តកម្ម, ការឆ្លើយតបនឹងការគំរាមកំហែងសុខភាពសាធារណៈ និង គ្រោះអាសន្នសុខភាព, ព្រមទាំងការលើកកម្ពស់ប្រសិទ្ធភាពនៃកិច្ចដំណើរការមុខងារស្ថាប័ន; និង ទី៣). កសាងភាពជាដៃគូរឹងមាំរវាងវិស័យសុខាភិបាលសាធារណៈ និង ឯកជន ដើម្បីធានាថា ប្រជាជនគ្រប់រូបទទួល បានសេវាថែទាំសុខភាពមានគុណភាព សុវត្ថិភាព និង ប្រសិទ្ធភាពខ្ពស់ ។

[ចាប់ផ្ដើមសេចក្ដីអធិប្បាយ២]

(២) ការបង្កើនសមត្ថភាពនិងគុណភាពសុខាភិបាលនៅមូលដា្ឋនជួយកាត់បន្ថយអត្រាស្លាប់មាតានិងទារក

ការកែលម្អគុណភាពសេវាសុខាភិបាល ត្រូវធ្វើជាប្រចាំ និងជាប់មិនដាច់ ដោយសំដៅលើការលើកកម្ពស់គុណភាព​សេវាថែទាំ​សុខាភិបាល ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងតម្រូវការរបស់ប្រជាជនឲ្យកាន់តែរីកចំរើន។ នៅក្នុងន័យនេះ រាជរដ្ឋាភិបាល​ច្រើនអាណត្ដិហើយ បានយកចិត្តទុកដាក់ជាប្រចាំក្នុងការបង្កលទ្ធភាពឲ្យប្រជាជនមានលទ្ធភាពក្នុងការទទួលសេវា។ លទ្ធភាពទី ១គឺការពង្រីកសេវាសុខាភិបាលតាមរយៈការជំរុញសេវាសុខាភិបាលទៅមូលដ្ឋាន ការកសាងប៉ុស្ដិ៍សុខភាព មណ្ឌលសុខភាព ពេទ្យបង្អែកស្រុក​ … បូកផ្សំជាមួយនឹងការកសាង ពង្រឹងហេដ្ឋា​រចនា​សម្ព័ន្ធតភ្ជាប់នេះ គឺជាកិច្ចការសំខាន់។ ខ្ញុំទៅច្រើនកន្លែង បានជួបប្រជាពលរដ្ឋ ជាពិសេសនៅកន្លែងចុងកាត់មាត់ញក។ ខ្ញុំសួរគាត់ថាពីមុនយ៉ាងម៉េចខ្លះ? គាត់ថា សូម្បីអ្នកត្រូវឆ្លងទន្លេហ្នឹង ពេលខ្លះគឺត្រូវធ្វើដំណើររាប់ម៉ោង ផ្លូវរលាក់ អត់ផ្លូវទៅ (ត្រូវ)ឆ្លងទឹក។ ឥឡូវនេះយើងពង្រីកបាន(ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ ដែល)ជួយច្រើន។ (ដែលសំរេច​បាន)ការកាត់បន្ថយអត្រាស្លាប់មាតា និងទារក មួយផ្នែកគឺការជំរុញ និងបង្កើនសមត្ថភាព និងគុណភាពសុខាភិបាលនៅមូលដា្ឋន។ យើងនៅអង្គុយទីនេះ នៅរាជធានីភ្នំពេញ ប្រហែលជាមិនសូវបារម្ភទេ ព្រោះមានគ្លីនិកច្រើន ពេទ្យច្រើន។ ប៉ុន្ដែបើយើងទៅខេត្ត ទៅស្រុកដែលឆ្ងាយ (សេវាសុខាភិបាល)ហ្នឹងកាន់តែមានតម្លៃ។ រាប់ឆ្នាំមក(នេះ) យើងបានពង្រីកបន្ថែម និងពង្រឹងគុណភាពជាមួយគ្នា ធ្វើយ៉ាងណាឲ្យវិសាលភាពគ្របដណ្ដប់(បានទូលំទូលាយ) កុំអោយធ្វើតែនៅទីប្រជុំជន ដែលប្រជាពលរដ្ឋយើង ១៧ លាននាក់ មិនអាចទទួលផលនេះ។ នេះ​ជាការខិតខំ និងការជំរុញ ដែលរាជរដ្ឋាភិបាលអាណត្ដិទី៧ នឹងបន្ដពង្រឹងបន្ថែមទៀត។

(៣) អភិវឌ្ឍសេវាសុខាភិបាលតាម​អភិក្រមពីលើចុះក្រោម និងពីក្រោមឡើងទៅលើ

យើងអភិវឌ្ឍ(សេវាសុខាភិបាល)តាម​អភិក្រម២។ ខ្ញុំធ្លាប់បានលើកក្នុងពិធីបូកសរុប(ការងារ)របស់ក្រសួងសុខាភិបាល។ អភិក្រមទី១ គឺពីលើចុះក្រោម top- down គឺការធ្វើទំនើបកម្មនិងពិពិធកម្មនៃសេវាឲ្យកាន់តែទំនើប។ ​អភិ​ក្រមទី ២ គឺពីក្រោមឡើង។ គឺពង្រឹងសេវាមូលដ្ឋានដោយចាប់ផ្ដើមពីមណ្ឌលសុខភាព និងពេទ្យបង្អែកស្រុក។ ថ្ងៃនេះ នៅទីនេះយើងអនុវត្តអភិក្រមទី១ ព្រោះជាការវិនិយោគធំណាស់សំរាប់ទំនើបកម្មនិងពិពិធកម្ម។ អគារមានតម្លៃ ៦២ លានដុល្លារ បំពាក់គ្រឿង(ទំនើបៗ) ហើយមិនមែនគ្រាន់តែសង់អគារ បំពាក់ឧបករណ៍ទំនើបកើតនោះទេ ត្រូវការបណ្ដុះបណ្ដាលគ្រូពេទ្យ ត្រូវការប្រើប្រាស់ថ្នាំដែលមានគុណភាព ត្រូវការចំណាយជាប់ជាប្រចាំ។ អញ្ចឹង ការធ្វើពិពិធកម្មពីលើចុះក្រោម បានន័យថាទំនើបកម្មពីលើចុះក្រោម ពីពេទ្យថ្នាក់ជាតិ។ ឥឡូវយើងឈានទី ២ ថ្នាក់តំបន់ និងថ្ងៃក្រោយ​ រាជធានីខេត្ត ដើម្បីយើងអាចធ្វើវិមជ្ឈការសមត្ថភាពព្យាបាលជំងឺសំខាន់ៗមួយចំនួនទៅដល់ខេត្តនៅដល់តំបន់។ ការវះកាត់ខួរក្បាល បេះដូង សំខាន់។ បើរវល់តែដឹកពីកំពង់ធំ ពីព្រះវិហារ ពីរតនគិរីមកដល់រាជធានីភ្នំពេញ​ (ការវះកាត់និងព្យាបាល)អាចពិបាក។ ឥឡូវ អគារថ្មីមាន(ទីសំរាប់)ឧទ្ធម្ភាចក្រចុះពីលើ(អគារ) … ប៉ុន្ដែសួរថា ប្រជាពលរដ្ឋទូទាំងប្រទេសរាប់រយរាប់ពាន់នាក់ ជួនកាលក្នុងមួយថ្ងៃអាចមានការបន្ទាន់​ ៥០ ឬ៦០ ករណី (ដូចជា)គ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ ក៏គ្រោះថ្នាក់សំ​ខាន់ វះបេះដូង ខួរក្បាលអីផ្សេងៗ។

(៤) សេវាសុខាភិបាលកាន់​តែ​ទំនើប ថ្នាំកាន់តែល្អ ប្រជាជនកាន់តែច្រើនចូលមកប្រើប្រាស់

អញ្ចឹងការពង្រឹងសមត្ថភាពទី១ នៅក្នុងប្រទេសយើងនេះ ដើម្បីជំនួសការទទួលសេវានៅក្រៅប្រទេស (អោយមក)ទទួល(សេវា)នៅខាងនេះ។ ប្រជាពលរដ្ឋ​អាចទទួលយក(សេវា)បានច្រើននៅរាជធានីភ្នំពេញ ពេទ្យថ្នាក់ជាតិរបស់យើង។ យើងកាន់តែបង្កើន(សមត្ថភាពក្នុងការសង្គ្រោះនិងព្យា​បាល)។ ឥឡូវយើងដាក់ផែនការសំរាប់ពេទ្យ​តំបន់ពីរហើយ គឺពេទ្យនៅសៀមរាប និងខេត្តកំពង់ចាម ដោយការរៀបចំមានជំនួយពីជប៉ុន។ ថ្ងៃមុន ខ្ញុំទៅសម្ពោធមជ្ឈមណ្ឌលវះកាត់មួយនៅខេត្ត ប៉ុន្ដែយើងវិនិយោគ និងបំពាក់មនុស្ស ត្រៀមដើម្បីកន្លែងនេះជួយស្រូប(អ្នកជំងឺ)មួយចំនួន។ យើងបង្កើតមន្ទីពេទ្យហ្លួងម៉ែមួយជាមណ្ឌល​(ពិនិត្យនិងព្យាបាលរោគ) cancer (ដែល)ស្រូបយកពេទ្យពី(មន្ទីរពេទ្យ)មួយចំនួន។ ខ្ញុំឯកភាពឲ្យ​អញ្ជើញ ៨នាក់ពីក្រៅ​មក។ យើងត្រូវបណ្ដុះបណ្ដាលបន្ថែមទៀត។ គ្រាន់តែពេទ្យបង្អែកស្រុកនៅកោះធំបើក ត្រូវស្រូបយកពេទ្យពីភ្នំពេញ​ទៅជួយខ្លះ។ អ្នកទៅហ្នឹងក៏ថា ម៉ោង(ធ្វើការ)វែង ហើយប្រជាជនទៅ(ច្រើន)។ អញ្ចឹងពេលណាដែលយើងបង្កើតសេវា(សុខាភិបាល)កាន់​តែ​ទំនើប កាន់តែល្អ ថ្នាំយើងកាន់តែល្អ ប្រជាជនមកប្រើប្រាស់កាន់តែច្រើន។ នេះហើយដែលថាត្រូវការពេទ្យ(ដែលមានការ)​បណ្ដុះបណ្ដាល ដោយធ្វើទំនើបកម្មពីលើចុះក្រោម។

(៥) ធ្វើឲ្យមណ្ឌលសុខភាពអាចផ្ដល់សេវាសុខាភិបាលមួយអាទិត្យ ៧ថ្ងៃ មួយថ្ងៃ ២៤ម៉ោង

(អភិក្រម)ទី២ គឺយើងត្រូវពង្រឹងពីក្រោមឡើងលើ។ ពីរនឹងត្រូវដើរទន្ទឹមគ្នា ហើយមកផ្គុំគ្នា។ នៅអាណត្ដិទី៧ នេះ ក្នុងចំណុចទី១ គឺយើងដាក់ការពង្រឹងមណ្ឌលសុខភាព ជាវិធានគន្លឹះមួយក្នុងវិធានគន្លឹះ៥ … បន្ថែមទៅលើគោលនយោបាយអាទិភាព៦ ចំណុច ដើម្បីយើងពង្រឹង(សេវាសុខាភិបាល)។ ប្រជាពលរដ្ឋនៅភ្នំពេញមិនសូវពិបាក(ក្នុងការរកសេវា)ទេ។ គាត់មានជម្រើសច្រើន។ អ្នកនៅទីរួមខេត្តផ្សេងៗ មានជម្រើសទាំងឯកជនទាំងរដ្ឋ ប៉ុន្ដែអ្នកនៅឆ្ងាយពឹងទៅលើមណ្ឌលសុខភាព​ បុស្ដិ៍សុខភាព ពេទ្យបង្អែកស្រុក ប្រតិបត្តិស្រុក។ យើងត្រូវពង្រឹងកិច្ចការ​នេះ។ ពិតណាស់ យើងមិនចាំបាច់ម៉ោងនេះថ្មើរនេះ រុញ(សេវាព្យាបាលជំងឺ) cancer ទៅគ្រប់ស្រុកទេ។ សមត្ថភាពព្យាបាលមហារីកអាច(មាន)នៅភ្នំពេញ។ ថ្ងៃក្រោយអាចទៅដល់តំបន់។ ការវះបេះដូង ក៏មិនចាំបាច់មានរហូតទៅដល់មណ្ឌលសុខភាពមួយៗ ដែរ … ប៉ុន្ដែត្រូវមានពេទ្យដែលមានសមត្ថភាពអាច​ជួយ(សង្គ្រោះ)បឋមកម្រិតណាមួយ។ ករណីអ្នករបួសគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ ចូលមកមណ្ឌលសុខភាព អាចថា(ត្រូវបានសង្គ្រោះជាបឋម)ឲ្យមានលំនឹង មុននឹងបញ្ជូន(អ្នករងរបួស)បន្ដមក … ជាជំហានទី១ យើងបានគិតគូរយកចិត្តទុកដាក់ពីការពង្រាយមន្ដ្រី ការបង្កើន​បរិក្ខាដែលមានស្រាប់ ពង្រឹងគោលការណ៍ និងក្រមប្រតិបត្ដិមានស្រាប់។ ឯកឧត្តមរដ្ឋមន្ដ្រី ក៏ដូចជាក្រសួងសុខាភិបាល បានដាក់ទិសដៅថា ទៅថ្ងៃមុខយើងជំរុញឲ្យមណ្ឌលសុខភាពក្លាយជាកន្លែង(ផ្ដល់សេវាសុខាភិបាល)ជាប់ មួយអាទិត្យ ៧ថ្ងៃ មួយថ្ងៃ ២៤ម៉ោង។ យើងធ្វើបានច្រើន។ កន្លែងខ្លះពិបាក ដោយសារកង្វះធនធានមនុស្ស។ យើងបន្ដជំរុញ។

(៦) បង្កើនគុណភាពថ្នាំ និងបង្កើនចំនួនថ្នាំ ដែលប្រជាពលរដ្ឋត្រូវការច្រើន

ខ្ញុំបានជួបជាមួយនឹងបងប្អូនខ្លះ ធ្វើការនៅមណ្ឌលសុខភាព។ មានម្នាក់មកពីព្រៃវែង។ គាត់ថាមណ្ឌលសុខភាពខ្ញុំធ្វើការសឹងតែមិនទាន់ ព្រោះប្រជាពលរដ្ឋមក(រកសេវា)កាន់តែច្រើន។ កាលពីចុងខែ ១២ ខណៈទៅសម្ពោធពេទ្យសម្តេច​តេជោសន្តិភាពនៅកប់ស្រូវ ខ្ញុំបានប្រាប់ឱ្យពិនិត្យបង្កើន ថ្នាំមួយចំនួន ជាពិសេសថ្នាំលើសឈាម និងថ្នាំទឹកផ្អែម ដែលប្រជាពលរដ្ឋត្រូវការច្រើន។ កាលមុនយើងមាន ៧ថ្ងៃ។ ឥឡូវបង្កើនដល់ ១៥ថ្ងៃ។ ហើយ(ត្រូវយកចិត្តទុកដាក់ពី)គុណភាពថ្នាំ។ កន្លែងខ្លះ អ្នកជំងឺលែងទៅគ្លីនិកមួយចំនួន ហើយមករកសេវាពីពេទ្យរដ្ឋ មកយកថ្នាំ។ (ដូចនេះ)ធ្វើម៉េចធានាគុណភាពថ្នាំ។ យើងធ្វើ(សេវានេះអោយបានល្អ) ធ្វើការជាមួយនឹងក្រុមហ៊ុន និងឧបករណ៍សម្ភារៈ ជាពិសេសការខិតខំរបស់គ្រូពេទ្យ។ ខ្ញុំសូមអរគុណណាស់ចំពោះការខិតខំ។ ឯកឧត្តមរដ្ឋមន្ត្រី និងរដ្ឋលេខាធិការជាច្រើនបានតាម(មើលនិងអនុវត្តកិច្ចការនេះ)។ ជួនកាល សួរទៅរវល់នៅឆ្មក់ពេទ្យនៅរតនគិរី។ មិនដឹងឆ្មក់ហ្នឹងមានប្រសិទ្ធភាព ឬអត់ទេ។ លេងឆ្មក់ គឺថាចុះទៅម៉ោង ១១យប់ ឬ១២យប់។ មណ្ឌលខ្លះបើក មានអ្នកប្រចាំការល្អ។ ទោះបីជាមិនទាន់បាន ១០០% នៅទូទាំងប្រទេស ក៏យើងនឹងបន្ត។ អរគុណណាស់ជូនទៅដល់ថ្នាក់ដឹកនាំក្រសួងសុខាភិបាល រដ្ឋលេខាធិការ អនុរដ្ឋលេខាធិការ ថ្នាក់ដឹកនាំជំនាញទាំងអស់ ដែលបានខិតខំកសាង ក្នុងរយៈពេល ៣០ ឬ ៤០ឆ្នាំ កសាងយើងពីបាតដៃទទេ មកដល់ម៉ោងនេះ ជាពិសេសដំណាក់កាលប្រយុទ្ធជាមួយនឹងកូវីដ-១៩។

(៧) ថ្នាំនិងសមត្ថភាពពេទ្យធ្វើការងារទេវតា សង្គ្រោះជីវិតមនុស្ស

ខ្ញុំបានធ្វើការជាមួយឯកឧត្តមសាស្ត្រាចារ្យ ម៉ម ប៊ុនហេង, លោកជំទាវ ឱ វណ្ណឌីន, លោកជំទាវ យក់ សម្បត្តិ ប្រយុទ្ធម៉ោង ១២ ម៉ោង ១។ យើងមានសមត្ថភាពម្ចាស់ការ។ ពេលនោះបើសិនជាពេទ្យយើងអត់សមត្ថភាព យើងអាចគ្រោះថ្នាក់ ហើយស្លាប់ច្រើន។ ប្រទេសនីមួយៗ គ្មានអ្នកណាចេញមក(ជួយយើង)ទេ។ គេបិទព្រំដែនហោះលែងរួច គេបិទផ្លូវអាកាស។ ម្នាក់ៗទទួលខុសត្រូវផ្ទៃក្នុងប្រទេសរបស់ខ្លួន ព្រោះប្រជាជនឆ្លងរាប់សែន រាប់លាននាក់។ សមត្ថភាពពេទ្យរបស់យើងម្ចាស់ការបានទាំងក្របខណ្ឌគោលនយោបាយ ក្របខណ្ឌដឹកនាំបញ្ជា នៅខាងលើសហការ រៀបចំប្រតិបត្តិផ្ទាល់របស់ពេទ្យស្ម័គ្រចិត្ត បូកជាមួយនឹងវេជ្ជបណ្ឌិតនៅតាមពេទ្យ។ ពេទ្យពីកាល់ម៉ែតនេះច្រើនណាស់ ហើយមានការចូលរួមពីនិស្សិតពេទ្យ ពីសាស្ត្រាចារ្យ ហើយនៅតាមបណ្តាលរាជធានី/ខេត្តច្រើនណាស់ ហើយកន្លែងខ្លះយើងធ្ងន់មែនទែន។ ថ្ងៃមុនខ្ញុំទៅមើលប្រព័ន្ធប្រឡាយទឹកនៅខេត្តកណ្តាល មួយគ្រួសារ ប្តីប្រពន្ធ កូនមួយតូចអាយុដូច ២ឆ្នាំ បីកូនមកជួបខ្ញុំ។ សុខភាពល្អ។ គាត់រំលឹកថាកូនហ្នឹងពេលដែលកូវីដ-១៩ ទាំងម្តាយទាំងកូន ពេលចូលមន្ទីពេទ្យ ហ្លួងម៉ែ គេវាយតម្លៃថាអាចនៅរស់រែ ១០% ទេ។ កាលហ្នឹងយើងបានដាក់ក្នុងកម្រិតស្រាល។ ដំបូងឡើយថាចត្តាឡីស័កមណ្ឌលស្រាល។ ដល់យូរទៅបានបញ្ជូនទៅ(ហ្លួងម៉ែ)។ សល់តែ ១០%គត់។ តែដោយសារទី១ ថ្នាំត្រូវ និងសំខាន់សមត្ថភាពពេទ្យ ការយកចិត្តទុកដាក់ទាំងម្តាយទាំងកូន។ នេះហើយដែលខ្ញុំនិយាយថាពេទ្យធ្វើការងាររបស់ទេវតា។ មនុស្សដែលសល់តែ ១០% ទាំងម្តាយទាំងកូន ដែលត្រូវស្លាប់ តែទីបំផុតប៉ុន្មានខែមុន ខ្ញុំជួប។ កូនហ្នឹងចេះទៀត។ ស្អាត។ នេះគឺជាអនាគតមួយដែលពេទ្យបានចូលរួមសង្គ្រោះជីវិត។ យើងធ្វើច្រើនសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋយើងរាប់លាននាក់ និងរាប់ឆ្នាំ។ ខ្ញុំសូមយកឱកាសនេះអរគុណពេទ្យទាំងអស់នៅទូទាំងប្រទេស …។

(៨) បន្តពង្រឹងគុណភាពសេវាសុខាភិបាល ដោយយកចិត្តទុកដាក់លើជំនាញទាំងរឹងទាំងទន់

ទី២ និយាយពីគុណភាពពេទ្យ។ គុណភាពសុខាភិបាល។ អគារសម្ភារៈថ្មីៗគឺល្អហើយ ប៉ុន្តែសំខាន់បំផុតនៅតែជាកត្តាមនុស្ស។ ការងារបណ្តុះបណ្តាលនេះត្រូវធ្វើ ហើយយកចិត្តទុកដាក់។ ការបន្តពង្រឹងគុណភាពផ្នែកសុខភាពដោយផ្តោតការយកចិត្តទុកដាក់ខ្ពស់លើជំនាញទាំងរឹងទាំងទន់។ ថ្ងៃមុន មានការលើកយោបល់ឱ្យខ្ញុំថា ពេទ្យរបស់យើងកំពុងតែខ្វះ គួរតែបន្ធូរបន្ថយលក្ខខណ្ឌនៃការបណ្តុះបណ្តាលកម្រិតពេទ្យ កុំឱ្យក្រសួងសុខាភិបាលតឹងពេក។ ខ្ញុំថាមិនបានទេ។ ពេទ្យត្រូវតែតឹង។ កុំបន្ទន់។ កុំទម្លាក់ស្តង់ដារសុខាភិបាល។ ត្រូវដំឡើងកម្រិត ដើម្បីមនុស្សខំប្រឹងយកកម្រិតខ្ពស់ល្អជាង។ ពេទ្យមិនមែនគណនេយ្យទេ។ គណនេយ្យធ្វើខុសកែបញ្ជីបាន។ មុខវិជ្ជាពេទ្យ ចេញមកត្រូវទទួលភារកិច្ច។ ជំងឺស្រាលត្រូវឱ្យជា កុំឱ្យជំងឺស្រាលទៅជាធ្ងន់ ជំងឺធ្ងន់ត្រូវជួយឱ្យស្រាល ឬរស់ កុំឱ្យថាជំងឺបែបនេះ នៅ(ពេទ្យ/ប្រទេស)យើងមើលមិនបាន។ ខ្ញុំសូមអំពាវនាវឱ្យមានការចូលរួមបណ្តុះបណ្តាល។ យើងមិនហាមឃាត់ក្នុងការបណ្តុះបណ្តាល តែសូមឱ្យមានស្តង់ដារមួយជាក់លាក់ ហើយមានការចូលរួមវាយតម្លៃពីក្រសួងសុខាភិបាលឱ្យបានគត់មុត។ សុខចិត្តមានពេទ្យ ១០នាក់ ដែលជំនាញច្បាស់លាស់ ជាជាងមានពេទ្យ ៥០នាក់ ដែលយើងមិនប្រាកដប្រជា មែនទេ? គ្រោះថ្នាក់។ សុខចិត្តមិនទម្លាក់ស្តង់ដារនៃការបណ្តុះបណ្តាលពេទ្យ ដើម្បីតែបានបរិមាណឆ្លើយតបទៅនឹងកង្វះគ្រូពេទ្យ … សុខចិត្តបណ្តុះបណ្តាលមនុស្សទោះបានតិចឬបានច្រើន ជំរុញស្តង់ដារមកជួបកម្រិតអប្បរមារបស់ពេទ្យ។ មនុស្សម្នាក់ពឹង “ខ្ញុំទៅពេទ្យ ខ្ញុំអត់ដឹងគេឱ្យថ្នាំអីទេ ខ្ញុំឈឺហើយ ឱ្យតិចឱ្យច្រើនខ្ញុំជឿ។ បើសិនជាចូលទៅវះកាត់អី ខ្ញុំពឹងលើពេទ្យ”។

(៩) គុណភាពបណ្តុះបណ្តាលវេជ្ជសាស្ត្រ គឺធានាជីវិតមនុស្ស និងជាកិត្តិយស/កេរ្តិ៍ឈ្មោះវិស័យសុខាភិបាល

ពេទ្យមិនមែនតែអ្នកវះកាត់ទេ។ សូម្បីតែដុកទ័រឯកទេសក្នុងការវះកាត់ហ្នឹងក៏គាត់ពឹងលើអ្នកដាក់ថ្នាំសណ្តំដែរ។ មែនទេ? ដាក់មិនស្រួលអត់ស្ពឹក ដាក់លើសកម្រិតអាចធ្ងន់។ អញ្ចឹងត្រូវពឹង(ជំនាញវេជ្ជសាស្ត្រ)ទាំងអស់។ ពេលហ្នឹងវេជ្ជបណ្ឌិតឯកទេស អត់ត្រូវការទៅអង្គុយបង្រៀនជំនាញថា ត្រូវធ្វើអញ្ចេះធ្វើអញ្ចុះទេ។ គាត់ត្រូវទុកចិត្ត ជាពិសេសអ្នកដែលចេញពីសាលាពេទ្យនីមួយៗ គឺសូមឱ្យប្រាកដប្រជា។ យើងសុខចិត្តមានតិចតែគុណភាព កុំឱ្យច្រើនតែយើងពិបាកធ្វើ(ការ)។ គុណភាពសុខាភិបាល ពាក់ព័ន្ធនឹងគុណភាពសុខភាពមនុស្សនិងជីវិតរបស់មនុស្ស។ អញ្ចឹងការបណ្តុះបណ្តាល និងការកំណត់ស្តង់ដារនេះ ខ្ញុំសូមអំពាវនាវឱ្យសាកលវិទ្យាល័យទាំងរដ្ឋទាំងឯកជន យកចិត្តទុកដាក់បង្កើនគុណភាពសិស្ស (ដោយកំណត់)លក្ខខណ្ឌជួយរុញសិស្សឱ្យ(មានគុណភាព)ខ្ពស់។ នេះជាអ្វីដែលខ្ញុំបានឱ្យជាគោលការណ៍។ រឿងអីផ្សេងទៀតយើងអាចគិតគូរបាន រឿងគណនេយ្យ រឿង Management ទោះមិនមែនទម្លាក់ស្តង់ដារទេ យើងអាចច្នៃប្រឌិត ឬមួយកម្រិតណាចេញទៅបណ្តុះបណ្តាលបន្ថែម។ ពេទ្យមិនដូចនោះទេ។ ពិតណាស់យើងមានពេទ្យហ្វឹកហាត់ (intern/stagiaire) ប៉ុន្តែទម្រាំតែបានសញ្ញាបត្រ ចាំបាច់ត្រូវឲ្យហ្មត់ចត់។ អញ្ចឹង ការបណ្តុះបណ្តាលត្រូវធានាគុណភាព ព្រោះគុណភាពនេះមិនមែនត្រឹមតែធានានូវជីវិតមនុស្សនោះទេ ប៉ុន្តែជាកិត្តិយស ជាកេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់វិស័យសុខាភិបាលរបស់យើងទាំងមូល។

(១០) ទ្រព្យធំបំផុតរបស់មនុស្ស គឺចំណេះដឹង និងសុខភាព

ចង់ឲ្យសុខាភិបាលរីកចម្រើន ទាល់តែប្រជាជនជឿជាក់ មានទំនុកចិត្តថាវិស័យសុខាភិបាល/ពេទ្យយើង មិនថាពេទ្យរដ្ឋ ឬពេទ្យឯកជននៅក្នុងប្រទេស មួយណាក៏អាចព្យាបាលនិងអាចទុកចិត្តបាន។ អញ្ចឹងអាស្រ័យលើពេទ្យ។ មានអ្នកលើកបញ្ហាពីរឿងនេះរឿងនោះ។ ខ្ញុំថាមិនមែនអត់បញ្ហាទេ ប៉ុន្តែសូមមើលចំណុចវិជ្ជមានដែលពេទ្យយើងបានធ្វើ។ ប្រជាពលរដ្ឋរាប់លាននាក់ក្នុងមួយឆ្នាំ (ទទួលការ)ព្យាបាល ហើយបានធូរស្រាល។ ប៉ុន្តែយើងត្រូវពង្រឹងអភិក្រម ពង្រឹងគុណភាព ដើម្បីពេទ្យម្នាក់អាចតំណាងឲ្យពេទ្យរាប់ម៉ឺននាក់ក្នុងប្រទេស។ (ការដែល)មានបញ្ហានៅកន្លែង/គ្លីនិកណាមួយ ត្រូវគេលើកមកផ្សព្វផ្សាយ (ធ្វើអោយ)ប៉ះពាល់(ដល់ពេទ្យ)ទាំងអស់។ តាមហ្វេសប៊ុក ច្រើនតែបើមានបញ្ហាកន្លែងណាមួយ អ្នកចូលទៅ comment ច្រើនតែវាយសរុបទាំងអស់តែម្តង។ យើងត្រូវធ្វើម៉េចបង្កើតសមត្ថភាព ការអនុវត្តគុណភាពក្នុងការព្យាបាល (ខណៈដែល)ប្រជាពលរដ្ឋលើកសរសើរថា ពេទ្យយើងធ្វើបានច្រើន។ នេះហើយគឺជាការទទួលខុសត្រូវរបស់យើង។ អញ្ចឹងការបណ្តុះបណ្តាលនេះត្រូវធ្វើជាប្រចាំ ហើយត្រូវធានាគុណភាពជាជាងបរិមាណ ដើម្បីធានានូវការជឿទុកចិត្ត និងសំខាន់បំផុតជីវិតរស់នៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋរបស់យើង សុខភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋរបស់យើង ដែលជាកត្តាសំខាន់សម្រាប់ទ្រទ្រង់គ្រប់វិស័យទាំងអស់នៃសេដ្ឋកិច្ចជាតិ។ រកបានប៉ុន្មានក៏ដោយ ប៉ុន្តែបើសុខភាពមិនល្អ ចិញ្ចឹមជំងឺក៏មិនកើតដែរ។ ទ្រព្យធំបំផុតរបស់យើងគឺទ្រព្យចំណេះដឹង និងទ្រព្យសុខភាព។ អីផ្សេងទៀត បង្កើតបាន តែបើបាត់ពីរនេះហើយ យើងមានបញ្ហា។ ចំណេះដឹងមានកម្រិត យើងអាចរស់បាន តែបើសុខភាពមានបញ្ហា មិនថា Albert Einstein ឬមួយក៏អ្នកធម្មតាទេ មិនអាចធ្វើអីបានទាំងអស់ … មិនថាវេជ្ជបណ្ឌិតខ្លួនឯងទេ។ ពេទ្យក៏ឈឺដែរ។

(១១) អភិក្រម “រៀនពេទ្យដើម្បីជួយមនុស្ស ​ជួយជីវិតនិងសុខភាពមនុស្ស ដូចជាជួយគ្រួសារខ្លួន”

ខ្ញុំមានមិត្តភក្តិជា(ពេទ្យ)ឯកទេសម្នាក់។ អ្នកជំងឺមករាប់រយនាក់ រាប់ឆ្នាំ។ គាត់ផ្តល់ការលើកទឹកចិត្តឲ្យ​គេថាកុំភ័យអញ្ចេះៗ។ ដល់ពេលពិនិត្យខ្លួនង គាត់មាន(វិបត្តិសុខភាព)។ គាត់យំខ្លួនឯង។ គេថាធ្លាប់តែឲ្យយោបល់គេ ដល់ខ្លួនឯងម៉េចភ័យ? ដូចកាលកូវីដ១៩ ណែនាំអ្នកជំងឺកុំភ័យ។ ដល់ពេលជាប់កូវីដ១៩ ខ្លួនឯងភ័យ។ ខ្ញុំនិយាយលេង។ ប៉ុន្តែ យើងក៏ជាមនុស្សដែលអាចឈឺ ក៏ត្រូវការពេទ្យ គ្រួសារ កូន ប្រពន្ធយើង ប្តីយើង ឪពុកម្តាយយើងក៏ជាមនុស្ស ប្រជាជនឈឺត្រូវទៅទុកក្នុងដៃអ្នកផ្សេង។ អញ្ចឹង ល្អបំផុតគឺឲ្យទាំងអស់គ្នាធានាបានថា កូនយើង ប្រពន្ធយើងទៅពេទ្យណា ទឹកដៃណា គឺឲ្យគុណភាពនៃវិស័យសុខាភិបាល គឺគុណភាពមនុស្ស(ធ្វើការងារទេវតា)ធានាតែម្តង។ ហ្នឹងគឺកិច្ចការសំខាន់។ អញ្ចឹងត្រូវចូលរួម។ ប្អូនៗ និស្សិតពេទ្យ មិនថាសាលាឯកជន ឬមួយសាលារដ្ឋទេ សូមដាក់អភិក្រមនេះឲ្យច្បាស់ថា “យើងរៀនពេទ្យដើម្បីជួយមនុស្ស រៀនពេទ្យដើម្បី​ជួយជីវិតនិងសុខភាពមនុស្ស ដូចជាជួយគ្រួសារយើង”។ ដូចនេះ យើងត្រូវដាក់ទិសដៅបង្កើនសមត្ថភាពខ្លួនឯងជួយមនុស្ស។ នេះគឺពាក់ព័ន្ធនឹងការបណ្តុះបណ្តាល ចំណុចទី៣។

(១២) កៀរគរបញ្ញវន្តនិងសាស្ត្រាចារ្យមានពិសោធន៍ក្នុងវិស័យសុខាភិបាល ជួយបង្រៀនបន្ថែម

ចំណុចមួយទៀត ខ្ញុំចង់លើក (ទី៤) គឺបន្តកៀរគរបញ្ញវន្ត និងសាស្ត្រាចារ្យ អ្នកមានសញ្ញាប័ត្រ និងកម្រិតឧត្តម និងបទពិសោធន៍ជាក់ស្តែងក្នុងវិស័យសុខាភិបាល ជួយបង្រៀនបន្ថែមតាមគ្រឹះស្ថានឧត្តមសិក្សា និងគ្រឹះស្ថានបណ្តុះបណ្តាល ព្រមទាំងបង្កើតយន្តការលើកទឹកចិត្តដល់សាស្ត្រាចារ្យ ឲ្យធ្វើការស្រាវជា្រវជាប្រចាំ ដើម្បីរួមសម្រួលទាំងចំណេះដឹង ទាំងទ្រឹស្តី និងការអនុវត្តជាក់ស្តែង …​ ព្រោះសមត្ថភាពត្រូវការដុសខាត់ជានិច្ច ជាពិសេសនៅក្នុងសុខាភិបាល។ ឧបករណ៍និងវិទ្យាសាស្ត្រកែរហូត។ ពីមុនយើងព្យាបាលជំងឺ cancer ប្រើថ្នាំនេះ ឥឡូវគេមានថ្នាំថ្មី ប្រើវិធីសាស្រ្តថ្មី។ ការវះកាត់ពីមុន ល្មមៗ ត្រូវវះបើកទាំងអស់។ ឥឡូវគេចោះ។ អញ្ចឹងយើងត្រូវតែធ្វើទំនើបកម្ម។ បើត្រឹមវះកាត់ប្រម៉ាត់ កាត់អីហ្នឹង ឥឡូវគេចោះ។ តែបើយើងរត់អត់ទាន់គេ ត្រូវតែវះគេអត់មកទេ គេរកកន្លែងចោះហើយ។ អត់មានអ្នកណាចង់វះទេ។ ឈឺហើយគ្រោះថ្នាក់ … ត្រូវទំនើបកម្មជាប្រចាំ ហើយខ្ញុំគិតថា ការចែករំលែកបទពិសោធន៍នេះសំខាន់ …។

[ចប់សេចក្ដីអធិប្បាយ២]

ទី៤ គឺការលើកទឹកចិត្តដល់មន្ត្រីសុខាភិបាល វេជ្ជបណ្ឌិត គ្រូពេទ្យ គិលានុបដ្ឋាក និងបុគ្គលិកថែទាំវេជ្ជសាស្ត្រស្នើសុំធ្វើអាទិភា​វូបនីយកម្មលើការសង្គ្រោះជីវិតលើសអ្វីៗទាំងអស់ ដោយហេតុថាមុខងារជាអាជីពរបស់យើង ដែលយើងបានបញ្ជាក់មកនេះគឺសំខាន់ណាស់ ដែលជាទំនុកចិត្តប្រជាពលរដ្ឋ។

ទី៥ ដោយសហការជាមួយក្រសួងប្រៃសណីយ៍ និង ទូរគមនាគមន៍, បង្កើនសម្ទុះនៃការធ្វើបរិវត្តកម្មឌីជីថលក្នុងវិស័យសុខាភិបាល, ជាពិសេស ជំរុញការបណ្តុះ-បណ្តាលឱ្យវេជ្ជបណ្ឌិត, គ្រូពេទ្យ, គិលានុបដ្ឋាក និង បុគ្គលិកថែទាំវេជ្ជសាស្ត្រ ចេះប្រើប្រាស់បច្ចេកវិទ្យាផ្នែកសុខាភិបាលបានទូលំទូលាយ ដើម្បីធ្វើឱ្យប្រសើរឡើង នូវប្រព័ន្ធទិន្នន័យសុខភាពអ្នកជំងឺ សំដៅជំរុញប្រសិទ្ធភាពនៃការព្យាបាល និង តាមដានសុខភាព ព្រមទាំងការផ្តល់សេវាសុខាភិបាលមានគុណភាពខ្ពស់ និង ត្រឹមត្រូវ តាមបច្ចេកទេសសុខាភិបាលច្បាស់លាស់។

[ចាប់ផ្ដើមសេចក្ដីអធិប្បាយ៣]

​(១៣) ក្នុងអាណត្តិនេះ ឬនៅអាណត្តិក្រោយ ធ្វើអោយមណ្ឌលសុខភាពមាន teleconference កម្រិតណាមួយ

(ប្រព័ន្ធទិន្នន័យសុខភាពអ្នកជំងឺ ) គឺជាចំណុចសំខាន់។ នៅក្នុងវិស័យសុខាភិបាល មួយនាទីៗខុសគ្នា។ ជួនកាលតែកន្លះនាទីទេ រវាងជួយបានឬជួយមិនបាន។ ធម្មតាពេលវះកាត់អីធ្ងន់ៗ ត្រូវការពិគ្រោះយោបល់។​ ថ្ងៃមុន (បានពិភាក្សា)ជាមួយឯកឧត្តមរដ្ឋមន្ត្រី។ យើងធ្វើកិច្ចការនេះតាំងពីអាណត្តិមុនៗ … ឥឡូវយើងធ្វើម៉េចជំរុញឲ្យបាន។ ឧទាហរណ៍ ពេទ្យខេត្តអាចធ្វើ teleconference ជាមួយពេទ្យនៅភ្នំពេញបើត្រូវការវះកាត់។ ត្រូវការអីពេលខ្លះត្រូវយើងភ្ជាប់ ព្រោះឥឡូវមានបច្ចេកវិទ្យាហ្នឹង ដែលអាចមើលឃើញ និងបញ្ជូនហ្វីលអីមកភ្លាមៗ។ មើលឃើញ វិភាគភ្លាម ប្រាប់ថាអីភ្លាម។ ហ្នឹងគឺជាកិច្ចការសំខាន់។ យើងមានមហិច្ឆិតាថាទៅថ្ងៃក្រោយ ក្នុងអាណត្តិនេះ ឬបើថាធ្វើមិនទាន់ នៅអាណត្តិក្រោយមួយទៀត នឹងធ្វើអោយ(សំរេចនូវការដែល)មណ្ឌលសុខភាពអាចមាន teleconference កម្រិតណាមួយ។ ជួនកាលគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍នៅខេត្ត ចូលមុនគេគឺមណ្ឌលសុខភាព។ គ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ មានកន្លែងខ្លះគឺគ្រោះថ្នាក់មែនទែន បុកក្បាល ប៉ះអីហ្នឹង។ យើងជួយជួយ stabilize យ៉ាងម៉េច។ អញ្ចឹងការប្រើប្រាស់នេះគឺជាកិច្ចការល្អ។

(១៤) សហការជាមួយប្រៃសណីយ៍ និងទូរគមនាគមន៍ ចែករំលែកនិងប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធទិន្នន័យនិងប្រព័ន្ធផ្សេងៗ

ឥឡូវ ឃើញការបណ្ដុះបណ្ដាលទៅតាមហ្នឹង ការចែករំលែក ការប្រើប្រាស់ទំនើបកម្ម​របស់យើង។ សូមយកចិត្តទុកដាក់សហការជាមួយក្រសួងប្រៃសណីយ៍ និងទូរគមនាគមន៍ ទាំងទិន្នន័យនិងប្រព័ន្ធអីផ្សេងៗ (ឱ្យ)ទំនើប។ ខ្ញុំបានសួរពេទ្យវះកាត់បេះដូង ពេលខ្លះមុននឹងវះ​កាត់គាត់ធ្វើ​ teleconference ជាមួយសាស្ត្រាចារ្យខ្លះនៅបារាំងដើម្បីពិគ្រោះយោបល់គ្នា។ ដូចគ្នានៅស្រុកគេ។ ពេទ្យខេត្ត ជួនកាលពិគ្រោះយោបល់គ្នា ជួនកាលនៅនេះគាត់មកអត់ទាន់ ពិគ្រោះយោបល់ជាមួយពេទ្យជំនាញនៅផ្ទះ (តាមរយៈ teleconference)។ ជំនាន់កូវីដ-១៩ យើងបានបច្ចេកវិទ្យា កុំអីមិនដឹងប្រជុំយ៉ាងម៉េច បើមិនហ៊ានជួបគ្នាផង។ កាលពីពេលនោះ ខ្ញុំចេះប្រើ Zoom ប្រជុំតាមហ្នឹង។ ពេល​ខ្លះប្រជុំ២។ អ្នកខ្លះពាក់តែអាវធំក្រវ៉ាត់ក តែខោខ្លី ដល់ពេលប្រជុំៗ ដើរ។ ​ក្រោយពីកូវីដ-១៩ នេះនៅប្រទេសមួយចំនួនអត់ទាន់ត្រឡប់មកដើមវិញទេ ដោយសារគេឃើញថាការប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធបច្ចេកវិទ្យានេះមិនថាតែក្នុងវិស័យសុខាភិបាលទេ នៅក្នុង Business មួយចំនួនគឺកន្លែងខ្លះ(នៅមានប្រសិទ្ធភាព)។

(១៥) Teleconference ការពិគ្រោះយោបល់ជួយជីវិត ពង្រីកសមត្ថភាពពេទ្យថ្នាក់ជាតិទៅពេទ្យមូលដ្ឋាន បានផលទៅប្រជាពលរដ្ឋ

ថ្ងៃមុន ខ្ញុំមើលនៅអាមេរិក ផ្ទះជួល​ ការិយាល័យជួលអី បិទច្រើន។ ធនាគាររឹបអូសច្រើន ដោយសារភាគច្រើន​គេលែងជួល​កន្លែងសម្រាប់មន្ត្រីធ្វើការ។ គេធ្វើពីផ្ទះ។ ដល់អញ្ចឹងអ្នកដែលវិនិយោគលើ office លែងសូវប្រើ។ ឧទាហរណ៍ ការិយាល័យប្រើមនុស្សប្រហែល ៥ពាន់នាក់ ឥឡូវគេកាត់នៅសល់តែប្រហែល ១ពាន់នាក់ ដែលនៅកន្លែងហ្នឹង។ ប៉ុន្មាននាក់ផ្សេងទៀតគេធ្វើតាមផ្ទះ ព្រោះ​អង្គុយនៅ office ដូចគ្នា។ អញ្ចឹងវិស័យសុខាភិបាលអាចធ្វើបែបនេះ (ដែលនេះជា)ទំនើបកម្មឌីជីថល។ Payment បង់លុយអី ប្រើតាម QR Code ឬមួយតាមABA អស់ទៅហើយ មិនចាំបាច់ទៅធ្វើ(ដល់កន្លែង)។​ វាលឿន ជាពិសេស ការពិគ្រោះយោបល់លឿនជួយជីវិត។ យើងពង្រីកសមត្ថភាពផ្ដល់យោបល់ពីពេទ្យថ្នាក់ជាតិទៅដល់ពេទ្យមូលដ្ឋាន ទាន់ពេលវេលាទៅលើជំងឺអីមួយ។ ​គាត់អា​ចជួយ។ បានផលទៅអ្នកណា? បានផលទៅប្រជាពលរដ្ឋ បានផលទៅអ្នកដែលប្រើសេវា … ជាពិសេសអ្នកដែលធ្ងន់តែម្ដង ត្រូវការជួយជីវិតប្រជាពលរដ្ឋ(ជាបន្ទាន់) … ខ្ញុំគាំទ្រដល់ការធ្វើ e-government អាណត្តិនេះក្រសួងប្រៃសណីយ៍ និងទូរគមនាគមន៍ រៀបចំប្រព័ន្ធមួយចំនួនដើម្បីដាក់ទិន្នន័យរួម ដើម្បីជួយចែករំលែកក្នុងប្រព័ន្ធកុំឱ្យត្រួតស៊ីគ្នា … សូម្បីតែខាងដែនដី ថ្ងៃមុនទៅសុំកន្លែងបន្ទុកអី។ ឥឡូវគេមានទិន្នន័យអនឡាញ មិនចាំបាច់ចាំយូរទៀត ចុះឈ្មោះអីផ្សេងៗ យើងខិតខំធ្វើតាមហ្នឹង។ Visa អីហ្នឹងគឺដាក់តាម e-arrival ទាំងអស់ កុំឱ្យពិបាក។ ឯកឧត្តមអគ្គបណ្ឌិតសភាចារ្យ ឱ្យគ្រឹះស្ថានអង្គរគិតគូរពីការទិញតាមអនឡាញតែម្ដង មិនចាំបាច់ទៅដល់ទេ។ ត្រូវប្រើប្រព័ន្ធហ្នឹងដើម្បីជួយសម្រួល។

(១៦) ត្រូវពង្រឹងសមត្ថភាពជំនាញពេទ្យថ្នាក់តំបន់ និងទៅអនាគតពេទ្យខេត្ត

ខ្ញុំគិតថាពេទ្យយើងនៅភ្នំពេញ និងពេទ្យកាល់ម៉ែត្រនេះ ឯកឧត្តមអគ្គនាយកនៅទីនេះ សូមអរគុណបន្តដឹកនាំពីឯកឧត្តមរដ្ឋមន្ត្រី។ អគ្គនាយក២នាក់ អគ្គនាយកនិងអតីតអគ្គនាយក មន្ទីរពេទ្យបន្តរួមគ្នាដើម្បីធ្វើទំនើបកម្មពេទ្យនាំមុននៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជារបស់យើងនៅទីនេះ។ បណ្ដាពេទ្យជាតិយើងផ្សេងទៀត ពេទ្យរុស្សី ពេទ្យអង្គឌួង ឃើញតាមជំនាញនីមួយៗ សំខាន់ដូចនៅអង្គឌួងខាងភ្នែក។ យើងពង្រឹងអោយបានច្រើននៅទីនេះ។ ប៉ុន្តែទៅអនាគតមិនមែនតែជាកន្លែង​​តែមួយទេ។ យើងត្រូវបន្ថែមគឺពេទ្យតំបន់ ដើម្បីមានអីកុំចាំបាច់មកកកស្ទះនៅភ្នំពេញ កុំបាច់ធ្វើដំណើរមកនាំយូរ។ ត្រូវពង្រឹងសមត្ថភាពពេទ្យតំបន់ ហើយទៅថ្ងៃអនាគតទៀត ជំហាន៣ គឺពេទ្យខេត្តរបស់យើង ដើម្បីឱ្យមានសមត្ថភាពច្រើន។ ពិតណាស់ជំនាញមួយចំនួនប្រមូលផ្ដុំនៅថ្នាក់ជាតិ ​ជំនាញបឋមួយចំនួន​គឺប្រមូលផ្ដុំនៅទីហ្នឹង។ នេះហើយគឺការខិតខំនិងការអនុវត្តបន្តរបស់យើងក្នុង ៤០ឆ្នាំនេះ អាណត្តិថ្មីក៏នៅតែបន្តជំរុញបន្ថែម។ ការងារមិនបានដូចចិត្ត ក្នុងតែមួយថ្ងៃទេ បងប្អូន។ តែយើងត្រូវមើលការវិវឌ្ឍ។ ឃើញ​បងប្អូនខ្លះមានបញ្ហាអីមួយ ក៏តាំងថាពេទ្យខ្មែរពិបាក។ សូមមើលការវិវឌ្ឍរួមមកដល់ម៉ោងនេះ។ ពិតណាស់ ជំនាញខ្លះយើងអត់ទាន់ដូចប្រទេសនានាលើពិភពលោកទេ ប៉ុន្តែយើងបានដើរឆ្ងាយណាស់មកហើយ។

(១៧) រដ្ឋាភិបាលអាណត្តិទី៧ បន្តពង្រឹងវិស័យសុខាភិបាលតាមការធ្វើទំនើបកម្ម ពិពិធកម្ម និងពង្រឹងមូលដ្ឋានផ្ដល់សេវាសុខភាពជូនប្រជាពលរដ្ឋ

ការទុកចិត្តរបស់ប្រជាពលរដ្ឋរាប់លាននាក់កើតឡើងដោយការព្យាលជាក់ស្ដែង។ សេវាជាក់ស្ដែងរបស់ពេទ្យយើងនៅទីនេះកាន់តែរឹងមាំ។ រដ្ឋាភិបាលអាណត្តិទី៧ នឹងបន្តខិតខំពង្រឹងវិស័យសុខាភិបាលនេះ តាមអភិក្រមទាំងពីលើចុះមកក្រោម ពីក្រោមឡើងលើ ទំនើបកម្ម ពិពិធកម្ម ក៏ដូចជាការពង្រឹងមូលដ្ឋានបន្ថែមទៀត ធ្វើយ៉ាងណាផ្ដល់នូវសមត្ថភាព ផ្ដល់សេវាសុខភាពជូនប្រជាពលរដ្ឋឱ្យបានកាន់តែល្អប្រសើរ។ (យើងអនុវត្តគោលនយោបាយនេះ) គួបផ្សំជាមួយគោលនយោ​បាយសង្គមកិច្ចដែលយើងដាក់ចេញឱ្យប្រជាពលរដ្ឋ ៧លាននាក់ មានក្របខណ្ឌ បបស មូលនិធិសមធម៌ក្ដី។ មានតែគោលនយោបាយ​​ មានតែសិទ្ធ តែទទួលសេវាអត់ល្អ ក៏អត់កើត។ យើងត្រូវពង្រឹងសេវា។ មិនអាចថា មានបណ្ណសមធម៌ មានបបស តែទៅព្យាបាលនៅពេទ្យរដ្ឋ នៅពេទ្យខេត្ត ក៏ដូចជាអត់បានព្យាលបាលដដែល ហើយរត់ទៅឯកជន(នោះទេ)។ ត្រូវពង្រឹងសេវា ជាពិសេសសេវាសុខាភិបាលសាធារណៈរបស់រដ្ឋ និងគ្រប់កន្លែង តាំងពីមូលដ្ឋានឡើងទៅដល់លើ។ នេះជាគោលការណ៍ ដើម្បីអ្នកបានគោលនយោបាយនេះបានដោយកក់ក្ដៅ ហើយចំអ្វីដែលយើងចង់បានគឺការព្យាបាលនិងជួយជីវិត និងសុខភាពពិតប្រាកដរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ តាំងពីមូលដ្ឋានមកដល់លើ។

[ចប់សេចក្ដីអធិប្បាយ៣]

បន្ថែមលើការអនុវត្តនូវវិធានការគន្លឹះ និង សកម្មភាព ដែលបានកំណត់នៅក្នុងផែនទីបង្ហាញផ្លូវទៅកាន់ការគ្របដណ្តប់សុខភាពជាសកលនៅកម្ពុជាឆ្នាំ ២០៣៥ ឱ្យមានប្រសិទ្ធភាពខ្ពស់, ខ្ញុំសូមផ្តល់នូវទស្សនៈ និង អនុសាសន៍មួយចំនួន ដូចខាងក្រោម៖

ទី១. ការធ្វើទំនើបកម្ម និង បរិវត្តកម្ម, ការផ្តល់សេវាថែទាំសុខភាព នៅមន្ទីរពេទ្យកាល់ម៉ែត គឺជាការបោះជំហានទៅមុខនៃបច្ចេកវិទ្យាវេជ្ជសាស្រ្តនៅកម្ពុជា ដើម្បីឈានទៅដល់កម្រិត មួយដែលការអនុវត្តក្នុងផ្នែកវេជ្ជសាស្រ្តមានភាពជាក់លាក់ និង អាចឆ្លើយតបទៅនឹងលក្ខខណ្ឌ ជំងឺរបស់បុគ្គលម្នាក់ៗ (Precision Medicine and Personalized Medicine)។ ដូច្នេះ, ក្រសួងសុខាភិបាល ត្រូវយកការធ្វើទំនើបកម្ម និង បរិវត្តកម្មនេះ ធ្វើជាឧត្តមានុវត្តន៍ សម្រាប់ការលើកកម្ពស់ការផ្តល់សេវាថែទាំសុខភាព, នៅតាមមន្ទីរពេទ្យជាតិ និង មន្ទីរពេទ្យខេត្តមួយចំនួនផ្សេងទៀត ព្រមទាំងមន្ទីរពេទ្យតំបន់ ដែលរាជរដ្ឋាភិបាលគ្រោងនឹងបង្កើតឡើងក្នុងពេលខាងមុខនេះ ។

ទី២. បង្កើនសកម្មភាពផ្តល់ការអប់រំ, ការបង្ការ និង ការថែទាំសុខភាព ដល់ប្រជាជន, គ្រួសារ និង សហគមន៍ សំដៅលើកកម្ពស់ការអនុវត្តរបៀបរស់នៅប្រកបដោយសុខភាព ក៏ដូចជាការធ្វើការសម្រេចចិត្តត្រឹមត្រូវក្នុងការស្វែងរក និង ការប្រើប្រាស់សេវាថែទាំសុខភាព រាល់ ពេលមានបញ្ហាសុខភាព នៅមូលដ្ឋានសុខាភិបាលដែលនៅជិតលំនៅឋាន និង ពីអ្នកផ្តល់សេវាសុខាភិបាល ដែលបានទទួលការបណ្តុះបណ្តាលត្រឹមត្រូវ និង មានសមត្ថភាពពិតប្រាកដ ។

[ចាប់ផ្ដើមសេចក្ដីអធិប្បាយ៤]

(១៨) ចូលរួមបង្កា ទប់ស្កាត់ ថែទាំសុខភាព ព្រោះសុខភាពមិនល្អ ជាពិសេសជំងឺរ៉ាំរ៉ៃគឺជាបន្ទុក

កិច្ចការ(បង្កើនសកម្មភាពផ្តល់ការអប់រំ, ការបង្ការ និង ការថែទាំសុខភាព ដល់ប្រជាជន, គ្រួសារ និង សហគមន៍)នេះសំខាន់ សំរាប់ក្រសួងសុខាភិបាល មន្ទីរសុខាភិបាល ក្រសួងអប់រំ ក៏ដូចជាប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់កន្លែងទាំងអស់។ យើងឃើញថា មានការកើតឡើងនូវជំងឺទឹកនោមផ្អែមពាក់ព័ន្ធទៅនឹងអាហារូបត្ថម្ភ។ ខ្ញុំមើលនៅក្នុងប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍ជាច្រើន ពេលខ្លះប្រើប្រាស់របស់ផ្អែមតាំងពីក្មេង។ អ្នកខ្លះថា ហេតុអ្វីបានជាអាយុ ៣០ឆ្នាំជាង ចាប់ផ្ដើមមាន។ អ្នកខ្លះថា គាត់មិនដែលប៉ះគ្រឿងស្រវឹងអីបន្តិចផង កាន់សីលរហូត តែដោយសាររឿង ជួនកាលអាហារូបត្ថម្ភដែលយើងហូបពីក្មេង មានជាតិស្ករច្រើន ជាតិខ្លាញ់ច្រើន(ហូប)ពីក្មេង។ អញ្ចឹងការចូលរួមនេះ គឺត្រូវបង្កើនការចូលរួមពីសហគមន៍។ រដ្ឋបាលរាជធានីខេត្តទាំងអស់ចូលរួមទៅលើកិច្ចការនេះ។ រឿងនេះជារឿងយូរអង្វែង។ សុខភាពយូរអង្វែងរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។ ក្មេងអាយុ ១០ឆ្នាំថ្ងៃនេះ ៨-១០ ឆ្នាំក្រោយ គាត់ជាកម្លាំងពលកម្មពេញ។ កុំឱ្យដល់ពេលនោះ គាត់មានបញ្ហាទឹកនោមផ្អែម ឬមួយបញ្ហា(អ្វីផ្សេង) ដែលជាបន្ទុកវិញ។ (បញ្ហា)សុខភាពជាបន្ទុក។ សុខភាពល្អជាទ្រព្យ តែសុខភាពលំបាក ជាពិសេសជំងឺរ៉ាំរ៉ៃ គឺជាបន្ទុក។ នេះគឺការចូលរួម។

[ចប់សេចក្ដីអធិប្បាយ៤]

ទី៣. គ្រូពេទ្យ, បុគ្គលិកបច្ចេកទេស និង បុគ្គលិកសុខាភិបាល, ទាំងក្នុងវិស័យសាធារណៈ និង ឯកជន, ត្រូវបង្កើនការយកចិត្តទុកដាក់លើសេវាបង្ការ និង សេវាព្យាបាលបឋម ដើម្បី ទប់ស្កាត់ការវិវត្តនៃជំងឺទៅកាន់ស្ថានភាពធ្ងន់ធ្ងរ ឬ រ៉ាំរ៉ៃ ដែលអ្នកជំងឺ, គ្រួសារអ្នកជំងឺ, ប្រព័ន្ធ សុខាភិបាល និង ប្រព័ន្ធគាំពារសង្គម ត្រូវចំណាយខ្ពស់ ។ លើសពីនេះ, ត្រូវកសាង និង រក្សាទំនាក់ទំនងប្រកបដោយទំនុកចិត្ត, តាមរយៈឥរិយាបទប្រកបដោយក្រមសីលធម៌វិជ្ជាជីវៈ នៅពេលប្រាស្រ័យទាក់ទងជាមួយអ្នកជំងឺ ឬ គ្រួសារអ្នកជំងឺ រួមទាំងលើកទឹកចិត្ត អ្នកជំងឺ និង គ្រួសារអ្នកជំងឺ ឱ្យចូលរួមក្នុងការសម្រេចចិត្តលើការព្យាបាល ព្រមទាំងការផ្តល់ចំណេះដឹង និង បទពិសោធអំពីការបង្ការបឋម, ការព្យាបាល, ការបង្ការ, ការគ្រប់គ្រងលក្ខខណ្ឌជំងឺរ៉ាំរ៉ៃ និងការថែទាំអ្នកជំងឺ ជាដើម ។

ទី៤. ពង្រឹងការអនុវត្តយន្តការតាមដាន និង កែលម្អគុណភាពសេវានៅមូលដ្ឋានសុខា ភិបាលគ្រប់កម្រិត, រួមទាំងការតាមដាននិន្នាការពេញចិត្តចំពោះសេវាអ្នកជំងឺ ឬ អតិថិជន, រៀបចំ និង អនុវត្តសកម្មភាពកែលម្អគុណភាពជាប្រចាំ ដោយរាប់បញ្ចូលទាំងសកម្មភាពគ្រប់គ្រង គ្លីនិក និង ការប្រើប្រាស់បច្ចេកវិទ្យាឌីជីថល ប្រកបដោយនវានុវត្តន៍ ដើម្បីបង្កើនគុណភាព សេវាសុខាភិបាលល្អសម្រាប់ជាឧត្តមប្រយោជន៍ដល់អ្នកជំងឺ និង ប្រជាជន ។ ទន្ទឹមនេះ, ត្រូវលើកកម្ពស់ភាពឆ្លើយតបរហ័ស និង គណនេយ្យភាព ក្នុងការផ្តល់សេវាថែទាំសុខភាពប្រកប ដោយគុណភាពខ្ពស់ ដើម្បីរក្សាការជឿទុកចិត្តរបស់អ្នកជំងឺ, អតិថិជន និង សាធារណជន តាមរយៈ ការការអនុវត្តយន្តការទទួលព័ត៌មានត្រឡប់មកវិញ ឬ មតិយោបល់អំពីសេវាសុខាភិបាល (Complaints)…។

ទី៥. ក្រសួងសុខាភិបាល និង ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ ត្រូវផ្សព្វផ្សាយឱ្យបានទូលំទូលាយជូនប្រជាជនគោលដៅ ក៏ដូចជាសាធារណជននូវកម្មវិធីគាំពារសុខភាពសង្គមឱ្យជ្រួតជ្រាបអំពីអត្ថប្រយោជន៍នៃការប្រើប្រាស់ត្រឹមត្រូវនូវសេវាថែទាំសុខភាព នៅក្រោមកម្មវិធីគាំពារសុខភាព សង្គមរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល និង អំពីនីតិវិធីសម្រាប់ការទទួលបាននូវអត្ថប្រយោជន៍ទាំងនោះ, និង ត្រូវធានាថា អ្នកជំងឺគ្រប់រូប រួមទាំងប្រជាជនមានប័ណ្ណសមធម៌, ប័ណ្ណសមាជិក បសស និង ក្រុមជនគោលដៅដទៃទៀត នៃកម្មវិធីគាំពារសុខភាពសង្គម អាចទទួលបានសេវាថែទាំសុខភាព ដែលមានគុណភាព និង សុវត្ថិភាពតាមស្តង់ដារបច្ចេកទេស ដោយគ្មានភាពរើសអើង និង មិនគិតអំពីស្ថានភាពសង្គម-សេដ្ឋកិច្ច ពណ៌សម្បុរ សាសនា ឬ និន្នាការនយោបាយ ។

ទី៦. ជំរុញការអនុវត្តសកម្មភាពអន្តរ/ពហុវិស័យ ឬ ភាពជាដៃគូជាមួយវិស័យឯកជន ដើម្បីបង្កើនបរិស្ថានគាំទ្រ សម្រាប់ផ្សារភ្ជាប់រវាងការថែទាំបឋមជាមួយសេវាជំនួយសង្គម; ការជួយប្រជាជនងាយរងគ្រោះ ឱ្យទទួលបានសេវាសុខភាព និង សេវាសង្គមកាន់តែប្រសើរ; ការប្រកាន់ឥរិយាបថល្អដើម្បីសុខភាព; ការលើកស្ទួយការលូតលាស់របស់កុមារក្នុងដំណាក់ដំបូងនៃជីវិត, ការបង្កឱកាសទទួលបានការសិក្សា, ការបង្ការអំពើហិង្សាក្នុងគ្រួសារ និង ការប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀន; ការលើកកម្ពស់ចំណីអាហារសុខភាព និង កន្លែងធ្វើការមានសុវត្ថិភាព; ការបង្ការគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ផ្លូវគោក; ការពង្រីកសួនច្បារ ឬ ទីកន្លែងសាធារណៈបៃតង ។ល ។

មុនបញ្ចប់, ខ្ញុំសូមលើកទឹកចិត្តដល់បងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋ សូមយកចិត្តទុកដាក់ការពារសុខភាព, បង្ការ និង ទប់ស្កាត់ជំងឺនានា ។ ក្នុងករណីមានជំងឺ ឬ បញ្ហាសុខភាព, ត្រូវប្រញាប់ទៅកាន់មូលដ្ឋានសុខាភិបាលដែលជិតលំនៅឋាន, ជាពិសេស មណ្ឌលសុខភាព ដើម្បីទទួលបានការពិនិត្យ និង ការព្យាបាលទាន់ពេល ឬ ទទួលបានការប្រឹក្សាយោបល់ ក្នុងការទទួលយកសេវាសុខាភិបាលចាំបាច់ ឬ ការបញ្ជូនទៅកាន់មន្ទីរពេទ្យថ្នាក់ខ្ពស់បន្ទាប់ ។

[ចាប់ផ្ដើមសេចក្ដីអធិប្បាយ៥]

(១៩) រៀបចំរថយន្ត ៤៩៧គ្រឿង ជូនប្រជាពលរដ្ឋទៅស្រុកកំណើត និង ៥៦គ្រឿង ដំណើរកម្សាន្តទៅទិសឦសាន

មុននឹងបញ្ចប់នេះ ខ្ញុំសូមយកឱកាសនេះជូនដំណឹងទៅដល់ប្រជាពលរដ្ឋថា នៅសល់ ២ថ្ងៃទៀត ចាប់ផ្ដើមបិណ្ឌ១ ហើយ។ នៅសល់ ១៥ថ្ងៃទៀត យើងដល់បុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌធំ។ ពេទ្យខ្លះប្រហែលជាជាប់(ប្រចាំការ)នៅហើយនេះ អត់បានសម្រាកទេ។ ពេទ្យក៏ដូចកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធអញ្ចឹង។ គេសម្រាក យើងនៅតែធ្វើការ។ យាយខ្ញុំ កាលមុនខូចស្នាក់នៅទីនេះ។ យប់ថ្ងៃឆ្លងឆ្នាំសកល ដល់វេនខ្ញុំនិងគ្រួសារ ២នាក់ត្រូវប្រចាំការ។ ប្អូនៗ មានកម្មវិធី។ ម៉ោង ៧ម៉ោង ៨យប់ ស្ងាត់ជ្រាប។ កន្លែងនេះអត់មានមនុស្សទេ។ ប្រពន្ធខ្ញុំថាថ្ងៃនេះល្អ។ ខ្ញុំថាកុំអាល(ថា)។ ចាំមើល​ក្រោយម៉ោង១២។ ពេលហ្នឹង អ្នកខ្លះចេញមកគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ផ្សេងៗ។ សូមអំពាវនាវប្រជាពលរដ្ឋ (អោយមានការប្រុងប្រយ័ត្ន) ជាពិសេសគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍យកជីវិតប្រជាពលរដ្ឋយើងច្រើនណាស់។ សូមឱ្យអាជ្ញាធររាជធានីខេត្តពង្រឹងច្បាប់ចរាចរណ៍ ជាពិសេសប្រជាពលរដ្ឋរឿងប្រើប្រាស់គ្រឿងស្រវឹងនេះ។

សម្រាប់បុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌនេះ ប្រជាពលរដ្ឋជាច្រើនត្រូវការធ្វើដំណើរទៅផ្ទះ។ ខ្ញុំសូមប្រគល់ជូនឯកឧត្តម ឃួង ស្រេង អភិបាលគណៈអភិបាលរាជធានីខេត្ត រៀបចំរថយន្តក្រុងដឹកប្រជាពលរដ្ឋទៅលេងស្រុកកំណើតដោយឥតគិតថ្លៃ។ តាមក្រុងរាយការណ៍មកថា រៀបចំ ៥ថ្ងៃ ពីថ្ងៃទី ៣១ ខែកញ្ញា រហូតដល់ថ្ងៃទី ៤ខែតុលា។ បានន័យថា មុនមួយថ្ងៃគាត់ទៅផ្ទះ ហើយក្រោយមកហ្នឹង ថែមចំហាយ ១ថ្ងៃបន្ថែមទៀត ក្រោយថ្ងៃភ្ជុំបិណ្ឌ។ អញ្ចឹងត្រឡប់មកវិញ យើងត្រៀមជិត ៥០០ គ្រឿង, ៤៩៧ គ្រឿងដឹក/ជូនទៅតាមបណ្ដាខេត្តទាំងអស់។ កុំភ្លេចទឹកជូនបងប្អូនដូចកាលមុនផង។ រៀបចំឱ្យបានល្អ។ ឆ្នាំនេះទៀត ក៏ត្រៀមឡាន ៥៦គ្រឿង សម្រាប់រត់ទៅខេត្តទិសឦសាន ក្រ​ចេះ ស្ទឹងត្រែង រតនគិរី មណ្ឌលគិរី ពេលភ្ជុំបិណ្ឌ។ ឥឡូវបងប្អូនចង់ទៅលេងទិសឦសាន ទៅលេងទឹកជ្រោះប៊ូស្រា ទៅលេងរតនគិរី បឹងយក្សឡោម ឥឡូវបានរថយន្តជិះដោយឥតគិតថ្លៃទៀត។ ៥៦គ្រឿងត្រៀមដឹកទៅ កុំឱ្យពិបាកចំណាយរថយន្ត(ខ្លួនឯង)។ យើងជិះឥតគិតថ្លៃទៅលេងនៅហ្នឹង និងជិះត្រឡប់មកវិញ។

សូមប្រកាសជូនដល់ប្រជាជនទាំងអស់ និយាយរួម អ្នករស់នៅរាជធានីភ្នំពេញ ព្រោះអ្នកនៅភ្នំពេញ ភាគច្រើនសុទ្ធតែអ្នកមកពីខេត្ត។ អញ្ចឹងពេលនេះ គឺជាពេលដែលល្អ ពេលភ្ជុំបិណ្ឌជាពេលដែលបើកឡានអត់ស្ទះចរាចរណ៍នៅភ្នំពេញ។ សូមឯកឧត្តម ឃួង ស្រេង ពិនិត្យមើលនៅក្នុងការជូនប្រជាពលរដ្ឋទៅតាមស្រុកកំណើតរបស់គាត់លេងពេលភ្ជុំបិណ្ឌនេះ ក៏ដូចជាខេត្តនៅខាងទិសឦសាន ដើម្បីឱ្យបានសប្បាយពេលភ្ជុំបិណ្ឌធំនេះ។

[ចប់សេចក្ដីអធិប្បាយ៥]

ជាទីបញ្ចប់, ជាមួយនឹងការប្រកាសបើកការដ្ឋានសាងសង់ «អគារមជ្ឈមណ្ឌលកណ្តាល អគារចំណត និង រោងជាង, និង អគារវេជ្ជសាស្ត្រស៊ីក្លូត្រុង នៅមន្ទីរពេទ្យកាល់ម៉ែត», ខ្ញុំសូមជូនពរ ឯកឧត្តម លោកជំទាវ, លោក លោកស្រី សមាជិក សមាជិកា នៃអង្គពិធី សូមមានសុខភាពល្អបរិបូណ៌ និង ទទួលបានជោគជ័យ ក្នុងគ្រប់ការងាររៀងៗខ្លួន ក្រោមម្លប់ដ៏ត្រជាក់នៃសន្តិភាព និង សូមប្រកបដោយពុទ្ធពរ និង ពរទាំង ៥ ប្រការ គឺ អាយុ វណ្ណៈ សុខៈ ពលៈ និង បដិភាណ កុំបីឃ្លៀងឃ្លាត។

[ចាប់ផ្ដើមសេចក្ដីអធិប្បាយ៦]

ក្នុងថ្ងៃនេះដែរសូមជូនសាស្រ្តាចារ្យ ក្រុមគ្រូពេទ្យ បុគ្គលិកសុខាភិបាល ២២៩៨នាក់ ម្នាក់ៗថវិកា ១០ម៉ឺនរៀល។ ជូននិស្សិតកម្មសិក្សាក្នុងមន្ទីរពេទ្យ ៣១៣នាក់ ម្នាក់ៗថវិកា ៥ម៉ឺនរៀល។ ជូនអ្នកជំងឺកំពុងសម្រាកព្យាបាលក្នុងមន្ទីរពេទ្យកាល់ម៉ែត្រ ១៣៩៨នាក់ ម្នាក់ៗថវិកា ២០ម៉ឺនរៀល ជូនមន្ទីរពេទ្យកាល់ម៉ែត្រ ២០លានរៀល និងជូនក្រុមគ្រូពេទ្យប្រចាំការ ៣លានរៀល។ សូមអរគុណ៕

[ចប់សេចក្ដីអធិប្បាយ៦]

សេចក្តីចម្លងកិច្ចសន្ទនានិងអនុសាសន៍ សម្តេចមហាបវរធិបតី ហ៊ុន ម៉ាណែត នាយករដ្ឋមន្រ្តីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា អញ្ជើញត្រួតពិនិត្យលទ្ធផលអនុវត្តវិធានការគន្លឹះក្នុងវិស័យអប់រំ ជាមួយលោកគ្រូ អ្នកគ្រូ និងអាណាព្យាបាលសិស្ស សាលាបឋម​សិក្សា ត្រពាំងក្អែក ស្ថិតក្នុងភូមិត្រពាំងក្អែក សង្កាត់វាលពង់ ក្រុងឧត្តុង្គ ខេត្តកំពង់ស្ពឺ, ត្រពាំងក្អែក, សង្កាត់វាលពង់

CMF: 24 August, 2024

សម្ដេចធិបតី៖ កូនប្លែកអត់? កម្មវិធីរៀបទៅតើចាប់អារម្មណ៍ទេ? ចង់បន្តទៀត ឬមួយចង់កែសម្រួលយ៉ាងម៉េច? កម្មវិធីនេះសំដៅឡើងគឺចង់បង្កើនសមត្ថភាពក្មួយៗ និងឥរិយាបថផង។ យើងផ្តោតពីថ្នាក់បឋមដំបូង ព្រោះជាបឋម យើងពត់ពីក្មេងឱ្យហើយល្អ មុនទៅដល់មធ្យម ដល់វិទ្យាល័យអី។ លោកតា លោកយាយ អ៊ំ ពូ មីង គាត់នៅផ្ទះគាត់ជួយនៅក្នុងការអប់រំ កូន ចៅ។ មកដល់សាលា លោកគ្រូ អ្នកគ្រូ គាត់ជួយបន្ថែមទៀត … អ្វីដែលក្រសួង(អប់រំយុវជននិងកីឡា) រដ្ឋាភិបាលដាក់បន្ថែមហ្នឹងក៏ដើម្បីជួយលោកគ្រូ អ្នកគ្រូ ជួយឪពុកម្តាយ លោក​តា លោកយាយ។ ធម្មតាការអប់រំយើងចង់បានបង្រៀនកូនចៅយើងល្អ។ អញ្ចឹងអ្វីដែលក្រសួងអប់រំ រដ្ឋាភិបាលក៏បានខំប្រឹងកែមករហូត ៤០ឆ្នាំនេះ គឺយើងខំប្រឹងពង្រឹង។ លោកតាលោកយាយ ដឹងហើយ (ព្រោះជា)សាក្សីរស់នៅទីនេះ។ យើងពីមុនមកលំបាកយ៉ាងម៉េច? ការអប់រំខ្វះសាលា។ ឥឡូវយើងមានហើយ។ ប៉ុន្តែត្រូវកែសម្រួលជាបន្តបន្ទាប់ដើម្បីឱ្យកាន់តែល្អ … អញ្ចឹងថ្ងៃនេះ ខ្ញុំមកមើលផ្ទាល់ ជាពិសេសចង់ស្តាប់ផ្ទាល់ពី ទី១ លោកគ្រូអ្នកគ្រូនៅនេះដូចមានអ្នកគ្រូដែរ? ប៉ុន្តែភាគច្រើនលោកគ្រូ ជាពិសេសលោកតាលោកយាយ អ៊ំ ពូ មីង ដែលជាតាយាយឪពុកម្តាយតែម្តង ហើយចាំចុងក្រោយសួរក្មួយៗ។ ប្រុសៗ និងស្រីៗ អ្នកណារៀនពូកែជាងនៅសាលានេះ។ អ្នកណាលេខមួយ? ស្រី ឬប្រុស ងើបឈរមើល? មានលេខមួយប្រុសដែរ? ចុះមានលេខមួយស្រីទេ? បានប្រុសពីរនាក់ដែរ។ ស្រីម្នាក់។ អ៊ំ ទៅ(តាមសាលា)ភាគច្រើន លេខមួយដល់ដប់ច្រើនតែស្រីៗ។ ឥឡូវនៅនេះមានប្រុសៗ ខ្លាំងដែរ។ ចាប់ផ្តើមដំបូង ចង់សួរលោកគ្រូនាយកបន្តិច។ ឯណាលោកគ្រូនាយក? មើលសូមមានចំណាប់អារម្មណ៍បន្តិច លោកគ្រូនាយកថា កម្មវិធីនេះដែលដាក់ឱ្យអនុវត្តពីខែ ៦មក តើមានការប្រែប្រួលយ៉ាងម៉េចតាំងពីយើងអនុវត្ត មានការងារលំបាកយ៉ាងម៉េច ហើយមានសំណូមពរអីបន្ថែមពាក់ព័ន្ធទៅនឹងការដាក់កម្មវិធីរបស់យើង? …

លោកគ្រូនាយក៖ ជាបឋម សូមគោរពសម្តេចធិបតី ជាទីគោរពដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ និងសូមគោរពដល់ឯកឧត្តម លោកជំទាវទាំងអស់ ដែលមានវត្តមាននៅទីនេះ សូមគោរពដល់ថ្នាក់ដឹកនាំមន្ទីរ ការិយាល័យជាទីគោរព និងសូមគោ​រពដល់គណៈអភិបាល នៃអភិបាលក្រុង ឧត្តុង្គម៉ែជ័យ ជាទីគោរព និងសូមគោរពដល់មាតាបិតាសិស្ស លោកគ្រូអ្នកគ្រូ ទាំងអស់ជាទីគោរព។ ខ្ញុំបាទជាលោកនាយកសាលាបឋមសិក្សា ត្រពាំងក្អែក ស្ថិតក្នុងភូមិត្រពាំងក្អែក សង្កាត់វាលពង់ ក្រុងឧត្តុង្គម៉ែជ័យ ខេត្តកំពង់ស្ពឺ។ ខ្ញុំបាទជានាយកសាលាតាំងពីឆ្នាំ ២០១៨មក។ និយាយពីការងារដែលសាលារបស់ខ្ញុំបាទបានចូលជាសាលាគោលដៅរបស់សម្តេច គឺមានអាយុកាលទើបតែ ៣ខែប៉ុណ្ណោះ។ ការអនុវត្តនៅ(មានសភាព)ក្មេងខ្ចី។ ទោះបីថាក្មេងខ្ចី ក៏នៅតែលោកគ្រូ អ្នកគ្រូ ព្រមទាំងសិស្សានុសិស្សរបស់យើង កែប្រែឥរិយាបថបានច្រើនជាងមុន ដោយមិនចាំបាច់ឱ្យខ្ញុំជានាយកធ្វើការអ​ប់រំទូន្មានប្រៀនប្រដៅខ្លាំងទេ គឺសម្រប​ខ្លួនដោយខ្លួនឯង។ គ្រាន់តែថា ការសម្របនេះវាមិនទាន់បានល្អគ្រប់ជ្រុងជ្រោយទេ។ ដូចខ្ញុំបានជម្រាបដល់សម្តេច ឯកឧត្តម ហើយថា អាយុកាលនៅក្មេងខ្ចី ទើបបាន ៣ខែ ហើយកំពុងតែប្រឹងដើម្បីអនុវត្តនូវវិធានការគន្លឹះឱ្យបាន។ នៅថ្ងៃខាងមុខ ខ្ញុំព្រមទាំងបុគ្គលិកសិក្សាសូមប្តេជ្ញាចិត្តអនុវត្តនិងវិធានការគន្លឹះនេះឱ្យបានដល់ ១០០%។

ខ្ញុំសូមនិយាយប្រៀបធៀបជាមួយឆ្នាំកន្លងទៅ ដែលលោកគ្រូអ្នកគ្រូ ព្រមទាំងសិស្សានុសិស្សរបស់ខ្ញុំបានអនុវត្តលើការងារបង្រៀន និងរៀន។ និយាយពីឥរិយាបថនេះ ពីឆ្នាំទៅគឺលោកគ្រូ អ្នកគ្រូអាចអញ្ជើញមកសាលា គឺលោកគ្រូខ្លះក៏បានគោរពទង់ជាតិជាមួយសិស្ស លោកគ្រូគាត់អត់បានទៅ ដោយគាត់មកមិនទាន់ម៉ោង។ ប៉ុន្តែបើប្រៀបធៀបនឹងសាលាដែលទើបបញ្ចូលមកជាសាលាគោលដៅ រយៈពេល ៣ខែនេះ គឺលោកគ្រូៗ បានមកម៉ោង៦។ លឿនជាងមុន។ ពួកគាត់ចូលរួមគោរពទង់ជាតិជាមួយសិស្សបានគ្រប់ថ្នាក់។ គាត់ឈរជាមួយសិស្សបានត្រឹមត្រូវ។ មួយវិញទៀត មានការប្តូរពីមិនធ្លាប់មានគ្រូសិស្សនៅសំពះអាណាព្យាបាល និងគ្រូសំពះគ្រូ សិស្សសំពះសិស្សទៅវិញទៅមកនៅក្លោងទ្វារទៀតផង។ នេះជាចំណុចដែលបានកែ។ ចំពោះការគោរពទង់ជាតិខ្ញុំអនុវត្តតាមឯកឧត្តម ណា ចាន់សេង និងឯកឧត្តម ជំ សុផល ដែលជាគ្រូបង្គោលប្រចាំខេត្តកំពង់ស្ពឺ ដោយបានដឹកនាំ អនុវត្តវិធានការគន្លឹះទាំងនេះ។ ខ្ញុំនៅតែប្រឹងប្រែងបន្តត្រងត្រាប់ស្តាប់មតិយោបល់របស់គ្រូបង្គោលទាំងពីរ។

ចំពោះសិស្ស ពេលដែលតម្រង់ជួរពីឆ្នាំកន្លងទៅគឺមានការពិបាកត្រង់ថា គ្រូឬសិស្សច្បងស្រែកថាតម្រង់ជួរ តែសិស្សមួយចំនួននៅបង្កភាពរវីករវើក។ នៅពេលសាលាបានចូលជាសាលាគោលដៅរបស់សម្តេច ឃើញថាខ្ញុំបានរៀបចំជាខ្សែក្រឡាចាក់ត្រង់។ អញ្ចឹង ពេលលឺជួង ក្មេងៗដឹងទីតាំងរបស់គាត់ជាប្រចាំ មិនចាំបាច់ពិបាកគ្រូប្រ​ចាំថ្នាក់ ឬក៏លោកនាយកទៅស្រែកបញ្ជានោះទេ។ គាត់រត់ចូលដោយស្រុះគ្នាតែម្តង។ ឯការច្រៀងបទគោរពទង់ជាតិ ច្រៀងបទឆន្ទៈលេខាធិការដ្ឋាន គ.វ.អ (គណកម្មាធិការជាតិជំរុញការអនុវត្តវិធានការគន្លឹះក្នុងវិស័យអប់រំ) គឺសិស្សបានចេះទាំងអស់គ្នា និងហាត់ប្រាណតាមបទចម្រៀងគឺចេះបានខ្លះមិនទាន់បានល្អទេ … គ្រូបង្គោលប្រចាំខេត្តទាំងពីរបានចុះមកផ្តល់អនុសាសន៍ ផ្តល់ព័ត៌មានជាញឹកញាប់ បំ​ផុត។ លោកគ្រូទាំងពីររូបមានវ័យចាស់ហើយ តែគាត់នៅតែប្រឹងជួយខ្ញុំ ដែលមានវ័យ ៥០ឆ្នាំជាងបន្តិច។ ពួកគាត់មានវ័យ ៦០ឆ្នាំជាង ជិត ៧០ឆ្នាំ ឯណោះ តែគាត់បានប្រឹង ខ្ញុំសូមសរសើរឯកឧត្តមទាំងពីរ …។

មួយទៀតជុំវិញម៉ោងបន្ថែម ពីមុនមក បើប្រៀបធៀបទៅនឹងឆ្នាំចាស់ឃើញថាសិស្សមានពេលទំនេរច្រើន។ ខ្ញុំក៏ធ្លាប់ស្តាប់តាមកញ្ចក់ទូរទស្សន៍ដែលសម្តេចមានប្រសាសន៍ថា បើឱ្យសិស្សរៀនពីរវេនគឺល្អសម្រាប់ក្មេង ដើម្បី​កុំឱ្យវាមានពេលទំនេរ ឬមានពេលមើលទូរស័ព្ទច្រើន។ នេះជាចំណុចល្អណាស់។ ខ្ញុំក៏ចាំប្រ​សាសន៍របស់ឯកឧត្តម ពឹង គឹមឆេន ដែលថាបង្រៀនឱ្យចេះអក្សរគឺមិនពិបាកទេ ប៉ុន្តែពិបាកក្នុងការតម្រង់ជួរ … ជុំវិញការរៀនបន្ថែមម៉ោងនេះ គឺល្អសម្រាប់ក្មេងត្រង់ថា ក្មេងមិនមានពេលទំនេរ … ខ្ញុំបានសួរថា តើកូនៗមានអារម្មណ៍បែបណាដែលកូនៗ ធ្លាប់ពេលរសៀលធ្លាប់គេង ធ្លាប់លេងអីអញ្ចឹង។ សិស្សឆ្លើយថាល្អ ព្រោះថាលោកនាយកឱ្យ លោកគ្រូអ្នកគ្រូ បង្រៀនខ្ញុំថែមពីរម៉ោងទៀត។ ខ្ញុំនឹងបានចំណេះដឹងថែមទៀត។ ខ្ញុំចង់ដូចលោកនាយកដែរពេលដែលខ្ញុំរៀនចប់។ ខ្ញុំថា ខ្ញុំអាយុប៉ុណ្ណេះហើយ ជិតចូលនិវត្តន៍ហើយ បើកូនៗតស៊ូហើយតាំងចិត្តបានប៉ុណ្ណឹងអាចក្លាយនាយកបឋមសិស្សាត្រពាំងក្អែកនេះជំនួសលោកគ្រូក្រោយគ្រូចូលនិវត្តន៍ទៅ …។

សូមបន្ថែម ចំពោះសាលារៀនរបស់ខ្ញុំ គឺជាសាលារៀននៅតំបន់ដាច់ស្រយាលនៃខេត្តកំពង់ស្ពឺ។ បើនិយាយឱ្យចំគឺតំបន់នៃទីប្រសប់នៃខេត្ត ៣។ ងាកទៅខាងជើងខេត្តកំពង់ឆ្នាំង ងាកទៅខាងកើតខេត្តកណ្តាល និងនៅទីនេះគឺខេត្តកំពង់ស្ពឺ … ប៉ុន្តែសាលារបស់ខ្ញុំឥឡូវនេះបានក្លាយទៅជាសាលាស្ថិតនៅក្នុងតំបន់ក្រុងវិញហើយ។ ពីមុនសា​លាស្ថិតនៅក្នុងឃុំវាលពង់ ស្រុកឧត្តុង្គ ខេត្តកំពង់ស្ពឺ ឥឡូវសាលាស្ថិតនៅក្នុងសង្កាត់វាលពង់ ក្រុងឧត្តុង្គម៉ែជ័យ … ដែលខ្ញុំនិយាយថា សាលានៅតំបន់ដាច់ស្រយាលនៃខេត្តកំពង់ស្ពឺនេះ គឺប្រឈមមុខជាមួយសិស្សានុសិស្សរបស់ខ្ញុំ … តាមពិតទៅខ្ញុំចង់អនុវត្តឱ្យដូចសាលាវត្តបូព៌ ប៉ុន្តែខ្ញុំតាមដានលោកនាយក ដែលឥឡូវនេះជា ឯកឧត្តម ពឹង គឹមឆេន បានអនុវត្តការនោះរយៈពេល ២៤ឆ្នាំឯណោះ។ ខ្ញុំនេះទើបតែបាន ៨ឆ្នាំ។ អញ្ចឹងប្រហែលជាតាមសាលាវត្តបូព៌អត់បានទេ។ ប៉ុន្តែខួរក្បាលរបស់ខ្ញុំ អារម្មណ៍របស់ខ្ញុំគឺផ្តោតចង់បានឱ្យដូចសាលាវត្តបូព៌។ ជាក់ស្តែងទៅលើកត្តាជីវភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋដែលចំណុះឱ្យសាលារៀនរបស់ខ្ញុំ ស្ថិតនៅក្នុងភាពមធ្យម អញ្ចឹងទេបើនិយាយពីសម្លៀកបំពាក់របស់សិស្ស គឺខ្ញុំចង់ឱ្យបានស្អាតដូចគ្នា ប៉ុន្តែមានសិស្សមួយចំនួននៅក្នុងភាពក្រីក្រ។ ដោយហេតុ​នេះ សម្លៀកបំពាក់អាចថាខ្សត់ខ្សោយជាងសិស្សផ្សេងៗទៀត។ មិនបានស្រុះគ្នា ១០០%។ នេះចំពោះឯកសណ្ឋានសិស្ស។ ចំពោះគ្រូអត់បារម្ភទេ… ទោះបីគាត់ស្ថិតក្នុងសភាពខ្សត់ខ្សោយក៏ដោយ មធ្យម ឬមានក៏ដោយ គឺឯកសណ្ឋានបានកំណត់ … ទោះបីថាលោកគ្រូគាត់ក្រដុនដាន ឬក៏គាត់មាន ក៏ខ្ញុំត្រូវតែកំណត់ឯកសណ្ឋានជាគ្រូបង្រៀន។ គ្រូបង្រៀនកាលណាចេញដើរពីមូលដ្ឋាន ចេញពីផ្ទះមកគឺអាណាព្យាបាលគាត់អត់ដែលហៅអាមីទេ គឺហៅលោកគ្រូអ្នកគ្រូ។ អញ្ចឹងទេលោកគ្រូអ្នកគ្រូត្រូវតែស្អាតជានិច្ច ត្រូវតែរមទម ត្រូវតែដឹងពីក្រមសីលធម៌របស់គ្រូបង្រៀន …។

សម្តេចធិបតី៖ អរគុណលោកគ្រូនាយកត្រង់ចំណុចនេះ។ ទីមួយ ខ្ញុំសូមអបអរសាទរ។ ទោះបីជា៣ខែ យើងក៏វិវឌ្ឍប៉ុននេះ។ សំខាន់យើងប្រៀបធៀបជាមួយអ្នកណា? យើងមិនអាចប្រៀបធៀបខ្លួនយើងនៅទីនេះជាមួយសាលានៅវត្តបូព៌ ឬនៅភ្នំពេញនោះទេ។ យើងត្រូវដាក់ទិសដៅប្រៀបធៀបជាមួយខ្លួនយើងថា ៣ខែមុន ហើយឥឡូវយ៉ាងម៉េច? បើឥឡូវល្អជាង ៣ខែមុន អាហ្នឹងជាមោទនភាព។ លោកគ្រូលើកអម្បាញ់មិញនេះខ្ញុំសប្បាយរីករាយ។ លោកតា លោកយាយ អ៊ំ ពូ មីង វាអត់សំខាន់យើងនៅជនបទ នៅភ្នំពេញអីនោះទេ មិនមែនអប់រំសំ​ដៅទៅលើរបស់ក្រៅខ្លួនទេ។ ការអប់រំគឺសំដៅទៅលើការកសាងមូលដ្ឋានក្នុងខ្លួន ចំណេះដឹង ហើយឥរិយាបថ ខោអាវមិនចាំបាច់មានលទ្ធភាពទិញខោអាវកីឡាដូចគេ ដូចឯងនោះទេ ស្លៀកខោអាវល្អមិនប្រាកដថារៀនពូកែ ហើយនឹងឥរិយាបថល្អនោះទេ។ លោកតាលោកយាយមែនទេ? អ្នកខ្លះមានលុយមានអី ប៉ុន្តែអត់រៀន អាកប្បកិរិយាអត់ល្អ។ យើងរៀនមានគោលដៅសំខាន់គឺកសាងមូលធនមនុស្សទៅជាមនុស្សល្អ។

រឿងនេះខ្ញុំចាំកាលខ្ញុំនៅជាកងទ័ព ខ្ញុំតែងតែរុញឯកសណ្ឋានខ្មែរយើង។ អ្នកខ្លះថា ឯកសណ្ឋានអាមេរិកល្អ ឯកសណ្ឋានអង់គ្លេសល្អ គេឱ្យមក។ ខ្ញុំថាវាអត់សំខាន់ទេ។ ឯកសណ្ឋានរបស់កម្ពុជា ទោះបីជាវាមិនដូចអាមេរិកក៏ដោយ ប៉ុន្តែបើយើងឯកភាពគ្នា វាជារបស់ជាតិយើង។ យើងសប្បាយរីករាយណាស់ យើងរុញធ្វើទៅ។ សំខាន់ផ្នត់គំនិត ហើយគ្រូថាមានផ្នត់គំនិតចង់ដូចសាលាវត្តបូណ៌ គោលដៅនៃការរៀបចំសាលាគំរូ។ យើងដាក់ជាស្តង់ដារអញ្ចឹង។ សាលាវត្តបូព៌ ជាសាលាមួយរីកច​ម្រើន ប៉ុន្តែមិនមែនមានសាលាតែមួយទេដែលល្អក្នុងប្រទេសយើង។ មានច្រើន។ ស្តង់ដារខុសគ្នា របៀបធ្វើខុសគ្នា។ យើងចែករំលែកបទពិសោធន៍ដែលយើងយកពីសាលាវត្តបូព៌ យើងយកពីសាលាផ្សេង។ ខ្ញុំសូមអរគុណ លោកគ្រូបង្គោលទាំងពីរដែលចូលនិវត្តន៍ហើយ ក៏នៅតែមានទឹកចិត្តចង់ជួយចែករំលែក ការដឹកនាំសាលាឱ្យបានល្អ តាមរូបភាព តាមលទ្ធភាពជាក់ស្តែង ហើយយើងយកចែករំលែកបទពិសោធន៍មក។

លោកគ្រូនាយកមានពាក្យមួយម៉ាត់ដែលខ្ញុំចាំ ហើយពាក្យនេះក៏ដូចខ្ញុំនិយាយដែរ. គាត់ថាចង់ដូចសាលាវត្តបូព៌ ទោះមិនមានលទ្ធភាពបច្ចុប្បន្នក៏ដោយ ប៉ុន្តែទិសដៅកម្រិតខ្ពស់បែបនេះគឺជាអ្វីដែលត្រូវធ្វើ។ ខ្ញុំថាគ្មានអ្នកណាល្អឥតខ្ចោះទេ ប៉ុន្តែគោលដៅដែលយើងកែខ្លួនឱ្យល្អឥតខ្ចោះគឺជាគោលដៅដែលត្រូវធ្វើ។ គោលដៅដែលលោក​គ្រូដាក់នេះល្អហើយ។ បានន័យថា យើងនៅតែរៀបចំស្តង់ដាខ្ពស់។ ពេលដែលយើងវិវឌ្ឍបានបន្តិច យើងអត់ភ្លេចខ្លួនថាល្មមហើយទេ។ យើងតែងតែចង់វិវឌ្ឍទៅមុខជានិច្ច។ វាអត់ចាំបាច់ដូចវត្តបូព៌បេះបិទ កូពីយកមកដាក់ទេ។ ឯកសណ្ឋានយ៉ាងម៉េច លទ្ធភាពក្មួយៗ លោកអ៊ំ លោកតា លោកយាយ ដូចគ្នា។ ឯកសណ្ឋាន ស ខៀវ បានប៉ុននេះល្អ … ការអប់រំនេះ គឺត្រូវពង្រឹងអ្វីដែលនៅក្នុងខ្លួន អ្វីដែលជាមោទនភាពគឺដែលគាត់ធ្លាប់តែតម្រង់ជួរមិនត្រង់ មិនស្តាប់ពេលតម្រង់ជួរ ឥឡូវមកជាស្តាប់។ នេះជាអ្វីដែលយើងចង់បាន។

អាវចាស់ អាវថ្មី រឿងមួយ ប៉ុន្តែឥរិយាបថថ្មី ជំនាញ ចំណេះដឹង ពីមុនសរសេរមិនសូវត្រូវ ឥឡូវ ៣ខែ, ១ឆ្នាំ គាត់សរសេរកាន់តែពូកែនេះហើយដែលយើងចង់បាន … ឥឡូវចង់បានកូនស្លៀកខោអាវស្អាត ប៉ុន្តែពិបាកនិយាយគ្នា ឬមួយខោអាវធម្មតា សម្ភារៈធម្មតាចុះ ឱ្យតែត្រឹមត្រូវហើយរៀនពូកែ? បានន័យថា អត្តចរិក និងចំណេះគាត់ខ្ពស់។ បើមានលទ្ធភាពកាន់​តែ​ល្អ។ អម្បាញ់មិញខ្ញុំសួរថាសិស្សនៅទីនេះយ៉ាងម៉េច? មើលសៀវភៅអត់? គាត់ថាសិស្សនៅទីនេះមើលច្រើន ដោយសារសិស្សនៅទីនេះអត់សូវមានទូរស័ព្ទ? នេះល្អ ឬអាក្រក់សម្រាប់ការអប់រំ? ខ្ញុំថាហ្នឹងជាការល្អ។ បើសិស្សនៅកន្លែងខ្លះ ចុចតែទូរស័ព្ទអត់មើលសៀវភៅ។ សុខចិត្តឱ្យគាត់មើលសៀវភៅ ដោយគាត់អត់សម្ភារៈដូចគេ ប៉ុន្តែគាត់ចំណាយពេលរៀនសូត្រ នេះហើយគឺយើងចង់បាន។

(ការអប់រំ)ឥរិយាបថដែលយើងបន្ថែមនេះ តាមគោលដៅដែលលោកគ្រូបានលើក ខ្ញុំសូមអរគុណ ហើយសូមបន្តដាក់គោលដៅឱ្យខ្ពស់ ហើយខំជំរុញដើម្បីយើងឈានជំហានបន្តិចម្តងៗ ទើបយើងសម្រេចជោគជ័យ។ បានន័យថា យើងមិនអាចវិវឌ្ឍតែបន្តិចហើយយើងភ្លេចខ្លួនទេ។ យើងមានគោលដៅខ្ពស់ ទើបយើងដើរទៅរហូត ហើយពង្រឹងរហូតទៅតាមលទ្ធភាពដែលយើងមាន។ អញ្ចឹង អរគុណនាយកសាលា ហើយបងខ្ញុំដូចតែប៉ុន្មានឆ្នាំទេ? ៤ឆ្នាំ។ កម្រណាស់។ ទៅបឋមសិក្សាឥឡូវ លោកតាលោកយាយ ភាគច្រើននាយកសុទ្ធតែក្មេងជាងខ្ញុំ ទើបមកលើកនេះ នាយកចាស់ជាងខ្ញុំ។ ទៅកំពង់ឆ្នាំងលើកមុនដូច ៤០ឆ្នាំស្តើង។ ឥឡូវខ្ញុំអត់បានលាបសក់កាន់តែសក់​(ស) បើលាបកាន់តែក្មេងជាងហ្នឹងទៀត។ ខ្ញុំសូមសួរចំណាប់អារម្មណ៍ លោកគ្រូ អ្នកគ្រូ បន្តិចពីការអនុវត្តផ្ទាល់មកដល់ម៉ោងនេះ ការអនុវត្តនិយាមថ្មីនេះ តើលោកគ្រូអ្នកគ្រូ យល់យ៉ាងម៉េច? តើសិស្សហ្នឹងយ៉ាងម៉េច?

លោកគ្រូ៖ ជាបឋម សូមជម្រាបសួរសម្តេចធិបតី ជាទីគោរព សូមគោរពឯកឧត្តម ទេសរដ្ឋមន្ត្រីជាទីគោរព សូម​គោរពឯកឧត្តម ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងអប់រំជាទីគោរព សូមគោរពឯកឧត្តម អភិបាលខេត្តជាទីគោរព ចំណាប់អារម្មណ៍របស់ខ្ញុំជាគ្រូបង្រៀន។ ទី១ (ខ្ញុំមានការ)ពេញចិត្តខ្លាំងលើគោលនយោបាយរបស់ គ.វ.អ ដែលដាក់ឲ្យពួកខ្ញុំអនុវត្ត។ ទី២ សិស្សមានការប្រែប្រួលឥរិយាបថស្ទើតែជិត ១០០%។ រួមទាំងគ្រូផងដែរ។ មិនមែនត្រឹម​តែសិស្សទេ។ ពីមុនគាត់មិនសូវចាប់អារម្មណ៍នឹងមកសាលាឲ្យទាន់ម៉ោងទេ ទាំងអាណាព្យាបាល ទាំងគាត់ ប៉ុន្ដែតាំងពីមានគោលការណ៍ហ្នឹងមក ម៉ោង ៦៖១០, ៦៖២០ នាទីព្រឹក យ៉ាងយូរ ៦៖៣០នាទី គាត់មកដល់បាន ៩០%ហើយ។ ដល់ម៉ោង ៦៖៤៥នាទី ពួកខ្ញុំគោរពទង់ជាតិ។ មកបានប្រហែល ៩៦% នៅសល់បន្ដិចបន្ដួចសម្ដេច។ មួយទៀត ខ្ញុំពេញចិត្តការបន្ថែមម៉ោងភាសាខ្មែរ និងគណិតវិទ្យា លើម៉ោងធម្មតាដែលជួយពង្រឹងសិស្ស។

ជាពិ​សេស ពេញចិត្តខ្លាំង ដែលមាន(បន្ថែម)អង់គ្លេស និងឌីជីថល។ សិស្សទី ៦ជិតវ៉ាកង មិនបានរៀន នៅមួយខែទៀត មិនដឹងថាបានរៀនឬមិនបាន។ ខ្ញុំពន្យល់ថា ចាំថ្ងៃណាប្អូនៗ ទំនេរ ចាំមករៀនថ្ងៃ ឡើងមកជាមួយគ្រូៗ។ មួយទៀត ការគោរពទង់ជាតិរាល់ថ្ងៃ សិស្សគោរពទៅតាមបែបផែននៃការរាប់រៀបរបស់លោកនាយកអម្បាញ់​មិញអញ្ចឹង។ ចំពោះការចូលបណ្ណាល័យវិញ សិស្សភាគច្រើនបានចូលអាន ហើយខ្ចីច្រើន។ ខ្ចីឡើងខ្ញុំវិលមុខ។ ​មានក្រុមប្រឹក្សាកុមារខ្លះជួយ (ប៉ុន្ដែ)ជួយអត់រួចទេ ហត់។ ជួនកាលខ្ញុំឲ្យថ្នាក់ទីប្រាំមួយមកជួយ។ គាត់ថាជួយមិនរួចទេ ច្រើនណាស់។ (សម្ដេច៖ បានន័យថាសិស្សច្រើនចូលទៅអាន)។ (លោកនាយក៖ សិស្សម៉ោងសេរី)។ ម៉ោងធម្មតារបស់គាត់ ១ម៉ោង ចុងម៉ោងក៏គាត់ខ្ចីដែរ។ សៀវភៅរបស់ខ្ញុំអត់មានថ្មីទេ គឺចាស់ហើយទក់។ ដៃកូនក្មេងស្រុកខ្ញុំមិនសូវ(ស្អាត)ប៉ុន្មានទេ។ អនាម័យមធ្យម។

សម្ដេចធិបតី៖ អត់ទេ!ឲ្យតែសៀវភៅទក់ល្អ​ជាងសៀវភៅនៅថ្មី ដាក់ពីរឆ្នាំអត់ណាប៉ះ។

លោកគ្រូ៖ ចុងបញ្ចប់គឺខ្ញុំមានអារម្មណ៍សប្បាយរីករាយដែលសម្ដេចបានយក​សាលាខ្ញុំជាសាលាគោលដៅរបស់ គ.វ.អ។ ពួកខ្ញុំពេញចិត្តនិងគាំទ្រអនុវត្ដកម្មវិធីនេះឲ្យបានកាន់តែជោគជ័យ។ ខ្ញុំសូមជូនពរសម្ដេចបវរធិបតីជួបប្រទះនូវពុទ្ធពរទាំង ៤ ប្រការ អាយុ វណ្ណ សុខៈ ពលំ និងបដិភានៈកុំបីឃ្លៀងឃ្លាតឡើយ។

សម្ដេចធិបតី៖ សុំសួរអ្នកគ្រូបន្ដិច! តើអ្នកគ្រូមានតែម្នាក់ទេ?

អ្នកគ្រូ៖ មាន ៣នាក់។ ជាបឋម នាងខ្ញុំសូមគោរពជំរាបសួរ សម្ដេចធិបតី ហ៊ុន ម៉ាណែត។ ឯកឧត្តម លោកជំទាវ និងអាណាព្យាបាលសិស្សទាំងអស់ដែលមានវត្ដមាននៅទីនេះ។ នាងខ្ញុំឈ្មោះ មូល ប៉ូនីត ជាគ្រូបង្រៀនថ្នាក់ទី ៣ នៃ​សាលាបឋមសិក្សាត្រពាំងក្អែក។ ថ្ងៃនេះ នាងខ្ញុំមានសេចក្ដីសោមនស្សរីករាយយ៉ាងក្រៃលែង ដែលបានជួប​ជាមួយសម្ដេច ព្រោះអីជាលើកទី១ …។

សម្ដេចធិបតី៖ ចុះបង្រៀនសិស្សរាប់ឆ្នាំ មានរឿងអីបានត្រូវញ័រ។

អ្នកគ្រូ៖ ចាស! បង្រៀនបាន ៣ ឆ្នាំ ហើយសម្ដេច។

សម្ដេចធិបតី៖ ៣ ឆ្នាំបាន ជាង ១០០០ ថ្ងៃហើយ។

អ្នកគ្រូ៖ ​បង្រៀន​សិស្សរាល់ថ្ងៃអត់ភ័យទេ ដល់ជួបជាមួយសម្ដេច ភ័យញ័រជើង។ ចំពោះចំណាប់អារម្មណ៍របស់ខ្ញុំផ្ទាល់​ តាំង​ពីសាលារបស់នាងខ្ញុំចូលជាសាលាគោលដៅរបស់ គ.វ.អ​ ខ្ញុំសង្កេតឃើញថា សិស្សានុសិស្សរបស់ខ្ញុំទាំងអស់មានការផ្លាស់ប្ដូរឥរិយាបថរបស់ពួកគាត់។ ពួកគាត់មករៀនសូត្របានទៀងទាត់ពេលវេលាជាពិសេសគឺ​ការ​ចេះជំរាបសួរទៅវិញទៅមក មានការតម្រង់ជួរបានត្រង់ល្អ ដោយមិនចំាបាច់ស្រែកដូចលើកមុន។ កាលពីមុន​ស្រែករហូត នៅតែអត់បានចូលជួរទៀត។ ទី២ លោកគ្រូអ្នកគ្រូ លោកគ្រូអ្នកគ្រូមកបង្រៀន បានទៀងទាត់ពេលវេលាល្អ។ ទាក់ទងនឹងម៉ោងបន្ថែម ខ្ញុំពេញចិត្តជាមួយម៉ោងបន្ថែមជាខ្លាំង ដោយសារធ្វើឲ្យសិស្សានុសិស្សទាំងអស់មានការយល់ដឹងបន្ថែមបានមួយកំរិតទៀត តាមរយៈ(ម៉ោង)បន្ថែម​ភាសាខ្មែរ អង់គ្លេស និងគណិតវិទ្យា ហើយបន្ដិចទៀតមានថ្នាក់ឌីជីថលទៀត។ អញ្ចឹងពួកគាត់ទាំងអស់គ្នាពិតជាមានភាពសប្បាយរីករាយមែនមែន ឲ្យតែម៉ោង ១២ អី មកដល់សាលាមុនខ្ញុំទៀត។ ជាចុងបញ្ចប់ ខ្ញុំសូមគោរពជូនពរសម្ដេចឲ្យជួបតែពុទ្ធពរទាំង ៤ ប្រការគឺអាយុ វណ្ណៈ សុខៈ ពលំ កុំបីឃ្លៀងឃ្លាតឡើយ។

សម្ដេចធិបតី៖ សូមអរគុណ! សុំលោកគ្រូ អ្នកគ្រូ ម្នាក់ទៀត(មានយោបល់)។ មើល! ខ្ញុំសួរលោកគ្រូ អ្នកគ្រូវិញ!តើការ​ដាក់កម្មវិធីថ្មី ដែលជាការផ្លាស់ប្ដូរនេះ តើមានបង្កបញ្ហាប្រឈមអីឬមានអីពិបាកដល់លោកគ្រូអ្នកគ្រូទេ?

លោកគ្រូ៖ ជាបឋម ខ្ញុំសូមគោរពជំរាបសួរ សម្ដេចបវរធិបតី ជាទីគោរព! សូមគោរពឯកឧត្តម ទេសរដ្ឋមន្ដ្រីជាទី​គោរព ឯកឧត្តម ឧបនាយករដ្ឋមន្ដ្រី រដ្ឋមន្ដ្រីក្រសួងអប់រំ សូមគោរពឯកឧត្តម អភិបាលខេត្ត ឯកឧត្តមលោកជំទាវ អស់លោក លោកស្រី អាណាព្យាបាលសិស្សានុសិស្សទាំងអស់ជាទីគោរព។ ចំពោះការបញ្ចូលសាលា​ជាសាលាគោលដៅនេះ គឺលោកគ្រូ អ្នកគ្រូនៅសាលារបស់ខ្ញុំគឺសប្បាយចិត្តទាំងអស់គ្នា អត់អ្នកណាមួយជំទាស់ថាបានលុយតិចអីទេ។ សូម្បីថាតែខ្ញុំក៏ខ្ញុំសប្បាយចិត្តដែរ។ កាលពីមុន បានដាក់ទៅជាគ្រូអាយធី បង្រៀនកុំព្យូទ័រ​មិនទាន់បានបង្រៀនទេ ប៉ុន្ដែខ្ញុំមករាល់ថ្ងៃមិនដែលខានមួយពេលណាទេ។ ទោះបីអត់ថវិកាម៉េចក៏ខ្ញុំប្រឹងដែរ ដោយសារខ្ញុំមិនទាន់បានបង្រៀន កាលណាបង្រៀនមានថវិកាបន្ថែម។

សម្ដេចធិបតី៖ ទើបដាក់ចូលឬអី? ឬុមុខវិជ្ជាមានយូរហើយ ប៉ុន្ដែយើងមិនទាន់មានសំភារៈ?

លោកគ្រូ៖ ការបង្រៀនអាយធី អត់ទាន់មានផងសម្ដេច! ទើបតែមានទេ។ គ្រូក៏មិនទាន់បានយកទៅបណ្ដុះបណ្ដាលដែរ ទាល់តែបានបណ្ដុះបណ្ដាលទើបមក​បង្រៀនកើត។ ក្មេងនៅតំបន់នេះគាត់គ្រាន់បើ។ ពេលខ្លះគាត់គ្រាន់បើជាងគ្រូទៀត ដោយសារគាត់រៀន​អង់គ្លេសបានច្រើន។ សាលាខ្ញុំ កាលពីមិនទាន់ថែមម៉ោងហ្នឹង ឲ្យតែម៉ោង១ គាត់មករៀនវិញហើយ ដោយសារសាលាអង់គ្លេសនៅហ្នឹង ខាងអង្កការគាត់សុំ(បង្រៀន) មិនមានជួលទេ។ ខ្ញុំជាមួយលោកនាយកលោកអីនឹងក៏សហការឲ្យគាត់បង្រៀនភាសាអង់គ្លេស។ គាត់ចាប់ផ្ដើមអនុវត្ដរយៈពេលជាង ១០ឆ្នាំហើយ។ ពីមុនសាលា​នៅក្នុងភូមិ ប៉ុន្ដែក្រោយមកសាលាកាន់តែច្រើនទៅសាលាខាងអង្កការហ្នឹងគាត់មកសុំសាលាខ្ញុំនឹងមកបង្រៀន ៣បន្ទប់។ សាលាឲ្យដោយមិនគិតថ្លៃអីទាំងអស់ ជួយសហការគ្នាដើម្បីឲ្យកូនចៅក្នុងស្រុកបានមករៀនទាំងអស់គ្នា។

សម្ដេចធិបតី៖ ចុះកម្មវិធីនឹងនៅបន្ដទេ? នៅលាយគ្នាទេ ពេលយើងដាក់កម្មវិធីនេះទៅ?

លោកគ្រូ៖ បាទ! សម្ដេច កាលពីមុនគាត់ចូលម៉ោង ១។ ឥឡូវយើងចូលម៉ោង ១​ចេញម៉ោង ៣ គាត់ចាប់ផ្ដើមចូលម៉ោង ៣ចេញម៉ោង ៥ ឬចេញម៉ោង ៦។

សម្ដេចធិបតី៖ បានន័យថាកុំឲ្យដក ប៉ុន្ដែយើងបន្ថែម។ ថែមពីរម៉ោងដើម្បីផ្ដោតលើគណិតវិទ្យា និងភាសាខ្មែរ។​ អញ្ចឹងម៉ោងភាសាអង់គ្លេសគាត់មិនលុបទេ គ្រាន់តែកែម៉ោង ត្រូវទេ?

លោកគ្រូ៖ បាទ! អត់លុបទេ​។ ទោះបីយ៉ាងណាពួកគាត់នៅបង្រៀន ហើយសិស្សមិនមែនតែសាលានឹងទេ(រៀនអង់គ្លេស)គឺមកពីច្រើនភូមិ មិនមែនតែសិស្សសាលាត្រពាំងក្អែកទេ។ ដោយសារសាលានឹងកើតយូរហើយ ខ្ញុំសរ​សើរខាងអង្កការជីប៊ូឌៀ គាត់ជួយច្រើនមែនទែន។ ពាក់ព័ន្ធខាងបញ្ហា គ.វ.អ លោកគ្រូ អ្នកគ្រូខ្ញុំអត់មានទោមស្សអីទេ សប្បាយចិត្តជាទីបំផុតសម្ដេច។

សម្ដេចធិបតី៖ ចុះបើតាមលោកគ្រូសង្កេត តើមានស្អីដែលត្រូវកែសំរួលដើម្បីឲ្យកាន់តែប្រសើរឡើង ព្រោះខ្ញុំចង់ស្ដាប់ផ្ទាល់ពីអ្នកអនុវត្ដ។

លោកគ្រូ៖ ប្រសិនបើគំនិតខ្ញុំផ្ទាល់ ខ្ញុំចង់បានថែម ៤ម៉ោងតែម្ដង។

សម្ដេចធិបតី៖ អង់គ្លេសថែមទៅណាចុះ?

លោកគ្រូ៖ ពេលថ្ងៃ? ខាងអង់គ្លេសគាត់មានសាលាក្នុង គាត់រៀនទៀត ប៉ុន្ដែសិស្សភាគច្រើនគឺសិស្សនៅសាលាហ្នឹងដែរទេ។

សម្ដេចធិបតី៖ ឥឡូវថែមពីរម៉ោងសិន ឲ្យតែដើរពីរម៉ោងទៅសិន។

លោកគ្រូ៖ អោយមួយថ្ងៃពេញតែម្ដង ព្រោះខ្ញុំមកបង្រៀនពីរម៉ោង ចេញម៉ោង ៣ ធ្វើអីកើត។ អញ្ចឹងដាក់ឲ្យគ្រប់​តែម្ដងទៅ។

សម្ដេចធិបតី៖ អញ្ជើញលោកគ្រូនៅហ្នឹងដែលបង្រៀនយូរឆ្នាំជាងគេ។

លោកគ្រូ៖ ប្រហាក់ប្រហែលតែគ្នា។ បងប្អូនគ្នាតែមួយឆ្នាំពីរឆ្នាំ។ បើរ៉ឺត្រែត គឺរ៉ឺត្រែតចង់ទាំងអស់។ បើគាត់ ៧១ ៧២, ៧៣, ៧៤ អស់ទោហយ នៅសល់ត្រឹមខ្ញុំ ៧៨ ពួកគាត់ត្រឹម ៧៤ ចុះ។

សម្ដេចធិបតី៖ ក្នុងចំណោមលោកគ្រូនៅសល់ ។ សូមស្ដាប់លោកគ្រូបន្ដិចមើល។

លោកគ្រូ៖ ជាបឋមខ្ញុំសូមគោរពសម្ដេច។

សម្ដេចធិបតី៖ លោកគ្រូអាយុប៉ុន្មានហើយ?

លោកគ្រូ៖ បាទ ខ្ញុំអាយុ ៥៣ ឆ្នាំ។

សម្ដេចធិបតី៖ បង្រៀននៅនេះបានប៉ុន្មានឆ្នាំហើយលោកគ្រូ?

លោកគ្រូ៖ បាទ! ៣៥ ឆ្នាំហើយបង្រៀននៅនេះ!

សម្ដេចធិបតី៖ បង្រៀនតាំងពីនៅកំលោះ?

លោកគ្រូ៖ អត់ទេមានប្រពន្ធហើយ

សម្ដេចធិបតី៖ អញ្ចឹង បង្រៀនតាំងពីអាយុ ២០ ជាង? ឥឡូវកូនប៉ុន្មានហើយ?

លោកគ្រូ៖ បានបុត្រ ៤

សម្ដេចធិបតី៖ មានចៅឬនៅ?

លោកគ្រូ៖ មានហើយ។

សម្ដេចធិបតី៖ អញ្ចឹងពេលបង្រៀនមានកូនឬនៅ?

លោកគ្រូ៖ នៅទេ។

សម្ដេចធិបតី៖ បង្រៀននៅសាលានេះ តាំងពីមិនទាន់មានកូន រហូតឥលូវមានចៅ។ ជាពិសេស ពេលដាក់កម្មវិធីថ្មីនេះ បាននិយាយឲ្យត្រង់។ ទាល់តែនិយាយ ព្រោះខ្ញុំចុះមកជួបផ្ទាល់ដើម្បីជជែកនិងស្ដាប់គ្នា។ តិចឃើញវត្ដមានឯកឧត្តមទេសរដ្ឋមន្ដ្រី រដ្ឋមន្ដ្រីនៅទីនេះ លោកគ្រូបង្គោល អភិបាលខេត្ត អត់​និយាយ។ និយាយមក ដើម្បីយើងជជែកគ្នា បានស្ដាប់លឺ។ មិនមែនថាយន្ដការមិនដើរទេ។ ក្រសួងអប់រំ មន្ទីរអប់រំ ការិយាល័យអប់រំ គ្រប់សាលាទាំងអស់ ខេត្ត រុញហើយ ៤០ ឆ្នាំនេះ។ ឥលូវយើងដាក់កម្មវិធីថ្មីមក ចង់ដឹងថាតើកម្មវិធីថ្មីនេះដើរយ៉ាងម៉េច? គួរតែយើងមើលវាយតម្លៃ ហើយត្រូវកែសំរួលឬយ៉ាងណា? យើងដាក់ទៅចង់ឲ្យងាយស្រួលអនុវត្ដទាំងគ្រូទាំងសិស្ស។ ទី២ ការចូលរួម។ កម្មវិធីនេះប្រសិនបើអត់ដំណើរការទេ ហើយអត់មានការចូលរួម ហើយលោកគ្រូអ្នកគ្រូទទួលយកបាន ឪពុកម្ដាយ សិស្សទទួលយកអត់បាន ពេលដែលលោកគ្រូបង្គោលគាត់ដកយកទៅសាលាផ្សេង នោះកម្មវិធីលែងដើរហើយ។

លោកគ្រូបង្គោលមិននៅហ្នឹងរហូតទេ។ មាន ៧ ០០០ សាលានៅក្នុងប្រទេស។ យើងជួយមួយរយៈពេលដែល(កម្មវិធី)ដំណើរការហើយ លោកគ្រូអ្នកគ្រូម្ចាស់ការខ្លួនឯងយើងដកបង្វិល ពង្រីកសេវា។ កម្មវិធីមិនមែនតែ ៤២​ សាលា ដែលអនុវត្ដនោះទេ ក្រសួងអប់រំមាន ១០០ សាលា ដែលអនុវត្ដ(កម្មវិធី)នេះដូចគ្នា។ អញ្ចឹងយើងនឹងយករូបមន្ដស្រដៀងៗគ្នានេះ ការអនុវត្ដដើម្បីយកជាគំរូមួយដើម្បីសាកល្បងវាយតម្លៃ យកចំណុចខ្លាំងចំណុចខ្សោយ ដើម្បីយើងកែសំរួលទៅថ្ងៃក្រោយ សំរាប់​ទាំង ៧០០០ សាលាតែម្ដង។ ហ្នឹងជាគោលដៅរបស់យើងក្នុងអាណត្ដិនេះ។ ខ្ញុំចង់មកជួបទាំងឯកឧត្តម ឧបនាយករដ្ឋម​ន្ដ្រី ទេសរដ្ឋមន្ដ្រីដែលទទួលបន្ទុក ជំរុញកិច្ចការងារនេះ ចង់ស្ដាប់ផ្ទាល់ដែរ។

គន្លឹះដែល​លោកគ្រូ អ្នកគ្រូ ឪពុកម្ដាយសិស្ស និងសិស្សឲ្យនេះ យើងយកជាធាតុផ្សំដើម្បីកែសំរួល ព្រោះសាលាមួយៗខុសគ្នា។ សាលានៅទីក្រុងផ្សេង សាលានៅជនបទផ្សេង។ អញ្ចឹង យើងយករូបមន្ដដែលដាក់ទៅនេះតើកន្លែងមួយៗ មានចំណុចខ្លាំង ហើយប្រឈមយ៉ាងម៉េច ងាយស្រួលអនុវត្ដយ៉ាងម៉េច ផ្ដល់យោបល់ឲ្យខ្ញុំ។ យើងមានអី យើងដោះស្រាយបន្ថែម។ មិនមែនទៅដណ្ដើមការងារទេ។ យើងជួយគ្នាដោះស្រាយ … ចុងសប្ដាហ៍ចង់មកជួបផ្ទាល់ ចង់ស្ដាប់លឺ។ លឺចំណុចវិជ្ជមានខ្ញុំអរគុណហើយ ប៉ុន្ដែខ្ញុំចង់ដឹងថាប្រសិនចង់កែសំរួលតើត្រូវពង្រឹងយ៉ាងម៉េច? ប្រាប់មកផង ដើម្បីយើងយកមកកែសំរួលដាក់អនុវត្ដទូទាំងប្រទេស។

មួយកន្លែងៗ ខ្ញុំចុះទៅ ស្ដាប់គ្រូបង្គោលនិងក្រុមការងារ … ខ្ញុំបានរបាយការណ៍ជាប់ជាប្រចាំ ប៉ុន្ដែថ្ងៃនេះចុះមកជួបផ្ទាល់។ ប៉ុន្ដែកុំភ័យ អត់មានប្រាប់ថាខ្ញុំមក​ទេ ដើម្បីកុំឲ្យពិបាកត្រៀមសំណួរមុន។ កុំឲ្យថាសំណួរនេះចំណុចនេះលើកបានឬអត់ លោកនា​យក? … ឥលូវលើកសំណួរមក គឺថាសេរី។ សូមវាយតម្លៃឲ្យខ្ញុំបន្ដិច និងបញ្ចេញមតិផ្ទាល់របស់ខ្លួន ជាពិសេស​ការអនុវត្ដនេះ យើងត្រូវការពង្រឹងអីយ៉ាងម៉េច ជួយអីយ៉ាងម៉េចទៀត ដើម្បីឲ្យដំណើរការល្អ ជាពិសេសលោកគ្រូអ្នកគ្រូ ឪពុកម្ដាយអាចទទួលបាន​ដើម្បីអនុវត្ដដោយរលូន​តែម្ដងមិនចាំបាច់មានលោកគ្រូបង្គោលពីរនាក់មក។

លោកគ្រូ៖ ជាបឋម សូមប្ដេជ្ញាចិត្តលោកគ្រូអ្នកគ្រូបីបួននាក់នេះ មានមតិដូចគំនិតខ្ញុំ ដែលខ្ញុំចង់បានអញ្ចឹងគ្រាន់តែដឹងថាចាប់តាំងពី គ.វ.អ នេះចូលមកសាលាយើងខ្ញុំកែប្រែតាំងពីឥរិយាបថ ពេលវេលា នៅក្នុងសាលាយើងខ្ញុំខំ​ប្រឹងប្រែងធ្វើម៉េចឲ្យបានល្អជាងនឹងទៅទៀតទាំងសិស្សទាំងគ្រូ។ ជាពិសេស កូនខ្ញុំតូចៗ មកដល់ធ្មេចភ្នែកអស់ហើយទម្រាំដាស់មកវិញបានថ្នាក់ទី ១។ គ្រាន់តែប្រឈមប៉ុណ្ណឹងទេ …។

សម្ដេច៖ យើងចប់ពេលព្រឹកម៉ោង ១១។ ក្មួយៗចេញទៅផ្ទះបាយហើយមកវិញម៉ោង ១ ពុលបាយ(សើច)។ ប៉ុន្ដែភាគច្រើននៅនេះ ល្ងាចយើងរៀនម៉ោងបន្ថែមទេ មែនទេ? (បាទ)។ រដ្ឋយើងរៀនព្រឹក ដល់ល្ងាចយើងថែមម៉ោង ហើយថែមម៉ោងនឹងយើងរៀនអីខ្លះលោកគ្រូ?

លោកគ្រូ៖ បាទ! ថែមម៉ោងគឺភាសាខ្មែរ គណិតវិទ្យា និងបំណិន។

សម្ដេចធិបតី៖ បំណិនរៀនអ្វីខ្លះ?

លោកគ្រូ៖ បំណិន មានពីរៀនការលាងចាន បោកខោអាវ បោសផ្ទះ …

សម្ដេចធិបតី៖ សិស្សយើងពីមុនដែលចេះបោសផ្ទះ ឬបត់ខោអាវទេ?

លោកគ្រូ៖ តាមសួរទៅ អ្នកខ្លះចេះបត់ អ្នកខ្លះអត់ចេះ។ ដល់ឥឡូវយើងបង្រៀនគាត់ចេះ។

សម្ដេចធិបតី៖ ចាំមើលបន្ដិចទៀតសួរលោកតាលោកយាយមើល ចេះនៅសាលាទៅធ្វើនៅផ្ទះអត់ចៅៗ។ចុះម៉ោងដែល​យើងដូរមកបន្ថែមម៉ោងនេះលោកគ្រូអ្នកគ្រូមានការលំបាកក្នុងការអនុវត្ដទេ?

លោកគ្រូ៖ អត់មានអីលំបាកទេ ព្រោះមករលូនទាំងអស់គ្នា។

សម្ដេចធិបតី៖ កាលមុនយើងអត់មានរៀនល្ងាចទេ។ រៀនតែព្រឹកចប់ រសៀលទំនេរទាំងគ្រូទាំងសិស្ស។ ឥលូវ យើងថែម ២ម៉ោងជាប់ លោកគ្រូអ្នកគ្រូ សិស្ស ត្រូវមក អញ្ចឹងអត់មានបង្កការលំបាកអីដល់លោកគ្រូអ្នកគ្រូទេ?

លោកគ្រូ៖ អត់មានបង្កការលំបាកទេ។ លោកគ្រូអ្នកគ្រូរបស់ខ្ញុំមករលូន មិនមានពាក្យសម្ដីអីថាម៉េចទេ។ អរគុណដែលបានបន្ថែមម៉ោងនេះបានដល់សិស្សានុសិស្ស (ដើម្បីបានបង្កើន)ចំណេះវិជ្ជា។

សម្ដេចធិបតី៖ ការអនុវត្ដអាចអនុវត្ដជាប់រហូតទេ?

លោកគ្រូ៖ បាទ! ជាប់។

សម្ដេចធិបតី៖ ជាប់មិនមែនដោយសារលោកគ្រូបង្គោលពីររូបឧស្សាហ៍មកទេ?

លោកគ្រូ៖ ឧស្សាហ៍មក។

សម្ដេចធិបតី៖ បើគាត់អត់មក ក៏យើងទៅរួចដែរ?

លោកគ្រូ៖ ទៅរួច។

សម្ដេចធិបតី៖ សិស្សយើងនៅទីនេះ រវាងភាសាខ្មែរនិងគណិតមួយណាប្រឈម/លំបាកជាងសមត្ថភាពគាត់?

លោកគ្រូ៖ បាទ!សម្ដេច គណិតវិទ្យាអត់សូវអីទេ! ពិបាកភាសាខ្មែរ!

សម្ដេចធិបតី៖ ពិបាកភាសាខ្មែរវិញ! ដោយសារការសរសេរអត់ត្រូវឬយ៉ាងម៉េច?

លោកគ្រូ៖ វាមិនមែនថាអត់ត្រូវទេ! តែវាមិនល្អ ១០០% វានៅខ្វះខាត។

សម្ដេចធិបតី៖ បើល្អ ១០០% ចាំបាច់រៀនធ្វើអីលោកគ្រូ។ ភាសាខ្មែរយើង វេយ្យាករណ៍លំបាក វាអត់ដូចភាសាអង់គ្លេសអី។ ប៉ុន្ដែសំខាន់ចេះសរសេរឲ្យត្រូវ។ សរសេរតាមអានវិញឬនៅ?

លោកគ្រូ៖ សរសេរ។

សម្ដេចធិបតី៖ ដាក់ប៉ុន្មានឆ្នាំហើយ?

លោកគ្រូ៖ តាំងពីបង្រៀនមកមានរហូត ប៉ុន្ដែគ្រាន់តែឥឡូវវាកើនជាងមុន។

សម្ដេចធិបតី៖ ការហ្នឹងសំខាន់ណាស់ដែលខ្ញុំនិងឯកឧត្តម​បណ្ឌិតសភាចារ្យ ហង់ជួន ណារ៉ុន ក្រសួងអប់រំដាក់ទិសដៅពង្រឹងភាសាខ្មែរនិងគណិតវិទ្យា។ ពេលដែលយើងរៀបចំដាក់ ២ម៉ោងនេះ គឺយើងគិតថាមួយអាទិត្យ ៥ថ្ងៃ ចន្ទដល់សុក្រ។ យើងមានតែពីរម៉ោង។ អញ្ចឹង ១០ ម៉ោងមួយអាទិត្យ។ អញ្ចឹងតើយើងត្រូវដាក់(កម្មវិធី)ស្អីខ្លះ? យើងមានគណិត ខ្មែរ អង់គ្លេស បំណិន ហើយយើងមានសិល្បៈអីថែមទៀត។ តើនៅនេះយើងមានសិល្បៈទេ? អត់ទេ។ ដាក់បំនិនក៏បាន តែយើងរៀបចំថែមទៅអ្វី? ​ខ្ញុំឯកភាពគាំទ្រគោលការណ៍របស់ក្រសួងអប់រំ គឺផ្តោតទៅលើភាសាខ្មែរ និងគណិតវិទ្យាឲ្យបានច្រើន។ អញ្ចឹងថ្នាក់បឋម ម៉ោងអង់គ្លេសយើងល្មមៗ ប៉ុន្តែនៅនេះហេងដោយ​សារមានអង្គការមួយទៀតថែមម៉ោងអង់គ្លេស អញ្ចឹងក៏ល្អម្យ៉ាង។ យើងពិនិត្យមើល។ ថែមម៉ោងខ្មែរ ម៉ោងគណិតឲ្យច្រើន ជាពិសេសរៀនព្រឹកយើងបានប៉ុន្មានម៉ោង ល្ងាចយើងមកបន្ថែមអាហ្នឹង ដើម្បីឲ្យគាត់ឆ្អិន ប៉ុន្តែរាល់ថ្ងៃយើងអនុវត្ត … ឃើញយ៉ាងម៉េចហើយ ឃើញសមត្ថភាពសិស្សយ៉ាងម៉េចដែរ?

លោកគ្រូ៖ សមត្ថភាពសិស្សកើនជាងមុន។

សម្តេចធិបតី៖ បន្ថែមម៉ោងទៅលើហ្នឹង។ កាន់មេក្រូនិយាយជាមួយសិស្ស ៣ម៉ោងអត់ចប់ និយាយជាមួយខ្ញុំបន្តិចឈប់។ ធ្លាប់តែសួរសិស្ស ឥឡូវគេសួរវិញ។ ចុះគ្រូៗ មានតែហៅសិស្សសួរ ដល់ឥឡូវខ្ញុំហៅសួរវិញ។ សុំអ្នកគ្រូម្នាក់ទៀត ឲ្យស្មើភាពគ្នា កុំឲ្យថាហៅតែលោកគ្រូ អត់ហៅអ្នកគ្រូ។​

អ្នកគ្រូ៖ សុំជម្រាបសួរសម្តេច។ នាងខ្ញុំជាគ្រូបង្រៀនថ្នាក់ទី៦ តាំងពីកម្មវិធី គ.វ.អ ចូលមកមានការប្លែកច្រើន។ ទីមួយ គឺឥរិយាបថចំពោះលោកគ្រូ អ្នកគ្រូ ចេះសំពះគ្នាទៅវិញទៅមក។ ពីមុនអត់ដែលសំពះទេ ដល់ពេលចាប់ផ្តើមសំពះ ចេះអៀន ក្នុងចិត្តអៀន។

សម្តេចធិបតី៖ ឥឡូវលែងអៀននៅ?

អ្នកគ្រូ៖ លែងអៀនហើយ សូម្បីទៅផ្ទះវិញ ធ្លាប់នៅសាលា ទៅដល់ផ្ទះជម្រាបសួរប្តីទៀត។

សម្តេចធិបតី៖ ប្តីសប្បាយចិត្តហើយប៉ុននេះ។

អ្នកគ្រូ៖ ប្តីថា គាត់នេះយកចិត្តឯងឲ្យធ្វើបាយធ្វើម្ហូប។

សម្តេចធិបតី៖ អូ! អញ្ចឹង។ ឥឡូវប្តីអ្នកគ្រូធ្វើម្ហូប? បានអ្នកគ្រូទៅសំពះប៉ុណ្ណឹង ប្រពន្ធៗទាំងអស់គួរតែយល់ទៅ ទឹកចិត្តប្តីយ៉ាងម៉េច។ បានតែប្រពន្ធញញឹមដាក់ គឺធ្វើបាយឲ្យហើយ។

អ្នកគ្រូ៖ ចាស! ដល់ពេលគាត់ថាយកចិត្តប្តីឲ្យធ្វើម្ហូប។ ពីមុនម៉េចមិនអញ្ចឹង? ឥឡូវបងធ្វើបាយម្ហូបឆ្ងាញ់អញ្ចឹង។ ចំពោះសិស្សវិញចេះជម្រាបសួរអ្នកគ្រូ ចេះឱនលំទោន មានការគោរពច្រើន អញ្ចឹងគ្រូក៏មានការគោរពទៅសិស្ស​វិញដូចគ្នា។ ក្នុងចិត្តនាងខ្ញុំសប្បាយរីករាយ ដែលមានការបង្កើតនូវការបន្ថែម ២ម៉ោងនៅវេនរសៀល។ ចំ​ពោះសិស្សនាងខ្ញុំថ្នាក់ទី ៦ ធំៗ​ អញ្ចឹងងាយស្រួលក្នុងការនិយាយ អញ្ចឹងអនុវត្តបានទាំងអស់គ្នា។ ដូចអស់ហើយ គោរពជូនពរសម្តេចមានសុខភាពល្អ។

សម្តេចធិបតី៖ អញ្ចឹងសំពះគ្នាលែងអៀនហើយ?

អ្នកគ្រូ៖ លែងអៀនហើយ។ ពីមុនមកឃើញ លោកគ្រូ អ្នកគ្រូ អត់(សំពះ)ទេ គ្រាន់តែថាសួរគ្នាពីសុខភាពអីអញ្ចឹងទៅ។ តែឥឡូវជម្រាបសួរ តែដំបូងអៀនមែន។ អៀនណាស់។

សម្តេចធិបតី៖ ម៉េចបានជំនះការអៀនចឹង លោកគ្រូបង្គោលជំរុញ?

អ្នកគ្រូ៖ ចាស! លោកគ្រូគាត់ថា ខ្មែរយើងត្រូវមានសុជីវធម៌ក្នុងការជួបគ្នាត្រូវចេះសំពះគ្នា ពីមុនមកអត់មែន គ្រាន់តែសួរសុខទុក្ខ សុខសប្បាយជាទេ។ យប់មិញ ព្រឹកមិញ ម្សិលមិញបានម្ហូបអី ។ ឥឡូវចេះសំពះ ចេះអញ្ចឹងទៅ មានអារម្មណ៍ថាសប្បាយចិត្តម្យ៉ាងដែរ អរគុណសម្តេច។

សម្តេចធិបតី៖ អរគុណ។ តាមពិតលោកគ្រូ អ្នកគ្រូ សំខាន់។ អ្វីដែលលោកគ្រូ អ្នកគ្រូបង្រៀនមួយ ប៉ុន្តែអ្វីដែលលោកគ្រូ អ្នកគ្រូ កាយវិការលោកគ្រូ អ្នកគ្រូ គឺជាមេរៀនរស់រវើកសម្រាប់សិស្ស។ លោកគ្រូ អ្នកគ្រូ ចាប់ផ្តើមបង្ហាញបែបនេះ ខ្ញុំគិតថាសិស្សក៏គាត់កាន់តែក្លាហាន ព្រោះធម្មតាយើងអត់ធ្លាប់ រាងអៀនៗ ប៉ុន្តែប្រពៃណីខ្មែរយើងមានអីត្រូវអៀន។ ឥឡូវសុំបន្តអញ្ចឹង ខ្ញុំក៏អរគុណ ព្រោះកន្លងទៅយើងឃើញនៅសាលាឯកជន នៅសាលាអីក៏អនុវត្ត នៅសាលាវត្តបូព៌ក៏អនុវត្ត។

បាទ! អញ្ចឹងវាអត់មានអីខុសនៅក្នុងការបញ្ជាក់នេះ ហើយអ្វីដែលសំខាន់បានលោកគ្រូ អ្នកគ្រូ បញ្ជាក់តែម្តង ថាជាក់ស្តែងនិយាយអស់ពីចិត្តតែម្តង ថាពីមុនអៀន ឥឡូវសំខាន់បានប្តីធ្វើបាយឲ្យទៀត មិនធម្មតា។ ឥឡូវខ្ញុំសុំសួរឪពុកម្តាយ លោកតា លោកយាយម្តងមើល … ខ្ញុំសុំសួរលោកគ្រូបង្គោល ពីចំណាប់អារម្មណ៍របស់លោកគ្រូបង្គោល។ អាចអញ្ជើញម្នាក់ក្នុងពីរនាក់ ឬបីនាក់ហ្នឹង និយាយពីវឌ្ឍនភាពនៅនេះមើល។ ពេលដែលយើងអនុវត្តកម្មវិធីនេះ តើមានបញ្ហាប្រឈមអីក្នុងការកែទម្លាប់ ការកែអីទេ។

លោកគ្រូបង្គោល៖ ជាបឋម ខ្ញុំបាទសូមធ្វើការគោរពដល់សម្តេចមហាបរវធិបតីជាទីគោរព និងសូមគោរពដល់ឯកឧត្តមឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហង់ជួន ណារ៉ុន ជាទីគោរព និងសូមគោរពដល់ឯកឧត្តមទេសរដ្ឋមន្ត្រីជាទីគោរព ជាមេកើយរបស់ខ្ញុំផ្ទាល់តែម្តង ហើយនឹងឯកឧត្តមរដ្ឋមន្ត្រីដែលបានអញ្ជើញចូលរួម។ អភិបាលខេត្ត អភិ​បាល​ខេត្តរង ព្រមទាំងអភិបាលក្រុងឧត្តុងម៉ែជ័យ មន្ទីរអប់រំ ប្រធានមន្ទីរ អនុប្រធានមន្ទីរ ក៏អញ្ជើញមកដែរ។ សូមគោរពដល់គណៈធិបតីទាំងអស់ និងក្រុមការងាររបស់លេខាធិការដ្ឋាន គ.វ.អ ដែលជាគណៈ​កម្មការជាតិជំរុញវិធានការគន្លឹះនៃវិស័យអប់រំ និងសូមគោរពដល់អ៊ំ ពូ បង លោកគ្រូ អ្នកគ្រូ ទាំងអស់ និងសិស្សានុសិស្សទាំងអស់ ជាទីគោរពរាប់អាន។ ខ្ញុំបាទឈ្មោះ ណា ចាន់សេង ជាអតីតនាយកសាលាបឋមសិក្សាព្រះរាជអគ្គមហេសីនរោត្តមមុនីនាថ សីហនុ។ ខ្ញុំបានជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ១ ក្រោយពីសាលាបឋមសិក្សាដូរនៅឆ្នាំសិក្សា ២០១៤-២០១៥ … ខ្ញុំបាទនេះគឺមានស្រុកកំណើតនៅស្រុកឧត្តុង្គ ទីកន្លែងនៅផ្សារឧត្តុង្គ។​

ខ្ញុំបាទគឺមានមោទនភាព និងសប្បាយរីក​រាយក្នុងពេលនេះ ក៏សូមថ្លែងអំណរគុណចំពោះវត្តមានរបស់សម្តេច និងឯកឧត្តមទាំងអស់ ដែលបានមកដល់ទឹកដីនៃសាលាបឋមសិក្សាត្រពាំងក្អែកដែរ។ មិនងាយបានមកដល់ទេ តែដល់ពេលមកឃើញផ្ទាល់តែម្តង គឺមានភាពសប្បាយរីករាយ ដោយសារថាសាលាគោលដៅយើងមានតែ ៤២ ហើយសម្តេចក៏មិនបានថាអញ្ជើញទៅអស់ដែរ ក្រែងលោថាថ្ងៃណាមួយអញ្ជើញទៅទាំងអស់ មិនដឹងដែរ។ ទូទាំងប្រទេស ៧០០០ ជាងសាលារៀន គឺមានភ័ព្វវាសនាខ្ពស់ណាស់ ចំពោះសាលារៀនគោលដៅ ដែលនៅក្នុងខេត្តកំពង់ស្ពឺ ដែលមាន ៥។

ខ្ញុំបាទក៏សូមជម្រាបជូនទៅសម្តេចដែរថា វ័យរបស់ខ្ញុំក៏ច្រើនដែរសម្តេច ប៉ុន្តែទឹកចិត្តនៅមាន ឧត្តមគតិមាន ក៏ប៉ុន្តែគ្រាន់តែវ័យចេះតែទៅមុខ អត់មានមកក្មេងបានទេ ចាស់ទៅទៀតហើយ។ អញ្ចឹងបានចេះជម្រាបជូនទៅខាងឯកឧត្តមទេសរដ្ឋមន្ត្រីថា ឯកឧត្តម ខ្ញុំវ័យកាន់តែទៅមុខហើយ មិនដឹងបានជួយការងារសម្តេចបានប៉ុន្មានឆ្នាំទៀតទេ ក៏ប៉ុន្តែខ្លាចចិត្តសម្តេច ចាស់ហើយធ្វើការអត់បានល្អ ព្រោះសម័យពួកខ្ញុំមានតែបទពិសោធន៍ ឯខាងផ្នែក IT គឺអក្ខរកម្មតែម្តងសម្តេច។ ដល់ចឹងខ្លាចធ្វើការងារអត់ទាន់ ហើយអត់ល្អ។ សព្វថ្ងៃកំពុងតែរកអ្នកជំនួយជួយដែរ កិច្ចការមួយចំនួនគឺយើងបានបោះដៃឲ្យទៅខាងលេខាជួយការងារហ្នឹងជូនឲ្យទាន់ពេលវេលា។ សូមអធ្យា​ស្រ័យ​ដែរ កុំឲ្យសម្តេចថា យី!ការងារអត់ពូកែ អត់ប៉ិនអីហ្នឹង។ សូមសម្តេចអធ្យាស្រ័យ សូមខន្តីអភ័យទោស។

ចំពោះការងារផ្នែកគណៈកម្មការជាតិជំរុញវិធានការគន្លឹះនេះ គឺខ្ញុំសប្បាយរីករាយណាស់ គឺពេញចិត្តដោយសារខ្ញុំមាននិស្ស័យ ហើយមានបទពិសោធន៍ការងារអប់រំ។ ខ្ញុំចូលបំរើការងារអប់រំនេះបាន ៣៦ ឆ្នាំ ក៏ប៉ុន្តែខ្ញុំធ្វើជានា​យកបាន ៣៤ ឆ្នាំ។ ខ្ញុំបំពេញការងារនេះជូន ហើយអត់មានទៅណាទេ ស្រឡាញ់ស្រុកកំណើតហើយនៅត្រង់ហ្នឹងជាប់។ ខាងលើចេះតែសុំឲ្យទៅខាងការិយាល័យអប់រំស្រុក ទៅខាងមន្ទីរអីចឹងដែរ ប៉ុន្តែខ្ញុំថាឆ្ងាយពីប្រពន្ធកូនពេក។ ដូចជាពិបាកបន្តិចដែរ។ ជួយជាផ្នែកមួយចំណែកដែលយើងអាចជួយទៅបាន។ អញ្ចឹងគឺខ្ញុំបាទសូមជម្រាបជូនថា កម្មវិធីនេះដែលសម្តេចដាក់មកនេះគឺជាការងារមួយដ៏ល្អ។ ហេតុអ្វីបានខ្ញុំថាល្អ? សំខាន់ពីព្រោះគឺសម័យកាលនេះ បើយើងគិតឲ្យដល់មែនទែនទៅ គឺសម័យវិទ្យាសាស្ត្រ។ វិទ្យាសាស្ត្រជាមួយនឹងសីលធម៌ វាត្រូវតែដើរទន្ទឹមគ្នា។ បើសីលធម៌ខ្មែរយើងខ្ពស់ មនុស្សពីដើមគឺសីលធម៌ល្អខ្លាំង វិទ្យាសាស្ត្រគឺអត់មានទេ អន់។ ឥឡូវវិទ្យាសាស្ត្រតាមខ្ពស់ លុះត្រាតែសីលធម៌យើងឲ្យខ្ពស់ដែរ ដើម្បីគ្របដណ្តប់ជាមួយនឹងវិទ្យាសាស្ត្រ​។ យើងជួនកាលយើងធ្វើតាមវិទ្យាសាស្ត្រហួសហេតុពេកទៅ ខ្វះសីលធម៌ វិទ្យាសាស្ត្រនឹងបំផ្លាញទៅលើមនុស្សលោកទៅវិញ។ នេះគឺជាចំណុចនៃការឈ្លាសវៃរបស់សម្តេចដែលដាក់ទៅលើផ្នែកការងារអប់រំសីលធម៌ ផ្លាស់ប្តូរឥរិ​យាបថវាជាកម្រិតមួយ ពីព្រោះយើងត្រូវយល់ថា ចរន្ត ២ គឺវិទ្យាសាស្ត្រនិងសីលធម៌ ត្រូវដើរទន្ទឹមគ្នា។

សម្តេចយល់ហើយថា រាល់ថ្ងៃនេះក្នុងពិភពលោក យើងកំពុងតែភាពច្របូកច្របល់ដោយសារតែវិទ្យាសាស្ត្រលឿនពេក សីលធម៌យើងប្រឹងតាមមិនទាន់ ធ្វើឲ្យមនុស្សមានភាពច្របូកច្របល់។ អញ្ចឹងជាការងារមួយដែលព្រួយបារម្ភ។ សម្តេចដាក់កម្មវិធីនេះសំខាន់ណាស់។ រឿងការផ្លាស់ប្តូរឥរិយាបថ និងសីលធម៌របស់មនុស្សឲ្យ​មានតម្លៃ សំខាន់ទៅលើការងារ មិនមែនមានតែចំណេះជំនាញនោះទេ គឺសំខាន់គឺមានឥរិយាបថ ក្រមសីលធម៌ គឺយើងមាន ៣ផ្នែកនេះ គឺយើងមានតម្លៃជាលក្ខណៈមនុស្សពេញលេញ។ ខ្ញុំគាំទ្រកម្មវិធីនេះ។ សព្វថ្ងៃនេះគឺខ្ញុំជួយសាលាគោលដៅនេះ គឺសំខាន់អនុវត្តតាមគោលការណ៍របស់សម្តេច ចង្កោមទី១ ផ្លាស់ប្តូរឥរិយាបថ, ចង្កោមទី២ គឺ ២ម៉ោងបន្ថែម, ចង្កោមទី៣ គឺការចូលរួមរបស់សហគមន៍។ ប៉ុន្តែ ការងារឥរិយាបថនេះ និង ២ម៉ោងបន្ថែមនេះ បើយើងបាន ២នេះហើយ យើងទាញសហគមន៍មកហើយ។ មិនបាច់ទៅទាញគាត់មកទេ ពី​ព្រោះលទ្ធផលជូនទៅគាត់ គឺកូនគាត់មានឥរិយាបថល្អ មានសីលធម៌ល្អ។ យើងផ្លាស់ប្តូរសព្វថ្ងៃនេះ គឺយើងបណ្តុះទៅលើផ្នែកបញ្ញា ស្មារតី និងខួរក្បាលរបស់សិស្ស គឺឲ្យវាមានភាពលូតលាស់ទាំងរាងកាយឡើងទៅ នេះគឺផ្លាស់ប្តូរឥរិយាបថ ហ្នឹងកំពុងដើរទៅភាពយ៉ាងដូច្នេះ។

អញ្ចឹង សំខាន់ទៅលើការងារនេះ ដើម្បីឲ្យមានគុណប្រយោជន៍ទៅដល់ឪពុកម្តាយ ដែលទទួលផលពីកូន។ អនា​គតរបស់សិស្ស យើងមានគោលការណ៍វែងឆ្ងាយទៅមុខទៀតគឺបណ្តុះធនធានមនុស្ស ព្រោះធនធានមនុស្សជាចំ​ណុចសំខាន់បំផុតរបស់គ្រួសារមួយ របស់សង្គមមួយ របស់ជាតិមួយ ព្រោះការងារវិស័យអប់រំនេះ គឺជាបេះដូងរបស់ប្រទេសជាតិ។ អញ្ចឹង សម្តេចបានយកចិត្តទុកដាក់ទៅលើវិស័យនេះ ហើយជួយជាវិធានការគន្លឹះដែលល្អ សំខាន់បំផុត ដើម្បីជ្រោងជាតិមាតុភូមិរបស់យើងឡើង។ ខ្ញុំបានគាំទ្រ ខំលះបង់កម្លាំងកាយចិត្ត ដើម្បីបំពេញការងារជូនទៅតាមសាលាគោលដៅ និងសាលានានា ព្រោះសាលារៀនទាំងអស់។ ខ្ញុំចង់ថា យើងមិនមែនធ្វើតែមួយអញ្ចឹងទេ ដើម្បីឲ្យសាលាទាំងអស់មានការងារមករៀនសូត្រ និងចែករំលែកជូនទៅគាត់ពីព្រោះ ៧០០០ មិនងាយយើងធ្វើបានស្រួលទេ។ ទាល់តែយើងរៀនសូត្រពីគ្នាទៅវិញទៅមកដើម្បីចែករំលែកគ្នា។ ធម៌ចែករំលែកនេះ គឺជាធម៌មួយដែលល្អបំផុត សម្រាប់ជួយដល់អ្នកដែលខ្វះខាត។ អ្វីដែលចង់បានឲ្យគាត់បំពេញយកទៅ ដូចជាសម្តេចបានលើកថា យុទ្ធសាស្ត្រផ្ការីក។ ប្រសាសន៍របស់សម្តេចបានលើកឡើងថាយុទ្ធសាស្ត្រផ្ការីក គឺយើងចូលរួមចំណែកយ៉ាងខ្លាំង យ៉ាងសកម្មជាមួយនឹងវិស័យអប់រំនេះឯង។

អញ្ចឹង កិច្ចការដែលមានចំណុចសំខាន់ ល្អៗ ខាងក្រសួងគាត់បានទទួលយកខ្លះដើម្បីជាស្តង់ដារនៃការងាររបស់វិស័យអប់រំនេះ។ ចំពោះ ២ម៉ោងបន្ថែមទៀត គឺថាវាល្អត្រង់ថា ក្មេងៗបន្ថែមចំណេះដឹង។ អញ្ចឹងលទ្ធផលនៃការ​ងារ​រៀនសូត្រនេះ ឃើញថាក្មេងរៀនឥឡូវ មានពិន្ទុ សំខាន់យើងមើលលទ្ធផល។ អញ្ចឹងពីមុនលទ្ធផលយ៉ាងម៉េច ឥឡូវយើង ២ម៉ោងបន្ថែម លទ្ធផលជាប់យ៉ាងម៉េច? អញ្ចឹងជាប់ច្រើនជាងមុន។ វាមានន័យថាវាកាន់តែមានសមត្ថ​ភាព ចំណេះដឹងកាន់តែខ្ពស់។ ចំណុចនេះល្អ ហើយម្យ៉ាងទៀត កាត់បន្ថយនៃភាពពាលាអាវាសែក្នុងសង្គមដែរ ព្រោះក្មេងតែដើរលេងនៅក្នុងនេះ ប៉ះទៅលើអំពើមិនល្អ ប៉ះលើទូរស័ព្ទច្រើនពេក វាធ្វើឲ្យខូចក្មេងដែរ។ អញ្ចឹងការងារយើងយកពេលវេលានេះដើម្បីមកធ្វើ ដើម្បីបង្កើនសមត្ថភាព ផ្តល់ចំណេះដឹង នឹងធ្វើឲ្យក្មេងហ្នឹងវាមានសមត្ថភាពកាន់តែខ្ពស់ឡើង។ នេះចំណុចខ្លាំង ហើយចង្កោមទាំង ២ នេះឯង ដែលធ្វើឲ្យផលដល់ឪពុកម្តាយគាត់សប្បាយរីករាយ ពេញចិត្តនឹងការចូលរួមជាមួយនឹងវិស័យអប់រំ។ អញ្ចឹង គាត់យល់ពីតម្លៃសាលារៀន គាត់នឹងជួយ ចង់បានអី គាត់សុំ គាត់អំពាវនាវ គាត់នឹងជួយហើយ ដោយសារថាគាត់ចំណាយទៅរៀនឯកជនក៏អស់លុយច្រើនដែរ។

អញ្ចឹងបុណ្យកុសលរបស់គាត់គឺនៅទីសាលារៀននេះឯង។ គាត់ត្រូវធ្វើជាមួយនឹងសាលា។ ពីដើមគេច្រើនធ្វើបុណ្យនៅវត្ត ខ្លាំងណាស់ ក៏ប៉ុន្តែឥឡូវចង់ឲ្យគាត់យល់ពីគុណតម្លៃ យល់ពីបុណ្យនៅសាលារៀន ព្រោះបុណ្យនេះមិនមែនបុណ្យជាតិក្រោយទេ បុណ្យជាតិបច្ចុប្បន្ន ដែលយើងធ្វើបុណ្យនៅនេះ វាបានដល់កូនយើងភ្លាមៗ កូនយើងក្លាយទៅជាមនុស្សល្អ ក្លាយទៅជាពលរដ្ឋល្អ។ អញ្ចឹងហើយវាមានអនាគតល្អ វាជាបុណ្យ។ មិនមែនថាមិនឲ្យគោរពសាសនាទេ សាសនាក៏យើងគោរពស្រឡាញ់ដែរ ក៏ប៉ុន្តែយើងគិតថាកិច្ចការសាលានេះគឺមិនខុសពីវត្តប៉ុន្មានទេ គឺលំដាប់លេខ ២ ពីវត្ត។ អញ្ចឹងឲ្យគាត់ចេះធ្វើបុណ្យជាមួយនឹងកូនចៅគាត់។ ហ្នឹងគឺយើងមានបណ្តុះការងារហ្នឹង។ ខ្ញុំយល់អញ្ចឹង។ តែការប្រែប្រួល ដូចខ្ញុំជម្រាបជូនអញ្ចឹង ការផ្លាស់ប្តូរឥរិយាបថទាំងពីរូបរាងកាយ តាំងពីផ្នត់គំនិត តាំងពីឥរិយាបថរបស់សិស្សហ្នឹង គឺបានល្អ ទាំងគ្រូទាំងសិស្ស ទី២ បង្កើនសមត្ថភាព ចំណេះដឹងទៅលើផ្នែកមុខវិជ្ជាភាសាខ្មែរ និងគណិត។ បើថាភាសាខ្មែរគឺថាដាក់ឲ្យខ្លាំងបន្តិច ដោយសារយើងមើលទូទៅសាលារៀននៅក្នុងអប់រំរបស់យើង កូនសិស្សភាគច្រើនគឺខ្សោយខាងភាសាខ្មែរ។ អញ្ចឹងយើងដូចជាឯកឧត្តមបានលើកឡើង ឯកឧត្តមដាក់បញ្ចូលនូវកញ្ចប់អំណានថ្នាក់ទី១ ថ្នាក់ទី២ ហ្នឹងគឺថាល្អ ដើម្បីបង្កើននូវការរៀនឲ្យក្មេងកាន់តែល្អប្រសើរឡើង។ ហ្នឹងគឺចំណុចមួយដែលល្អ។

ខ្ញុំក៏សូមអរគុណ និងឯកភាព ហើយសុំគាំទ្រទៅលើកម្មវិធីនេះ។ ខ្ញុំឃើញថាចង្កោម ២ និង៣ នេះ ចូលរួមច្រើន។ គាត់យល់ឃើញច្រើនណាស់។ តិចទៀតគាត់នឹងអាចជួយគាំទ្រសាលារៀន សំខាន់ជួយជំរុញកូនឲ្យរៀន  ជួយអប់​រំកូននៅតាមផ្ទះ។ អ្វីដែលសាលារៀនជួយ គឺការពារថែរក្សាដល់សាលារៀនយើងនេះ ជាសាលារៀនយើងទាំងអស់គ្នា សំខាន់យើងកុំភ្លេចពាក្យស្លោកមួយថា “អប់រំដើម្បីទាំងអស់គ្នា ទាំងអស់គ្នាដើម្បីអប់រំ”។ សូមប៉ុណ្ណឹង។ សូមបញ្ចប់ត្រឹមប៉ុណ្ណឹងសម្តេច ហើយឯកឧត្តមទាំងអស់ សូមគោរពជូនពរដល់សម្តេច សូមបួងសួងដល់វត្ថុសក្តិសិទ្ធថែរក្សាព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ទេវតាក្នុងលោកនេះ ជួយគាំទ្រ និងជួយតាមថែរក្សាដល់សម្តេច និងក្រុមគ្រួសារឲ្យបានសេចក្តីសុខរីកចម្រើន ដើម្បីជួយដឹកនាំនាវាកម្ពុជា ឆ្ពោះទៅរកសន្តិភាព និងការអភិវឌ្ឍ។ សូមជូនពរដល់ឯកឧត្តម និងលោកជំទាវទាំងអស់ សមប្រកបនឹងសេចក្តីសុខ សេចក្តីចម្រើន ហើយនឹងទទួលនូវពុទ្ធពរ ៤ ប្រការ អាយុ វណ្ណៈ សុខៈ ពលៈ កុំបីឃ្លៀងឃ្លាតឡើយ។ សូមបញ្ចប់ សូមអរគុណ។

សម្តេចធិបតី៖ អរគុណលោកគ្រូចំពោះទស្សននៅក្នុងការរៀបចំនេះ ទី១ គឺឥរិយាបថ ហើយទី២ គឺយុទ្ធសាស្ត្រផ្ការីក បានន័យថាយើងមិនរំពឹងថាអនុវត្តកម្មវិធីដែលគ្រូបង្គោលនេះទាំង ៧០០០(សាលា) នេះទេ ព្រោះពេលវេលាយូរ។ ខ្ញុំសូមអំពាវនាវ ឯកឧត្តមឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងអប់រំនៅទីនេះ គំរូយើង ៤២ សាលា ខាងគ.វ.អ ក្រសួងអប់រំក៏មានសាលាជាង ១០០ ទៀតដែលបានអនុវត្តជាសាលាគំរូ ហើយក៏មានសាលាស្តង់ដារច្រើន គោលដៅគឺចេះ។ ចង់ធ្វើម៉េចឲ្យចែករំលែកបទពិសោធន៍គ្នាយកទៅពង្រាយ បានន័យថា ទោះបីជាសាលានៅកំពង់ស្ពឺតែ ៥ក៏ដោយ ដែលចូលនៅក្នុងការសាកល្បងនូវវិធីនេះ ប៉ុន្តែសង្ឃឹមថាឯកឧត្តមអភិបាល ប្រធានមន្ទីរអប់រំ ប្រធានការិយាល័យអប់រំ យករូបមន្តនេះទៅចែករំលែកជាមួយនាយកផ្សេងៗ ទៀត ដែលមិននៅក្នុងកម្មវិធី យកទៅអនុវត្ត។ ឧទាហរណ៍ថាការអនុវត្តនូវកម្មវិធីការកែសម្រួលឥរិយាបថ អត់ត្រូវការចំណាយអីទេ គ្រាន់តែលោកគ្រូរៀនសំពះគ្នាកុំឲ្យអៀនតែប៉ុណ្ណឹង។ អញ្ចឹងកុំចាំបាច់តែនៅសាលានេះដែលអនុវត្ត ហើយក៏កុំចាំមួយឆ្នាំ ពីរឆ្នាំក្រោយ ទម្រាំតែយើងទៅ យើងអនុវត្ត។

ទី២ កម្មវិធីថែមម៉ោងនេះ យើងអាចចែកបទពិសោធន៍ជាមួយគ្នា។ ពេលរៀនអីជាមួយគ្នា យើងអាចបន្ថែម ពេលដែលសាលាណាបន្ថែមហ្នឹង មើលលក្ខខណ្ឌអីស្រួលបួល យើងអាចបញ្ចូលនៅក្នុងកម្មវិធី ហើយមានកញ្ចប់សម្រាប់។ យើងទូទាត់ថវិកាជូនលោកគ្រូអ្នកគ្រូ។ ហ្នឹងយើងពង្រាយអញ្ចឹងលឿន។ មិនចាំបាច់ទាល់តែចូលក្នុងសាលា ហើយសាលានេះមិនមែនសាលាកម្មវិធីខ្ញុំទេ។ គេថាកម្មវិធីសម្តេច មិនមែនទេ។ កម្មវិធីរបស់គណៈកម្មការរួមទេ ដែលមានឯកឧត្តមឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងអប់រំ គាត់ជាអនុប្រធានអចិន្ត្រៃយ៍ ឯកឧត្តមទេសរដ្ឋមន្ត្រី គាត់ជាប្រធានលេខាធិការដ្ឋាន ដឹកនាំ ជាកម្មវិធីរបស់រដ្ឋាភិបាល តាមរយៈក្រសួងអប់រំដូចគ្នា គ្រាន់តែមានគណៈកម្មការសាកល្បង។ អញ្ចឹងកុំឲ្យមានការចែករវាងសាលានេះ ហើយអ្វីដែលសាកល្បងអនុវត្តនៅទីនេះ គឺដើម្បីយកទៅចែករំលែកពេលជាមួយគ្នា។

ខ្ញុំសប្បាយចិត្តឃើញថាតាមរយៈលោកគ្រូ ឈាង ពេលដែលអនុវត្តនៅសាលាមួយចំនួន​ នៅតាមខេត្តមួយចំនួន ឃើញនាយកសាលាផ្សេងៗមួយចំនួនមកសុំសួរតែម្តង។ យើងចង់ធ្វើបែបហ្នឹង។ ទោះបីជាមួយឆ្នាំ យើងអាចថាចាប់ផ្តើមដំបូង ៤២ ប៉ុន្តែការអនុវត្ត ការកែសម្រួលនេះ មិនមែនត្រឹមតែ ៤២ ទេ។ ខ្ញុំសូមអំពាវនាវ លើកទឹកចិត្តឲ្យ​លោកគ្រូនាយក ក៏ដូចលោកគ្រូសាលាផ្សេងៗទៀត តាមការលើកទឹកចិត្ត ជំនួយរបស់ការិយាល័យអប់រំ ក៏ដូចមន្ទីរអប់រំ ដើម្បីយករូបមន្តទាំងអស់នេះទៅពង្រាយ ព្រោះកាន់តែបានច្រើន តិចច្រើន អនុវត្ត ទោះតិច ទោះច្រើនយ៉ាងណាក៏កូនសិស្សរបស់យើងគាត់បានចំណេញ។ អញ្ចឹងសង្ឃឹមថាយករូបមន្តបែបនេះ។ អ្វីដែលខ្ញុំចង់សួរបន្ថែមទៅលោកគ្រូជនបង្គោល ពេលដែលយើងអនុវត្តកម្មវិធីនេះទៅនៅក្នុងសាលាតើមានការប្រឈមអ្វីខ្លះ ដែលជាគន្លឹះដើម្បីទម្រាំតែយើងចូល ឬមួយក៏មិនមានបញ្ហាប្រឈមទេ? ទាក់ទងទៅនឹងលោកគ្រូ អ្នកគ្រូ គាត់អាចប្រឈមលើការកែពីម៉ោងចាស់មកម៉ោងថ្មី ពីអត់ទាន់ចេះសំពះមកចេះសំពះ ពីសិស្ស ឪពុកម្តាយ ដែលពីមុនគាត់អត់សូវទាន់ម៉ោង ឥឡូវគាត់នាំគ្នាមក(បានទាន់ម៉ោង)។ តើមានបញ្ហាប្រឈមម៉េចបានយើងអាចជំរុញមកដល់ពេលនេះបាន? ជាក់ស្តែងពេលដែលយើងអនុវត្ត​។ ​

លោកគ្រូ៖ សូមគោរពសម្ដេច ឯកឧត្តម លោកជំទាវ ទាំងអស់​ អ៊ំ ពូ មីង លោកគ្រូ​ អ្នកគ្រូ ចំពោះការងារនេះគឺបញ្ហាប្រឈម។ ធ្វើអីតែងតែមាន។ ក៏ប៉ុន្តែការប្រឈមរបស់យើងមានដំណោះស្រាយ។ សំខាន់គឺយើងធ្វើអីទៅគឺយើងមានគំនិត និងការគិតមានការច្នៃប្រឌិត ឱ្យសមស្របទៅតាមស្ថានភាពរបស់តំបន់ ទីកន្លែងនីមួយៗដែលបានសម្ដេចបានលើកឡើងថាអត់ដូចគ្នាទេ ពីទីក្រុង ឬមួយក្នុងជនបទខ្លះក៏អត់ដូចគ្នាដែរ។ អ្វីដែលយើងត្រូវដឹកនាំ យើងត្រូវមើល ត្រូវមានវិធានការគន្លឹះរបស់យើងដោះស្រាយដោយសន្តិវិធី មិនមែនយើងធ្វើទាំងតក់ក្រហល់ ក៏មិនមែនធ្វើដោយភាពក្រៀវក្រោធ ឬមួយធ្វើដោយភាពក្ដៅទេ អ្វីក៏ដោយគឺយើងសន្សឹមៗកុំបំបោលការងារ។យើងត្រូវមានវិធានការគន្លឹះ គឺយើងប្រើធម៌ សីល និងទាន ទាំង ៣ នេះឯងដែលយើងត្រូវដើរទន្ទឹមគ្នា ក្នុងធម៌នេះដែរគឺយើងមាន សេចក្តីមិនទៀង ធម៌ទាន និងអភ័យទាន។

សម្តេចធិបតី៖ ចងសួរលោកគ្រូ កម្មវិធីដែលយើងត្រៀមពីដើមទីមក សម្រាប់មុននឹងអនុវត្តគ្រប់គ្រាន់ហើយឬនៅ? មុននឹងអនុវត្ត យើងធ្វើជាមួយលោកគ្រូអ្នកគ្រូសិន អញ្ចឹងការរៀបចំផែនការមេរបស់យើងមកវាស្របទៅតាមអ្វីដែល នៅក្នុង ៥សាលាដាក់អនុវត្តទេ?

លោកគ្រូ៖ កាលពីដំបូងជ្រើសរើសហ្នឹង យើងត្រូវមកស្ទាបស្ទង់គាត់សិន។ បានន័យថា បើគេមិនពេញចិត្ត គេមិនស្ម័គ្រចិត្ត ក៏យើងមិនអាចជួយគេបាន។ អញ្ចឹងយើងធ្វើម៉េចគឺការចូលរួមទើបយើងបានជោគជ័យ។ ចំណុចសំខាន់ គឺចំណុចការចូលរួម។ អ្វីដែលគេមិនចូលរួម ដើរតែងតែមានភាពបរាជ័យ។ អញ្ចឹងគាត់ឯកភាព គាត់យល់ព្រមលើខ្លឹមសារនៃ គ.វ.អ នេះ ឲ្យគាត់បានធ្វើការសម្រេចចិត្ត និងប្តេជ្ញាចិត្តទាំងអស់គ្នា។ អញ្ចឹងគឺមានភាពទទួលខុសត្រូវ។ ក៏ប៉ុន្តែលោកនាយកគាត់មានការលំបាកខ្លះ ដោយទី១ អគារខ្វះខាត និងការបង្រៀន ២ពេលចំ​ពោះសាលាទំពាំងក្អែកនេះ អត់ខ្វះទេសម្តេច គឺគ្រប់គ្រាន់​ ប៉ុន្តែមានសាលារៀនខ្លះ ដូចជាដំណាក់ស្មាច់ ដូចជាព្រះស្រែ ដូចជាទេពប្រណម្យ មានការខ្វះអគារ និងទីចាត់កា រដោយសារការខ្វះនេះគឺសិស្សវាច្រើនផង ហើយអគារមួយចំនួនក៏ទ្រុឌទ្រោម។ អញ្ចឹងការងារហ្នឹងយើងត្រូវប្រើរូបមន្ត ២ បូក ២ ។ អញ្ចឹងរូបមន្ត ២ បូក ២ មានការលំបាកបន្តិចដោយសារសិស្សខ្លះម៉ោង ៩គាត់មក ចេញម៉ោង ១១។ សិស្សពេលព្រឹកចូលម៉ោង ៧ចេញម៉ោង ៩។ អញ្ចឹងក្នុងចន្លោះពេលនេះ ប្រឈមសិស្សខ្លះមានភាពរញ៉េរញ៉ៃ។

យើងដោះស្រាយឲ្យសិស្សនេះគឺមានសកម្ម​ភាពឲ្យក្មេងខ្លះទៅប្រជុំគ្នាធ្វើជាក្លឹបសិក្សា។ អញ្ចឹងមានបង់មានអីអង្គុយបង្កើតជាក្លឹបសិក្សា មានសកម្មភាពក្រុមសិក្សាកុមារជាអ្នកដឹកនាំ ជាអ្នកមើល ដល់ម៉ោងបាននាំគ្នាទៅរៀន។ មានកន្លែងខ្លះឲ្យគាត់ទៅលេងបាល់លេងអីទៅ។ ហ្នឹងគឺជាគំនិតការច្នៃ វាតែងតែមានប្រឈម។ ប៉ុន្តែអ្វីដែលពួកយើងត្រូវតែមានគំនិតនៃការដោះស្រាយសំខាន់គឺគំនិតធំ។ អញ្ចឹងពាក្យចាស់បុរាណបានប្រាប់ថា ក្រអ្វីក្រចុះកុំឲ្យក្រគំនិត។ អញ្ចឹងគំនិតជាមូលដ្ឋានគ្រឹះនៅក្នុងការផ្តល់ចំណេះដឹងឲ្យយើង នៅក្នុងការអនុវត្តឲ្យយើង អាហ្នឹងគឺខ្ញុំបានដោះស្រាយអញ្ចឹង ដូចលោកនាយកថាដូចទ្រង់ពិបាកអញ្ចេះពិបាកអញ្ចុះ។

យើងរកអនុសាសន៍ យើងរកវិធីណាជួយដល់គាត់។ យើងមិនអាចមកដល់ លោកនាយកឯងមិនកើត សំខាន់គឺសេចក្តីដោះស្រាយ និងការលើកទឹកចិត្តជាចំណុចសំខាន់។ អ្វីដែលយើងលើកទឹកចិត្តឲ្យបានគឺល្អ។ អញ្ចឹងចំណុចសំខាន់បំផុត គឺយើងនិយាយរួមគឺថា ធ្វើម៉េចទាញឲ្យកើតបេះដូង  អញ្ចឹងគ្រប់គ្នាកើតបេះដូងមក គឺយើងស្រួលដឹកនាំសម្តេច។ តែកាលណាគេអត់បេះដូង យើងពិបាកបន្តិច សូមជម្រាបជូននូវគន្លឹះជូនសម្តេច ប៉ុណ្ណឹងបាទ។

សម្តេចធិបតី៖ អរគុណលោកគ្រូចំពោះការចែករំលែក ហើយការច្នៃប្រឌិតព្រោះអាហ្នឹងត្រូវហើយ ប្រើឲ្យអស់លទ្ធភាពនូវអ្វីដែលយើងមាន ហើយច្នៃប្រឌិត សំខាន់ដាក់ផែនការត្រូវគិតយកលទ្ធផលជាគោល ហើយរកច្នៃប្រ​ឌិត។ បើយើងដាក់ទៅយកឧបសគ្គដាក់មុខហើយ ទៅអត់រួចទេ នេះគឺជាកិច្ចការសំខាន់ ហើយសូមផ្តាំអរគុណទៅគ្រប់សាលាទាំងអស់ មាន ៤ ទៀតដែលថ្ងៃនេះអត់ចូល។ អរគុណទៅដល់នាយក និងលោកគ្រូ អ្នកគ្រូ ដែលបានចូលរួមនៅសាលាសាកល្បង ៤ ទៀត  ក៏ដូចជាលោកគ្រូ អ្នកគ្រូ នៅគ្រប់សាលាទាំងអស់​ បឋមសិក្សានៅខេត្តកំពង់ស្ពឺដែលយកចិត្តទុកដាក់តាមការខិតខំនេះរួមគ្នាដោយច្នៃប្រឌិត។ ឥឡូវខ្ញុំសួរលោកតា លោកយាយ ក៏បាន មើលមានឪពុកម្តាយទេនៅនេះ ខ្ញុំសុំសួរបន្តិចមើល ជូនមេក្រូទៅឪពុកបន្តិចមើល។ កូនថ្នាក់ទីប៉ុន្មាន?

អាណាព្យាបាល៖ ខ្ញុំបាទក៏សូមគោរពសម្តេចមហាបវរធិបតីនៃរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាព្រមទាំងគោរពឯកឧត្តមគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ទាំងអស់ ព្រមទាំងគោរពលោកអ៊ំ លោកយាយ លោកតា ចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យព្រមទាំងសិស្សានុសិស្សទាំងអស់។ ខ្ញុំបាទក៏សូមជំរាបទៅសម្តេច កូនខ្ញុំរៀននៅក្នុងសាលាបឋមសិក្សានេះគឺថ្នាក់ទី២​ ឈ្មោះ សម្បត្តិ ណារី។ ខ្ញុំសូមសរសើរដូចលោកគ្រូ អ្នកគ្រូ គាត់មានប្រសាសន៍អញ្ចឹងបន្ទាប់ពីសាលាបន្ថែមម៉ោងនៅពេលថ្ងៃនេះមានការអភិវឌ្ឍ មានការរីកចម្រើនព្រោះខ្ញុំតាមមើលទៅកូនចេះគោរព ចេះជម្រាបសួរទាំងទៅ និងមក ប៉ា ម៉ាក់ខ្ញុំមកពីរៀនវិញហើយ។ ខ្ញុំមកចូលក្នុងសាលា មានសិស្ស និងលោកគ្រូ អ្នកគ្រូ សងខាងក្លោងទ្វារហ្នឹងគាត់ចេះគោរព ជំរាបសួរទាំងកូនសិស្ស បងប្អូន អ្នកណាមកក៏ដោយ មិនមែនជំរាបសួរតែសិស្ស និងគ្រូគ្នាឯងទេ។ ខ្ញុំឃើញថានេះជាការល្អប្រពៃណាស់សម្រាប់ខ្មែរយើង។

ចាប់ពីរៀនមកខ្ញុំឃើញមកមានការរីកចម្រើន កូនខ្ញុំរៀនថ្នាក់ទី ២ ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ ២ ហើយខ្ញុំឃើញភា​សា​ខ្មែរសៀវភៅថ្នាក់ទី៦ ច្រឡំឲ្យអាន អានកើតដែរ គ្រាន់បើ។ តាំងពីការអភិវឌ្ឍ បរិស្ថាននៅក្នុងសាលា ៣ ខែកន្លងមកមានការរីកចម្រើនតាំងពីបរិស្ថានអត់សូវមានសំរាមអីពាសពេញទេ។ ដូចលោកគ្រូមានប្រសាសន៍អញ្ចឹងកាលពីអត់ទាន់បន្ថែមនៅពេលថ្ងៃហ្នឹងគឺ សិស្ស និងលោកគ្រូ ដូចលោកគ្រូមានប្រសាសន៍អញ្ចឹង លោកគ្រូខ្លះក៏បានមកដល់ម៉ោង ៧ អ្នកខ្លះក៏ ៧ ជាង។ ឥឡូវខ្ញុំតាមសង្កេតមើលឃើញម៉ោង ៦ និង៣០ នាទី ទាំងសិស្ស និងលោកគ្រូមកដល់ ភាគតិចណាស់ដែលម៉ោង៧ សិស្សមកដល់ ដូចជា ៤ ទៅ ៥ នាក់ទេ តាមខ្ញុំសង្កេតមើលរាល់ដង។ ខ្ញុំបាទចង់បានសាលាដែលមានការអភិវឌ្ឍបែបហ្នឹងបន្តសូមភ្ជាប់ទៅមុខតែម្តង កុំឲ្យមានដាច់ទៅវិញ ព្រោះកូនបានចេះដឹង របៀបរៀបរយអីខុសពីមុន។ ខ្ញុំអរគុណណាស់ បើសិនជាអត់បានបង្រៀនថែមម៉ោង ក្មេងមានពេលដើរលេង … ជាបញ្ចប់ខ្ញុំសូមជូនពរដល់សម្តេចបវរធិបតីរាជរដ្ឋាភិបាល ព្រមទាំងឯកឧត្តម លោកជំទាវ…។

សម្តេចធិបតី៖ ខ្ញុំសួរសិន កាលពីមុននិងឥឡូវ មុននឹងថែម ២ម៉ោង ពេលល្ងាចកូនទំនេរហ្នឹងធ្វើអ្វី? ​

អាណាព្យាបាល៖ ពេលមិនទាន់ថែមម៉ោងជួនកាលដើរលេង លេងឈូសអីក៏មាន ជួនកាលទៅលេងឆ្កឹះកៅស៊ូអីក៏មាន ឥឡូវជាប់រៀន។

សម្តេចធិបតី៖ ឥឡូវឪពុកម្តាយសប្បាយចិត្តឃើញកូនរៀនជាជាងឈូសកៅស៊ូ។

អាណាព្យាបាល៖ ខ្ញុំអរមែន ក្នុងចំណោមមួយថ្នាក់ខ្ញុំសួរកូនខ្ញុំថា​ មួយថ្នាក់ហ្នឹងមាន ៥៥ ទៅ ៥៦ នាក់ កូនខ្ញុំជាប់លេខ២ ខ្ញុំអបអរសាទរ ហើយគេបានយករូបថតកូន ម៉ែ ឪ យកទៅបិតនៅផ្លាកនោះទៀត មានពីលេខ ១ ដល់លេខ ៥ ប្រចាំខែបិតផ្លាកនៅហ្នឹង។ សប្បាយរីករាយ។

សម្តេចធិបតី៖ ចុះឥឡូវឥរិយាបថគេដូចម្តេចខ្លះ ពីមុននិងឥឡូវ ចេះបត់ភួយបត់ខ្នើយ ឬយើងនៅបត់ឲ្យដដែល?

អាណាព្យាបាល៖ ដល់ពេលចេះទៅ ឃើញភ្ញាក់មកចេះបត់ភួយ មុង ដាក់នៅកន្លែងហ្នឹង ពីមុនអត់ទេ ងើបមកទៅតែម្តង ហើយជួនកាលជួយលាងចានទៀត។ គេថាគ្រូខ្ញុំបង្ហាត់។ បាយហើយលាងចាន ជួនកាលមិនបានលាងចានមិនអស់ លាងតែខ្លួនមួយ ប៉ុន្តែពីមុនទុកចោល។ យើងហ្នឹងប្រមូលបណ្តោយ។ ឥឡូវវិវឌ្ឍមួយជំហាន អញ្ចឹងខ្ញុំនឹកឃើញថាគ្រាន់បើជាងមុន។

សម្តេចធិបតី៖ គេធ្វើដោយស្ម័គ្រចិត្តមិនមែនឪពុកម្តាយទៅណែនាំដាស់តឿនទេ?

អាណាព្យាបាល៖ អត់ទេ ខ្ញុំអទ់មានបានប្រាប់ឲ្យវាធ្វើផង។

សម្តេចធិបតី៖ ហើយចុះទៅផ្ទះជំរាបសួរពុក ម៉ែ?

អាណាព្យាបាល៖ ចេះជំរាបសួរ។ ពីមុនអត់ទេ គ្រាន់តែកាតាបមកដល់ផ្ទះបោះហើយ។ ឥឡូវឃើញយើងជំរាបសួរប៉ាម៉ាក់ បែបលែងអៀនដូចអ្នកគ្រូថា ទំនងយូរៗទៅ។ អញ្ចឹងខ្ញុំឃើញថាទម្លាប់នេះគឺល្អណាស់ គឺខ្ញុំចង់បានរបៀបហ្នឹង ទឹកចិត្តខ្ញុំជាឪពុកម្តាយនៃសិស្ស។ ជាបញ្ចប់ខ្ញុំក៏សូមគោរពជូនពរដល់សម្តេចបវរធិបតីនៃរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាព្រមទាំងលោកឯកឧត្តម គ្រប់ជាន់ថ្នាក់ព្រមទាំងអាជ្ញាធរដែនដីសូមឲ្យលោកមានសុខភាពល្អ និងបន្តថែកូនចៅ ប្រជារាស្រ្តជារហូតតរៀងទៅ។

សម្តេចធិបតី៖ អាចារ្យឬ? ឃើញជូនពរចុងក្រោយហ្នឹងខ្ញុំស្មានតែអាចារ្យ។ អូ! ធ្លាប់បួសអញ្ចឹងបានអញ្ចឹង។ មើលសុំលោកយាយឬក៏បងប្អូនណាជាឪពុកម្តាយ សុំអាចបន្ថែមបន្តិចមើលជួយបញ្ចេញមតិបន្តិចមើល ចាប់អារម្មណ៍យ៉ាងម៉េច? កម្មវិធីនេះគាំទ្រ ឬមួយក៏តឹងណាស់ ឬមួយយ៉ាងម៉េច? មើលលោកយាយយ៉ាងម៉េចទៅចៅប្លែកឬយ៉ាងម៉េច? និយាយធម្មតា មិនបាច់រៀបទេ។ សុំមេក្រូ។ និយាយអ្វីក៏បានដូចនិយាយជាមួយកូនឬចៅ។

លោកយាយ៖  ជម្រាបសួរ ឯកឧត្តម លោកជំទាវ អស់លោក លោកស្រីទាំងអស់ ភ្ញៀវកិត្តិយស ខ្ញុំត្រេកអរណាស់បានសម្តេចជួយក្នុងសាលានេះឲ្យកូនចៅរៀនឲ្យបានអធិកអធម ជួយកែលម្អ កែសម្រួលដល់លោកគ្រូ អ្នកគ្រូ និងលោកតា លោកយាយជាមាតា បិតា សិស្សនេះជំរុញឲ្យសិស្សមករៀន កូនចៅមករៀន គ្រប់ៗពេលវេលាអត់មានរុញរាទេ។ ខ្ញុំត្រេកអរខ្លាំង។

សម្តេចធិបតី៖ អ៊ំ មានចៅ ឬមានកូនរៀន? រៀនថ្នាក់ទីប៉ុន្មាន? អាយុប៉ុន្មាន? ម៉េចទៅប្រែប្រួលយ៉ាងម៉េចចៅ?

លោកយាយ៖ ចៅ រៀនថ្នាក់ទី៤ អាយុ ១០ឆ្នាំ ចៅប្រែប្រួលរៀនចេះដឹងច្រើន។ គាត់ទៅដល់ផ្ទះចេះជំរាបសួរយាយ ជំរាបសួរឪពុក ម្តាយ ពីមុនអត់ទេ។ ដល់ពេលឥឡូវគាត់មករៀនគាត់ថា ម៉ាក់កូនជំរាបលាទៅរៀនហើយ ហៅយាយហ្នឹងហៅតែម៉ាក់ទេ។

សម្តេចធិបតី៖ ម៉ាក់មានអារម្មណ៍យ៉ាងម៉េចពេលដែលកូនជំរាបសួរ ជំរាបលាអញ្ចឹង?

លោកយាយ៖ សប្បាយចិត្តខ្លាំងដែលបានលោកគ្រូ អ្នកគ្រូ គាត់បង្រៀនបានល្អ។

សម្តេចធិបតី៖ ចុះគេងើបឡើង បត់ភួយ បត់អីទេ ឬមួយយាយនៅបត់ឲ្យ?

លោកយាយ៖ ងើបឡើងចេះទុក ចេះដាក់ ភួយ មុង កូនងើបពីគេងហ្នឹង ទៅសាលាឲ្យស្លៀកពាក់ ប៉ុន្តែតឿនបន្តិច ថាឲ្យញាប់បន្តិចដល់ម៉ោងហើយ ពីមុនក៏តឿនគាត់ដែរ។

សម្តេចធិបតី៖ ប៉ុន្តែបត់ភួយ បត់អីគេបត់ទេពីមុន?

លោកយាយ៖ អត់ទេ យាយបត់ឲ្យ។ ឥឡូវគាត់ភ្ញាក់មកចេះទុក ចេះដាក់រៀបចំកាតាបអីស្រួលបួល អត់ដូចពីមុនទេ។ សៀវភៅអីហ្នឹង។ គាត់មានតុគាត់ គាត់ដាក់ គាត់រៀបចំ មួយអាទិត្យយាយឡើងទៅមើលម្តង ថាឲ្យរៀបចំទុកដាក់ឲ្យស្រួលបួល សាលារៀនប្រាប់យ៉ាងម៉េច គ្រូប្រាប់យ៉ាងម៉េចកូន។

សម្តេចធិបតី៖ ចុះកាលពីមុន មុនបន្ថែមម៉ោងហ្នឹងគាត់ធ្វើអ្វីម៉ោងទំនេរ?

លោកយាយ៖ គាត់រត់លេងតែម្តង អត់កាន់សៀវភៅទេ យាយហ្នឹងចេះតឿន រាល់ថ្ងៃហ្នឹងក៏តឿនចៅឲ្យរៀនដែរ …។

សម្តេចធិបតី៖ ប៉ុន្តែឥឡូវថែម ២ ម៉ោងរៀននៅនេះ។

លោកយាយ៖ ជួនកាលគាត់ទៅរៀនអង់គ្លេសដែរ ថែមម៉ោងអង់គ្លេស គាត់មិនសូវបានទំនេរទេឥឡូវ។

សម្តេចធិបតី៖ សប្បាយចិត្តទេ? រវល់រឿងរៀនច្រើនជាជាងដើរលេង។

លោកយាយ៖ ឃើញចៅរៀនអញ្ចឹងសប្បាយចិត្ត។ ឥឡូវគាត់មិនសូវមានពេលលេងទេ។ ជួនកាលម៉ោង ៥ គាត់ទៅរៀនអង់គ្លេសបាត់។ ចា៎អរគុណ ។ មិនសូវចេះនិយាយទេ។

សម្តេចធិបតី៖ អរគុណអ៊ំ មិនសូវចេះនិយាយបានប៉ុណ្ណឹងហើយ។ បងស្រីណា ប្អូនស្រីណាមានទៀតទេ? ឪពុក ម្តាយ សុំម្នាក់ ២ នាក់ទៀតមកចង់ស្តាប់ឮការចាប់អារម្មណ៍បន្តិច ព្រោះឥឡូវពីលោកគ្រូ អ្នកគ្រូ អ្នកបណ្តុះហើយ ពីលោកគ្រូបង្គោលចង់បានពីឪពុកម្តាយមើល។ លោកតាអាចមានប្រសាសន៍បន្តិចទេ?

លោកតា៖ ជាបឋមគឺសូមគោរពសម្តេចបវរធិបតីដែលជានាយករដ្ឋមន្រ្តីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា សូមគោរពដល់ខាងបងៗឯកឧត្តមដែលជារដ្ឋមន្រ្តីខាងក្រសួងអប់រំ និងសូមគោរពដល់អភិបាលខេត្ត អភិបាលក្រុងឧត្តុង្គម៉ែជ័យខេត្តកំពង់ស្ពឺយើងតែម្តង ជាពិសេសសូមគោរពបងៗមេភូមិ និងប្រជាពលរដ្ឋយើងដែលបានចូលរួមនៅក្នុងកម្មវិធីនេះ ដែលបានអបអរសាទរដែលសម្តេចអញ្ជើញមកក្នុងស្រុក ក្នុងភូមិយើងជាកិត្តិយស មកហ្នឹងចងជួបសម្តេចតែម្តង ប៉ងយូរហើយ ឥឡូវបានសុំមានយោបល់បន្តិច។ ឥឡូវសូមសម្តេចសួរចុះ។

សម្តេចធិបតី៖ សុំចំណាប់អារម្មណ៍បន្តិចមើល កូន ឬចៅ?

លោកតា៖ កូនក៏រៀន ចៅក៏រៀន។

សម្តេចធិបតី៖ ខ្ញុំឃើញក្មេងហើយសង្ហាទៀត។ ចៅប៉ុន្មានហើយ?

លោកតា៖ មេក្រោយនេះចៅ ៧ ។ ចៅមុនៗទៀតជាង ១០ ជិត ២០ដែរ គ្រាន់តែមេ ៤ កូន ១១ នាក់។

សម្តេចធិបតី៖ អញ្ចឹងបាននៅសង្ហានៅឡើយ។ អាយុប៉ុន្មានហើយអ៊ំ?

លោកតា៖ ៦០ ជាងហើយ កើតឆ្នាំ ១៩៦០ ។

សម្តេចធិបតី៖ ៦៤ ហើយ។ ឥឡូវកូនតូចបំផុតអាយុប៉ុន្មាន? មានចៅណាអាយុច្រើនជាងកូនអត់?

លោកតា៖ កូនពៅអាយុ ១៤ ឆ្នាំ ចៅមានអាយុច្រើនជាងកូន ចៅខាងប្រពន្ធមុន។

សម្តេចធិបតី៖ កូនបងគេបំផុតអាយុប៉ុន្មាន? ហើយចៅធំជាងគេអាយុប៉ុន្មាន?

លោកតា៖ កូនធំជាងគេអាយុ ៤០ជាងហើយនៅវាលវែងឥឡូវ។ ចៅកម្លោះអស់ហើយ ១៧, ១៨ ឆ្នាំហើយ។

សម្តេចធិបតី៖ កូនពៅអាយុ ១៤?

លោកតា៖ ឥឡូវនៅគ្រប់គ្រងមេក្រោយនេះកូន ៦ ។

សម្តេចធិបតី៖ ហើយពៅគេអាយុប៉ុន្មាន?

លោកតា៖ កូនពៅអាយុ ១៤ ឆ្នាំ ថ្នាក់ទី ៦។

សម្តេចធិបតី៖ អញ្ចឹងទៅជាពូចាស់ជាងក្មួយ។ ឥឡូវសុំចំណាប់អារម្មណ៍។

លោកតា៖ ចាប់អារម្មណ៍កន្លែងប្រសាសន៍អម្បាញ់មិញ ដូចពាក្យប្អូន សម្បត្តិ បាននិយាយហើយ អង្កាលពីសម្តេចមិនទាន់បង្កើតជាគោលការណ៍លេងឈូស ទៅវិញវាយគ្នា ទាត់បាល់វាយតែគ្នា។ ប៉ុន្មាន ២ ៣ ខែនេះប្រែប្រួលដែលបានលោកគ្រូ អ្នកគ្រូអប់រំទៅចេះ។ ហ្នឹងនិយាយអំពីចៅអាយុ ៦ឆ្នាំ និង៨ ឆ្នាំ គឺចេះជំរាបសួរតា ទៅវិញអីត្រឹមត្រូវ។ តែដោយឡែកអញ្ចេះសម្តេច ចង់និយាយប្រាប់ផ្ទាល់ៗតែម្តង ដែលកូនពៅសព្វថ្ងៃរៀនថ្នាក់ទី ៨ នៅវិទ្យាល័យវាលខ្ពង់នេះ ខ្ញុំចម្លែកកូនពៅតែម្តង ឪពុកខំអប់រំ ប្រហែលចៅវាចេះស្តាប់ ដល់ពេលកូនស្រីពៅខ្ញុំមិនដែលមកជំរាបសួរឪពុកទេ ចម្លែកអញ្ចឹង។ កាលពីវានៅរៀន អាយុ ៦ ទៅ ៧ ឆ្នាំសាលាអង់គ្លេសនៅឧត្តុង្គមកដល់ផ្ទះ វាសួរថាប៉ាចេះអង់គ្លេសទេ? ឆ្កែគេហៅអី?​ ប៉ាមិនដែលរៀនទេ។ អញ្ចឹងឆ្កែគេហៅ អីឆ្មាគេហៅអី ដល់ពេលយើងអត់ចេះ វាថាភ្លើចាស់ហើយ។ វាទៅជាអញ្ចេះវិញ។ ឲ្យវារៀនចេះដឹងវាថាឪពុកអញ្ចឹង។ យើងអត់ដែលរៀន ដល់កូនដៀលអញ្ចឹងទៀត ឆ្ងល់វារាល់ថ្ងៃវាទៅរៀនថ្នាក់ទី ៨ជិតប្រឡងទៀត តែបើអ្នកគ្រូ មិត្តថារៀនពូកែដែរ តែមកមិនចេះជំរាបសួរ។

កន្លែងសម្តេចនិយាយមិញខ្ញុំចាប់អារម្មណ៍ថា សួរប្អូនសម្បត្តិ សួរបងស្រីអម្បាញ់មិញចេះបត់កន្ទេលបត់មុង។ រឿងខ្ញុំវិញ បើនិយាយអំពីកន្លែងហ្នឹងតាំងពីប្រពន្ធកូន ងើបឡើងបោសកន្ទេលមុង វាអត់ចេះធ្វើ ឲ្យឯងបំរើវាទាំងអស់។ ឆ្ងល់ដែរនេះ។ គេកំពុងតែអភិវឌ្ឍតាំងពីព្រែកជីកហ្វូណនតេជោ តំបន់ត្រីកោណ ចម្លែកប្រពន្ធកូនខ្ញុំអត់រីកចម្រើន វាឲ្យឯងបំរើរហូត។ កន្ទេល មុង ដាំបាយ បោសផ្ទះ ចានឆ្នាំង និយាយឲ្យអស់តែម្តង ឲ្យប្រជាពលរដ្ឋយើងដឹងតែម្តង ធ្លាប់ធ្វើទ័ពអប់រំទ័ពបាន មកអប់រំប្រពន្ធកូនអត់ចេះ។ គេប្រើឯងវិញរាល់ថ្ងៃ។

សង្ខេបៗ ប៉ុន្តែថាអត់សូវចេះទេ តែគ្រាន់ថាខ្ញុំធ្លាប់លេងអកកេសសិល្បៈ ល្ខោនបាសាក់អីទេ ប៉ុន្តែដល់ខាងអប់រំកូន ធ្លាប់តែធ្វើទ័ព អប់រំគេ គេមិនស្តាប់ ធ្លាប់ធ្វើទ័ពកាន់ទ័ពមនុស្សរាប់រយចេះគោរព ចេះស្តាប់ដល់មកអប់រំប្រពន្ធកូនគេអត់ស្តាប់។ រាល់ថ្ងៃឆ្ងល់ មិនដឹងគិតយ៉ាងម៉េច។ ឥឡូវហ្នឹងបានជួបសម្តេចហើយ សម្តេចចង់សួរក៏សួរមក។ តែបើអត់សួរ រៀនប៉ុន្មានថ្ងៃហើយ គ្រាន់តែឃើញក្មេងៗ អ្នកគ្រូ លោកគ្រូចែកសៀវភៅ មានក្រដាសព្រែកជីកហ្វូណនសម្តេចតេជោ គេឲ្យដាក់ចំ​ណងជើងថាលំនាំបទផែនដីខ្មែរ តែបើខ្ញុំធ្លាប់លេងអកកេស ច្នៃឲ្យជាបទឆាឆាឆាតែម្តងសម្តេច។ បើសម្តេចចង់ស្តាប់ បងប្អូនយើងចង់ស្តាប់ច្រៀងតែម្តង ចង់ច្រៀងមួយបទ មានអាវសម្តេចពាក់ទៀត។

សម្តេចធិបតី៖ សូមដាក់មួយបទមក។

លោកតា៖ ច្រៀងបទព្រែកជីកហ្វូណនតេជោ លំនាំបទ ឆាឆាឆា …។

សម្តេចធិបតី៖ ខ្លាំងផង តែដៃដូចញ័របន្តិច។

លោកតា៖ ស្ពឹកមួយឆ្នាំជាងហើយ មើលថ្នាំមើលអីអត់ជា គ្រូខ្មែរផង​គ្រូពេទ្យផង ដើររែកអាច់មាន់ទៅស្រែដួលកណ្តាលស្រែ …។

សម្ដេចធិបតី៖ មេគ្រួសារ ធ្វើមេទ័ព ប៉ុន្តែកូនខ្លួនឯងមិនស្ដាប់។ ឥឡូវបើគិតពីមត្តេយ្យដល់មធ្យម យើងមាន ១ម៉ឺនសាលាជាង។ អញ្ចឹងបានយើងមិនអាចចាប់ផ្ដើមម្ដងទាំងអស់បាន ចាប់ផ្ដើមមុនគេគឺបឋមនេះឯង។ ចង់ចាក់គ្រឹះ។ ពេលដែលគាត់ធ្លាប់ពីថ្នាក់បឋមទៅនេះ កាលពីនៅតូចៗគាត់សំពះអី ដល់ថ្ងៃក្រោយដល់ថ្នាក់ធំ លែងមានបញ្ហាទៀតហើយ។ ចាំឲ្យចៅហ្នឹងទៅប្រាប់កូនពៅហ្នឹងទៅ កូនឯងមើលក្មួយ(ចេះបត់ខោអាវ)។ មិនស្រួលឲ្យក្មួយបត់ឲ្យទៀតណា។ បន្តិចទៀត យកទៅបង្រៀននៅក្នុងផ្ទះជាគំរូ។ មើលសុំនរណាម្នាក់ទៀត ឪពុកម្ដាយសិស្ស? អត់មានទេ? ឥឡូវសុំសួរក្មួយៗ វិញ អ្នកណាក្លាហាន? … ប្រាប់អ៊ំបន្តិចទៅមើលកម្មវិធីថ្មីហ្នឹងយ៉ាងម៉េច? … ថែមម៉ោង និងរៀនបំនិនអីហ្នឹងយ៉ាងម៉េច?

កុមារី៖ មានអារម្មណ៍ថា សប្បាយចិត្ត។

សម្ដេចធិបតី៖ ក្មួយពេញចិត្ត ហើយពីមុនហើយនិងឥឡូវ តើយើងប្រែប្រួលអីខ្លះ?

កុមារី៖ ពីមុន អត់ចេះសំពះ ឥឡូវចេះសំពះលោក/អ្នកគ្រូ។

សម្ដេចធិបតី៖ ទៅដល់ផ្ទះ យើងសំពះឪពុកម្ដាយ។ ហេតុអីបានជាយើងសំពះ ខ្លាចលោកគ្រូតាមមើលឬយ៉ាងម៉េច? កាលមុនសំពះឬអត់?

កុមារី៖ សំពះ។

សម្ដេចធិបតី៖ សំពះដែរ អញ្ចឹងយើងធ្លាប់ហើយ។ ចុះបត់ខោអាវ? បត់ភួយ ពីមុនបត់ឬអត់?

កុមារី៖ បត់។

សម្ដេចធិបតី៖ អញ្ចឹងវិន័យតាំងពីដើមមកហើយ។ ហើយអត់អៀនអីទេ?

កុមារី៖ អត់ទេ។

សម្ដេចធិបតី៖ ចុះរៀនថែម២ម៉ោងល្ងាចយ៉ាងម៉េច?

កុមារី៖​ សប្បាយចិត្ត និងបានបន្ថែមចំណេះដឹងថែមទៀត។

សម្ដេចធិបតី៖ ចុះពីមុន ល្ងាចទំនេរ ក្មួយធ្វើអី?

កុមារី៖ គេង។

សម្ដេចធិបតី៖ គេងរាល់ថ្ងៃ? ម៉ោងប៉ុន្មានដល់ប៉ុន្មាន?

កុមារី៖ បាយថ្ងៃ ដល់ម៉ោង២។

សម្ដេចធិបតី៖ ចេញពីរៀនទៅ បាយថ្ងៃត្រង់ ហើយគេងដល់ម៉ោង២ ចុះក្រោយម៉ោង២ ធ្វើអី?

កុមារី៖ ទៅរៀនអង់គ្លេស។

សម្ដេចធិបតី៖ ឥឡូវថែមម៉ោងពីម៉ោង ១ដល់ម៉ោង៣ ក្រោយម៉ោង ៣រៀនអង់គ្លេសឬ? រៀនដល់ម៉ោងប៉ុន្មាន?

កុមារី៖ ចាស! ម៉ោង៤ដល់ម៉ោង៥។

សម្ដេចធិបតី៖ អញ្ចឹងរៀនម៉ោង ១ដល់ម៉ោង ៣ សម្រាក ១ម៉ោង ទើបទៅរៀនអង់គ្លេសម៉ោង ៤ដល់ម៉ោង ៥។ អត់ច្រើនពេកទេ? ហើយថែម ២ម៉ោងហ្នឹងជួយអីខ្លះ? ហើយរៀនអីខ្លះ ២ម៉ោងហ្នឹង?

កុមារី៖ ២ម៉ោងហ្នឹង រៀនភាសាខ្មែរ និងគណិតវិទ្យា។

សម្ដេចធិបតី៖ រំលឹកពីព្រឹកឡើងវិញ? ហ្នឹងបានជួយឬទេ? ថែមម៉ោងអញ្ចឹងល្អទេ?

កុមារី៖ ជួយ។ ថែមអញ្ចឹងល្អ។

សម្ដេចធិបតី៖ ជួយរំលឹកបន្ថែមជាជាងគេង។ រវាងគេងមួយម៉ោង និងថែម២ម៉ោង យកមួយណា?

កុមារី៖ យករៀនថែម២ម៉ោង។

សម្ដេចធិបតី៖ ឥឡូវក្នុងថ្នាក់រៀនហ្នឹង តើប្រុសៗ ខិលឬទេ?

កុមារី៖ ខិល។

សម្ដេចធិបតី៖ អ្នកណាខិលជាងគេ ចង្អុលទៅមើល។

កុមារី៖ នោះ។

សម្ដេចធិបតី៖ ងើបឈរៗ កាន់មេក្រូ។ មួយណា? អ៊ំសួរបន្តិច។ អ្នកខិលជាងគេបានរង្វាន់ហើយ ឆ្លងឆ្លើយជា​មួយអ៊ំបន្តិច។ ខិលជាងគេ ដល់កាន់មេក្រូអៀនយ៉ាងម៉េច។ ចេញមក អ៊ំសួរបន្តិច មកខាងមុខនេះ … ដល់អញ្ចឹងអៀន។ ក្មួយស្រី តើក្មួយប្រុសឈ្មោះអី?

កុមារី៖ សីហា។

សម្ដេចធិបតី៖ … រាល់ដងក្លាហានទេ សីហា?

កុមារី៖ ក្លាហាន។

សម្ដេចធិបតី៖ ទាល់តែក្លាហាន បានខិលបាន។ មកនេះមើល កម្លោះក្លាហាន អ៊ំសួរបន្តិច។ អាយុប៉ុន្មានហើយសីហា? រៀនថ្នាក់ទីប៉ុន្មាន? រៀនបានលេខប៉ុន្មាន?

កុមារា សីហា៖ ១២ឆ្នាំ រៀនថ្នាក់ទី៦ អត់ចាំលេខ។

សម្ដេចធិបតី៖ អត់ចាំលេខប៉ុន្មាន? ថ្ពាល់ខួចទៀតណា កម្លោះថ្ពាល់ខួច។ គ្នាប៉ុន្មាននាក់ក្នុងថ្នាក់?

កុមារា សីហា៖ ៣៣នាក់។

សម្ដេចធិបតី៖ ឥឡូវអ៊ំសួរ កាលមុនអត់រៀនថែម ២ម៉ោងពេលល្ងាច យើងធ្វើអី?

កុមារា សីហា៖ លេងឡានជ័រ។

សម្ដេចធិបតី៖ … ហើយឥឡូវអត់បានលេងទេ ហើយម៉េចទៅ ចង់រៀន ឬចង់យកពេលលេងឡានជាង?

កុមារា សីហា៖ ចង់រៀន។

សម្ដេចធិបតី៖ មកល្ងាចហ្នឹងទាន់ពេលទេ? មកខ្លួនឯង ឬម៉ែជូនមក?

កុមារា សីហា៖ មកខ្លួនឯង។

សម្ដេចធិបតី៖ ដោយសារអី? ហើយនៅលេងឡានឬអត់?

កុមារា សីហា៖ ចង់ចេះ ហើយឡាននៅតែលេង។

សម្ដេចធិបតី៖ ក្រោយម៉ោងរៀន? ចេញពីរៀនបានទៅលេង កាត់បន្ថយម៉ោងលេងឡាន។ ចុះអត់រៀនអង់គ្លេសនឹងគេទេ?

កុមារា សីហា៖ រៀន។

សម្ដេចធិបតី៖ រៀនអង់គ្លេស ភាសាខ្មែរ គណិតហើយលេងឡានទៀត។ មិនហាមឲ្យលេងទេ តែកុំចំណាយពេលលេងក្រៅម៉ោងរៀន ឥឡូវថែមម៉ោងរៀនហើយយើងលេងចុះ។ ម៉ែឲ្យលេងដល់ម៉ោងប៉ុន្មាន?

កុមារា សីហា៖ តាមចិត្ត។

សម្ដេចធិបតី៖ ប៉ុន្មានខែហ្នឹង តើចំណាត់ថ្នាក់កើនឬអត់? កើនឬថយ?

កុមារា សីហា៖​ ថយ។

សម្ដេចធិបតី៖ ពីប៉ុន្មានទៅប៉ុន្មាន? កើនពី៣១ ទៅ៣២ មិនល្អទេ។ តែបើថយពី៣១ មក៣០ អាហ្នឹងល្អ។ តែមិនចាំ ដឹងតែថារៀនបានគ្រាន់បើជាងមុន។ អ្នកណាដែលខិលបន្ទាប់ពីយើង? កាន់មេក្រូ។ ឈ្មោះអី?

កុមារា រតនៈ៖ ឈ្មោះ រតនៈ។

សម្ដេចធិបតី៖ រៀនថ្នាក់ទីប៉ុន្មាន? ផ្ទះឆ្ងាយឬទេ? ប៉ុន្មាននាទីពីនេះទៅ? ដើរឬ?

កុមារា រតនៈ៖ ៦ក។ ២នាទីពីនេះ។ ជិះកង់។

សម្ដេចធិបតី៖ អ៊ំសួរថា កាលពីមុនថែម២ម៉ោង យើងធ្វើអីនៅផ្ទះ?

កុមារា រតនៈ៖ មើលទូរស័ព្ទ ជួសជុលកង់។

សម្ដេចធិបតី៖ កង់ខូចរាល់ថ្ងៃ?

កុមារា រតនៈ៖ អត់ទេ កែច្នៃ។

សម្ដេចធិបតី៖ អ៊ំធ្លាប់តែឮម៉ូតូកែច្នៃ ចុះកង់កែច្នៃយ៉ាងម៉េច?

កុមារា រតនៈ៖ ដោះខ្ចៅ ហើយដាក់ចូលវិញ។

សម្ដេចធិបតី៖ … ហើយអត់រៀនអីទេ សុខចិត្តយកម៉ោងហ្នឹងទៅដោះខ្ចៅកង់ មើលទូរស័ព្ទ?

កុមារា​ រតនៈ៖ បាទ!

សម្ដេចធិបតី៖ មកថែមម៉ោងគ្រូឲ្យធ្វើអី? រៀនអីខ្លះ?

កុមារា រតនៈ៖ រៀនគណិតវិទ្យា ភាសាខ្មែរ និងអង់គ្លេស។

សម្ដេចធិបតី៖ … ហើយមេរៀនភាសាខ្មែរអីហ្នឹង រំព្ញកពីព្រឹក? ហើយជួយយើងបន្ថែមទេ?

កុមារា រតនៈ៖ បាទ!

សម្ដេចធិបតី៖ ពីមុនរៀនព្រឹក ២ម៉ោង អត់សូវឆ្អិន ល្ងាចថែមម៉ោងទៅល្អ។ រៀនបានលេខប៉ុន្មាន? ១ខ្ទង់ ឬ២ខ្ទង់? សិស្សក្នុងថ្នាក់ប៉ុន្មាននាក់? ខ្ទង់ទី១ លេខប៉ុន្មាន?

កុមារា រតនៈ៖ ៣៣នាក់ លេខពីរខ្ទង់ ហើយខ្ទង់ទី១គឺលេខ២។

សម្ដេចធិបតី៖ ប៉ុន្មានខែនេះ លេខហ្នឹងថយឬកើន?

កុមារារតនៈ៖ កើន។

សម្ដេចធិបតី៖ តែមានអ្នកថយ មានអ្នកកើនហើយ។ ទៅជាអ្នកខិលជាងថយទៅវិញ។ ខែហ្នឹងកើន ខែក្រោយខំទាញចុះមកក្រោយវិញ តស៊ូ។ ឥឡូវចង់រៀនអីទៀត ក្រៅពីរៀនគណិតនិងខ្មែរ ខាងបំនិន គ្រូឲ្យរៀនអីខ្លះ? រៀនបត់ខោអាវ កីឡាអីឬអត់?

កុមារា រតនៈ៖ រៀនលាងចាន និងបត់ភួយ។

សម្ដេចធិបតី៖ ទៅផ្ទះមានធ្វើអត់? ពីមុនធ្វើអត់?

កុមារា រតនៈ៖ ធ្វើ។ ពីមុនលាងតែរបស់ខ្ញុំមួយ។

សម្ដេចធិបតី៖ ចាប់ផ្ដើមពីលាងតែរបស់ខ្លួនឯងក៏បានដែរ កុំទុកឲ្យពុកម៉ែលាង។ ឥឡូវលាងខ្លួនឯងដែរ? ហើយទៅដល់ផ្ទះសំពះពុកម៉ែអត់?

កុមារា រតនៈ៖ សំពះ។

សម្ដេចធិបតី៖ ចុះពីមុន?

កុមារា រតនៈ៖ អត់ផង។

សម្ដេចធិបតី៖ ព្រឹកឡើងងើបហើយមានបត់ភួយឬអត់?

កុមារា រតនៈ៖ បត់។

សម្ដេចធិបតី៖ ចុះពីមុនបត់ឬអត់?

កុមារា រតនៈ៖ បត់។

សម្ដេចធិបតី៖ បត់ពីមុន និងឥឡូវមួយណាស្អាតជាង?

កុមារា រតនៈ៖ ស្អាតជាងមុន។

សម្ដេចធិបតី៖ ត្រូវស្តង់ដា។ ហើយចុះពុកម៉ែគាត់សប្បាយចិត្តឬអត់ឥឡូវ?

កុមារា រតនៈ៖ បាទ!

សម្ដេចធិបតី៖ ចុះពីមុន គាត់កាចឬអត់?

កុមារា រតនៈ៖ បាទ!

សម្ដេចធិបតី៖ ដោយសារយើងលេងច្រើនពេក។ ចុះឥឡូវកាចទៀតអត់?

កុមារា រតនៈ៖ បាទ!

សម្ដេចធិបតី៖ ដោយសារយើងល្អ ហើយគាត់សប្បាយចិត្តឬទេ?

កុមារា រតនៈ៖ សប្បាយចិត្ត។

សម្ដេចធិបតី៖ … ពេលគាត់សំពះ គាត់ញញឹមឬអត់?

កុមារា រតនៈ៖ ញញឹម។

សម្ដេចធិបតី៖ … ហើយពេលពុកម៉ែញញឹមដាក់ យើងសប្បាយចិត្តអត់?

កុមារា រតនៈ៖ សប្បាយចិត្ត។

សម្ដេចធិបតី៖ ធ្វើអញ្ចឹងរហូតបានឬអត់?

កុមារា រតនៈ៖ បាន។

សម្ដេចធិបតី៖ ប្ដេជ្ញាចិត្តណា។ ហើយធ្វើហ្នឹង លោក/អ្នកគ្រូគាត់មានតាមសួរពុកម៉ែថាយើងសំពះឬទេ?

កុមារា រតនៈ៖ តាម។

សម្ដេចធិបតី៖ ធ្វើហ្នឹងខ្លាចលោក/អ្នកគ្រូ ឬបើលោក/អ្នកគ្រូលែងតាម ក៏យើងនៅសំពះដែរ? ធ្វើបានឬអត់?

កុមារា រតនៈ៖ បាន។

សម្ដេចធិបតី៖ បានរហូតណា អបអរសាទរ។ លាងចានខ្លួនឯង ជាការចាប់ផ្ដើម។ ថ្ងៃក្រោយបើសិនពុកម៉ែរវល់ ចេះហើយលាងឲ្យពួកគាត់ទៀត អូខេ? យើងធំហើយ។ ទី២ ខោអាវ កាតាបអី យើងរៀប ឥឡូវសណ្ដាប់ធ្នាប់ល្អរហូតណាក្មួយ។ ហើយរៀនល្ងាចហ្នឹង ចូលទៅ។ ក្រៅពីរៀន យើងលេងអី?

កុមារា រតនៈ៖ លេងច្រើន ចាំអត់អស់។ គូររូប លេងកុំព្យូទ័រ។

សម្ដេចធិបតី៖ នៅផ្ទះមានកុំព្យូទ័រ។ ខ្លាំងផង។ កុំព្យូទ័រហ្នឹងធ្វើអី?

កុមារា រតនៈ៖ មើលគេទាត់បាល់។

សម្ដេចធិបតី៖ ដដែល។ ថ្ងៃក្រោយកាត់បន្ថយ។ ទាត់បាល់មើលចុះ តែយើងទៅរៀនវាយអក្សរអី រៀនអានវិញ។ ពុកម៉ែទិញកុំព្យូទ័រ ហើយថែមទៅ។ រៀនថែមហ្នឹង ចេះអ្នកណា? ចេះខ្លួនឯងមែនទេ? ហើយចេះច្រើន ចេះតិច ចង់បានមួយណា?

កុមារា រតនៈ៖ ចេះច្រើន។

សម្ដេចធិបតី៖ បើចង់ចេះច្រើន ធ្វើខ្លួនឯងទៅ ទាល់តែធ្វើណាក្មួយ។

កុមារា រតនៈ៖ បាទ!

សម្ដេចធិបតី៖ ស្រីៗ! អ្នកណាលេខ១? មុនហ្នឹង សួរលេខ១ ខាងខិល ឥឡូវសួរអ្នកលេខ ១ខាងរៀនម្ដង … ឈ្មោះអី?

កុមារា មករា៖ ឈ្មោះ មករា។

សម្ដេចធិបតី៖ សុទ្ធតែឈ្មោះតាមខែទាំងអស់។ ខែមករាស្លូតជាងខែសីហា? អាយុប៉ុន្មាន?

កុមារា មករា៖ ១៣ឆ្នាំ។ ថ្នាក់ទី៦។

សម្ដេចធិបតី៖ គ្នាប៉ុន្មាននាក់ក្នុងថ្នាក់?

កុមារា មករា៖ ៣៣នាក់។

សម្ដេចធិបតី៖ អ៊ំសួរបន្តិច កាលមុន យើងចេញពីរៀនពេលព្រឹក ល្ងាចធ្វើអី?

កុមារា មករា៖ ដើរលេង។

សម្ដេចធិបតី៖ អត់មានរៀនអីទេ?

កុមារា មករា៖ ពេលខ្លះរៀន ខ្លះអត់។

សម្ដេចធិបតី៖ នៅបានលេខ១ទៀត? ពូកែតែម្ដង។ ប៉ុន្តែ កាលមុន នៅផ្ទះរៀនរំព្ញកម៉ោងប៉ុន្មាន?

កុមារា មករា៖ ពេលយប់។

សម្ដេចធិបតី៖ ដើរលេង ធ្វើអីខ្លះ ពេលល្ងាចកន្លងទៅ?

កុមារា មករា៖ ជិះកង់ដើរលេង។

សម្ដេចធិបតី៖ ហើយពុកម៉ែធ្វើអី?

កុមារា មករា៖ ម៉ែធ្វើការរោងចក្រ ឪនៅមើលផ្ទះ។

សម្ដេចធិបតី៖ … ពេលយើងជិះកង់ដើរលេងអញ្ចឹង ពុកថាឲ្យឬអត់? ថាម៉េច?

កុមារា មករា៖ ថាកុំឲ្យដើរលេងច្រើនពេក។

សម្ដេចធិបតី៖ ដល់ឥឡូវ រៀនល្ងាចអញ្ចឹង យើងអត់មានម៉ោងដើរលេង ពុកសប្បាយចិត្តឬអត់?

កុមារា មករា៖ សប្បាយ។

សម្ដេចធិបតី៖ គាត់មានបានប្រាប់ថាសប្បាយចិត្តឬអត់?

កុមារា មករា៖ អត់ទេ។

សម្ដេចធិបតី៖ តែគាត់ញញឹមទេ?

កុមារា មករា៖ ញញឹម។

សម្ដេចធិបតី៖ ពីមុន ធ្លាប់សំពះពុកម៉ែឬអត់?

កុមារា មករា៖ អត់។

សម្ដេចធិបតី៖ ចុះឥឡូវ?

កុមារា មករា៖ សំពះ។

សម្ដេចធិបតី៖ លែងអៀនហើយ?

កុមារា មករា៖ លែងហើយ។

សម្ដេចធិបតី៖ ម៉េចបានលែងអៀន?

កុមារា មករា៖ លោក/អ្នកគ្រូបង្រៀនពីសាលា។

សម្ដេចធិបតី៖ មកដល់សាលា សំពះគ្នាធម្មតាទៅឥឡូវ?

កុមារា មករា៖ បាទ!

សម្ដេចធិបតី៖ លំបាកអត់?

កុមារា មករា៖ អត់ទេ។

សម្ដេចធិបតី៖ ចុះរៀបចំកាតាប សៀវភៅ ខោអាវ បត់ភួយអី យើងធ្វើខ្លួនឯងឥឡូវ?

កុមារា មករា៖ បាទ! អត់លំបាកទេ។ រៀបចំកាបូប សៀវភៅ ខោអាវ បត់ភួយ យើងធ្វើខ្លួនឯងឥឡូវ។  ពីមុន ពេលខ្លះខ្ញុំធ្វើ ពេលខ្លះអត់។ ឥឡូវធ្វើគ្រប់ពេល។ ស្រួល។

សម្ដេចធិបតី៖ បើស្រួល អញ្ចឹងធ្វើរហូតទៅ។ ហ្នឹងល្អ បង្កើតជាទម្លាប់។ ទម្លាប់រហូតដល់ធំ។ ដូចអ៊ំអម្បាញ់មិញ គាត់និយាយថា ចៅ​រៀនបឋមចេះធ្វើ ដល់កូនថ្នាក់ទី៨ ហ្នឹង ដូចពិបាកធ្វើ។ ឥឡូវយើងទម្លាប់ពីហ្នឹង ដល់ថ្នាក់(អនុវិទ្យាល័យ វិទ្យាល័យ) យើងធើ្វរហូតទៅ។ មើលខាងសិស្សស្រីៗ ជាប់លេខ១ អ៊ំសួរម្ដង។ ថ្នាក់ទីប៉ុន្មាន? ថ្នាក់ទី ៥ក។ តើការថែមម៉ោងហ្នឹង យ៉ាងម៉េច ពួកម៉ាកយើងសប្បាយអត់ ឬពួកម៉ាកយើងអត់ចង់រៀន?

សិស្សស្រី៖ សប្បាយចិត្ត។

សម្ដេចធិបតី៖ សប្បាយចិត្តទាំងអស់គ្នា បានថែមម៉ោង ជុំគ្នានៅសាលា។ បើសិនជាថែម តើរៀនអ្វីទៀតបន្ថែម?

សិស្សស្រី៖ ចង់រៀនភាសាចិន។

សម្ដេចធិបតី៖ ភាសាចិន ចាំធំបន្ដិចទៅ ឥឡូវយកភាសា(ខ្មែរ)មួយសិន(ឱ្យច្បាស់)។ យើងចេះប៉ុន្មានភាសាឥឡូវ?

សិស្សស្រី៖ ចេះបាន ២ភាសា ខ្មែរ និងអង់គ្លេស។

សម្ដេចធិបតី៖ ចេះភាសាខ្មែរ និងអង់គ្លេស។ អង់គ្លេស រៀនប៉ុន្មានឆ្នាំហើយ?

សិស្សស្រី៖ អង់គ្លេសរៀនបាន ៣ឆ្នាំហើយ។

សម្ដេចធិបតី៖ ៣ ឆ្នាំហើយ ចេះអីខ្លះ (សម្ដេចសន្ទនាជាភាសាអង់គ្លេស)។ អ៊ំសួរ។ ភ័យ។ ឥឡូវថែមម៉ោងហ្នឹង ក្នុងភាសាខ្មែរ រៀនអ្វីខ្លះ?

សិស្សស្រី៖ រៀនសរសេរតាមអាន តែងសេចក្ដី និងសរសេរពាក្យ។

សម្ដេចធិបតី៖ កាលមុនរៀនព្រឹក ដល់ថែមល្ងាចទៀត រៀនដូចគ្នា រំលឹកឡើងវិញ។ ហើយចេះជាងមុនអត់? ចេះជាងមុន បានចំណាយពេល(រៀន)ច្រើនជាងមុន។ ពេលល្ងាច ពីមុនធ្វើអ្វី?

សិស្សស្រី៖ ពីមុន ល្ងាចទៅរៀនអង់គ្លេស ពេលខ្លះមើលទូរស័ព្ទ។

សម្ដេចធិបតី៖ ឥឡូវកាត់បន្ថយម៉ោងមើលទូរស័ព្ទ ហើយសន្សំលុយបានច្រើនណាស់។ កាលមុន មួយខែចាយអស់ប៉ុន្មានលើកាតទូរស័ព្ទ? អត់ដឹងទេ។ ដឹងតែបញ្ចូលមួយដង ប្រើឱ្យអស់។ មើលប៉ុន្មាននាក់មានទូរស័ព្ទ លើកដៃបន្ដិចមើល? មានម្នាក់ពីរនាក់។ លោកយាយលោកតាសុទ្ធតែមានទូរស័ព្ទម្នាក់មួយហើយ ទូរស័ព្ទទាក់ទងចៅ មែនទេ? ក្មួយ! ក្រៅពី(ចង់បន្ថែម)ភាសាចិនហ្នឹង ចង់រៀនអ្វីទៀតពេលម៉ោងល្ងាចហ្នឹង ព្រោះយើងមានភាសាអង់គ្លេស ខ្មែរ យើងមានរៀនបំណិន។

សិស្សស្រី៖ ចង់រៀនឌីជីថលទៀត។

សម្ដេចធិបតី៖ ឌីជីថល កម្មវិធីដូចទើបរៀបទេ។ យើងមិនទាន់រៀប(ចំបង្រៀន)ទេ នៅសាលានេះ។ ទើបដាក់កុំព្យូទ័រ តែមិនទាន់បង្រៀន ព្រោះត្រូវបណ្ដុះបណ្ដាលលោកគ្រូសិន។ មានលោកគ្រូឌីជីថល ប៉ុន្តែមិនទាន់មានមេរៀនដែលត្រូវបង្រៀន។ យើងមានក្នុងកម្មវិធី គ្រូមកបណ្ដុះបណ្ដាល។ មើលប៉ុន្មាននាក់ដែលមិនដែលធ្លាប់ប៉ះកុំព្យូរទ័រ?​ មើលប៉ុន្មាននាក់ចង់រៀនកុំព្យូទ័រ? (ទាំងអស់) អរគុណក្មួយៗ​។ ឥឡូវអញ្ចេះ ថ្ងៃនេះ សួរប៉ុណ្ណឹងចុះ។

សម្ដេចធិបតី៖ សួរនាំពីជីវភាព មុខរបរ ពូ កែវ អតីតទាហាន …

ពូ កែវ៖​ ស្រុកយើងសន្ដិភាពហើយ។ តែបើសិនជាមានសង្រ្គាម សម្ដេចស្រែកតែមួយម៉ាត់ “យើងទៅច្បាំង តស៊ូដើម្បីជាតិ” ពួកខ្ញុំទៅស្លាប់ដើម្បីជាតិហើយ អត់នៅជាមួយប្រពន្ធទេ។

សម្ដេចធិបតី៖ ឥឡូវម៉ោងហ្នឹងសន្ដិភាពហើយ។ កុំនិយាយពីសង្រ្គាម។ យើងការពារជាតិយើង (ដោយ)បណ្ដុះបណ្ដាលកូនយើង ក្មួយយើង (មានចំណេះវិជ្ជា)ឱ្យខ្លាំង ហ្នឹងហើយការពារជាតិនោះ។ សម័យឥឡូវ ការពារតាមចំណេះដឹង ជាជាងចុះប្រយុទ្ធប្រើអាវុធ។ ហ្នឹងដែលត្រូវខ្លាំង។ ពូបានបង្កើតកូនបង្កើតចៅច្រើន ជួយជំរុញធនធានមនុស្សយើងបានច្រើន។ ម្នាក់ឯងកសាងបានជិត ៤០នាក់ មិនធម្មតា។ អរគុណណាស់ លោកគ្រូអ្នកគ្រូ គ្រូបង្គោល លោកនាយក ក៏ដូចជាអ៊ំពូមីង ដែលឪពុកម្ដាយ ជាពិសេស ក្មួយៗផងដែរ បានជួបសំណេះសំណាល។ (ខ្ញុំ)ចង់បាន ចង់ស្ដាប់ ចង់ឮទៅលើអ្វីដែលជាលទ្ធផល នូវអ្វីដេលយើងបានធ្វើ។ អញ្ចឹងមកដល់ម៉ោងនេះ ឃើញថា មានវិវត្តទៅមុខ ហើយជាពិសេស ឥរិយាបថរបស់ក្មួយៗ ទាំងលោកគ្រូអ្នកគ្រូ ដែលអាចទទួលបាន។ យើងឃើញថា អ្វីដែលសំខាន់ គឺការគាំទ្រពីសហគមន៍ ពីឪពុកម្ដាយ តាយាយ។

តាមរបាយការណ៍មក ខ្ញុំឃើញទិន្នន័យនៃការចូលរួមនេះខ្ពស់ដល់ ៩៥% ៩៦% ឯណោះ។ អញ្ចឹងនៅ ត្រពាំងក្អែក សរុប ៩៥% ចូលរួម។ អញ្ចឹងបានន័យថា អត្រាខ្ពស់ណាស់។ បើសិនជា ៣ខែហើយ កម្មវិធីអត់ដំណើរការ ប្រ​ហែលជាចាប់ផ្ដើម ៩០% ហើយថយ។ តែបើថាថេរ ហើយកើន បានន័យថា ដំណើរការល្អ។ ខ្ញុំចង់ស្ដាប់ផ្ទាល់ ព្រោះមើលទិន្នន័យឃើញល្អ។ អញ្ចឹងខ្ញុំត្រូវមកសួរផ្ទាល់តែម្ដងថា តើអារម្មណ៍យ៉ាងម៉េច គួរកែសម្រួលយ៉ាងម៉េច។ កម្មវិធីនេះ យើងព្រៀងដំបូង យើងយកបទពិសោធន៍ផ្គុំគ្នា ដើម្បីចែករំលែក។ អញ្ចឹងហើយបានយក(លើកបទពិសោធន៍)ទាំង(សាលា)វត្តបូព៌ យកទាំងសាលាផ្សេងៗដែលល្អ តាមលោកគ្រូអ្នកគ្រូ យកមកចែកគ្នា។ ប៉ុន្តែដល់ពេលអនុវត្ត គឺត្រូវឆ្លើយតបទៅនឹងស្ថានភាពជាក់ស្តែងនិងបច្ចុប្បន្នភាពទៀត ព្រោះយើងមិនអាចយកស្តង់ដាររឹងកំព្រឹងមកដាក់ទេ ស្ថានភាពបត់បែន។

អ្វីដែលខ្ញុំចង់ដឹង គឺថា (ត្រូវ)បត់បែនហើយ តើលោកគ្រូអ្នកគ្រូអាចទទួល? មកដល់ម៉ោងនេះ ខ្ញុំឃើញ(អាចទទួល​បាន)។ អំពីម៉ោង(បន្ថែម) គិតថាយើងសុំតែពីរម៉ោងបន្ថែមទេ ម៉ោង១ ទៅម៉ោង៣ ក្រៅពីនេះ គឺលោកគ្រូអ្នកគ្រូសល់ម៉ោងសម្រាប់ធ្វើអ្វីបន្ថែមទៀត។ អម្បាញ់មិញ លោកគ្រូ IT សុំថែម ៤ម៉ោង ខ្ញុំថា ថែមតែ ២ម៉ោងសិនចុះ ទុក ២ម៉ោងទៀត លោកគ្រូអ្នកគ្រូចាត់ចែង ព្រោះលោកគ្រូអ្នកគ្រូមានគ្រួសារ ហើយអាចត្រូវការធ្វើអ្វីផ្សេងទៀត។ ឪពុកម្ដាយក៏ដូចគ្នាដែរ។ នៅទីនេះ ខុសពីសាលាផ្សេងជាច្រើនត្រង់ថា យើងមានអង្គការជួយបន្ថែមទៅលើភាសាអង់គ្លេស។ អញ្ចឹងអាចថែម ២ម៉ោងជាជម្រើស។ ប៉ុន្មានភាគរយ ដែលសិស្សនៅទីនេះ ចូលរៀនភាសាអង់គ្លេសជាមួយនឹងអង្គការបន្ថែម? ៧០% ដែរ។ កម្មវិធីយើងនេះ ក៏មានបន្ថែមភាសាអង់គ្លេសបឋម បន្តិចដែរ។

នាយកសាលា៖ ចំពោះការបន្ថែម ២ម៉ោងរបស់សាលាខ្ញុំនេះ មានភាសាខ្មែរ គណិត និងភាសាអង់គ្លេស ដែលបង្រៀនដោយអ្នកគ្រូមានមតិអម្បាញ់មិញ។

សម្ដេចធិតី៖ អ្នកគ្រូរៀនភាសាអង់គ្លេសមកពីណា?

អ្នកគ្រូ៖ រៀនពីសាលាបញ្ញាសាស្រ្ត នៅកំពង់ស្ពឺ។

សម្ដេចធិបតី៖ យើងបង្រៀនកម្រិតបឋម?

អ្នកគ្រូ៖ បង្រៀនតាមកម្រិតសិស្ស ពីថ្នាក់ទី១ ដល់ថ្នាក់ទី៦។

សម្ដេចធិបតី៖ គ្រូអង់គ្លេស មានតែអ្នកគ្រូម្នាក់ទេ។ អញ្ចឹង(ថែមអង់គ្លេស)នៅក្នុងកម្មវិធីថែមម៉ោងរបស់យើង ដោយឡែកអង្គការ គេមានគ្រូរបស់គេផ្សេងទៀត។ លោកគ្រូអ្នកគ្រូណា មានកូនរៀននៅសាលានេះ? ដែលជាឪពុកម្ដាយផង ជាគ្រូផងនៅសាលានេះ មានទេ?

លោកគ្រូ៖ មានខ្ញុំតែ​ឯងទេ មានកូនរៀននៅទីនេះ។ ខ្ញុំមានកូនពីរនាក់ កូនទី១ រៀននៅវិទ្យាល័យ កូនទី២ រៀននៅសាលាហ្នឹង។

សម្ដេចធិបតី៖ អរគុណចំពោះលោកគ្រូអ្នកគ្រូទាំងអស់ ដែលបានចូលរួមនៅក្នុងកម្មវិធីនេះ។ ការអប់រំរបស់លោកគ្រូអ្នកគ្រូ ជាអ្នកដឹកមុខ ដើរមុខ ជាគម្រូនេះ គឺពិបាក។ សិស្សមិនធ្វើទៅតាមអ្វីដែលយើងនិយាយ ប្រាប់លើក្ដារខៀននោះទេ គាត់មើលយើងទេ។ អញ្ចឹងដែលលោកគ្រូអ្នកគ្រូថា ដំបូងសំពះគ្នានៅអៀន ឥឡូវសំពះគ្នាលែងអៀន កូនសិស្សក៏តាមហ្នឹង។ នេះគឺជាមូលដ្ឋានធំណាស់។ លោកគ្រូបង្គោលបានប្រាប់ហើយ សម័យឥឡូវសម័យវិទ្យាសាស្រ្តទំនើប លោកយាយលោកតាពីដើម(ទាក់ទង)មកដល់យើង បើនៅឆ្ងាយអញ្ចេះផង យើងទៅមើលរឿងទំនើបឯណា មានទូរទស្សន៍ណាមើល ឥឡូវចៅៗសុទ្ធតែមានទូរស័ព្ទក្នុងដៃ។ កាលមុន មានទូរទស្សន៍មួយ យាយអាចមើលបាន គ្រប់គ្រងបានថា មើលប៉ុស្ដិ៍អី ឥឡូវចៅមានទូរស័ព្ទមើល​ច្រើន អញ្ចឹងទាល់តែធ្វើម៉េចបណ្ដុះតម្លៃក្នុងខ្លួនឱ្យគាត់យល់។

ខ្ញុំសប្បាយចិត្តឃើញការវិវត្តន៍ ៣ខែនេះ​ ដែលជាការចាប់ផ្ដើម។ អ្វីដែលសំខាន់ គឺនិរន្តរភាពរហូត។ អ្វីដែលជាការចង់បានគឺផ្ការីក។ កន្លែងនេះ ជាឧទាហរណ៍​មួយនៃការអនុវត្តគម្រោង ប៉ុន្តែកុំចាំទៅដល់ក្រុមការងារទៅរីកទៅដល់ ៧ពាន់(សាលា) សង្ឃឹមថា បទពិសោធន៍កន្លែងនេះ នាយកសាលាផ្សេងទៀតនឹងយកទៅដើម្បី(ជា)បទពិសោធន៍ ជាការផ្លាស់ប្ដូរ​របៀប វិធីរបស់យើង ជំរុញ។ ចំពោះការថែមម៉ោងមួយនោះ ខ្ញុំសូមឱ្យក្រសួងអប់រំ ហើយមន្ទីរអប់រំពិនិត្យមើល ដើម្បីយើងពង្រីកនៅតាមសាលា។ ពិតណាស់ ទំហំថវិកាជាតិរបស់យើងមិនអាចពង្រីកម្ដង ៧ពាន់សាលាទេ ប៉ុន្តែយើងអាចពង្រីកឱ្យច្រើន ព្រោះកិច្ចការខ្លះត្រឹមឥរិយាបថ អត់ត្រូវការចំណាយថវិកាថែមទេ។ ថែមម៉ោង យើងអាចប៉ូវម៉ោងខ្លះ ប៉ុន្តែសូមកុំយកថាជាបញ្ហាគន្លឹះចំពោះមុខ អ្វីដែលសំខាន់ គឺការច្នៃប្រឌិតតែម្ដង។

ខ្ញុំសប្បាយចិត្ត ព្រោះមិនអាចសាលាទាំងអស់ចូលគ្នានោះទេ គ្រាន់តែ ៥សាលា ដែលយើងសាកល្បងនេះ សា​លា​ខ្លះគាត់ខ្វះអគារទៅហើយ ប៉ុន្តែគាត់អត់ចាំថាចាំធ្វើអគារឱ្យខ្ញុំបានខ្ញុំអនុវត្តទេ គឺខ្ញុំម្ចាស់ការកែច្នៃ ព្រោះកូនៗត្រូវរៀនជាប្រចាំ កូនៗត្រូវរៀន។ បើរវល់តែចាំសង់អគារ មិនដឹងថាកាលណា(ទើបអាចដំណើរការបាន ក្នុងពេលដែល) កូនៗ ពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំកាន់តែធំ។ សូមផ្ដាំអរគុណដល់សាលាទាំងអស់ មិនមែនតែសាលា ៤២ ហ្នឹងទេ គ្រប់សាលាទាំងអស់ដែលច្នៃប្រឌិត។ ក្រសួងអប់រំ រាជរដ្ឋាភិបាល បន្តកសាងបន្ថែមទៀត។ មួយឆ្នាំៗ យើងដាក់ថវិកាសម្រាប់កសាងសាលាច្រើន អគារច្រើនបន្ថែម ប៉ុន្តែចំនួនសិស្សកើនលឿន លឿនជាងអ្វីដែលយើងអាចកសាងបាន។ អភិបាលក្រុង ក្នុងមួយឆ្នាំ តើមានអ្នកកើតកូនប៉ុន្មាននៅក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ?

អភិបាលក្រុង៖ នៅមន្ទីរពេទ្យបង្អែកស្រុកឧដុង្គ ក្នុងមួយខែ ប្រហែលអាចកើតបានជាង ២០នាក់។

​សម្ដេចធិបតី៖ កូនច្រើនតើ។ កូនហ្នឹងនឹងធំ និងត្រូវការរៀនរហូត។ អញ្ចឹងយើងនឹងបន្តកសាងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធរឹង មានអគារ មានអីបន្ថែមតាមលទ្ធភាព។ ប៉ុន្តែរឿងបណ្ដុះបណ្ដាលផ្នែកទុននេះ ចំណេះដឹង ឥរិយាបថត្រូវតែធ្វើ កុំចាំ ហើយច្នៃអត់អស់អ្វីច្រើនទេ។ អញ្ចឹងសុំមន្ទីរអប់រំ ក៏ដូចជាការិយាល័យអប់រំតាមបណ្ដាស្រុកទាំងអស់ យកចិត្តទុកដាក់ជំរុញ ច្នៃ បទពិសោធន៍សាលាមួយអនុវត្ត(ឥរិយាបថ)នេះ រៀបចំនាយក គ្រូ ផ្លាស់ប្ដូរទៅ។ ជួនកាល ថ្ងៃអាទិត្យ អញ្ជើញមកហ្វឹកហ្វឺនផ្លាស់ប្ដូរគ្នាទៅវិញទៅមក នៅក្នុងស្រុកជាមួយគ្នា។ យើងអនុវត្ត ព្រោះគោលដៅកុំឱ្យមានសាលាវត្តបូព៌តែមួយក្នុងទូទាំងប្រទេស ខ្ញុំចង់ឱ្យមានវត្តបូព៌ ៧ពាន់កន្លែង នៅក្នុងទូទាំងប្រទេសសម្រាប់សាលារដ្ឋ។ សាលាឯកជន រដ្ឋមិនលូកលាន់ទេ។

(១) អ្វីដែលសំខាន់ អាណត្តិនេះ គឺយើងពង្រឹងមណ្ឌលសុខភាពរដ្ឋ ពេទ្យបង្អែកស្រុកក៏ត្រូវពង្រឹង។ ឥឡូវអប់រំក៏ត្រូវពង្រឹង (ព្រោះជា)សាលារបស់រដ្ឋ ជាពិសេស បឋមសិក្សា ជំរុញយ៉ាងម៉េចឱ្យបាន ហើយបទពិសោធន៍ដែលវិវត្តន៍ ៣ខែនៅទីនេះ ខ្ញុំសង្ឃឹមបន្តកាន់តែឡើងជាលំដាប់។ លោកគ្រូថា មិនទាន់ដូចវត្តបូព៌ទេ ប៉ុន្តែនឹងទៅមុខទៀត កុំថយ ហើយក៏មិនមែនតែសាលានេះដែរ។ សង្ឃឹមថា នឹងយករូបមន្តនេះ ដើម្បីធ្វើនៅកន្លែងផ្សេង។ វត្តបូព៌ មិនមែនថាជាសាលាតែមួយនោះទេ។ ដូចខ្ញុំនិយាយ គ្រាន់តែជានិមិត្តរូបនៃសាលាដែលមានការប្រតិបត្តិល្អ។ វត្តបូព៌ គាត់ផ្សាយច្រើន គាត់ marking ច្រើន ប៉ុន្តែជាការលើកទឹកចិត្ត។ ខ្ញុំចុះទៅច្រើនហើយ សាលាឃើញធ្វើដូចគ្នា។ នេះហើយគឺជាអ្វីដែលខ្ញុំសប្បាយរីករាយ។

ថ្ងៃនេះ បានស្ដាប់ផ្ទាល់ពីលោកតាលោកយាយ អ៊ំពូមីង។ មិនដឹងថាមកជួបខ្ញុំទេ ឥឡូវបានជួបហើយ អង្គុយស្ដាប់ខ្ញុំបន្ដិច។ ប៉ុន្តែថ្ងៃនេះ ខ្ញុំស្ដាប់ច្រើនជាង ព្រោះកម្មវិធីនានាខ្ញុំនិយាយតែម្នាក់ឯង។ លោកតាលោកយាយអង្គុយស្ដាប់រហូត។ តែថ្ងៃនេះបានអង្គុយស្ដាប់ឮទាំងអស់ ហើយជាពិសេសក៏ឮតាំងពីក្មួយៗ។ គោលបំណងអញ្ចឹងទេ។ ចុះមកនេះ ក៏អញ្ជើញឯកឧត្តម ឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តី មកព្រឹកនេះ។ (ខ្ញុំប្រាប់)ឯកឧត្តមអភិបាលខេត្តថា កុំឱ្យពង្រាយកម្លាំងសមត្ថកិច្ច ទុកឱ្យបងប្អូនធ្វើអ្វីធ្វើចុះ។ បើសិនជាមានប៉ូលីសទាហាននៅមុខសាលា ខ្ញុំអត់ចូលទេ ខ្ញុំទៅហួសហើយ ព្រោះអង្គុយអញ្ចេះសាមញ្ញស្រួល ហើយអត់ព្រៀងទុក។ អ្នកគ្រូនិយាយរអាក់រអួល ញ័រដៃចុះ ប៉ុន្តែ(និយាយ)ចេញមក​ដោយមិនបាច់ទន្ទេញពីល្ងាចទេ។ ក្មួយៗទាំងនេះ ក៏អញ្ចឹងដែរ មិនបាច់ចាត់តាំងទេ។ អ្នកខិលជាងគេថា “ខ្ញុំរួចខ្លួនហើយ ប្រហែលគេសួរតែអ្នកលេខ១ ទេ”។ អត់ទេ អ្នកខិលជាងគេក៏សួរដែរ បែកការអស់រលីង។ ជាប់លេខប៉ុន្មានអត់ដឹង តែដឹងថាថយ។

អរគុណចំពោះគណៈកម្មការផង ដែលបានខិតខំជំរុញកិច្ចការនេះ ហើយតាមដានត្រួតពិនិត្យជាប្រចាំ។ នេះគឺជាគន្លឹះដែលខ្ញុំតែងតែនិយាយរហូតតាំងពីមុនខ្ញុំធ្វើជានាយករដ្ឋមន្រ្តី។ ការងារដែលខ្ញុំនៅជើងគោកក៏អញ្ចឹង ខ្ញុំតែងតែចុះរហូត។ មុននឹងចប់ជើងគោក ខ្ញុំចុះទៅដល់ជួរមុខ​ ដើរទូទាំងប្រទេស ខានតែជំនាន់កូវីដ១៩ បន្ដិច ក្រៅពីហ្នឹង ចុះផ្ទាល់តែម្ដង។ ចុះទៅសប្បាយ។ ស្ដាប់ផ្ទាល់ និយាយកំប្លែងអញ្ចឹង ដូចពូ(កែវ)។ អញ្ចឹងនិយាយកំប្លែង ដឹងរឿងតែម្ដង តឹងទ្រូងម៉េច។ ថ្ងៃនេះក៏បានចេញដែរ ហើយ(ពូកែវ)ស្ដាយអត់បានហៅមីងមកអង្គុយស្ដាប់។ តែអត់អីទេ មីងមើលតាមទូរស័ព្ទបាន។ អត់ហ៊ាននិយាយនៅផ្ទះ ខ្លាចប្រពន្ធអត់ធ្វើបាយឱ្យហូប។

អរគុណណាស់។ សូមជូនពរ សូមគាំទ្រ ហើយអរគុណចំពោះការគាំទ្ររបស់ឪពុកម្ដាយ យាយតា ព្រោះឪពុកម្ដាយ យាយតា អត់គាំទ្រ អត់ខំប្រឹងដឹកចៅមកទាន់ម៉ោងទេ​ ត្រូវទេ? អត់គាំទ្រ ប្រហែលជាមិនឱ្យចៅមកចូលរៀនកម្មវិធីថែមពីរម៉ោងហ្នឹងទេ។ បើលោកតាលោកយាយ អ៊ំពូមីង គិតថា រៀនហ្នឹងក៏អត់ទៅមុខដែរទេ មែនទេ? ទុកនៅផ្ទះវិញ គ្រាន់បើជាង កុំឱ្យពិបាកមក។ ប៉ុន្តែលោកតាលោកយាយសប្បាយរីករាយឃើញថែមពីរម៉ោងហ្នឹង ទី១ ចៅអត់ដើរលេង អត់សល់ម៉ោងទំនេរ, ទី២ បានរៀនចេះបន្ថែមទៀត ត្រូវទេ មែនទេលោកតាលោកយាយ? អញ្ចឹងគាំទ្រ អញ្ចឹងទៀត។

សូមគាំទ្រសាលា គាំទ្រលោកគ្រូអ្នកគ្រូ ហើយសហការគ្នា ព្រោះអប់រំបណ្ដុះបណ្ដាលនេះ ទាល់តែពីរនាក់ បានជួយបាន។ ឪពុកម្ដាយ តាយាយ អាណាព្យាបាលនៅផ្ទះ ហើយលោកគ្រូអ្នកគ្រូនៅសាលា ពីរនាក់ហ្នឹងរួមគ្នាអប់រំទៅ គាត់(លែង)សល់ម៉ោងដើរក្នុងសង្គម លែង(មាន)ឥទ្ធិពលគាត់​ តែបើសិនជាឪពុកម្ដាយ លោកគ្រូអ្នកគ្រូទុក​ពេលច្រើន យើងអប់រំគាត់មិនបានសហការគ្នាល្អ​គាត់សល់ម៉ោង។ គាត់សល់ម៉ោងរឿងអី? ទីមួយគាត់សល់ម៉ោងដើរលេង។ ទីពីរ កន្លែងខ្លះគាត់អាង ដោយសារឪពុកម្ដាយខ្លះកាន់ជើងកូន លោកគ្រូ អ្នកគ្រូ អត់ហ៊ានបណ្ដុះបណ្ដាល មិនហ៊ានអប់រំ អត់យល់គ្នាអត់ដែលនិយាយគ្នា យល់ច្រឡំ។

ថ្ងៃមុនខ្ញុំឃើញវីដេអូមួយសិស្សធាក់តុគ្រូ។ ខ្ញុំមើល ម្ដាយចូលទៅបង្ហាញកាយវិការគាត់ស្រលាញ់កូន។ ចូលទៅដល់អត់ប្រដៅកូនទេ ចូលទៅដល់វែកសក់ទៀត។ ខ្ញុំមិនថាមិនឱ្យឪពុកម្ដាយមិនស្រលាញ់កូនទេ ប៉ុន្តែជួនកាលទង្វើការស្រលាញ់ខ្លះធ្វើឱ្យកូនបានចិត្ត។ ធ្វើឱ្យគ្រូនិងឪពុកម្ដាយមិនត្រូវគ្នា។ តែបើគ្រូនិងឪពុកម្ដាយត្រូវគ្នា ទុកចិត្តគ្រូដូចកាលជំនាន់ខ្ញុំរៀន តែត្រូវរំពាត់គ្រូ ទៅដល់ផ្ទះប្រាប់ពុក ដឹងតែពុកដាក់ថែម។ គាត់ថាគាត់ជឿគ្រូ តែគ្រូដាក់ពិន័យប្រាកដជា​(ធ្វើអីខុស)។ លោកគ្រូពីមុន​មិនដូចលោកគ្រូឥឡូវទេ។ លោកគ្រូឥឡូវដូចអត់មានផ្ដៅទេ។ លោក​គ្រូខ្ញុំមានផ្ដៅ។ ផ្ដៅហ្នឹងគាត់ដាក់ក្នុងតុ។ សិស្សខិលទៅលួចផ្ដៅគាត់ ដល់មកត្រូវទាំងអស់គ្នា។​​ តែឥឡូវមិនចាំ​បាច់​មានផ្ដៅទេ ការអប់រំតែការទុកចិត្តគ្នា ជួយគ្នា កម្លាំងចិត្តជួយនេះធំណាស់ លោកតា លោកយាយ អ៊ំ ពូ មីង ព្រោះយើងធ្វើម៉េចចៅយើងចង់ឱ្យល្អ។

សង្ឃឹមថាកម្មវិធីនេះបានដោះស្រាយបញ្ហាល្អ ជាពិសេសក្មួយៗតាំងពីតូចនេះ ដល់ពេលទៅរៀនអនុវិទ្យាល័យ រៀនវិទ្យាល័យឥរិយាបទចេះគោរពចាស់ទុំ ឪពុកម្ដាយ ចេះវិន័យរៀបចំខ្លួន ងើបឡើងមុន​​នឹងគេងចេះរៀបចំកាតាបខ្លួនឯងទុកដាក់ ពាក្យខ្មែរមានមាយាទ​ ងើបឡើងបត់ភួយ បន្តិចៗហ្នឹង។ ខ្ញុំទៅរៀននៅសាលាបណ្ឌិតសភាអាមេរិក គេបង្រៀនដូចគ្នា។ ងើបឡើងត្រូវតែអាវចន្លោះប៉ុណ្ណា … គេចង់បង្រៀនឱ្យមនុស្សយកចិត្តទុកដាក់លើការ​ងារតូចៗ វិន័យតាំងពីតូចៗ​​ មានវិន័យធ្វើការងារធំបាន។ គេបណ្ដុះបណ្ដាលដំបូងគឺឱ្យមានវិន័យខ្លួនឯងសិន បើមានវិន័យខ្លួនឯងតូចៗ ចេះយកចិត្តទុកដាក់(ចំណុច)តូចៗ វាអត់ពិបាកទេ (សំរាប់ការងារ)ធំៗ។

ឥឡូវ(២)កម្មវិធី២ម៉ោង កម្មវិធីឥរិយាទ យើងគិតថាជាកម្មវិធីតូចណាស់មែនទេ? បើប្រៀបធៀបនឹងការអប់រំទូទៅធំ តែតូចៗ នេះគឺវាជួយនៅក្នុងបង្កើនសមិទ្ធផលធនធានមនុស្ស​​មានឥរិយាបទល្អដែលយើងត្រូវធ្វើ។ រួមគ្នាដោះស្រាយតូចៗហ្នឹង ដែលខ្ញុំឧស្សាហ៍និយាយស្លឹកឈើធ្លាក់តែមួយឬពីរ ក៏វាអាចធ្វើឱ្យស្ទះលូ តែបើសំ​អាតយើងដោះស្រាយតូចៗហ្នឹងចរន្តទឹកវាទៅលឿន។ យើងព្រួយបារម្ភពីឥរិយាបទរបស់សិស្សដែលគាត់ធំឡើងទៅរៀនអនុវិទ្យាល័យ រៀនវិទ្យាល័យ ដោះស្រាយបញ្ហាតូចៗ បែបនេះតាំងពីបឋមសិក្សាទៅ។ លោកតា លោកយាយនៅផ្ទះលែងព្រួយបារម្ភ (ពី)ចៅ(ថាមិន)ដឹងយ៉ាងម៉េចទេ។ ថ្ងៃនេះមិនដឹងវាទៅណាទៀតទេ។ វាយគ្នាទៀតអត់។ តែជាថាម៉ោងថ្មើរនេះ ដឹងតែលែងព្រួយហើយ ចៅដឹងតែនៅរៀន។ ឥឡូវម៉ោងដល់ម៉ោង ៣ដឹងតែនៅរៀន លែងព្រួយថាមិនដឹងវាទៅវាយគ្នាឯណាទៀត​។ លោកតា លោកយាយ ណាខ្លះដែលពីមុនព្រួយចៅៗទៅវាយគ្នា? ​ចៅស្រី។ ចៅស្រីឥឡូវក៏មិនស្រួលដែរ ថ្ងៃមុនបងធំសុទ្ធតែស្រីៗ ណាត់គ្នាវាយ។

យើងត្រូវពង្រឹងសីលធម៌ ឥវិយាបទនេះធំណាស់​​។ យើងគិតថារឿងហ្នឹងតូច ប៉ុន្តែរឿងតូចហ្នឹងហើយ ដែលជាមូលដ្ឋានគ្រឹះសម្រាប់ផ្នត់គំនិត។ តែគាត់មាន​វិន័យហើយរៀនក៏ល្អដែរ។ តែគាត់មានវិន័យចេះតម្រង់ជួរគាត់រៀនអីក៏ផ្ដោតអារម្មណ៍ដែរ។ អ្នកគ្រូប្រាប់ថា គ្រាន់តែថ្ងៃមុនតម្រង់ជួរគាត់អត់តម្រង់ផង។ ខ្ញុំមិនចង់ឃើញកូនខ្មែររៀននៅស្រុកខ្មែរ ហៅឪពុកម្ដាយថាល្ងីល្ងើទេ។ អត់បានទេ។ (៣) ខ្ញុំមិនចង់ឃើញកូនខ្មែរនៅស្រុកខ្មែរ ទោះបីជាឪពុកម្ដាយគាត់មិនចេះអង់គ្លេសក៏ដោយ ​មិនអាចអោយកូនខ្មែរហាមាត់ហៅឪពុកម្ដាយបែបនេះទេ។ យើងត្រូវអប់រំគាត់ វិវឌ្ឍយ៉ាងម៉េចក៏ដោយយើងត្រូវតែមានអត្តសញ្ញាណខ្មែរ។ ខ្ញុំធ្លាប់ឃើញ ព្រោះខ្ញុំធ្លាប់រស់នៅអាមេរិក អង់គ្លេស កូនខ្មែរយើងខ្លះកើតនៅទីនោះរៀនវប្បធម៌គេ ចេញមកមិនស្រួលជេរឪពុកម្ដាយឆ្កួត។ ជួនកាលឪពុកម្ដាយគាត់ប្រកាន់របៀបរបបខ្មែរ តែក្មេង(ប្រកាន់)ឥវិយាបទផ្សេង។ កូនខ្មែរត្រូវប្រកាន់យកឥវិយាបទខ្មែរ។ ទោះបីវិវឌ្ឍកម្រិតណា ក៏ត្រូវបន្តអត្តសញ្ញាណនេះ។ នេះគឺជាអ្វីដែលត្រូវបណ្ដុះបណ្ដាល និងអប់រំ។

ក្មួយៗ ជួនកាលគាត់ភ្លេច យើងត្រូវអប់រំ។ លោកគ្រូ អ្នកគ្រូ ដើរតួនាទីសំខាន់ណាស់ មិនមែនរៀនតែឱ្យពិន្ទុល្អឱ្យជាប់ទេ។ ខ្ញុំក៏ធ្លាប់រៀន អ្នកទាំងអស់គ្នាក៏ធ្លាប់រៀន លោកគ្រូ អ្នកគ្រូ បើសិនជាយើងចាំអ្វីៗទាំងអស់ ដែលយើងរៀនពីថ្នាក់ទី១ ខួរក្បាលយើងនឹងដូចកុំព្យូរទ័រអញ្ចឹងមែនទេ។ តែមេរៀនទាំងអស់នោះ ភាគច្រើនភ្លេចអស់ប៉ុន្តែអ្វីដែលនៅចាំឥរិយាបទ សីលធម៌ ព្រោះប្រតិបត្តិរាល់ថ្ងៃ។ ខ្ញុំទៅមើល math របស់កូនខ្ញុំ ខ្ញុំមើលសមីកាឥឡូវចង់ភ្លេច​ប៉ារ៉ាបូលអីហ្នឹង។ កាលនៅរៀន ខ្ញុំលេខមួយ ប៉ុន្តែឥឡូវចង់ភ្លេច។ អ្វីដែលខ្ញុំចាំ កាលខ្ញុំរៀននៅពីក្មេងគឺថ្នាក់សីលធម៌ ថ្នាក់អីទោះបីជាគ្រូប្រើផ្ដៅ ឬពីមុនគាត់ឱ្យខោកតុ ពីមុនកន្លែងខ្លះលុតជង្គង់លើសំបកធុរេនក្តី ក៏វិធីសាស្ត្រទាំងនេះជាការអប់រំ ការដាក់វិន័យ​ ក្នុងទិសដៅតែមួយគឺឱ្យអនុវត្ត​គុណធម៌ សីលធម៌ ឥរិយាបទ។ យើងចង់រុញបែបនេះ។ សង្គមយើងត្រូវតែថែទាំបែបនេះ មែនទេលោកតា លោកយាយ។ កូនរៀន​ជាការមួយដែលយើងចង់បាន ប៉ុន្តែឱ្យអត្តចរិកឱ្យល្អផងនិយាយស្ដាប់គ្នា។ គាត់អាចថាឈប់រោយមាត់ព្រោះម្ចាស់ការធ្វើខ្លួនឯងបាន ទាល់តែលោកតា លោកយាយ អ៊ំ ពូ មីង ជួយរុញជាមួយលោកគ្រូ អ្នកគ្រូ បន្តរហូត។

(៤) ខ្ញុំសូមអំពាវនាវឱ្យឪពុកម្ដាយ នៅគ្រប់សាលាទាំងអស់ មិនថាតែសាលាដែលអនុវត្តវិធានការនេះទេ ក៏មិនមែនសាលាដែលក្រសួងអប់រំរើស១០០ជាងសាលា ឬមួយសាលាជំនាន់ថ្មីដែលយើងដាក់ប៉ុន្មានរយសាលានោះទេ។ សាលារាប់ពាន់ទាំងអស់ មិនថាតែសាលាបឋមនោះទេ សាលាមធ្បម សាលាវិទ្យាល័យក៏ដោយ សូមចូលរួមគាំទ្រ និងចូលរួមអនុវត្ត​ស្វ័យម្ចាស់ការ។ អ្វីធ្វើបានប៉ុណ្ណាគឺយើងត្រូវធ្វើ។​ មិនចាំបាច់ទាល់តែមានគម្ពីរទេ។ កិច្ចការទាំងអស់នេះ វានៅក្នុងឈាមយើងហើយ។ កើតជាខ្មែរ គ្រាន់តែត្រឹមសំពះក្នុងឈាមយើងហើយ មិនចាំបាច់អ្នកណាទៅ(ណែនាំ)ទេ គ្រាន់តែឱ្យជំនះការអៀនបន្តិច ព្រោះយើងអត់សូវបាន(អនុវត្ត) បង្កើនទម្លាប់ឡើងវិញ។

ការថែមម៉ោងសិក្សា​ ២ម៉ោងនេះ យើងអាចជួយបាន … ​ព្រោះបើសិនជាយើងសាកនៅក្នុងសាលាតែ ៤២នេះ ហើយបើម្ដង ៤២ មិនដឹងកាលណាអស់ទេ ព្រោះមួយឆ្នាំយក ៤២ ក្នុងពេលដែលយើងមាន ៧ពាន់សាលា ទាល់​តែ ២០ឆ្នាំបានអស់។ អត់ទេ គឺយើងពង្រីកបែបនេះ យកបទពិសោធន៍ទៅធ្វើសម្ភារៈមធ្យោបាយគឺជាអ្វីដែលត្រូវបង្កើនបន្ថែម។ មានអគារគ្រប់ជាការល្អ តែបើអត់គ្រប់ក៏យើងឆ្នៃ។ មានកុំព្យូទ័រទើបយើងបង្រៀនឌីជីថល ប៉ុន្តែបើអត់មានកុំព្យទ័រ ភ្លើងមិនទាន់ទៅដល់ ក៏យើងអាចរៀនអីផ្សេងទៀតបានដែរ រៀនបំនិន យើងច្នៃបានរបស់មួយគគោក។ ជំនាន់ខ្ញុំរៀនអត់មានកុំព្យូទ័រទេ តែយើងច្នៃបាន។​ រៀនរោងជាង រៀនអីខ្លះយើងច្នៃបាន។

សាលាខ្លះគេច្នៃដាក់សិល្បៈ សាលាខ្លះអត់មានបង្រៀនបន្ថែមដើម្បីថែមម៉ោង (៥)ប៉ុន្តែកុំភ្លេចធំបំផុតគឺគណិតនិងខ្មែរ ពង្រឹងអាហ្នឹង កូនខ្មែរត្រូវចេះសរសេរខ្មែរឱ្យច្បាស់ គណិតវិទ្យាឱ្យមាំនេះជាមូលដ្ឋានធំណាស់។ ម៉ោងដែលយើងបន្ថែមនេះគឺយើងផ្ដោតខ្លាំង៨០%ទៅលើគណិតវិទ្យានិងខ្មែរ ភាសាអង់គ្លេសយើងដាក់ថែមជំនួយ កុំព្យូទ័រ អី។ លោកតា លោកយាយ ចង់ឱ្យកូនរៀនខ្មែរ និងគណិតវិទ្យាឱ្យច្បាស់ទេ? កូនខ្មែរចេះសរសេរអក្សរខ្មែរអត់ត្រង់ជួរលំបាកមែនទេ? ដល់ធំទៅចប់មហាវិទ្យាល័យទៅដាក់ពាក្យប្រឡងសរសេរអត់ត្រូវ។ សរសេរមិនស្រួលខុសន័យទៀត។ នេះជាអ្វីដែលយើងបានធ្វើ។ ​

ថ្ងៃនេះប៉ុណ្ណឹងចុះ … ស្ដាប់រឿងប្លែក​ៗ និយាយជាមួយក្មួយៗជាមួយលោកតា លោកអ៊ំ ពូ មីង លោកគ្រូ អ្នកគ្រូ មានការ​​ចូលរួមពីខេត្ត ក្រោមដើមឈើដ៏ត្រជាក់។ អត់អីទេខ្ញុំខ្មែរអង្គរមិនជាបញ្ហា។ នៅស្រុកអាមេរិកសៗ ពេលដែលថ្ងៃក្ដៅគេតែងទៅដេកហាលថ្ងៃ គេដោះអាវលាបឡេដើម្បីអោយសាច់មកស្រអែម។ ខ្ញុំទៅអង្គុយជាមួយគេខ្ញុំពាក់អាវ គេថាម៉េចមកហ្នឹងពាក់អាវ គេមកគេដោះអាវលាបឡេឱ្យបានសាច់ស្រគាំ … សូមផ្ដាំទៅសាលា ៤ទៀតផង ដែលមិនបានចូល ព្រោះខ្ញុំអត់អាចទៅទាំង ៤២ទេ។ មិនមែនតែសាលា ៤២ទេ តាមការនិយាយអម្បាញ់មិញ ឯកឧត្តម ហង់ជួន ណារ៉ុន ថា ថ្ងៃខ្លះត្រូវតែចូលទៅ​សាលារបស់ក្រសួងទាំង ១០០ បូកជាមួយនឹងសាលាជំនាន់ថ្មីផង។ តែទៅពញ្ញាក់តែម្ដង។ ថ្ងៃនេះ ពញ្ញាក់ពាក់កណ្ដាល ព្រោះជូនដំណឹងទៅឯកឧត្តមរដ្ឋមន្ត្រី ព្រោះខ្លាចគាត់រវល់។ អញ្ចឹងទាល់តែប្រាប់ថា ខ្ញុំមក គាត់អត់ដាក់កម្មវិធី។ ខ្ញុំប្រាប់គាត់ថា បងកុំខ្សឹបប្រាប់គេ។ តែមិនស្រួលខ្សឹបប្រាប់ប្រធានមន្ទីរនិងប្រធានការរិយាល័យហើយ។ អភិបាលខេត្តទើបនឹងប្រាប់យប់មិញទេ។ តែសង្ស័យប្រាប់ថាទៅ តែបើមានប៉ូលីសនៅខាងមុខពាក់ស៊ីវិលក៏ដោយច្រើននាក់គឺខ្ញុំជិះហួសហើយ។ អភិបាលខេត្តថ្មីមកពីខេត្តត្បូងឃ្មុំ។

អំណោយ

ថ្ងៃនេះសម្រាប់សិស្សានុសិស្ស៣៧០នាក់ (សាលាបឋមសិក្សា៣៣៨នាក់ មត្តេយ្យ៣២នាក់) ម្នាក់ជូនសៀវភៅ២ក្បាល ប៊ិចមួយដើម ថវិកាមួយម៉ឺនរៀល, លោកគ្រូអ្នកគ្រូ ១០នាក់ ម្នាក់ៗថវិកា១០ម៉ឺនរៀល, សាលាបឋមសិក្សា​យ៉ាម៉ាតុទំពាំងក្អែក ថវិកា ១០លានរៀលផងដែរ។ អម្បាញ់មិញដើរមកឃើញសមាធិនៅលើដី។ សួរថាចង់បានសាប គាត់ថាសាបរាងក្ដៅចង់បានការ៉ូឡា។ លោកតា លោកយាយ រៀបការ៉ូឡា​​សម្រាប់ចៅសមាធិ។ ក្មួយៗសមា​ធិនៅលើដីរាល់ថ្ងៃឬ? អង្គុយលើដីត្រជាក់ ចង់រក្សាដីឬមួយយកការ៉ូឡា? ប៉ុន្មាននាក់ចង់បានការ៉ូឡា? ការ៉ូឡាត្រ​ជាក់ជាង។ រៀបចំជូនខាងវិស្វកម្ម។ ជូនទីចាត់ការមួយទៀត។ សៀវភៅអម្បាញ់មិញឃើញមានជាង៣ពាន់ក្បាលប្រើ។ ខ្ញុំមើលរឿងហ្នឹង សៀវភៅប្រើឬមិនប្រើ សៀវភៅហ្នឹងទើបហ្នឹងបកពីកេស ឬយ៉ាងណា? ខ្ញុំសប្បាយរី​ករាយណាស់នៅពេលដែលសៀវភៅទក់ មិនទក់ដោយសារទុកចោលហុយដីមកទេ ទក់ដោយសារក្មេងមើលបានន័យថាប្រើ។

សៀវភៅឃើញគាត់អ៊ុតក្របពីខាងក្រៅទុកថែរក្សា។ អម្បាញ់មិ​ញគ្រូខ្ញុំសួរទៅថាម៉ោងទំនេ​រម៉ោងសេរី មិនមែនម៉ោងកាតព្វកិច្ចសិស្សទៅ សិស្សនាំគ្នាទៅខ្ចីសៀវភៅ។ ល្អ។ ដោយសារ អត់សូវមានទូរស័ព្ទ ប៉ុន្តែបើទោះបីមានទូរស័ព្ទក៏កុំឱ្យគាត់មើល ធ្វើម៉េចអោយគាត់មើលសៀវភៅឱ្យច្រើន។ ក្មួយៗអ្នកមានទូរស័ព្ទសន្សំលុយកុំមើលទូរស័ព្ទច្រើនពេក មើលសៀវភៅអោយច្រើន។ មើលអានអោយបានច្រើន ចេះរឿងច្រើនអាចទៅនិទានប្រាប់គេបាន។ រឿងនីមួយៗក៏អប់រំយើងបង្រៀនយើងដែរ។ ហ្នឹងហើយ។ អរគុណលោកតា លោកយាយ អង្គុយជាមួយខ្ញុំ២ម៉ោង នៅចាំយកចៅតែម្ដងឬយ៉ាងម៉េច?​ ចាំយកចៅតែម្ដង។ ថ្ងៃសៅរ៍ថែមម៉ោងល្ងាចដែរ អត់តែថ្ងៃអាទិត្យ និងថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ឱ្យសម្រាកពេលល្ងាច ថែមបាន៥ថ្ងៃ។ ​​​

សម្ដេចធិបតី៖ កូនរៀនថ្នាក់ទីប៉ុន្មាន? ស្រីឬប្រុស? មុន​ថែមម៉ោងធ្វើអី?

អាណាព្យាបាល៖ រៀនថ្នាក់ទី៥, ប្រុស, កាលពីមិនទាន់ថែមម៉ោងដើរលេង បង្ហោះកង់។ ដល់ពេលឥឡូវអោយតែពេលចេញពីម៉ោងទៅ ហូបបាយហើយតឿនខ្ញុំមកសាលាវិញ លែងចង់បង្ហោះកង់។

សម្ដេចធិបតី៖ ល្ងាចចូលចិត្តរៀនទេ? កង់ឈប់បង្ហោះឬនៅ?

សិស្ស៖ ល្ងាចចូលចិត្តរៀន, ឈប់បង្ហោះ កង់ខូចអស់ហើយ។

សម្ដេចធិបតី៖ កង់ខូចបានអីជិះមករៀន?

អាណាព្យាបាល៖ ខ្ញុំឌុបមករៀន។ កាលពីថ្នាក់ទី៣កូនខ្ញុំអត់ចេះទេ ដល់ឡើងថ្នាក់ទី៤ រៀនបន្ថែមកូនខ្ញុំចេះជាងមុនបានលេខ១៦ គ្នា ៥៣នាក់។ កាលពីមុនលេខ ២០ទៅលេខ ៣០។ ពេលចេញពីសាលាហ្នឹងហើយ ចូលផ្ទះអ៊ំ​បង្រៀនថែម។

សម្ដេចធិបតី៖ កូនប៉ុន្មាននាក់?

អាណាព្យាបាល៖ កូនពីរនាក់។ ម្នាក់ទៀតគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍។ ​ឥឡូវអស់ហើយ អត់មានអីបង្ហោះទៀតទេ។ ចេញពីរៀនបន្ថែមចូលទៅអង់គ្លេស។ អត់សូវមានពេលទំនេរ មើលទូរស័ព្ទក៏អត់។ ទៅផ្ទះចេះបត់ខោអាវ កាលពីមុនអត់សោះ ប្រែប្រួលទាំងអស់ធ្វើខ្លួនឯង។

សម្ដេចធិបតី៖ មួយរយៈខ្លីឬមួយធ្វើរហូត? សំពះម៉ែ សំពះពុក?

សិស្ស៖ ធ្វើរហូត ស្ម័គ្រចិត្ត។ សំពះម៉ែ សំពះពុក នៅអត់ដដែល។ ប្ដេជ្ញាចិត្តថាទៅវិញត្រូវតែរៀនសំពះ(ឪពុកម្ដាយ)។ តែមកសាលាសំពះគ្រូ។ លាងចានក៏នៅអត់ដដែល។

សម្ដេចធិបតី៖ បាន៣ ខ្វះ២។ ពេលដែលយើងរៀនកាន់តែពូកែ ឧទាហរណ៍ប្រឡងបាក់ឌូប្លិ៍ បានរង្វាន់ម៉ូតូ បើអត់បានរង្វាន់ម៉ូតូបានរង្វាន់អីផ្សេង តែបានរង្វាន់ល្អ។ សូមបញ្ចប់ប៉ុណ្ណេះ ដើម្បីជួយបន្ថយម៉ោងអោយអ៊ំ កុំអោយពិ​បាកយូរផង។ អរគុណឯកឧត្តម អភិបាលខេត្ត ប្រធានមន្ទីរ ការិយាល័យអប់រំក្រុង ឯកឧត្តមឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងអប់រំ យុវជននិងកីឡា ឯកឧត្តមទេសរដ្ឋមន្ត្រី ក្រុមការងារទាំងអស់ដែលបានចូលរួមថ្ងៃនេះ សូមប្រសិទ្ធពរជូនលោកតា លោកយាយ អ៊ំ ពូ មីង ទាំងអស់ លោកគ្រូ អ្នកគ្រូ និងក្មួយៗអោយទទួលបានជោគជ័យ សុខភាពល្អ និងទទួលបានជោគជ័យគ្រប់កិច្ចការ​នូវពរទាំង៥ប្រការគឺអាយុ វណ្ណៈ សុខៈ ពលៈ និងបដិភាណៈ កុំបីឃ្លៀងឃ្លាតឡើយ។ សូមអរគុណ៕

CMF: 22 August, 2024

សូមក្រាបថ្វាយបង្គំព្រះថេរានុត្ថេរៈគ្រប់ព្រះអង្គ​ជាទីសក្ការៈ
បងប្អូនជនរួមជាតិជាទីស្នេហា!

ថ្ងៃនេះ​ ជាគម្រប់ខួបមួយឆ្នាំ ដែលរាជរដ្ឋាភិបាល នីតិកាលទី៧ នៃរដ្ឋសភា ត្រូវបានចាប់បដិសន្ធិជាផ្លូវការ។ ក្នុងនាមរាជរដ្ឋាភិបាល ទូលព្រះបង្គំជាខ្ញុំសូមយកឱកាសនេះ ថ្លែងអំណរព្រះគុណថ្វាយ ព្រះករុណា ព្រះបាទសម្តេចព្រះបរមនាថ នរោត្តម សីហមុនី ព្រះមហាក្សត្រ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ដែលទ្រង់បានសព្វព្រះរាជហរទ័យ តែងតាំងរាជរដ្ឋាភិបាល បន្ទាប់ពីទទួលបានការផ្តល់សេចក្តីទុកចិត្តពីរដ្ឋសភា និងសូមថ្លែងអំណរគុណ ដល់ប្រជាពលរដ្ឋទូទាំងប្រទេស ដែលបានបោះឆ្នោតគាំទ្រគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដើម្បីបន្តបេសកកម្មបម្រើជាតិ និងប្រជាជន។

ខ្ញុំសូមយកឱកាសនេះ ធ្វើការថ្លែងអំណរគុណចំពោះ ថ្នាក់ដឹកនាំ មន្រ្តីរាជការស៊ីវិល កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ ទាំងថ្នាក់ជាតិ និងថ្នាក់ក្រោមជាតិទាំងអស់ ដែលបានរួមគ្នាក្នុងការបំពេញភារកិច្ចទៅតាមតួនាទីរបស់ខ្លួន ​បានយ៉ាងល្អប្រសើរ ដែលនាំឱ្យរាជរដ្ឋាភិបាលសម្រេចបាននូវសមិទ្ធផលជាផ្លែផ្កាជាច្រើន ជូនជាតិ និងប្រជាជន ក្នុងរយៈពេល១២ខែកន្លងទៅនេះ។​

ចាប់តំាងពីថ្ងៃដំបូង រាជរដ្ឋាភិបាលនីតិកាលទី៧ នៃរដ្ឋសភា បានប្តេជ្ញាចិត្តកសាងសមិទ្ធផលថ្មីៗជូនជាតិមាតុភូមិ តាមរយៈការដាក់ចេញនូវ យុទ្ធសាស្ត្របញ្ចកោណ-ដំណាក់កាលទី១ ព្រមទាំងកម្មវិធីគោលនយោបាយអាទិភាពចំនួន ៦ និងវិធានការគន្លឹះចំនួន ៥។

ថ្ងៃនេះ ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ សូមទូលថ្វាយព្រះថេរានុត្ថេរៈគ្រប់ព្រះអង្គ និងជម្រាបជូនបងប្អូនជនរួមជាតិទាំងអស់ នូវសមិទ្ធផលសំខាន់ៗ ដែលរាជរដ្ឋាភិបាលសម្រេចបានក្នុងរយៈពេល១២ខែកន្លងមកនេះ ក៏ដូចជាវិធានការ និងដំណោះស្រាយរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលពាក់ព័ន្ធនឹងសេដ្ឋកិច្ចក្នុងស្រុក វិស័យដីធ្លី និងការអភិវឌ្ឍតំបន់ព្រំដែន ជាពិសេសទិសឦសាន។

ក. ស្ថានភាពទូទៅ

ក្នុងរយៈពេល១២​ខែ កន្លងមកនេះ ទោះបីស្ថិតក្នុងដំណាក់កាលដែលសភាពការណ៍អន្តរជាតិមានការវិវត្តប្រកបដោយភាពស្មុគស្មាញ និងពិបាកប៉ាន់ស្មាន កម្ពុជានៅតែ​កំពុងបន្តធ្វើដំណើរក្នុងគន្លងវិជ្ជមាន និងសម្រេចបាននូវសមិទ្ធផលសំខាន់ៗជាច្រើនជូនប្រជាពលរដ្ឋ។​

ទី១. ពាក់ព័ន្ធនឹងស្ថានភាពនយោបាយ និងសន្តិសុខសង្គម៖

រាជរដ្ឋាភិបាលនៅបន្តរក្សាបាន នូវសន្តិភាព, ស្ថិរភាពនយោបាយ, សន្តិសុខ និង សណ្តាប់ធ្នាប់សង្គម។
ទី២. ពាក់ព័ន្ធ​នឹងកិច្ចការការទូត និងទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ៖

ទន្ទឹមនឹងការបន្តពង្រឹង និងពង្រីកទំនាក់ទំនងល្អជាមួយប្រទេសជាមិត្ត ទាំងក្នុងក្របខ័ណ្ឌទ្វេភាគី និងពហុភាគី កម្ពុជាបានដំឡើងកម្រិតទំនាក់ទំនងជាមួយប្រទេសមួយចំនួន រួមមាន៖​ (១) ភាពជាដៃគូយុទ្ធសាស្ត្រគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ ជាមួយ​ប្រទេសជប៉ុន, (២) «ភាពជាដៃគូយុទ្ធសាស្ត្រ» ជាមួយប្រទេសថៃ និងកូរ៉េខាងត្បូង។
កម្ពុជាក៏បានឯកភាពជាមួយប្រទេសបារាំងក្នុងពង្រីកទំនាក់ទំនងបន្ថែម ដើម្បីឈានដល់
«ភាពជាដៃគូយុទ្ធសាស្ត្រ» នាពេលខាងមុខ។
ទី៣​. ពាក់ព័ន្ធ​នឹងស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ច៖

សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាសម្រេចបានកំណើន ៥% នៅឆ្នាំ២០២៣ និងត្រូវបានព្យាករថា នឹងកើនឡើងក្នុងរង្វង់ ៦% នៅឆ្នាំ២០២៤។ ក្នុងនោះ វិស័យសំខាន់ៗដែលគាំទ្រកំណើនរួមមាន​៖ វិស័យកសិកម្ម វិស័យឧស្សាហកម្ម ជាពិសេសវិស័យកាត់ដេរ វិស័យកម្មន្តសាលមិនមែនកាត់ដេរ និងវិស័យសេវាកម្ម។
គិតចាប់ពីខែសីហា ឆ្នាំ២០២៣ ដល់ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៤ ធៀបនឹងរយៈពេលដូចគ្នានៃឆ្នាំមុន៖
ក. ពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិសរុប បានកើនឡើងប្រមាណ ៩,៤% ក្នុងទំហំទឹកប្រាក់ប្រមាណ ៥២ ពាន់លានដុល្លារ ការនាំចេញ មានកំណើន ១២% ក្នុងទំហំប្រមាណ ២៥ ពាន់លានដុល្លារ ទៅកាន់១៧០ ប្រទេស ក្នុងនោះ ទីផ្សារធំៗមានដូចជា៖ អាស៊ាន សហភាពអឺរ៉ុប សហរដ្ឋ
អាមេរិក ចិន ជប៉ុន និងកាណាដា ជាដើម។

នៃវិស័យកម្មន្តសាល​ មានកំណើនប្រមាណ ២០% ក្នុងទំហំទឹកប្រាក់ប្រមាណ ១៥,៦ ពាន់លានដុល្លារ ដែលក្នុងនោះទំនិញសំខាន់ៗ រួមមាន៖ សម្លៀកបំពាក់ វាយនភណ្ឌ ស្បែកជើង​ សម្ភារៈធ្វើដំណើរ សំបកកង់រថយន្ត កង់ និងសម្ភារៈអគ្គីសនី។
បន្ថែមទៅលើនេះ ការនាំចេញផលិតផលកសិកម្ម មានកំណើនប្រមាណ ៣៦% ក្នុងទំហំទឹកប្រាក់ ៣,៧ ពាន់លានដុល្លារ ដែលក្នុងនោះទំនិញសំខាន់ៗ រួមមាន៖ ស្រូវ អង្ករ ម្រេច ដំឡូងមី ស្វាយចន្ទី ស្វាយកែវរមៀត ជ័រកៅស៊ូ និងទំនិញផ្សេងទៀត។
ខ. ទាក់ទងនឹងការវិនិយោគដោយវិនិយោគិនក្នុងស្រុក និងបរទេស៖ គិតចាប់ពីខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២៣ ដល់ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៤ ក្រុមប្រឹក្សាអភិវឌ្ឍន៍កម្ពុជា បានអនុម័តគម្រោងវិនិយោគសរុបចំនួន ៣៩១ គម្រោង ដែលមានទំហំទឹកប្រាក់ប្រមាណ ៧,៦ ពាន់លានដុល្លារ ដែលក្នុងនោះ មានវិនិយោគិនបរទេសមកពី៖ ចិន​ សហរដ្ឋអាមេរិក ជប៉ុន កាណាដា កូរ៉េខាងត្បូង​ ស៊ុយអែត អាស៊ាន សហភាពអឺរ៉ុប អូស្ត្រាលី និងពីបណ្តាប្រទេសជាច្រើនទៀត។ ការវិនិយោគខាងលើផ្តោតលើវិស័យសំខាន់ៗ ដូចជា៖ កសិកម្ម កសិ-ឧស្សាហកម្ម ឧស្សាហកម្ម ទេសចរណ៍ និងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ ហើយមានលទ្ធភាពនឹងបង្កើតការងារជាង ៣៤ម៉ឺន កន្លែងជូនប្រជាជនកម្ពុជា។

គ. ពាក់ព័ន្ធនឹងវិស័យការងារ៖ ទោះបីស្ថានភាពសន្តិសុខ និងសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកមានភាពមិនប្រាកដប្រជា ដែលជះឥទ្ធិពលអវិជ្ជមានដល់សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាក៏ដោយ ក៏ស្ថានភាពការងារនៅតែវិជ្ជមាន។ ជាក់ស្តែង ក្នុងរយៈពេល១២ខែ ទោះជាមានរោងចក្រ-សហគ្រាសមួយចំនួនបានបិទក៏ដោយ ក៏មានរោងចក្រ-សហគ្រាសបើកថ្មីជាច្រើនផងដែរ ដែលបង្កើតការងារសរុបបានចំនួនជាង ២២ម៉ឺន កន្លែង ដោយក្នុងនោះរោងចក្រក្នុងវិស័យកាត់ដេរ និងវាយនភណ្ឌបើកថ្មី មានចំនួន ២៧៥ ដែលបានបង្កើតការងារថ្មីចំនួនជាង ១៣ម៉ឺន កន្លែង។

ទន្ទឹមនេះ រាជរដ្ឋាភិបាលក៏បានដំឡើងប្រាក់ឈ្នួលអប្បបរមាជូន កម្មករ-និយោជិត ក្នុងវិស័យកាត់ដេរ និងវាយនភណ្ឌ រហូតដល់ ២០៤ ដុល្លារ ក្នុងមួយខែ នៅក្នុងឆ្នាំ២០២៤ ដែលនាំឱ្យប្រាក់ឈ្នួលមធ្យមទាបបំផុតដែលកម្មករ-និយោជិតទទួលបាន ស្ថិតក្នុងចន្លោះពី ២២១ ទៅ ២៣២ ដុល្លារ ក្នុងមួយខែ។

បន្ថែមលើនេះ ក្នុងគោលដៅ​គាំទ្រ និងការពារសិទ្ធិ និងផលប្រយោជន៍ ក៏ដូចជាជួយសម្រាលដល់ការលំបាករបស់បងប្អូនពលករកម្ពុជាដែលធ្វើការងារនៅបរទេស រាជរដ្ឋាភិបាលបានដាក់ចេញនូវវិធានការជាច្រើន រួមមាន៖

តាមសំណើរបស់ខ្ញុំ អាជ្ញាធរថៃបានឯកភាពកាត់បន្ថយតម្លៃទិដ្ឋាការការងារ ពី២.០០០ បាត មកនៅត្រឹម ៥០០ បាត និងកាត់បន្ថយតម្លៃពន្យារសុពលភាពទិដ្ឋាការការងារ ពី ១.៩០០ បាត មកនៅត្រឹម ៥០០ បាត សម្រាប់រយៈពេល៤ឆ្នាំ (ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៣ ដល់ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៧)
យើងជំរុញឱ្យទីភ្នាក់ងារឯកជនកាត់បន្ថយតម្លៃសេវាបញ្ចូនពលករ និងបានសម្របសម្រួលឱ្យធនាគារធំៗចំនួន ៨ យល់ព្រមផ្តល់ប្រាក់កម្ចីមានអត្រាការប្រាក់ទាបត្រឹមកម្រិត ៨,៥%ក្នុងមួយឆ្នាំ ឬប្រហែល ០,៧១% ក្នុងមួយខែ ដល់ពលករដែលត្រូវការកម្ចី​​។ ការណ៍នេះ អាចជួយសម្រាលបន្ទុកដល់បងប្អូនពលករ បាន ១០% ជាមធ្យម ក្នុង១ ឆ្នាំ ដែលធម្មតា បងប្អូនត្រូវខ្ចីបង់ក្នុងអត្រាចាប់ពី ១៨% ឡើងទៅ។​
ក្នុងនោះផងដែរ បន្ថែមលើស្ថានអគ្គកុងស៊ុលកម្ពុជាដែលមានស្រាប់ នៅខេត្តស្រះកែវ ប្រទេសថៃ រាជរដ្ឋាភិបាលកំពុងរៀបចំបង្កើតស្ថានអគ្គកុងស៊ុលកម្ពុជា នៅខេត្តសុងក្លា ដើម្បីជួយសម្របសម្រួលកិច្ចការកុងស៊ុលជូនប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាដែលកំពុងធ្វើការងារ និងរស់នៅភាគខាងត្បូងថៃ។
រាជរដ្ឋាភិបាលក៏បានចាត់បញ្ជូនមន្រ្តីពីអគ្គនាយកដ្ឋានអត្តសញ្ញាណកម្មទៅធ្វើការផ្តល់សេវាធ្វើលិខិតឆ្លងដែនថ្មី ជូនពលករកម្ពុជាដែលលិខិតឆ្លងដែនពួកគាត់មានសុពលភាពក្រោម១ឆ្នាំ នៅស្ថានទូតកម្ពុជា ប្រចាំប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូង ហើយក៏បង្កើតមជ្ឈមណ្ឌលគាំពារពលករបន្ថែមថ្មី នៅខេត្តកាណាហ្កាវ៉ា ប្រទេសជប៉ុន និងផ្តល់សេវាស្នើសុំលិខិតថ្កោលទោសតាមប្រព័ន្ធអនឡាញ ដើម្បីជួយសម្រួលតម្រូវការឆាប់រហ័ស និងសម្របសម្រួលការដោះស្រាយ ការលំបាករបស់ពលករកម្ពុជា នៅបរទេស។
ឃ. ពាក់ព័ន្ធនឹងវិស័យទេសចរណ៍៖ ទោះជាមិនទាន់ត្រូវបានស្តារឡើងវិញទាំងស្រុងដូចមុនវិបត្តិកូវីដ-១៩ ក៏ដោយ ចំនួនទេសចរមកកាន់ប្រទេសកម្ពុជាមានកំណើនវិជ្ជមាន។ ជាក់ស្តែង តួលេខភ្ញៀវទេសចរអន្តរជាតិមកកម្ពុជា ក្នុងរយៈពេល ៦ខែ ដើមឆ្នាំ២០២៤ មានកំណើនប្រមាណ ២២,៧% គឺកើនដល់ ៣,២ លាននាក់ ធៀបនឹង ២,៦ លាន នាក់ ក្នុងរយៈពេលដូចគ្នាក្នុងឆ្នាំ២០២៣។ ភ្ញៀវភាគច្រើនមកពី អាស៊ាន ចិន សហរដ្ឋអាមេរិក កូរ៉េខាងត្បូង អង់គ្លេស ជប៉ុន អូស្រ្តាលី ឥណ្ឌា និងសហភាពអឺរ៉ុប។ ដូចគ្នានេះដែរ រមណីយដ្ឋានអង្គរទទួលបានភ្ញៀវទេសចរអន្តរជាតិជាង ៥២ម៉ឺន ​នាក់ ពោលគឺកំណើន ៣៥,៣% ធៀបនឹងរយៈពេលដូចគ្នានៅ ឆ្នាំ២០២៣។ ចំណែកឯចំនួនទេសចរក្នុងស្រុកក៏បានកើនឡើងជិត ៧% ផងដែរ ក្នុងរយៈពេលដូចគ្នា។

ទី៤. ពាក់ព័ន្ធនឹងការកសាងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធរូបវ័ន្តធំៗ៖

ក្នុងរយៈពេល១២ខែនេះ ការកសាងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធរូបវ័ន្តកាន់តែមានភាពសកម្ម សំដៅជួយសម្រាលបន្ទុកជីវភាពរបស់បងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋ និងជួយពង្រឹងភាពប្រកួតប្រជែងរបស់កម្ពុជា។
រាជរដ្ឋាភិបាលបានបញ្ចប់គម្រោងគមនាគមន៍ធំៗ នៅទូទាំងប្រទេស ជាពិសេស៖ អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាបអង្គរ និងកំពង់ផែពហុបំណងកំពត។ ជាមួយគ្នានេះ រាជរដ្ឋាភិបាល បាន និងកំពុងសាងសង់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធធំៗជាច្រើនផ្សេងទៀត ដូចជា៖ “ព្រែកជីកហ្វូណនតេជោ” អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិតេជោ ផ្លូវល្បឿនលឿនភ្នំពេញ-ក្រុងបាវិត ការពង្រីកសមត្ថភាពកំពង់ផែទឹកជ្រៅខេត្តព្រះសីហនុ ស្ថានីយប្រព្រឹត្តកម្មទឹកកខ្វក់ និងបណ្តាញលូគ្រប់ប្រភេទ ព្រមទាំង ស្ពានអាកាស និងស្ពានកាត់ទន្លេមួយចំនួនទៀត នៅរាជធានីភ្នំពេញ និងបណ្ដាខេត្ត។ រាជរដ្ឋាភិបាលក៏កំពុងរៀបចំចរចាជាមួយវិស័យឯកជន ដើម្បីធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវប្រព័ន្ធផ្លូវដែកនៅកម្ពុជា។
រាជរដ្ឋាភិបាល ក៏បាន និងបន្តជំរុញកសាង ជួសជុល ថែទាំ និងកែលម្អផ្លូវជាតិ​ ផ្លូវខេត្ត ផ្លូវលំជនបទ និងផ្លូវក្រវាត់ព្រំដែន។
រាជរដ្ឋាភិបាលបន្តយកចិត្តទុកដាក់ខ្ពស់ក្នុងការជំរុញកសាងប្រព័ន្ធធារាសាស្រ្ត និងប្រព័ន្ធរំដោះទឹក នៅទូទាំងប្រទេស ដែលផ្តល់ផលប្រយោជន៍ជាច្រើន ជូនប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ជាពិសេស កសិករយើង។ គម្រោងសំខាន់ៗមានដូចជា៖
គម្រោង អាងទឹកដងកាំបិត (នៅខេត្តព្រះវិហារ និងខេត្តកំពង់ធំ មានលទ្ធភាពស្រោចស្រពផ្ទៃដីជាង ១៣ម៉ឺន ហិកតា)
គម្រោង អភិវឌ្ឍន៍ដូនទ្រី (នៅខេត្តបាត់ដំបង មានលទ្ធភាពស្រោចស្រពផ្ទៃដីជាង ៣ម៉ឺន ហិកតា)
គម្រោង អភិវឌ្ឍន៍ធនធានទឹកស្វាហាប់ (នៅខេត្តកំពង់ស្ពឺ មានលទ្ធភាពស្រោចស្រពផ្ទៃដី ១ម៉ឺនហិកតា)
គម្រោង ប្រព័ន្ធស្រោចស្រព និងការពារទឹកជំនន់ស្ទឹងព្រែកត្នោត (នៅខេត្តកណ្តាល រាជធានីភ្នំពេញ ខេត្តតាកែវ មានលទ្ធភាពស្រោចស្រពផ្ទៃដីជិត ៣ម៉ឺន ហិកតា)
គម្រោង ប្រព័ន្ធរំដោះទឹកសម្រាប់បញ្ជៀសការជន់លិចក្នុងភូមិសាស្ត្ររាជធានីភ្នំពេញ (ឆ្លងកាត់ និងគ្របដណ្តប់រាជធានីភ្នំពេញ ខេត្តកំពង់ស្ពឺ ខេត្តកណ្តាល និងខេត្តតាកែវ) ដែលការពារមិនឱ្យមានការជន់លិចលើផ្ទៃដីចំនួន៣០ម៉ឺន ហិកតា និងមានលទ្ធភាពស្រោចស្រពផ្ទៃ ប្រមាណ ៥០ម៉ឺន ហិកតាផងដែរ។
គម្រោង ប្រព័ន្ធទំនប់អូរតេ (នៅខេត្តមណ្ឌលគីរី) មានលទ្ធភាពស្រោចស្រពផ្ទៃដី ប្រមាណ ១ម៉ឺន ហិកតា និងផ្គត់ផ្គង់ទឹកស្អាតបាន រហូតដល់ ១៥.០០០ ម៉ែត្រគូប ក្នុងមួយថ្ងៃ)
ទី៥. ចំពោះការងារសង្គមកិច្ច៖

រាជរដ្ឋាភិបាលផ្តល់សារៈសំខាន់ចំពោះការលើកកម្ពស់ជីវភាព និងសុខុមាលភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ រួមទាំងមន្ត្រីរាជការ។ ក្នុងរយៈពេល១២ខែនេះ រាជរដ្ឋាភិបាលបានសម្រេច៖

ដំឡើងតម្លៃឯកតានៃសន្ទស្សន៍បៀវត្សន៍មូលដ្ឋានសម្រាប់មន្ត្រីរាជការ កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ ពី ២.៥០០រៀល ទៅចំនួន ២.៦៣០ រៀល ក្នុងមួយសន្ទស្សន៍ ចាប់ផ្តើមអនុវត្ត កាលពីថ្ងៃទី១ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៤ កន្លងមកនេះ។
ដំឡើងប្រាក់កម្រៃប្រចាំខែជូនមន្ត្រីជាប់កិច្ចសន្យាពីចំនួន ៧១ម៉ឺន រៀល ទៅ ៧៧ម៉ឺន រៀល ចាប់ផ្តើមអនុវត្ត កាលពីថ្ងៃទី១ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៤ផងដែរ។
សម្រាប់ប្រាក់កម្រៃឧបត្ថម្ភប្រចាំខែជូនគរុសិស្ស គរុនិស្សិត និងសិស្សមន្ត្រីប្រឡងជាប់ ក្នុងពេលបណ្តុះបណ្តលនៅគ្រឹះស្ថានបណ្តុះបណ្តាលសាធារណៈ ត្រូវបានកំណត់យក៧០% នៃបៀវត្សសរុប ដើម្បីលើកទឹកចិត្តនូវការជ្រើសរើសធនធានមនុស្សដែលល្អ ដើម្បីក្លាយជាអ្នកអប់រំក្នុងវិស័យអប់រំរបស់យើង។ ជាលទ្ធផល៖
ក្របខណ្ឌ ក កើនពី ៦០៣.៧៥០ រៀល ទៅ ១លាន ១សែន ៨ម៉ឺនរៀលជាង/ខែ
ក្របខណ្ឌ ខ កើនពី ៥៦ម៉ឹនរៀលជាង ទៅ ១លានរៀលជាង/ខែ
ក្របខណ្ឌ គ កើនពី ៥៣០.០០០ រៀល ទៅ ១លានរៀលជាង/ខែ ហើយបានអនុវត្ត ចាប់ពីថ្ងៃទី១ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៤
បន្ថែមទៅលើនោះ រាជរដ្ឋាភិបាលក៏បានដំឡើងបន្ថែមប្រាក់បំណាច់មុខងាររបស់មន្ត្រីរាជការ កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ ចន្លោះពី ២ ម៉ឺន ទៅ ២ម៉ឺន៥ពាន់ រៀល តាមកម្រិត ចាប់ផ្តើមអនុវត្ត កាលពីថ្ងៃទី១ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២៤ កន្លងមក
ដំឡើងបន្ថែមប្រាក់ឧបត្ថម្ភប្រចាំខែចន្លោះ ៤ម៉ឺន រៀល ទៅ ៨ម៉ឺន រៀល ជូនសមាជិកក្រុមប្រឹក្សារាជធានី ខេត្ត ក្រុង ស្រុក ខណ្ឌ ឃុំ​ សង្កាត់ មន្ត្រីភូមិ និងការិយាល័យប្រជាពលរដ្ឋរាជធានី ខេត្ត ក្រុង ស្រុក ខណ្ឌ ចាប់ផ្តើមអនុវត្ត កាលពីថ្ងៃទី១ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២៤
របស់អតីតមន្ត្រីរាជការស៊ីវិល និងអតីតយុទ្ធជន កើនពី ៧៧ម៉ឺន រៀល ទៅ ៨២ម៉ឺន៥ពាន់ ​រៀល ចាប់ផ្តើមអនុវត្ត កាលពីថ្ងៃទី១ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២៤ មកនេះ
ការផ្តល់ប្រាក់ឧបត្ថម្ភក្នុងឱកាស ពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំថ្មីប្រពៃណីជាតិ ចំនួន ៥ម៉ឺន រៀល និងបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ ៥ម៉ឺន រៀល ជូនដល់មន្ត្រីរាជការស៊ីវិលគ្រប់ប្រភេទ មន្ត្រីនគរបាលជាតិ មន្រ្តីពន្ធនាគារ យោធិន មន្ត្រីជាប់កិច្ចសន្យា សមាជិកក្រុមប្រឹក្សារាជធានី ខេត្ត ក្រុង ស្រុក ខណ្ឌ ឃុំ សង្កាត់ មន្ត្រីភូមិ និវត្តន៍ជន គ្រួសារជនពលី គ្រួសារជនមរណៈ និងបាត់បង់សម្បទាវិជ្ជាជីវៈ ក៏បាននៅបន្តអនុវត្តសម្រាប់ឆ្នាំ២០២៤ និងបន្តទៅខាងមុខ
រាជរដ្ឋាភិបាលក៏បានផ្តល់ការឧបត្ថម្ភសាច់ប្រាក់ជូនស្រី្តមានផ្ទៃពោះ និងកុមារអាយុក្រោម២ឆ្នាំ ដែលជាសមាជិក ប.ស.ស សរុប ចំនួនជាង ១២៤.០០០ នាក់ និងកូនសរុបចំនួនជាង១០៤.០០០ នាក់ ដោយចំណាយថវិកាចំនួនជិត ១០២ ពាន់លានរៀល (ស្មើនឹងជាង ២៥ លានដុល្លារ)។ ហើយកាលពីថ្ងៃទី៤ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៤ ខ្ញុំបានផ្តល់គោលការណ៍ឱ្យដាក់បញ្ចូល ទណ្ឌិតជាស្រ្តីមានផ្ទៃពោះ និងកុមារអាយុក្រោម២ឆ្នាំ ដែលរស់នៅក្នុងពន្ធនាគារ ទៅក្នុង កម្មវិធីផ្តល់សាច់ប្រាក់ឧបត្ថម្ភ នេះដែរ។
ខ. ពាក់ព័ន្ធទៅនឹងការអនុវត្តកម្មវិធីគោលនយោបាយអាទិភាពទាំង៦ និងវិធានការគន្លឹះទាំង៥ ដែលរាជរដ្ឋាភិបាលបានដាក់ចេញជាអាទិភាពនៅក្នុងអាណត្តិនេះ

សុខទុក្ខរបស់ប្រជាពលរដ្ឋជានិច្ចជាកាល គឺជាកង្វល់របស់រាជរដ្ឋាភិបាល ហើយពីមួយអាណត្តិទៅមួយអាណត្តិ រាជរដ្ឋាភិបាលដាក់ចេញនូវគោលនយោបាយ និងវិធានការចាំបាច់ ដើម្បីដោះស្រាយកង្វល់ និងលើកស្ទួយជីវភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។

ចាប់តាំងពីដើមអាណត្តិនៃរាជរដ្ឋាភិបាលចាប់ផ្ដើមឡើង ខ្ញុំបានប្រកាសដាក់ចេញឱ្យអនុវត្តភ្លាមនូវ កម្មវិធីគោលនយោបាយជាឤទិភាពចំនួន៦ និងវិធានការគន្លឹះចំនួន៥ ដែលគោលនយោបាយអាទិភាពទាំង៦ មានគោលបំណងលើកស្ទួយជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ជាពិសេសគ្រួសារក្រីក្រ និងងាយរងគ្រោះ គ្រួសារងាយរងហានិភ័យ យុវជន អ្នកប្រកបមុខរបរ និងធ្វើការងារក្នុងសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធ កសិករ មន្ត្រីរាជការ អតីតយុទ្ធជន និងមន្ត្រីចូលនិវត្តន៍ ដែលមានតម្រូវការចំាចាច់ ក្នុងការទទួលបានសេវាគាំពារសង្គម ក៏ដូចជាថែទាំសុខភាព និងអប់រំ។​

ចំណែកវិធានការគន្លឹះចំនួន៥ គឺដាក់ចេញក្នុងគោលដៅកសាងរដ្ឋបាលសាធារណៈ ប្រកបដោយសមត្ថភាព និងស្អាតស្អំ កសាងមូលធនមនុស្សប្រកបដោយចំណេះដឹង គុណធម៌ និងសុខភាពល្អមាំមួន ព្រមទាំងកសាងសង្គមមួយប្រកបដោយសន្តិសុខ សុវត្ថិភាព និងយុត្តិធម៌។

ក្នុងឱកាសនេះ ខ្ញុំសូមជម្រាបជូនបងប្អូនជនរួមជាតិដោយសង្ខេប អំពីវឌ្ឍនភាពនៃការអនុវត្តកម្មវិធីគោលនយោបាយអាទិភាពទាំង៦ និងវិធានការគន្លឹះទាំង៥ ក្នុងរយៈពេល១២ខែកន្លងមកនេះ ដូចខាងក្រោម៖

ខ.១. ពាក់ព័ន្ធទៅនឹងកម្មវិធីគោលនយោបាយអាទិភាពទាំង៦

១. កម្មវិធីទី១ – ការពង្រីកសេវាថែទាំសុខភាព ឆ្ពោះទៅរកការគ្របដណ្តប់សុខភាពជាសកល ដែលបានប្រកាសដាក់ឱ្យអនុវត្តកាលពីថ្ងៃទី១៤ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៣ រាជរដ្ឋាភិបាលបានដាក់ចេញកម្មវិធីនេះ​ ដើម្បីឱ្យប្រជាពលរដ្ឋកាន់តែច្រើន អាចមានលទ្ធភាពទទួលបានសេវាថែទាំសុខភាព និងព្យាបាលជំងឺ តាមរយៈការជួយឧបត្ថម្ភរបស់រដ្ឋ (មូលនិធិសមធម៌សុខាភិបាល) ឬការធានារ៉ាប់រងសុខភាពគាំទ្រដោយរដ្ឋ (ប.ស.ស)។ ជាលទ្ធផល ពីខែសីហា ឆ្នាំ២០២៣ ដល់ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៤៖

អ្នកទទួលបានបណ្ណមូលនិធិសមធម៌សុខាភិបាល កើនដល់ជាង ៤,៧ លាន នាក់ ដែលក្នុងនោះរួមមាន៖ គ្រួសារងាយរងហានិភ័យ គ្រួសារក្រីក្រ (ក្រ១ និងក្រ២) កម្មករ-និយោជិតក្រៅប្រព័ន្ធ មេភូមិ អនុភូមិ ជំនួយការភូមិ ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់ កីឡាករ កីឡាការិនី បុគ្គលបម្រើការក្នុង សេវាកម្សាន្ដទេសចរណ៍ សមាគមម៉ូតូរ៉ឺម៉កកង់បី អ្នកធាក់ស៊ីក្លូ បុគ្គលិក និងអ្នកជំនាញដោះមីននៃប្រតិបត្តិករបោសសម្អាតមីន។
អ្នកទទួលបានបណ្ណ ប.ស.ស. កើនពីចំនួនជាង ១​,៨ លាន នាក់ ទៅដល់ជិត ២,៤ លាន នាក់ ពោលគឺ កើនជាង ៦៤ ម៉ឺន នាក់​​ ដែលក្នុងនោះ​ រួមមាន៖ មន្ត្រីសាធារណៈ អតីតមន្ត្រីរាជការ និងអតីតយុទ្ធជន កម្មករ-និយោជិត អ្នកកំពុងទទួលបានការថែទាំសុខភាពតាមរបបភាគទានដោយស្ម័គ្រចិត្តជាបុគ្គលស្វ័យនិយោជន៍​ និង​អ្នកក្នុងបន្ទុកសមាជិក ប.ស.ស.។
ខ្ញុំសូមបញ្ជាក់ផងដែរថា រាជរដ្ឋាភិបាលបានដាក់ចេញនូវកម្មវិធីរបបសន្តិសុខសង្គមផ្នែកសេវាថែទាំសុខភាព តាមរបបភាគទានស្ម័គ្រចិត្ត សម្រាប់បុគ្គលស្វ័យនិយោជន៍ និងអ្នកក្នុងបន្ទុកសមាជិក ប.ស.ស. ផងដែរ។ តាមរយៈគោលនយោបាយនេះ បងប្អូនស្វ័យនិយោជន៍ក្នុងសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធ ដូចជា​ បងប្អូនអាជីវករនៅតាមផ្សារ ព្រមទាំងអ្នកក្នុងបន្ទុក នឹងអាចក្លាយជាសមាជិក ប.ស.ស. ដើម្បីទទួលបានប្រយោជន៍ពីសេវាគ្របដណ្តប់សុខាភិបាល ដូចគ្នាទៅនឹងមន្ត្រីសាធារណៈ និងកម្មករ-និយោជិត ដែលមកដល់ពេលនេះ មានបងប្អូនប្រមាណ ៣៧ម៉ឺននាក់ បានចុះឈ្មោះ ទទួលយកអត្ថប្រយោជន៍ពីកម្មវិធីនេះរួចហើយ។

២. កម្មវិធីទី២ – ការបណ្តុះបណ្តាលជំនាញវិជ្ជាជីវៈ និងបច្ចេកទេស ជូនដល់យុវជនមកពីគ្រួសារក្រីក្រ និងគ្រួសារងាយរងហានិភ័យនៅទូទាំងប្រទេស ចំនួន ១លាន៥សែន នាក់ ដែលខ្ញុំបានប្រកាសដាក់ឱ្យអនុវត្ត កាលពីថ្ងៃទី១៤​ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៣កន្លងទៅ។ កម្មវិធីនេះមានគោលដៅជួយឱ្យយុវជនកម្ពុជាទទួលបានជំនាញវិជ្ជាជីវៈ និងបច្ចេកទេសច្បាស់លាស់ ដោយមិនបង់ថ្លៃសិក្សា ក្នុងរយៈពេល៤ខែ ហើយថែមទាំងទទួលបានប្រាក់ឧបត្ថម្ភពីរដ្ឋ សរុប ១លាន១សែន២ម៉ឺន រៀល ពោលគឺចំនួន២៨ម៉ឺនរៀល ក្នុងមួយខែ ក្នុងម្នាក់។

បើគិតត្រឹមថ្ងៃទី២០ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៤ មានយុវជនចំនួនជិត ៥ម៉ឺន៣ពាន់ នាក់ បានចុះឈ្មោះចូលរៀន ដែលមកពីគ្រួសារក្រីក្រ និងគ្រួសារងាយរងហានិភ័យចំនួនជាង ១ម៉ឺន៩ពាន់ នាក់ នៅក្នុងកម្មវិធីសិក្សាចំនួន ៧៨៦ ថ្នាក់ លើមុខជំនាញចំនួន៤១ ដែលអនុវត្តនៅតាមគ្រឹះស្ថានបណ្តុះបណ្តាលសាធារណៈរបស់ក្រសួងការងារ និងបណ្តុះបណ្តាលវិជ្ជាជីវៈ នៅគ្រប់រាជធានី-ខេត្ត។

បន្ថែមពីនេះ រាជរដ្ឋាភិបាលបានបន្តអនុវត្ត មូលនិធិអភិវឌ្ឍន៍ជំនាញ ដែលបានបង្កើតក្នុងឆ្នាំ២០១៨ ក្នុងគោលបំណងបណ្តុះបណ្តាលជំនាញ ដោយឥតគិតថ្លៃ ដល់យុវជន និងនិយោជិត ដើម្បីឱ្យត្រូវតាមទីផ្សារការងារបច្ចុប្បន្ន ក្នុងវិស័យសំខាន់ៗមួយចំនួន រួមមាន៖ វិស័យទេសចរណ៍ កម្មន្តសាល ឌីជីថល អេឡិចត្រូនិក និងសំណង់​។ល។ ក្នុងរយៈពេល៦ឆ្នាំនេះ កម្មវិធីបានបណ្តុះបណ្តាលយុវជន​ និងនិយោជិត សរុបចំនួនជាង ៣ ម៉ឺន នាក់ ​ហើយបើគិតក្នុងរយៈពេល១២ខែចុងក្រោយនេះ គឺមានចំនួនជាង ១ម៉ឺន៦ពាន់ នាក់ បានទទួលផលពីកម្មវិធីនេះផងដែរ។

៣. ចំពោះកម្មវិធីទី៣នៃកម្មវិធីគោលនយោបាយអាទិភាពទាំង៦ – ការធ្វើស្ថាបនូបនីយកម្មកម្មវិធីជាតិជំនួយសង្គម សម្រាប់គ្រួសារក្រីក្រ ក្រុមជនងាយរងគ្រោះនៅក្នុងគ្រួសារក្រីក្រ និងគ្រួសារងាយរងហានិភ័យ នៅក្នុងគ្រាមានវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច និងគ្រាមានគ្រោះអាសន្ន ដែលខ្ញុំបានប្រកាសដាក់ឱ្យអនុវត្ត នៅថ្ងៃទី៥ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២៣កន្លងទៅ៖

កម្មវិធីនេះមានគោលដៅជួយទ្រទ្រង់ និងគាំពារជាថវិកាទាន់ពេល ជូនគ្រួសារក្រីក្រ និងងាយរងគ្រោះ និងគ្រួសារងាយរងហានិភ័យ ទៅតាមស្ថានភាពជាក់ស្តែងនៃវិបត្តិ ឬគ្រោះអាសន្ន នៅតាមគ្រប់
ទីតាំងភូមិសាស្រ្ត នៅទូទាំងប្រទេស។

ចន្លោះពីឆ្នាំ២០២០ ដល់ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៤ រាជរដ្ឋាភិបាលបានដាក់ចេញ និងអនុវត្តកម្មវិធីឧបត្ថម្ភសាច់ប្រាក់ជូនគ្រួសារក្រីក្រ និងងាយរងគ្រោះ ក្នុងអំឡុងពេលប្រយុទ្ធនឹងជំងឺកូវីដ-១៩ ដែលបានផ្តល់ប្រាក់ឧបត្ថម្ភជូនគ្រួសារក្រីក្រ និងងាយរងគ្រោះ(ដូចជា គ្រួសារមានបណ្ណសមធម៌ប្រភេទ១ ប្រភេទ២ និងសមាជិកគ្រួសារជាមនុស្សចាស់អាយុ៦០ឆ្នាំឡើង មានពិការភាព មានផ្ទុកមេរោគអេសដ៍ និងជាកុមារអាយុក្រោម៥ ឆ្នាំ ដែលបានផ្តល់ជូនសរុបចំនួនប្រមាណ ៧០ម៉ឺនគ្រួសារ ស្មើនឹង ២,៨ លាន នាក់ ដោយចំណាយអស់ថវិកាជិត ១ពាន់៤រយលានដុល្លារ។

ចាប់ពីខែមេសា ឆ្នាំ២០២៤ រាជរដ្ឋាភិបាលបានដាក់ឱ្យដំណើរការនូវ កម្មវិធីជាតិជំនួយសង្គមក្នុងកញ្ចប់គ្រួសារ ដែលផ្តល់ការឧបត្ថម្ភសាច់ប្រាក់ ជូនចំពោះគ្រួសារក្រីក្រ ដែលមានបណ្ណសមធម៌ និងសមាជិកគ្រួសារជាជនងាយរងគ្រោះ ដូចជា ស្រ្តីមានផ្ទៃពោះ និងកុមារអាយុក្រោម២ឆ្នាំ ជនមានពិការភាព ជនចាស់ជរាអាយុ៦០ឆ្នាំឡើង សិស្សានុសិស្សសិក្សាក្នុងគ្រឹះស្ថានចំណេះទូទៅសាធារណៈ អ្នកផ្ទុកមេរោគអេដស៍ និងជំងឺអេសដ៍។ គិតត្រឹមថ្ងៃទី៣១ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៤ គ្រួសារក្រីក្រចំនួនប្រមាណ ៥៦ម៉ឺន គ្រួសារ បានទទួលការឧបត្ថម្ភជាសាច់ប្រាក់ ក្នុងទំហំថវិកាប្រមាណ ២0 លាន ដុល្លារ។

៤. កម្មវិធីទី៤ – ការដាក់ចេញយុទ្ធសាស្រ្តស្តីពី ការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធ ឱ្យមានលទ្ធភាពចូលរួមក្នុងសេដ្ឋកិច្ចក្នុងប្រព័ន្ធ និងអាចទទួលបានផលប្រយោជន៍ពីប្រព័ន្ធគាំពារសង្គមផ្លូវការរបស់រដ្ឋ៖

កាលពីថ្ងៃទី១០ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២៣រាជរដ្ឋាភិបាលបានដាក់ចេញនូវ យុទ្ធសាស្ត្រជាតិស្តីពី ការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធ ឆ្នាំ២០២៣-២០២៨ ក្នុងគោលដៅលើកទឹកចិត្តអ្នកប្រកបមុខរបរ និងធ្វើការងារក្នុងសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធ ចូលរួមក្នុងសេដ្ឋកិច្ចក្នុងប្រព័ន្ធ ដើម្បីទទួលបានឱកាស និងផលប្រយោជន៍ពីប្រព័ន្ធគាំពារសង្គមផ្លូវការ ដូចជា ការបណ្តុះបណ្តាលជំនាញបច្ចេកទេស និងវិជ្ជាជីវៈ និងការគាំពារសង្គម។ ជាក់ស្តែង ក្នុងរយៈពេល១២ខែ រាជរដ្ឋាភិបាលបានផ្តល់ការបណ្តុះបណ្តាលដោយឥតគិតថ្លៃ តាមរយៈ ស្ថាប័នសហគ្រិនខ្មែរ ជូនអ្នកប្រកបមុខរបរ និងធ្វើការងារក្នុងសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធ សរុបចំនួនជាង ១ម៉ឺន៣ពាន់ នាក់​។

៥. កម្មវិធីទី៥ – ការដាក់ចេញនូវយន្តការសម្របសម្រួល និងកម្មវិធីហិរញ្ញប្បទាន សំដៅលើកស្ទួយផលិតកម្ម រកទីផ្សារ និងរក្សាលំនឹងថ្លៃកសិផលសំខាន់ៗ ក្នុងកម្រិតសមរម្យ ដែលខ្ញុំបានប្រកាសដាក់ឱ្យអនុវត្តនៅថ្ងៃទី២០ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៣កន្លងទៅនេះ៖

គិតត្រឹមពេលនេះ រាជរដ្ឋាភិបាលបានដាក់ចេញនូវវិធានការជាច្រើន ក្នុងនោះ បានរក្សាលំនឹងថ្លៃផលិតផលកសិកម្មសំខាន់ៗ រួមមាន៖ ស្រូវ សាច់ជ្រូក និងគ្រាប់ស្វាយចន្ទី។ ជាមួយគ្នានេះ តាមរយៈធនាគារអភិវឌ្ឍជនបទ និងកសិកម្ម ​រាជរដ្ឋាភិបាលក៏បានផ្ដល់ហិរញ្ញប្បទានចំនួនជិត ២៩ លាន ដុល្លារ ដល់រោងម៉ាស៊ីនកិនស្រូវចំនួន ១៦ ដើម្បីចូលរួមរក្សាសន្តិសុខស្បៀង។

ចំពោះកម្មវិធីទី៦ – ការដាក់ពង្រាយមន្រ្តីបច្ចេកទេសកសិកម្ម ទៅគ្រប់ឃុំ-សង្កាត់ ដែលមានសកម្មភាពកសិកម្ម នៅទូទាំងប្រទេស និងការរៀបចំឱ្យមានសហគមន៍កសិកម្មទំនើប នៅតាមទីជនបទ ប្រកាសដាក់ឱ្យអនុវត្តនៅថ្ងៃទី២០ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៣៖

គិតត្រឹមពេលនេះ រាជរដ្ឋាភិបាលបានធ្វើការប្រឡងជ្រើសរើសមន្រ្តីបច្ចេកទេសកសិកម្មឃុំចំនួន ២៥០ នាក់ និងបានដាក់ពង្រាយនៅតាមគោលដៅចំនួន ២៥០ ឃុំ ក្នុង ៨៩ ស្រុក និង ១៧ ខេត្ត ដែលបានចុះជួបផ្សព្វផ្សាយ និងបណ្តុះបណ្តាលបច្ចេកទេសកសិកម្ម ជូនប្រជាកសិករបានសរុបជិត ១២ ម៉ឺន គ្រួសារ។

ខ្ញុំបានឯកភាពឱ្យប្រឡងជ្រើសរើសមន្រ្តីបច្ចេកទេសកសិកម្មឃុំចំនួន ១ពាន់ នាក់ បន្ថែមទៀត ដោយផែនការចាស់មានត្រឹមតែ ៨រយនាក់ទេ [1] ខ្ញុំបានអនុញ្ញាតឲ្យបន្ថែម ២រយនាក់ទៀតឲ្យគ្រប់ ១ពាន់នាក់ ដើម្បីពន្លឿនការពង្រាយមន្ត្រីបច្ចេកទេសកសិកម្ម តាមបណ្តាខេត្ត ជាពិសេស នៅតាមឃុំទាំងអស់ នៃខេត្តស្ទឹងត្រែង ខេត្តក្រចេះ ខេត្តមណ្ឌលគីរី និងខេត្តរតនគីរី ដើម្បីចូលរួមជំរុញការអភិវឌ្ឍវិស័យកសិកម្ម នៅក្នុងខេត្តនៃតំបន់ឦសានរបស់យើង។

ជាមួយគ្នានេះផងដែរ រាជរដ្ឋាភិបាលក៏បានរៀបចំ និងដាក់ឱ្យដំណើរការនូវ សហគមន៍កសិកម្មទំនើបចំនួន ៨ ដែលបានអនុវត្តក្នុងខេត្តសៀមរាប ខេត្តតាកែវ ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង ខេត្តកំពង់ធំ និងខេត្តកណ្តាលដើម្បីជួយកសិករ អំពីវិធីសាស្ត្រថ្មី ក្នុងការបង្កើនផលិតភាពដាំដុះ និងការ​បង្កើនប្រាក់ចំណូល។

ខ.២. វិធានការគន្លឹះទាំង៥

ក្នុងគោលបំណងកសាងរដ្ឋបាលសាធារណៈ ប្រកដោយសមត្ថភាព និងស្អាតស្អំ ក្នុងការបម្រើប្រជាពលរដ្ឋឱ្យបានកាន់តែល្អប្រសើរ កសាងមូលធនមនុស្សប្រកបដោយចំណេះដឹង ចំណេះធ្វើ គុណធម៌ និងសុខភាពល្អមាំមួន ព្រមទាំងកសាងសង្គមមួយប្រកបដោយសន្តិសុខ សុវត្ថិភាព និងយុត្តិធម៌ រាជរដ្ឋាភិ​បាល បានដាក់ចេញនូវវិធានការគន្លឹះចំនួន៥ បន្ថែមទៅលើកម្មវិធីគោលនយោបាយអាទិភាពទាំង៦ចំណុច។ វិធានការគន្លឹះទាំង ៥ នោះ មាន ទី១– ការពង្រឹងសមត្ថភាពរដ្ឋបាលសាធារណៈ ទី២– ការលើកកម្ពស់គុណភាពអប់រំ ទី៣- ការលើកកម្ពស់គុណភាពសេវាសុខាភិបាល ទី៤– ការពង្រឹងការអនុវត្តគោលនយោបាយ «ភូមិ-ឃុំ-សង្កាត់ មានសុវត្ថិភាព»,និង ទី៥– ការពង្រឹង និងលើកកម្ពស់គុណភាព និងប្រសិទ្ធភាពនៃប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌។ ក្នុងរយៈពេល១២ខែនេះ៖

ពាក់ព័ន្ធការជំរុញគុណភាពរដ្ឋបាលសាធារណៈ រាជរដ្ឋាភិបាលបានរៀបចំយន្តការប្រឡងជ្រើសរើសមន្ត្រីរាជការស៊ីវិល ក្រោមនិយាមថ្មី បានចំនួន ៧ លើក ដោយមានការទទួលស្គាល់ពីបេក្ខជនរាប់ម៉ឺននាក់ គ្រួសារ និងមហាជនទូទៅ ថា ការប្រឡងបានប្រព្រឹត្តទៅប្រកបដោយសុក្រិតភាព តម្លាភាព និងយុត្តិធម៌ ក្រោមអភិក្រម “អ្នកចេះ ជាប់”​។
[2]នៅក្នុងន័យនេះ ខ្ញុំសូមរំលេចបន្ថែមថា ការធានាសុក្រឹតភាព និងយុត្ដិធម៌សម្រាប់យុវជន គឺធានាឲ្យបាននូវការស្មើភាពគ្នាក្នុងការប្រកួតប្រជែង ដំបូងបំផុតនៅក្នុងការកសាងមូលដ្ឋានមន្ដ្រីដែលមានភាពស្អាត​ស្អំ សមត្ថភាព ដែលជាមូលដ្ឋានសម្រាប់ធ្វើកំណែទម្រង់។ ជាក់ស្ដែង ក្នុងការប្រឡងទាំង ៧លើក មានបេក្ខជន ៨ ម៉ឺននាក់ចូលរួម ដែលយើងយកជាប់ជាង ២ពាន់នាក់ នោះគឺមានការសាទរជាខ្លាំង និងទទួលស្គាល់ការខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលនៅក្នុងការធ្វើឲ្យបានការសម្រេចនូវគោលដៅដែលដាក់ចេញដើម្បីធានានូវឱកាសស្មើគ្នាសម្រាប់យុវជនរបស់យើង។
បន្ថែមលើនេះ រាជរដ្ឋាភិបាល បាន និងកំពុងជំរុញដំណើរការពិនិត្យ និងកែសម្រួលលើមុខងារ និងរចនាសម្ព័ន្ធរបស់ក្រសួងស្ថាប័នទាំងអស់ ដើម្បីលើកកម្ពស់ប្រសិទ្ធភាពស្ថាប័ន និងគុណភាពនៃការផ្តល់សេវាសាធារណៈជូនប្រជាពលរដ្ឋ ក៏ដូចជាកំពុងរៀបចំ​ប្រព័ន្ធលើកទឹកចិត្តមន្រ្តី ដោយផ្អែកលើលទ្ធផលការងារ។ ទន្ទឹមនឹងការដាក់ចេញនូវវិធានការកែទម្រង់រដ្ឋបាលសាធារណៈខាងលើ រាជរដ្ឋាភិបាលនីតិកាលទី៧ នៃរដ្ឋសភា ក៏បានដាក់ចេញនិងចាត់វិធានការយ៉ាងម៉ឺងម៉ាត់ចំពោះមន្រ្តីដែលបានប្រព្រឹត្តល្មើសវិន័យ និងបំពានក្រមសីលធម៌វិជ្ជាជីវៈ តាមរយៈការអនុវត្ត អភិក្រមទី៥ គឺការវះកាត់ ដោយរាជរដ្ឋាភិបាល​បានចាត់វិធានការបញ្ចប់មុខតំណែង និងបន្ថយឋានន្តរស័ក្តិ ព្រមទាំងបណ្ដេញចេញពីក្របខ័ណ្ឌ ចំពោះមន្រ្តីរាជការស៊ីវិល និងកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធមួយចំនួន។ ក្រៅពីនោះ រាជរដ្ឋាភិបាលបានទូលស្នើសុំព្រះមហាក្សត្រ បញ្ចប់គោរមងារ អ្នកឧកញ៉ា និងឧកញ៉ា មួយចំនួន ដែលបានប្រព្រឹត្តល្មើសច្បាប់ផងដែរ។

ពាក់ព័ន្ធនឹងការលើកកម្ពស់គុណភាពអប់រំ រាជរដ្ឋាភិបាល តាមរយៈក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា បានយកចិត្តទុកដាក់ និងដាក់ចេញនូវកម្មវិធីផ្សេងៗ សំដៅលើកកម្ពស់ការអប់រំបណ្តុះបណ្តាលមូលដ្ឋាន ពីកម្រិត មត្តេយ្យ ដល់ វិទ្យាល័យ ដោយផ្តោតលើការពង្រឹងសមត្ថភាព និងឥរិយាបថរបស់គ្រូ និងសិស្ស ព្រមទាំងការគ្រប់គ្រងសាលារៀន ដោយលើកទឹកចិត្តឱ្យមានការចូលរួមពីសហគមន៍។ កម្មវិធីសំខាន់ៗដែលបានដាក់ឱ្យអនុវត្តនៅសាលារៀនមួយចំនួន រួមមាន៖ ការបន្ថែមម៉ោងសិក្សា (២ម៉ោងក្នុងមួយថ្ងៃ) បំនិនជីវិត សីលធម៌ វប្បធម៌ សិល្បៈ ភាសាបរទេស និងកុំព្យូទ័រ​។
ចំពោះការលើកកម្ពស់គុណភាពសេវាសុខាភិបាល រាជរដ្ឋាភិបាលបានដាក់ចេញវិធានការចាំបាច់នានា ដើម្បីបង្កើនគុណភាពសេវាសុខាភិបាលសាធារណៈនៅមូលដ្ឋាន ដោយយកចិត្តទុកដាក់ជាពិសេសលើ មណ្ឌលសុខភាព និងមន្ទីរពេទ្យបង្អែកស្រុក ដែលរួមមាន៖​ ការបង្កើនបរិមាណ និងគុណភាពថ្នាំ និងបរិក្ខារពេទ្យ ការជំរុញសេវា ២៤ ម៉ោង លើ ២៤ ម៉ោង និង ៧ថ្ងៃ ក្នុងមួយសប្តាហ៍​​ ការពង្រឹងក្រមសីលធម៌ និងការទទួលខុសត្រូវវិជ្ជាជីវៈរបស់បុគ្គលិកសុខាភិបាល និងគ្រូពេទ្យ ក៏ដូចជាការពង្រីកសមត្ថភាពក្នុងការផ្តល់សេវាសុខភាពសាធារណៈ។
[3] ខ្ញុំបានទទួលព័ត៌មានពីប្រជាជនជាច្រើន ដែលសប្បាយចិត្ត និងជឿទុកចិត្តកាន់តែខ្លាំងទៅលើស្ថាប័នផ្ដល់សេវាកម្មសុខាភិបាលរបស់រដ្ឋ ជាពិសេសមណ្ឌលសុខភាព ពាក់ព័ន្ធនឹងការផ្ដល់គុណភាពសេវា ក៏ដូចជាថ្នាំជូនដល់ប្រជាពលរដ្ឋ។ ខ្ញុំសូមយកឱកាសនេះ អរគុណទៅដល់លោកគ្រូពេទ្យ អ្នកគ្រូពេទ្យគ្រប់កន្លែង ដែលបានខិតខំបម្រើប្រជាពលរដ្ឋដ៏ល្អ។ យើងនឹងបន្ដការងារនេះទៅមុខទៀត ធ្វើយ៉ាងណាឲ្យគុណភាពនៃការផ្ដល់សេវាគុណភាពនៃពេទ្យបង្អែកស្រុក និងពេទ្យគ្រប់កម្រិតកាន់តែមានប្រសិទ្ធភាព និងផ្ដល់សេវាកាន់​តែ​ល្អ និងទុកចិត្តរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។ នៅក្នុង ១២ ខែនេះ ខ្ញុំក៏បានដាក់សម្ពោធឲ្យប្រើប្រាស់នូវសមិទ្ធផលធំៗ ក្នុងវិស័យសុខាភិបាលផ្សេងទៀត រួមមានមន្ទីរពេទ្យជាតិតេជោសន្ដិភាព ដែលមានជាង ៩ពាន់គ្រែ មន្ទីរពេទ្យតេជោសែនកោះធំ និងអគារបម្រើសេវាវះកាត់ បំពាក់ដោយឧបករណ៍ទំនើបនៅមន្ទីរពេទ្យបង្អែកសៀមរាប។
ពាក់ព័ន្ធនឹងការពង្រឹងការអនុវត្តគោលនយោបាយ «ភូមិ-ឃុំ-សង្កាត់ មានសុវត្ថិភាព» រាជរដ្ឋាភិបាលផ្តោតការយកចិត្តទុកដាក់លើសុខសុវត្ថិភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនៅមូលដ្ឋាន ជាពិសេសការកាត់បន្ថយ និងឈានទៅដល់ការលុបបំបាត់ការជួញដូរ និងការប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀន ល្បែងស៊ីសង និងក្មេងទំនើងនៅក្នុងសហគមន៍។ រាជរដ្ឋាភិបាលបានដាក់ចេញនូវបទបញ្ជាប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងគ្រឿងញៀន តាមរយៈ ការធ្វើតេស្ត មន្ត្រីរាជការស៊ីវិល និងកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ សរុបជាង ១០ម៉ឺន នាក់ និងបានបណ្តេញចេញពីក្របខ័ណ្ឌចំពោះមន្រ្តីមួយចំនួន ដែលត្រូវបានរកឃើញលទ្ធផលតេស្តវិជ្ជមាន។ ទន្ទឹមនេះ កម្លាំងសមត្ថកិច្ចក៏បានអនុវត្តយ៉ាងម៉ឺងម៉ាត់ក្នុងការបង្ក្រាបបទល្មើសគ្រឿងញៀន ល្បែងស៊ីសងខុសច្បាប់ និងក្មេងទំនើង។
ពាក់ព័ន្ធការពង្រឹង និងលើកកម្ពស់គុណភាព និងប្រសិទ្ធភាពនៃប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ រាជរដ្ឋាភិបាល តាមរយៈក្រសួងយុត្តិធម៌ បានបង្កើត អាជ្ញាធរជាតិដោះស្រាយវិវាទ​ក្រៅ​ប្រព័ន្ធ​តុលាការ ដែលបានចាប់ផ្តើមដំណើរការសម្រុះសម្រួល និងផ្សះផ្សារវិវាទរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ចាប់តាំងពីថ្ងៃទី១ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៤នេះមក។ ជាមួយគ្នានេះ ក្រសួងយុត្តិធម៌បានដាក់ចេញនូវយុទ្ធនាការចំនួនពីរ គឺ៖ (ទី១) យុទ្ធនាការជំរុញ និងពន្លឿនការដោះស្រាយរឿងក្តីនៅតាមតុលាការ និង(ទី២) យុទ្ធនាការត្រួតពិនិត្យនិងដោះស្រាយភាពមិនប្រក្រតីតាមតុលា​ការ ព្រមទាំងបានយកចិត្តទុកដាក់ជាពិសេស លើសំណុំរឿងអាទិភាពចំនួន ៤​ប្រភេទ គឺសំណុំរឿងអត្រា​នុកូល​ដ្ឋាន សំណុំរឿងគ្រឿងញៀន សំណុំរឿងគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ និងសំណុំរឿងពាក់ព័ន្ធនឹងក្មេងទំនើង។
ខ្ញុំសូមបញ្ជាក់ថា អ្វីដែលខ្ញុំរៀបរាប់ដោយសង្ខេបនៅខាងលើទាំងអស់នេះ គឺឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីសមិទ្ធផលជាក់ស្តែងតែមួយចំណែកតូចតែប៉ុណ្ណោះ ដែលរាជរដ្ឋាភិបាលនីតិកាលទី៧ នៃរដ្ឋសភា សម្រេចបាន។ យើងនៅមានសមិទ្ធផលជាច្រើនទៀត ដែលក្រសួង-ស្ថាប័ន និងរដ្ឋបាលថ្នាក់ក្រោមជាតិសម្រេចបានជូនប្រជាពលរដ្ឋទៅតាមវិស័យ និងមូលដ្ឋានរបស់ខ្លួន ដែលប្រជាពលរដ្ឋអាចទទួលបានព័ត៌មានលម្អិតជាច្រើននៅតាមក្រសួង-ស្ថាប័ន និងសារព័ត៌មាននានា ទាំងរបស់រដ្ឋ និងឯកជន ជាពិសេស ក្នុង វេទិកាសារព័ត៌មាន កាលពីថ្ងៃទី១៩ ខែសីហា កន្លងទៅថ្មីៗនេះ ឯកឧត្តម ប៉ែន បូណា និងឯកឧត្តម ហ្សង់ហ្វ្រង់ស័រ តាន់ បានធ្វើអត្ថាធិប្បាយអំពីសមិទ្ធផលរយៈពេល១២ខែ របស់រាជរដ្ឋាភិបាល នីតិកាលទី៧។

គ. វិធានការអន្តរាគមន៍ និងដំណោះស្រាយចំពោះវិស័យអាទិភាពមួយចំនួន

ព្រះថេរានុថេរៈគ្រប់ព្រះអង្គ​ជាទីសក្ការៈ
បងប្អូនជនរួមជាតិជាទីស្រឡាញ់!ឮ
[4] បន្ទាប់ទៅ អនុញ្ញាតឲ្យខ្ញុំផ្ដល់ជូនព័ត៌មានសង្ខេបអំពីវិធានការអន្តរាគមន៍ និងដំណោះស្រាយចំពោះវិស័យអាទិភាពមួយចំនួន ដែលរួមមានវិស័យសេដ្ឋកិច្ចក្នុងស្រុក ដីធ្លី និងការអភិវឌ្ឍតាមតំបន់ព្រំដែន។

១. ពាក់ព័ន្ធនឹងវិស័យសេដ្ឋកិច្ចក្នុងស្រុក រាជរដ្ឋាភិបាលបានដាក់ចេញនូវវិធានការអន្តរាគមន៍ចំពោះវិស័យសេដ្ឋកិច្ចក្នុងស្រុក តាមរយៈការដាក់ចេញនូវវិធានការលើកទឹកចិត្តផ្នែកពន្ធដារ និងវិធានការលើកទឹកចិត្តផ្នែកវិស័យធនាគារ និងហិរញ្ញវត្ថុជាច្រើន ក្នុងរយៈពេល១២ខែកន្លងមកនេះ។

ក. ពាក់ព័ន្ធនឹងវិធានការលើកទឹកចិត្តផ្នែកពន្ធដារ

ចំណុចទី១ ពាក់ព័ន្ធនឹងភាស៊ី៖ រាជរដ្ឋាភិបាលនៃអាណត្តិថ្មីបន្តអនុវត្តនូវការលុបការបង់ភាស៊ី និងការបង់ថ្លៃផ្សេងៗទៀត ចំពោះការលក់ដូររបស់ប្រជាពលរដ្ឋតាមកញ្ច្រែង កញ្ជើ ល្អី នៅតាមទីផ្សារនានា ទូទាំងប្រទេស ព្រមជាមួយនឹងគោលនយោបាយនៃការអនុញ្ញាតឱ្យអាជីវករលក់ដូរតាមផ្សាររដ្ឋ និងទីតាំងផ្សាររដ្ឋ មានសិទ្ធិកាន់កាប់ប្រើប្រាស់ និងអាស្រ័យផលលើតូប រាន ស្តង់លក់ដូរ និងមានសិទ្ធិផ្ទេរសិទ្ធិទាំងនេះ ឱ្យកូនចៅ និងអ្នកដទៃបាន។
ចំពោះវិស័យសំខាន់ៗដែលខ្ញុំសូមជម្រាបជូនបងប្អូន ក្នុងនោះមាន វិស័យអចលនទ្រព្យ៖
ក្នុង វេទិការាជរដ្ឋាភិបាល-វិស័យឯកជនលើកទី១៩ កាលពីថ្ងៃទី១៣ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៣កន្លងទៅ ខ្ញុំបានសម្រេចផ្តល់គោលការណ៍លើកទឹកចិត្តពន្ធដារ ក្នុងវិស័យអចលនទ្រព្យ ដែលបានកាត់បន្ថយបន្ទុកចំណាយបង់ពន្ធ ដល់អ្នកអភិវឌ្ឍអចលនទ្រព្យ និងប្រជាពលរដ្ឋដែលជាម្ចាស់អចលនទ្រព្យដែលនៅក្នុងនោះរួមមាន៖ (១) ការលើកលែងពន្ធលើចំណេញមូលធនលើ អចលនទ្រព្យ (២) ការអនុញ្ញាតការបង់ពន្ធជាកញ្ចប់​តាម​គម្រោងដល់ក្រុមហ៊ុនអភិវឌ្ឍន៍សំណង់ និង (៣) ការលើកលែងពន្ធប្រថាប់ត្រាលើការផ្ទេរកម្មសិទ្ធិ ឬសិទ្ធិកាន់កាប់លំនៅដ្ឋានគ្រប់ប្រភេទ ដែលមានលក្ខណៈជាបូរី ដែលមានថ្លៃក្រោម ឬស្មើ ៧ ម៉ឺនដុល្លារ។ ដោយ​គោលការណ៍លើកទឹកចិត្តទាំងនេះ នឹងត្រូវផុតកំណត់នៅដំណាច់ឆ្នាំ២០២៤ ហើយតាមរយៈការពិគ្រោះយោបលជាមួយវិស័យអចលនទ្រព្យ រាជរដ្ឋាភិបាលសម្រេចបន្តអនុវត្តគោលការណ៍លើកទឹកចិត្តនេះ រហូតដល់ដំណាច់ឆ្នាំ២០២៥។ ជាមួយគ្នានេះ ខ្ញុំក៏បានណែនាំឱ្យក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ ពិនិត្យលើគោលការណ៍លើកទឹកចិត្តផ្សេងទៀតសម្រាប់​វិស័យអចលនទ្រព្យ ដែលនឹងត្រូវផុតកំណត់ ដើម្បីពិនិត្យលទ្ធភាពបន្តការអនុគ្រោះ ក្នុងករណីចាំបាច់។
ចំពោះពន្ធលើដីធ្លីមិនប្រើប្រាស់ ដែលកន្លងទៅមានបងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋជាច្រើនមានការព្រួយបារម្ភ ដែលក្នុងវេទិកាជួបវិស័យឯកជន ខ្ញុំក៏បានសម្រេចប្រកាស លើកលែងការយក ពន្ធលើដីធ្លីមិនប្រើប្រាស់ សម្រាប់ដីក្រោម ៥ ហិកតា ក្នុងមួយកន្លែង។ [5] អញ្ចឹងបានន័យថា ប្រជាពលរដ្ឋដែលមានដីត្រឹម ៥ហិកតាចុះ គឺមិនមានការព្រួយបារម្ភនៅក្នុងការជាប់ពន្ធដីមិនប្រើប្រាស់នោះទេ។
ក្រៅពីវិធានការលើកទឹកចិត្តផ្នែកពន្ធដារ រាជរដ្ឋាភិបាល តាមរយៈក្រសួងរៀបចំដែនដី នគរូបនីយកម្ម និងសំណង់ បាន និងកំពុងខិតខំសម្របសម្រួលដោះស្រាយគម្រោងអភិវឌ្ឍអចលនទ្រព្យដែលកំពុងមានបញ្ហា ដោយឈរលើគោលការណ៍សម្របសម្រួល និងច្បាប់ ដើម្បីស្វែងរកច្រកចេញក្នុងគ្រាលំបាក និងស្របតាមយុទ្ធសាស្រ្តឈ្នះ-ឈ្នះ។ ជាក់ស្តែង ក្នុងចំណោម ៣៧ គម្រោង ក្រសួងបានបញ្ចប់នីតិវិធីនៅកម្រិតក្រសួង បានចំនួន ៩ គម្រោង និងបន្តដោះស្រាយគម្រោងដែលនៅសេសសល់។ ខ្ញុំសូមយកឱកាសនេះថ្លែងអំណរគុណចំពោះ​គ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធ ដែលរួមមាន ម្ចាស់បូរី ម្ចាស់បំណុល និងអតិថិជនទាំងអស់ដែលបានយោគយល់ និងផ្តល់កិច្ចសហការជាមួយក្រសួងរៀបចំដែនដី នគរូបនីយកម្ម និងសំណង់ ដើម្បីព្យាយាមសម្របសម្រួលដោះស្រាយបញ្ហានេះ និងសូមគ្រប់ភាគីទាំងអស់បន្តចូលរួម ដើម្បីឈានទៅរកដំណោះស្រាយបញ្ចប់ នៅពេលខាងមុខ។
ចំពោះការកែតម្រូវលិខិតប្រកាសពន្ធ រាជរដ្ឋាភិបាលបានសម្រេចអនុញ្ញាតឱ្យអ្នកជាប់ពន្ធ ធ្វើការប្រកាសពន្ធឡើងវិញដោយស្ម័គ្រចិត្ត ដោយមិនជាប់ប្រាក់ពិន័យ ១០% និងការប្រាក់ ១,៥% ក្នុង១ខែ ដែលមានប្រសិទ្ធភាពត្រឹមដំណាច់ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៤។ ជាលទ្ធផល មានអ្នកជាប់ពន្ធបានស្ម័គ្រចិត្តទៅធ្វើការប្រកាសពន្ធឡើងវិញ ក្នុងរយៈពេលកន្លងមកនេះ [6] ជាបន្តបន្ទាប់ (ការនេះគឺ)ដើម្បីផ្ដល់ឱកាសឲ្យបងប្អូនមានពេលគ្រប់គ្រាន់ធ្វើការប្រកាសពន្ធឡើងវិញ។ ខ្ញុំបានសម្រេចឱ្យបន្តការអនុគ្រោះ រហូតដល់ដំណាច់ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៥ ។
ពាក់ព័ន្ធនឹងការលើកទឹកចិត្តថ្មីបន្ថែមចំពោះសហគ្រាសក្នុងវិស័យឯកជន
រាជរដ្ឋាភិបាលនឹងបន្តលើកលែងការធ្វើសវនកម្មដល់កន្លែង សម្រាប់អ្នកជាប់ពន្ធតូច ទាំងក្នុងអំឡុងពេលប្រតិបត្តិការអាជីវកម្មធម្មតា និងទាំងក្នុងពេលស្នើសុំបិទអាជីវកម្ម។ អគ្គនាយកដ្ឋានពន្ធដារ មិនដែលតម្រូវឱ្យធ្វើសវនកម្មសហគ្រាសជាមួយអ្នកជាប់ពន្ធតូចទេ ទោះបីក្នុងករណីដែលសហគ្រាសនោះសុំបិទក៏ដោយ។
[7] កាលពីថ្ងៃទី១៩ មិថុនា ឆ្នាំ២០២៤ កន្លងទៅនេះ ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុបានចេញប្រកាសលេខ៣៦០ ស្ដីពីការណែនាំការអនុវត្តអនុក្រឹត្យអំពីការលើកទឹកចិត្តផ្នែកពន្ធដារ សម្រាប់ការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធ។ ប្រកាសនេះរៀបចំឡើងក្នុងគោលបំណងល្អ ចង់ឱ្យបងប្អូននៅក្នុងសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធអាចចុះឈ្មោះដោយស្ម័គ្រចិត្ត ដើម្បីអាចទទួលបាននូវអត្ថប្រយោជន៍ដែលរាជរដ្ឋាភិបាលបានផ្ដល់ជូន ដូចជាការបណ្ដុះបណ្ដាលបង្កើនសមត្ថភាពផ្សេងៗ ដោយមិន​ជាប់ពន្ធអីទាំងអស់។ ប៉ុន្តែពេលដែលដាក់ប្រកាសនេះចេញទៅ (បែជា)ធ្វើឱ្យមានការយល់ច្រឡំ​ដោយបងប្អូនជាច្រើនមានការព្រួយបារម្ភថា ការចុះឈ្មោះនឹងនាំឱ្យមានការទារពន្ធ ឬផាកពិន័យពន្ធទៅថ្ងៃក្រោយ។
ដើម្បីកុំឱ្យមានយល់ច្រឡំ ខ្ញុំបានផ្ដល់គោលការណ៍ឱ្យក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ ធ្វើនិរាករណ៍ប្រកាសនេះ ហើយពិភាក្សាជាមួយភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ថា តើ​យើងមានវិធីសាស្ត្រណាដែលអាចឱ្យបងប្អូននៅក្នុងវិស័យក្រៅប្រព័ន្ធចូលរួមទទួលផលពីកម្មវិធីនយោបាយដែលយើងដាក់ចេញជូនគាត់​​​។ ជាទូទៅទាល់​តែយើងអាចកំណត់បានអត្តសញ្ញាណ ទើបយើងអាចជួយចំគោលដៅ។ អញ្ចឹង ដើម្បីកុំឱ្យមានការមន្ទិលសង្ស័យ ការភ័យបារម្ភ ឬមួយក៏មានការយកទៅបកស្រាយផ្សេងៗ ដែលខុសន័យដើមនៃប្រកាសនេះ នាំឱ្យមានការយល់ច្រឡំ និងការភិតភ័យរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ជាពិសេស អាជីវករខ្នាតតូច និងក្រៅប្រព័ន្ធ គឺ(ខ្ញុំបានសំរេចអោយធ្វើ)និរាករណ៍ចោលតែម្ដង។

ខ្ញុំសូមប្រកាសដោយខ្លីថា បងប្អូនអាជីវករដែល​មានចំណូលដុលក្រោម ២៥០លានរៀល គិតជាខ្នាតមីក្រូ មិនមានកាតព្វកិច្ចបង់ពន្ធអ្វីទាំងអស់ ពោលគឺមិនចាំបាច់ជាប់ពន្ធប៉ាតង់ ឬប្រកាសពន្ធអ្វីទេ។ ប្រកាសដោយខ្លីបែបនេះ។

ពាក់ព័ន្ធនឹងវិធានការអន្តរាគមន៍ផ្នែកពន្ធដារ ក្នុងវិស័យកសិកម្ម៖
រាជរដ្ឋាភិបាលបន្តអនុវត្តគោលការណ៍មិនយកពន្ធលើដីកសិកម្ម ដីស្រែជាលក្ខណៈគ្រួសារ, ពន្ធនាំចូលសម្ភារៈកសិកម្ម កសិផលកសិកម្ម រួមមាន៖ ជីគ្រប់ប្រភេទ ពូជដំណាំគ្រប់ប្រភេទ
បសុឱសថ ចំណីសត្វ ពូជសត្វ គ្រឿងយន្ត និងឧបករណ៍កសិកម្មមួយចំនួន។
បន្ថែមការផ្តល់ការលើកទឹកចិត្តពន្ធដារ ដោយទុកជាបន្ទុករបស់រដ្ឋ នូវអាករលើតម្លៃបន្ថែម ព្រមទាំង ព្យួរទុកការបង់ពន្ធ ប្រាក់រំដោះលើប្រាក់ចំណូល និងអនុញ្ញាតឱ្យរួចកាតព្វកិច្ចកាត់ទុកប្រាក់ពន្ធលើការទូទាត់ ដល់សហគ្រាសដាំដុះ​ ផលិត ផ្គត់ផ្គង់ក្នុងស្រុក ឬនាំចេញនូវផលិតផលកសិកម្មចំនួន ១១មុខ ក្នុងនោះរួមមាន ស្រូវ អង្ករ ពោត សណ្តែក ម្រេច ដំឡូងមី គ្រាប់ស្វាយចន្ទី ជ័រកៅស៊ូ មៀនប៉ៃលិន ស្វាយ​ និងចេក ការចិញ្ចឹមសត្វ វារីវប្បកម្ម និងផលិតផលដូងប្រេងនៅក្នុងស្រុក ដែលជាវត្ថុធាតុដើមផលិតចំណីសត្វ ក៏ទទួលបានផលនេះផងដែរ។
ចំពោះ វិស័យទេសចរណ៍
ក្នុងខេត្តសៀមរាបកន្លងមក ខ្ញុំបានសម្រេចឱ្យមានការលើកលែងការបង់ពន្ធប្រចាំខែគ្រប់ប្រភេទ លើកលែងតែអាករលើតម្លៃបន្ថែម និងអាករលើការស្នាក់នៅ លើកលែងពន្ធលើប្រាក់ចំណូលសម្រាប់ឆ្នាំ២០២៣ មិនចុះធ្វើសវនកម្មលើអាជីវកម្មក្នុងវិស័យទេសចរណ៍ រហូតដល់ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៤។ ដើម្បីបន្តជួយសម្រាលបន្ទុកចំណាយរបស់ប្រតិបត្តិករក្នុងវិស័យ​ទេសចរណ៍ និងស្តារវិស័យទេសចរណ៍នៅខេត្តសៀមរាបឡើងវិញ ថ្ងៃនេះ ខ្ញុំបានសម្រេចបន្តសុពលភាពនៃការលើកលែងដដែលនេះ មួយឆ្នាំបន្ថែមទៀត រហូតដល់ដំណាច់ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៥។
បន្ថែមលើការលើកលែងពន្ធនេះ រាជរដ្ឋាភិបាលបានផ្តល់ថវិកាចំនួន ៥០លាន ដុល្លារ តាម
រយៈ ធនាគារ SME Bank សម្រាប់ត្រៀមផ្តល់ឥណទានពិសេស ជូនប្រតិបត្តិករទេសចរណ៍ខេត្តសៀមរាប។ ហើយក្រុមការងារចំពោះកិច្ចកំពុងសិក្សាវាយតម្លៃសកម្មភាព និងសេវាកម្មទេសចរណ៍ ដែលជំរុញទេសចរមកខេត្តសៀមរាប ដើម្បីផ្ដល់ជាអាទិភាពដើម្បីទទួលបានឥណទានពិសេសនេះ។
[8] ពាក់ព័ន្ធនឹងវិស័យទេសចរណ៍ ជាពិសេសនៅខេត្តសៀមរាប យើងមានតួអង្គនិងកិច្ចការសំខាន់ៗមួយចំ​នួនទៀតដែលត្រូវយកចិត្តទុកដាក់ដោះស្រាយ ដើម្បីជួយជំរុញទេសចរនៅទីនោះ ក្រៅពីវិធានពន្ធដារ។ ទី១ គឺពាក់ព័ន្ធទៅនឹងមគ្គុទេ្ទសក៍ទេសចរដែលជាតួអង្គសំខាន់។ បងប្អូនជាតួអង្គសំខាន់នៅក្នុងការបង្ហាញ​ដល់ភ្ញៀវជាតិ និងអន្តរជាតិ អំពី​ប្រវត្តិសាស្រ្ត អំពីអត្ថន័យនៃប្រាសាទ ក៏ដូចជាពន្យល់បន្ថែមអំពីស្ថានភាពប្រវត្តិសាស្រ្ត។ កន្លងទៅ ខ្ញុំបានចាត់ក្រុមការងារពិសេសរបស់ខ្ញុំ ជួបពិភាក្សា​ក្រៅផ្លូវការជាមួយបងប្អូននៅទីនោះ ដើម្បីពិនិត្យមើលថាចំណុចណាខ្លះដែលយើងអាចជួយ(ដល់ពួកគាត់) ព្រោះការដាក់ចេញវិធានការអន្តរាគមន៍ ចាំបាច់ត្រូវពិគ្រោះជាមួយនឹងអ្នកដែលធ្វើផ្ទាល់។

យើងគិតជាយុទ្ធសាស្រ្ត ជាទ្រង់ទ្រាយធំ​ ប៉ុន្តែយើងត្រូវដោះលក្ខណៈតូចៗ។ ខ្ញុំតែងតែលើកថា ស្លឹកឈើមួយសន្លឹក ស្លឹកឈើពីរសន្លឹក អាចធ្វើឱ្យស្ទះលូ ឬមួយក៏ទឹកហូរយឺតបាន។​ អញ្ចឹង ការដោះស្រាយបញ្ហាតូច​ៗនេះ ជាបញ្ហាចម្បងដែលត្រូវគិតគូរ។ អញ្ចឹងពាក់ព័ន្ធទៅនឹងបងប្អូនមគ្គុទេ្ទសក៍ … ការស្នើសុំមានការលើកលែងពិន័យអន្តរការណ៍ជាប្រាក់ចំពោះការហួសសុពលភាពអាជ្ញាបណ្ណមគ្គុទ្ទេសក៍ទេសចរ ដែលកន្លង​ទៅ បន្ទាប់ពីវិបត្តិកូវីដ-១៩​ រាជរដ្ឋាភិបាលបានជួយបងប្អូនម្តងរួចមកហើយ ដោយលើកលែងពិន័យនេះត្រឹមដំណាច់ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៤។

ដើម្បីជួយសម្រួលបន្ទុកជូនបងប្អូនមគ្គុទ្ទេសក៍ទេសចរណ៍បន្ថែម ខ្ញុំបានសម្រេចពន្យាឱសានវាទអនុវត្តរហូតដល់ដំណាច់ឆ្នាំ ២០២៤។ ចំពោះប្រាក់ពិន័យ ដែលបានបង់រួចរាល់ សូមទោស គឺនឹងមិនអាចបង្វិលសងវិញនោះទេ។ ប៉ុន្តែការពន្យាឱសានវាទនេះ នឹងអាចជួយដល់បងប្អូនជាច្រើន។​

បន្ថែមពីលើនោះ ខ្ញុំបានសម្រេច៖
ប្រគល់ភារកិច្ចជូនក្រសួងទេសចរណ៍ និងក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ ពិភាក្សាគ្នារកលទ្ធភាពបន្ថយការផាកពិន័យលើការយឺតយ៉ាវក្នុងការបន្តសុពលភាពអាជ្ញាបណ្ណមគ្គុទេ្ទសក៍ទេសចរណ៍។
ខ្ញុំក៏បានឱ្យក្រសួងទេសចរណ៍ពិនិត្យឡើងវិញនូវនីតិវិធីក្នុងការសុំអាជ្ញាបណ្ណថ្មី និងបន្តសុពលភាពអាជ្ញាបណ្ណរបស់មគ្គុទេ្ទសក៍ទេសចរណ៍ឱ្យមានភាពងាយស្រួល ជាពិសេស គឺការស្នើសុំបន្តសុពលភាពអាជ្ញាបណ្ណឱ្យបានលឿន ជូនបងប្អូនមគ្គុទេ្ទសក៍ ទេសចរណ៍។
ខ្ញុំសូមយកឱកាសនេះ ដើម្បីប្រកាសជូនដល់បងប្អូនមគ្គុទេ្ទសក៍ទេសចរណ៍ទាំងអស់ឲ្យបានជ្រាបថា ដើម្បីជួយដល់បងប្អូន និងសម្រួលក្នុងការប្រកបរបរការងារ ខ្ញុំបានសម្រេចបន្ថែមសុពលភាពអាជ្ញាបណ្ណមគ្គុទេ្ទសក៍ទេសចរណ៍ ពី២ឆ្នាំ ទៅ៣ឆ្នាំ តែម្តង។
លើសពីនេះទៀត ខ្ញុំបានណែនាំឲ្យក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ ពិនិត្យលទ្ធភាពបន្ថែមម៉ោងទស្សនាទៅលើប្រាសាទមួយចំនួនបន្ថែមទៀត ដើម្បីឱ្យភ្ញៀវទេសចរអាចមើលថ្ងៃលិច ថ្ងៃរះ និងស្តាប់សត្វយំនាពេលព្រលឹម ដូចជាប្រាសាទអង្គរវត្ត ជាដើម។
[9] ជាលទ្ធផល លោកជំទាវ ភឿង សក្កណា រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ បានពិភាក្សាជាមួយជំនាញ លើកជាយោបល់ និងសុំគោលការណ៍ឯកភាព។ ខ្ញុំបានប្រគល់ការឯកភាពដូចតទៅ។ ស្ថានភាពបច្ចុប្បន្នគឺប្រាសាទអង្គរវត្ត បើកពីម៉ោង ៥ព្រឹក ដល់ម៉ោង ៥កន្លះល្ងាច ដែលប្រាសាទបិទម៉ោង ៥កន្លះល្ងាចហ្នឹង គ្រាន់តែបញ្ចប់ភ្ញៀវចូលថ្មីតែប៉ុណ្ណោះ ហើយភ្ញៀវដែលមានស្រាប់គឺអនុញ្ញាតឲ្យនៅនិងចេញជាបណ្តើរៗ រហូតដល់ម៉ោង​​ ៦កន្លះល្ងាច។ ប្រាសាទប្រែរូប ប្រាសាទភ្នំបាខែង និងប្រាសាទភ្នំក្រោម ដែលទេសចរនិយមទស្សនានៅពេលថ្ងៃលិច បច្ចុប្បន្នបើកម៉ោង ៧ព្រឹក និងបិទម៉ោង ៧យប់។ ដោយឡែកប្រា​​សាទផ្សេងៗទៀត បើកពីម៉ោង ៧ព្រឹក ដល់ម៉ោង ៥កន្លះល្ងាច។
ជាគោលបំណង គឺថែរក្សាសុវត្ថិភាពរបស់ប្រាសាទនិងភ្ញៀវ ក្នុងគោលបំណងឲ្យភ្ញៀវទេសចរមានពេលវេលាគ្រប់គ្រាន់ ក្នុងការរៀបចំខ្លួនចាកចេញពីប្រាសាទដោយសន្សឹមៗ រហូតដល់មេឃងងឹត ដោយសារតែប្រាសាទមួយចំនួនមានទំហំធំ។ អញ្ចឹង ក្រោយពីការពិភាក្សាគ្នារបស់ជំនាញក្រសួងវប្បធម៌ ដែលខ្ញុំមាន​ការឯកភាពនោះ គឺយើងធ្វើការកែសម្រួលដូច្នេះ។ ទី១ សម្រាប់ប្រាសាទអង្គរវត្ត យើងកែសម្រួលពីបើកម៉ោង ៥ព្រឹក បិទម៉ោង ៥កន្លះល្ងាច ទៅម៉ោងថ្មី គឺបើកម៉ោង ៥ព្រឹកដដែល តែបិទនៅម៉ោង ៦ល្ងាចវិញ។ ទី២ ប្រាសាទប្រែរូប ប្រាសាទភ្នំបាខែង និងប្រាសាទភ្នំក្រោម យើងកែសម្រួលម៉ោងបើកបិទ គឺពី ៧ព្រឹក ទៅម៉ោង ៧យប់។ យើងបន្ថែមម៉ោងបើក ១ម៉ោង គឺបើកនៅម៉ោង ៦ព្រឹក ហើយបិទម៉ោង ៧យប់វិញ។ ដោយឡែកប្រាសាទផ្សេងៗទៀត ដែលបច្ចុប្បន្នយើងបើកម៉ោង ៧ព្រឹក ហើយបិទម៉ោង ៥កន្លះល្ងាច គឺម៉ោងថ្មីដែលអនុញ្ញាតគឺបើកចាប់ផ្តើមពីម៉ោង ៦ព្រឹក ហើយបិទម៉ោង ៦កន្លះល្ងាច។

ប៉ុន្តែ ពេលវេលាបើកបិទនេះ អាចប្រែប្រួលតាមរដូវ​កាល ដែលផ្អែកទៅលើមេឃឆាប់ងងឹត ពីខែវិច្ឆិកា ទៅខែឧសភា និងរដូវដែលមេឃក្រងងឹតពីខែមិថុនាដល់ខែតុលា ក្នុងគោលដៅដើម្បីថែរក្សាសុវត្ថិភាពរបស់ប្រាសាទនិងភ្ញៀវ។ ក្រសួងវប្បធម៌ត្រូវប្រកាសចេញនិងអនុវត្តគោលការណ៍នេះពេលខាងមុខ។

ក្រៅពីការប្ដូរម៉ោងនេះ កន្លងមក ខ្ញុំក៏បានណែនាំក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ បន្ធូរលក្ខខណ្ឌនៃការថតរូបនៅតំបន់រមណីយដ្ឋានអង្គរ ដើម្បីជួយបង្កលក្ខណៈឱ្យប្រជាពលរដ្ឋ និងភ្ញៀវទេសចរណ៍ជាតិ និងអន្តរជាតិ ក្នុងគោលបំណងលើកកម្ពស់ការផ្សព្វផ្សាយសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌជាតិ និងជំរុញវិស័យទេសចរណ៍ប្រទេសយើង។
ខ្ញុំបានណែនាំក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ ប្រគល់ភារកិច្ចជូនគ្រឹះស្ថានអង្គរឱ្យកែសម្រួលនីតិវិធីនៃការកំណត់អត្តសញ្ញាណទេសចរចូលទស្សនាប្រាសាទក្នុងតំបន់អង្គរ ឱ្យមានភាពសាមញ្ញ។ បច្ចុប្បន្នភ្ញៀវទិញសំបុត្រចូលទស្សនា ត្រូវឆ្លងកាត់នីតិវិធីបែបបទច្រើន រួមទាំងការថតរូប ពាក់កាត [10] ពេលខ្លះ ការឆែក(ការធ្វើ)នៅពេលដើរកម្សាន្តក្នុងបរិវេណប្រាសាទ ដែលអាចធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់អារម្មណ៍ភ្ញៀវ។ មិនមែនបន្ទោសទៅដល់មន្រ្តីរបស់យើងទេ។ វាជាកាតព្វកិច្ច និងភារកិច្ចដែលធ្វើ។ ប៉ុន្តែ យើងត្រូវកែនីតិវិធី។ គប្បីគិតគូរពីនីតិវិធីអ្វីដែលចៀសពីការថតរូបយកព័ត៌មាន ហើយធ្វើបណ្ណដូចរាល់ថ្ងៃ ទៅជាធ្វើនីតិវិធីដែលឯកឧត្តមអគ្គបណ្ឌិតសភាចារ្យ អូន ព័ន្ធមុនីរ័ត្ន បានរាយការណ៍មកខ្ញុំ។ (យើង)បាននិងកំពុងគិតគូរពីជម្រើសមួយចំនួន រួមទាំងកងដៃពាក់ដែលមាន barcode នៅហ្នឹង ឬមួយក៏ QR code នៅក្នុងទូរស័ព្ទតែម្តង ដែលភ្ញៀវទិញហើយមិនចាំបាច់ថតរូប ដាក់រូបថតពាក់កាតចេញចូលទៀតទេ។ រកវិធីយ៉ាងណាឲ្យកាន់តែប្រសើរឡើង។
ចំណុចតូចៗនេះហើយដែលធ្វើប៉ះពាល់ដល់ការងារធំ។ បើយើងសម្រួលចំណុចតូចៗនេះ ខ្ញុំគិតថាយើងអាចជួយសម្រួលទៅដល់វិស័យទេសចរណ៍នៅតំបន់អង្គរកាន់តែល្អប្រសើរ។ ទាំងមគ្គុទេ្ទសក៍ទេសចរ​ក៏យើងអាចជួយសម្រួលតាមគោលការណ៍ដែលខ្ញុំដាក់ខាងលើ ក៏ដូចជាគោលការណ៍សំរាប់ភ្ញៀវទេសចរ​ផ្សេងៗ ដើម្បីធ្វើយ៉ាងណាឲ្យបទពិសោធភ្ញៀវទេសចរណ៍ជាតិ អន្តរជាតិ ក៏ដូចជាបងប្អូនដែលចង់ទៅថតរូបនៅតំបន់អង្គរ កាន់តែមានភាពងាយស្រួល កុំឲ្យពាក់ព័ន្ធនីតិវិធីច្រើន។ ជាមួយគ្នានេះ វាក៏ងាយស្រួលដល់បងប្អូនមន្រ្តីអាជ្ញាធរអប្សារាក្នុងការអនុវត្ត ព្រោះបើលក្ខខណ្ឌកាន់តែសាមញ្ញ ការងារបងប្អូនពិនិត្យក៏​កាន់តែអាចថយ ផ្តោតតែលើការងារធំៗ ក្នុងការថែរក្សាសុវត្ថិភាពប្រាសាទ និងទេសចរនៅទីនោះ។

ឆ្លៀតក្នុងឱកាសនេះ ខ្ញុំក៏សូមលើកបន្តិចពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហាកន្លងទៅដែលមាន រវាងប្រជាពលរដ្ឋជាមួយនឹងអាជ្ញាធរការពាររមណីយដ្ឋាន និងគ្រប់គ្រងតំបន់អង្គរ គឺអាជ្ញាធរជាតិអប្សរា​។ ខ្ញុំសូមជម្រាបជូនបងប្អូនដែលរស់នៅ តំបន់ការពាររមណីយដ្ឋានអង្គរ ថា ខ្ញុំបានប្រគល់ភារកិច្ចជូន ឯកឧត្តម សាយ សំអាល់ ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី និងរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងដែនដី នគរូបនីយកម្ម និងសំណង់ ដើម្បីដឹកនាំ និងពិភាក្សាជាមួយគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់​ សំដៅបន្តស្វែងរកដំណោះស្រាយសេសសល់ ដែលរក្សាតុល្យភាពរវាងការថែរក្សា និងអភិរក្សនូវសម្បតិ្តបេតិកភណ្ឌដូនតាយើង ជាមួយនឹងវឌ្ឍនភាពនៃជីវភាពរបស់ពលរដ្ឋ ដើម្បីឆ្ពោះទៅរកការលុបបំបាត់បញ្ហា និងទំនាស់នានា ដែលកើតមានឡើងជាយូរឆ្នាំមកហើយ ហើយកើតឡើងជារឿយៗរវាងប្រជាពលរដ្ឋ និងអាជ្ញាធរជាតិអប្សរា។
[11] កាតព្វកិច្ចការពារបេតិកភណ្ឌជាតិ ដែលជាកេរ្ដិ៍ដំណែលដូនតារបស់យើង ក៏ត្រូវតែការពារ ប៉ុន្ដែការយកចិត្តទុកដាក់លើការវិវឌ្ឍប្រែប្រួលជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងតំបន់នោះ ក៏ត្រូវគិតគូរ ដោយធ្វើយ៉ាងណាពន្លត់ភ្លើងតែម្ដង កុំឲ្យបក់ផ្សែង។ បានន័យថា ពិនិត្យមើលឫសគល់នៃបញ្ហា ពិនិត្យមើលការកំណត់នូវតំបន់ដែលត្រូវការពារ និយមន័យ ក៏ដូចជាលក្ខខណ្ឌមួយចំនួន ដើម្បីយើងអាចសម្រេចបានតុល្យភាពនៃការការពារតំបន់បេតិកភណ្ឌ ជាមួយនឹងតម្រូវការរស់នៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។

ចំពោះវិស័យសំខាន់មួយទៀត ដែលរាជរដ្ឋាភិបាលផ្ដល់ការអន្តរាគមន៍ លើកទឹកចិត្ត គឺ វិស័យអប់រំ៖
រាជរដ្ឋាភិបាលបានផ្តល់ការលើកទឹកចិត្តផ្នែកពន្ធដារដល់​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​គ្រឹះស្ថានសិក្សានៅទូទាំងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជារហូតដល់ ដំណាច់ឆ្នាំ២០២៨។ ការលើកទឹកចិត្តនេះនឹងបន្តផ្តល់លទ្ធភាពដល់គ្រឹះស្ថានសិក្សា​ ក្នុងការពង្រឹងគុណភាពគ្រឹះស្ថានរបស់ខ្លួន ក៏ដូចជាការចូលរួមចំណែកដល់ការលើកកម្ពស់គុណភាពអប់រំជាទូទៅ។
ក្រៅអំពីការលើកទឹកចិត្តផ្នែកពន្ធដារលើវិស័យអាទិភាពខាងលើ រាជរដ្ឋាភិបាលក៏បានលើកទឹកចិត្ត និងផ្តល់ការអនុគ្រោះដល់វិស័យអាទិភាពដទៃទៀតជាច្រើនដែលខ្ញុំមិនអាចរៀបរាប់អស់ក្នុងថ្ងៃនេះ។​

ខ. ចំពោះវិធានការលើកទឹកចិត្តវិស័យធនាគារ និងហិរញ្ញវត្ថុ

ធនាគារជាតិនៃកម្ពុជា បានពិភាក្សាជាមួយធនាគារឯកជន និងគ្រឹះស្ថានមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ ដើម្បីស្វែងវិធីសាស្រ្តជួយសម្រាលបន្ទុកចំណាយរបស់អាជីវកម្ម សហគ្រាស ប្រជាពលរដ្ឋ និងបង្កើនរំហូរសាច់ប្រាក់ចូលក្នុងទីផ្សារ។ ជាលទ្ធផល ក្នុងទិសដៅធានាបាននូវសាច់ប្រាក់គ្រប់គ្រាន់នៅក្នុងទីផ្សារ រាជរដ្ឋាភិបាល តាមរយៈ ធនាគារជាតិនៃកម្ពុជា បានបន្ធូរបន្ថយនូវលក្ខខណ្ឌមួយចំនួន ដែលអាចបង្កើនលទ្ធភាពឱ្យគ្រឹះស្ថានធនាគារ និងមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ បញ្ចេញសាច់ប្រាក់ចូលក្នុងសេដ្ឋកិច្ច អាចបានជាង ២ពាន់៣រយលានដុល្លារបន្ថែមទៀត។

[12] បន្ថែមលើនេះ កាលពីវេទិការាជរដ្ឋាភិបាលជួបវិស័យឯកជនលើកទី១៩ នៅថ្ងៃទី១៣ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៣កន្លងទៅនេះ ធនាគារជាតិនៃកម្ពុជាបាន៖

សម្រេចកាត់បន្ថយអត្រាប្រាក់បម្រុងកាតព្វកិច្ចជារូបិយបណ្ណរបស់គ្រឹះស្ថានធនាគារពី ៩% មក ៧% រហូតដល់ដំណាច់ឆ្នាំ២០២៤។ ជាលទ្ធផល ប្រព័ន្ធធនាគារមានសាច់ប្រាក់បន្ថែម ប្រមាណជាង ១ពាន់លានដុល្លារ ដែលបានបញ្ចេញទៅក្នុងសេដ្ឋកិច្ច។ ដើម្បីជួយសម្រួលដល់លំហូរសាច់ប្រាក់ក្នុងសេដ្ឋកិច្ច ធនាគារជាតិបានសម្រេចអនុញ្ញាតឲ្យបន្តគោលការណ៍នេះរហូតដល់ចុងឆ្នាំ២០២៥។
បន្ថែមលើនេះ ធនាគារជាតិក៏បានឯកភាពសម្រាប់ពីនេះរហូតទៅមុខ៖

បន្ធូរបន្ថយបទប្បញ្ញត្តិពាក់ព័ន្ធនឹងការចាត់ថ្នាក់ហានិភ័យឥណទានបច្ចុប្បន្នរបស់ធនាគារជាតិនៃកម្ពុជា ដោយអនុញ្ញាតឱ្យគ្រឹះស្ថានធនាគារ និងមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ រៀបចំឥណទានស្តង់ដារឡើងវិញ(ឥណទានមានប្រវត្តិសងត្រឡប់ទៀងទាត់) ជូនអតិថិជនបានចំនួន ២លើក ដោយមិនចាំបាច់ធ្វើចំណាត់ថ្នាក់មកជាឥណទានមិនល្អ រហូតដល់ដំណាច់ឆ្នាំ ២០២៥។ វិធានការនេះ ជួយសម្រួលឱ្យអតិថិជនមានសាច់ប្រាក់ក្នុងដៃស្រាប់សម្រាប់ទ្រទ្រង់ជីវភាពប្រចាំថ្ងៃ។
ជាឧទាហរណ៍ ករណីដែលបងប្អូនត្រូវបង់ធនាគារក្នុងមួយខែ ៥០០ដុល្លារ ទាំងប្រាក់ដើម និងការប្រាក់​។ តាមរយៈគោលការណ៍ថ្មីនេះ ដែលធនាគារជាតិបានដាក់ចេញនេះ បងប្អូនប្រហែលជាបង់ត្រឹមពី៣00 ដុល្លារ-៤០០ ដុល្លារ​ ទាំងប្រាក់ដើម និងការប្រាក់ ឯប្រាក់ដែលនៅសល់ ១០០ដុល្លារ-២០០ដុល្លារ/ខែ គឺសម្រាប់ប្រើប្រាស់ក្នុងជីវភាពប្រចាំថ្ងៃបាន។

ធនាគារជាតិក៏អនុញ្ញាតឱ្យគ្រឹះស្ថានធនាគារ និងមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ បន្ថយរយៈពេលវាយតម្លៃក្នុងការដំឡើងចំណាត់ថ្នាក់ឥណទានរៀបចំឡើងវិញពី ៦ (ប្រាំមួយ) ខែ មកត្រឹម ៣ (បី) ខែ ដោយចាប់ផ្ដើមអនុវត្តពីត្រីមាសទី៤ ឆ្នាំ២០២៤ រហូតដល់ដំណាច់ឆ្នាំ២០២៥ ដើម្បីឱ្យបងប្អូនអាចស្នើសុំរៀបចំឥណទានឡើងវិញបាន ២ (ពីរ) ដង ដោយមិនប៉ះពាល់ដល់ប្រវត្តិឥណទាន នៅក្នុងប្រព័ន្ធការិយាល័យឥណទាន ឬ CBC។ [13] បានន័យថា ធ្វើការរៀបចំឥណទានឡើងវិញបាន ២ដង ដោយមិនចាំបាច់មានចុះក្នុង CBC។
ចំពោះឥណទានរៀបចំឡើងវិញ គ្រឹះស្ថានធនាគារ និងមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ ក៏បានឯកភាពដាក់ចេញនូវគោលការណ៍ ដូចខាងក្រោម៖

គ្រឹះស្ថានធនាគារ និងមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ នឹងពិនិត្យឱ្យអស់លទ្ធភាពក្នុងការរៀបចំឥណទានទ្បើងវិញតាមការស្នើសុំរបស់អតិថិជនដែលមានលក្ខណៈសម្បត្តិគ្រប់គ្រាន់ឱ្យបានទូលំទូលាយ។
ដើម្បីជួយសម្រាលបន្ទុករបស់អតិថិជនដែលមានបំណងស្នើសុំឥណទានរៀបចំឡើងវិញ គ្រឹះស្ថានធនាគារ និងមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ នឹងធ្វើការរៀបចំឥណទានទ្បើងវិញ ដោយ៖
ឈរលើគោលការណ៍បន្ធូរបន្ថយប្រាក់ពិន័យ ឬឈានទៅដល់ការលុបចោលប្រាក់ពិន័យ
មិនយកកម្រៃសេវាផ្សេងៗ
មិនបញ្ចូលការប្រាក់យឺតយ៉ាវដែលអតិថិជនមិនទាន់បានសងទៅជាប្រាក់ដើម ប៉ុន្តែ អតិថិ​ជននៅមានកាតព្វកិច្ចសងការប្រាក់ដែលជំពាក់ទៅតាមវិធាននៃការរៀបចំឥណទានទ្បើងវិញ។ ក្នុងករណីដែលអតិថិជនបង់យឺតយ៉ាវ និង/ឬ ចង់បង់ផ្តាច់ឥណទានមិនដំណើរការ គ្រឹះស្ថានធនាគារ និងមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ លុបចោលប្រាក់ពិន័យ។ ដោយទ្បែក ចំពោះការប្រាក់ គ្រឹះស្ថានធនាគារ និងមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ អាចពិចារណាលើកលែងមួយផ្នែក ឬទាំងស្រុង ទៅតាមស្ថានភាពជាក់ស្តែងរបស់គ្រឹះស្ថាន ឬគោលការណ៍របស់គ្រឹះស្ថាននីមួយៗ
ផ្សព្វផ្សាយ និងពន្យល់ដល់អតិថិជនឱ្យបានច្បាស់ថា​ ព័ត៌មានរបស់អតិថិជនស្តីពីការធ្លាប់រៀបចំឥណទានទ្បើងវិញក្នុងប្រព័ន្ធការិយាល័យឥណទាន គឺជាព័ត៌មានដែលបង្ហាញពីប្រវត្តិរបស់អតិថិជន ដែលមិនមែនជាលក្ខខណ្ឌស្វ័យប្រវត្តិក្នុងការបដិសេធឥណទានថ្មីរបស់អតិថិជននោះទេ។
ក្នុងន័យនេះ ខ្ញុំសូមឱ្យធនាគារជាតិនៃកម្ពុជា គ្រឹះស្ថានធនាគារ និងមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ រៀបចំនីតិវិធីនេះឱ្យបានលឿនដើម្បីសម្រួលដល់អតិថិជនដែលមានលក្ខណៈសម្បត្តិគ្រប់គ្រាន់បានរៀបចំឥណទានឡើងវិញ ដោយរលូន និងទាន់ពេលវេលា។

[14] បន្ទាប់ទៅនេះ សូមអនុញ្ញាតឲ្យខ្ញុំជម្រាបជូនចំពោះជនរួមជាតិទាំងអស់ ពីអាទិភាពក្នុងវិស័យមួយទៀតដែលរាជរដ្ឋាភិបាលយកចិត្តទុកដាក់គឺវិស័យដីធ្លី។

២. វិស័យដីធ្លី

ទំនាស់ដីធ្លី កង្វះដីធ្លី ការចុះបញ្ជីកម្មសិទ្ធិ និងការទន្ទ្រានដីរដ្ឋ គឺជាបញ្ហាស្មុគស្មាញ និងរ៉ាំរ៉ៃ នៅកម្ពុជា​។ ក្រោយថ្ងៃរំដោះ ៧ មករា ១៩៧៩ រដ្ឋាភិបាលបានបែងចែកដីកសិកម្មលើកដំបូង ជូនប្រជាពលរដ្ឋ នៅឆ្នាំ១៩៨៥ និងទទួលស្គាល់កម្មសិទ្ធិឯកជនលើដីលំនៅដ្ឋាន នៅឆ្នាំ១៩៨៩។

បន្ថែមលើនេះ រាជរដ្ឋាភិបាលជាច្រើនអាណត្តិបានបន្តដាក់ចេញនូវគោលនយោបាយ និងវិធានការជាក់ស្តែង ដើម្បីព្យាយាមដោះស្រាយទំនាស់ដីធ្លី កង្វះដីធ្លី ការចុះបញ្ជីកម្មសិទ្ធិ និងការទន្ទ្រានដីរដ្ឋ។

ពាក់ព័ន្ធនឹងការដោះស្រាយវិវាទដីធ្លី៖ ចន្លោះឆ្នាំ២០១៦ ដល់ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៤ រាជរដ្ឋាភិបាលបានទទួលពាក្យបណ្តឹងចំនួនជិត ១ម៉ឺន៦ពាន់ ករណី ក្នុងនោះ បានដោះស្រាយរួចរាល់បានចំនួន ១ម៉ឺន៤ពាន់៣រយ ករណី ហើយ នៅសល់ចំនួនជិត ១ពាន់៧រយ ករណីទៀតដែលនៅបន្តដោះ។
ចំពោះកង្វះខាតដីធ្លី៖ កន្លងមក រាជរដ្ឋាភិបាលបានដាក់ចេញគោលនយោបាយ និងផ្តល់ដីជូនប្រជាពលរដ្ឋ ជាដំណាក់កាល ដូចខាងក្រោម៖
ជូនប្រជាជនធ្វើមាតុភូមិនិវត្តន៍ពីជាយដែនកម្ពុជា-ថៃ ពីឆ្នាំ១៩៩១ ដល់ឆ្នាំ១៩៩៣
ជូនអតីតកម្លាំងខ្មែរក្រហមដែលធ្វើសមាហរណកម្ម នៅឆ្នាំ១៩៩៨
ប្រទានកម្មដីរដ្ឋជូនប្រជាពលរដ្ឋ តាមការអនុវត្តបទបញ្ជា០១ (បប០១) នៅឆ្នាំ២០១២ (បាន ៧០ម៉ឺនក្បាលដី ស្មើ ១លាន២សែន ហិកតា)។
បន្ថែមលើនោះ រាជរដ្ឋាភិបាលក៏មានធ្វើប្រទានកម្មដីរដ្ឋ តាមរយៈដីសម្បទានសង្គមកិច្ច សម្រាប់អតីតកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ និងគ្រួសារ គ្រួសារកងទ័ព និងនគរបាលជាតិតាមព្រំដែន ព្រមទាំងប្រជាពលរដ្ឋក្រីក្រស៊ីវិល ចាប់ផ្តើមពីឆ្នាំ២០០៣ បានបែងចែកដីសរុប​ប្រមាណ ១លាន៤សែន ហិកតា ជូនប្រជាពលរដ្ឋសរុបចំនួន ៤៩ម៉ឺន គ្រួសារ និងសង់ផ្ទះបានចំនួនប្រមាណ ៨ពាន់២រយ ខ្នង។
ចំពោះការចុះបញ្ជីដីធ្លី៖ រាជរដ្ឋាភិបាល ក្នុងអាណត្តិកន្លងមក បានវាស់វែង និងចុះបញ្ជីដីចំនួនជាង
៧លាន៧សែន ក្បាលដី និងចេញបណ្ណចំនួនប្រមាណ ៧លាន បណ្ណ។
ដោយឡែក ក្នុងរយៈពេល១២ខែនេះ រាជរដ្ឋាភិបាលបានវាស់វែង និងចុះបញ្ជីដីបន្ថែមបានចំនួនជាង ២ លាន ក្បាលដី និងចេញបណ្ណចំនួនជិត ៥៩ ម៉ឺន បណ្ណ ហើយរំពឹងថា នឹងបញ្ចប់ការវាស់វែងប្រមាណ ២លាន៥សែន ក្បាលដី ដែលនៅសេសសល់ នៅត្រឹមដំណាច់ឆ្នាំ២០២៥ (ដែលជាការបញ្ចប់ទាំងស្រុងនូវការវាស់វែងក្បាលដី​ នៅទូទាំងប្រទេស) ដោយប្រើប្រាស់កម្លាំងសរុបចំនួនជាង ៥ពាន់នាក់ និងគ្រោងចំណាយថវិកាចំនួន ១០០ លាន ដុល្លារ​។ ក្រោយពីការចុះបញ្ជីដីធ្លី និងការចេញបណ្ណកម្មសិទ្ធិ រាជរដ្ឋាភិបាលសង្ឃឹមមុតមាំថា ទំនាស់ដីធ្លីនឹងត្រូវបានកាត់បន្ថយ និងឈានដល់ការលុបបំបាត់នៅពេលខាងមុខ។​
ចំពោះពាក់ព័ន្ធនឹងការទន្ទ្រានកាន់កាប់ដីរដ្ឋ៖ ក្នុងរយៈពេល​១២ខែនេះ រាជរដ្ឋាភិបាលបាន និងបន្តចាត់វិធានការទប់ស្កាត់ការទទ្រ្ទានយកដីរដ្ឋ ដីព្រៃឈើ ដីតំបន់ការពារធនធានធម្មជាតិ និងបឹងទន្លេសាប ធ្វើជាកម្មសិទ្ធិឯកជន។ ទន្ទឹមនេះ រាជរដ្ឋាភិបាលក៏បានជំរុញការវាស់វែង កំណត់ព្រំ និងចុះបញ្ជីដីឱ្យបានចប់សព្វគ្រប់ នាពេលខាងមុខ ដើម្បីឈានទៅបញ្ចប់ទំនាស់។
ចំពោះករណីបឹងទន្លេសាប ខ្ញុំសូមអំពាវនាវជាថ្មីទៀត ឱ្យអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន មន្ត្រី និងប្រជាពលរដ្ឋ ចូលរួមទប់ស្កាត់ការកាប់ទន្ទ្រានព្រៃនៅទីនោះ។ ការចូលរួមថែរក្សា និងការពារបឹងទន្លេសាប គឺជាការចូលរួមរក្សាធនធានជលផល និងសន្តិសុខស្បៀងសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋយើង ក៏ដូចជាសន្តិសុខទឹកសម្រាប់ការប្រើប្រាស់ និងស្រោចស្រព ព្រមទាំងរក្សាបាននូវតុល្យភាពប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីបឹងទន្លេសាបផងដែរ។

ថ្ងៃនេះ ក្នុ្ងងគោលដៅបន្តដោះស្រាយតម្រូវការរបស់ប្រជាពលរដ្ឋដែលខ្វះដីពិតប្រាកដ និងទប់ស្កាត់សកម្មភាពទន្ទ្រានដីរដ្ឋ ក្នុងនាមរាជរដ្ឋាភិបាល ខ្ញុំសូមជម្រាបជូនជនរួមជាតិនូវកម្មវិធីផ្តល់ដី សម្បទានសង្គមកិច្ចថ្មីមួយទៀតដែលឲ្យឈ្មោះថា “កម្មវិធីផ្តល់ដី ការពារព្រៃ ដើម្បីរួមគ្នាអភិវឌ្ឍដោយចីរភាព” សំដៅផ្ដល់ដីសម្បទានសង្គមកិច្ចជូនប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរដែលខ្វះដីពិតប្រាកដ និងផ្តល់ឱកាសជូនប្រជាពលរដ្ឋទាំងនេះ បានចូលរួមជាមួយរាជរដ្ឋាភិបាលក្នុងការការពារដីរដ្ឋ និងព្រៃឈើ។ គោលគំនិតដោយសង្ខេបនៃកម្មវិធីនេះ គឺយើងរៀបចំផ្តល់ដីសម្បទានក្នុងក្របខ័ណ្ឌដីសម្បទានសង្គមកិច្ច ជូនប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរដែលខ្វះដីពិតប្រាកដ និងជួយរៀបចំការអភិវឌ្ឍនៅនឹងកន្លែងជួយពួកគាត់ ដើម្បីលើកស្ទួយជីវភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។ ត្រឡប់មកវិញ ប្រជាពលរដ្ឋទាំងនេះនឹងជួយដល់រាជរដ្ឋាភិបាលក្នុងការការពារ ទប់ស្កាត់ការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ និងទន្ទ្រានដីរដ្ឋខុសច្បាប់ នៅជុំវិញតំបន់ដែលពួកគាត់រស់នៅ។

[15] កិច្ចការនេះ គឺយើងអាចរំលត់បញ្ហាពីរក្នុងពេលតែមួយ។ ទី១ ប្រជាពលរដ្ឋដែលខ្វះខាតដីពិតប្រាកដ យើងនឹងរៀបចំយន្តការដើម្បីបង្កើនប្រសិទ្ធភាព និងសន្ទុះ នៅក្នុងការជួយដល់គាត់ឱ្យទាន់ពេលវេលា តាមរយៈការរៀបចំយន្តការថ្នាក់ជាតិ ដែលនាយករដ្ឋមន្រ្តីជាប្រធាន និងមានយន្តការលេខាធិការដ្ឋាន ដើម្បីធ្វើការងារនេះដោយប្រសិទ្ធភាព ធានានូវភាពត្រឹមត្រូវ និងសុក្រឹតភាព ធានាថាប្រជាពលរដ្ឋដែលអត់ដីពិតប្រាកដនឹងទទួលបានផល។ ពេលជា​មួយ​គ្នា យើងប្រើប្រាស់ការចូលរួមរបស់ប្រជាពលរដ្ឋទាំងនេះ នៅក្នុងការការពារតំបន់ធម្មជាតិ និងដីរដ្ឋផ្សេងៗទៀត ដែលគាត់តាំងទីលំនៅនោះ។ ការដៅចំណុចរៀបចំនូវកម្មវិធីនេះ ក៏បានគិតគូរដល់តំបន់ទិសឦសាន និងតំបន់មួយចំ​នួនទៀត ដែលមានការចាំបាច់ នៅក្នុងការការពារធន​ធានធម្មជាតិ ក៏ដូចជាជំរុញការអភិវឌ្ឍប្រទេស។ អញ្ចឹងទាក់ទងទៅនឹងកិច្ចការនេះ យើងនឹងរៀបចំគោលការណ៍អនុវត្ត។ សង្ឃឹមថាអាចអនុវត្តបាននៅក្នុងដំណាច់ឆ្នាំ២០២៤ នេះ។

៣. ចំណុចចុងក្រោយដែលខ្ញុំនឹងលើកជម្រាបជូនបងប្អូនជនរួមជាតិទាំងអស់ គឺពាក់ព័ន្ធនឹងការអភិវឌ្ឍតំបន់ព្រំដែន

ការកសាងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធតភ្ជាប់តាមបណ្តោយព្រំដែន ជាពិសេសផ្លូវតាមខ្សែក្រវាត់ព្រំដែន គឺជាកិច្ចការមួយដែលសំខាន់ក្នុងការជំរុញការអភិវឌ្ឍតាមបណ្តោយព្រំដែន។ [16] ជាក់ស្ដែង រាជរដ្ឋាភិបាលជាច្រើនអាណត្តិ បានរៀបចំក្នុងការជំរុញការកសាងផ្លូវនេះ។
ចាប់តាំងពីឆ្នាំ​១៩៩៤មក រាជរដ្ឋាភិបាលបានយកចិត្តទុកដាក់ក្នុងការកសាងផ្លូវក្រវាត់ព្រំដែនជាមួយប្រទេសវៀតណាម ឡាវ និងថៃ។ គិតដល់ពេលនេះ យើងកសាងបានផ្លូវតាមបណ្តាយ៖
ព្រំដែនកម្ពុជា-វៀតណាម ចន្លោះ២០១៧-២០២២ កសាងផ្លូវបាន ៦៨៥,៩៦ គ.ម លើផែនការសរុប ១.០៦៩ គ.ម។
ព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ ដែលចាប់ផ្ដើមកសារពីឆ្នាំ១៩៩៤-២០២៣ កសាងផ្លូវបាន ៤៥៥,៥០ គ.ម លើផែនការសរុប ៥០៩ គ.ម។
ចំពោះផ្លូវតាមបណ្ដោយព្រំដែនកម្ពុជា-ឡាវ ចន្លោះ២០១៥-២០២២ យើងកសាងផ្លូវបាន ១៧៩,២០ គ.ម លើផែនការសរុប ៣៧៧ គ.ម។
កាលពីថ្ងៃទី២៤ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៤ ខ្ញុំបានផ្តល់គោលការណ៍ឯកភាពលើផែនការមេរបស់បញ្ជាការដ្ឋានវិស្វកម្មអគ្គបញ្ជាការដ្ឋាន នៃខ.ភ.ម សម្រាប់បញ្ចប់ជំហាន១ លើការបោះបង្គោលខណ្ឌសីមា និងការស្ថាបនាបណ្តាញផ្លូវគមនាគមន៍តំបន់ព្រំដែនកម្ពុជា ជាប់ប្រទេសថៃ​ ឡាវ​ និងវៀតណាម សម្រាប់រយៈ​ពេល ១០ ឆ្នាំ (២០២៤-២០៣៤) លើដីដែលបានឯកភាពគ្នារួចហើយ។

ខ្ញុំសូមយកឱកាសនេះ ប្រកាសជូនបងប្អូនជនរួមជាតិថា ខ្ញុំបានសម្រេចផ្តួចផ្តើមបង្កើត “មូលនិធិកសាងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធតាមបណ្តោយព្រំដែន” ដែលមានគោលដៅពីរគឺ (ទី១) កៀរគរថវិកាបន្ថែម និង (ទី២) ផ្តល់ឱកាសឱ្យប្រជាពលរដ្ឋទូទាំងប្រទេស បានចូលរួមដោយផ្ទាល់ ជាមួយរាជរដ្ឋាភិបាល ក្នុងការកសាងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធរូបវ័ន្ត នៅតាមបណ្តោយព្រំដែន ដោយផ្តោតការយកចិត្តទុកដាក់ពិសេស លើផ្លូវក្រវាត់ព្រំដែន​។ ហេតុដូច្នេះ ខ្ញុំសូមអំពាវនាវដល់បងប្អូនជនរួមជាតិទាំងអស់​ចូលរួមជាមួយខ្ញុំក្នុងបុព្វហេតុនេះ [17] ដើម្បីរួមគ្នាក្នុងការកសាងផ្លូវក្រ​វាត់ព្រំដែន ដែលរួមគ្នាក្នុងការការពារបូរណភាពទឹកដីរបស់យើង។

[18] ពាក់ព័ន្ធនឹងកង្វល់របស់ប្រជាពលរដ្ឋ អំពីការអភិវឌ្ឍខេត្ត៤នៅទិសឦសាននេះ ដូចបងប្អូនជនរួមជាតិបានឃើញហើយថា គំនិតផ្តួចផ្តើមនិងកម្មវិធីនយោបាយដែលយើងដាក់ចេញខាងលើរួមមាន៖ “មូលនិធិកសាងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធតាមបណ្តោយព្រំដែន”​ ផ្តោតលើការកសាងផ្លូវក្រវាត់ព្រំដែន, “កម្មវិធីផ្តល់ដី ការពារព្រៃ ដើម្បីរួមគ្នាអភិវឌ្ឍដោយចីរភាព” ដែលនឹងបង្កលក្ខណៈជំរុញឱ្យប្រជាពលរដ្ឋទៅរស់នៅកាន់ច្រើនក្នុងខេត្តឦសាន, និង “ការពង្រាយមន្ត្រីបច្ចេកទេសកសិកម្ម” ដែលនឹងត្រូវពង្រាយនៅគ្រប់ឃុំនៅខេត្តទាំង៤ គឺសុទ្ធតែជួយបង្កើតជាសហថាមពលក្នុងការអភិវឌ្ឍទិសឦសាន ជាពិសេសខេត្តទាំង៤នោះតែម្ដង។

បន្ថែមលើនេះ ខ្ញុំបានណែនាំឱ្យរៀបចំកម្មវិធី ២បន្ថែមទៀត។ កម្មវិធីទី១ គឺដំណើរកម្សាន្តដោយឥតគិតថ្លៃ នៅរៀងរាល់ចុងសប្តាហ៍ ដែលចាប់ផ្តើមអនុវត្តពីខែកញ្ញា រហូតដល់ចុងឆ្នាំ២០២៤ ដើម្បីឱ្យបងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋ ជាពិសេស យុវជន បានទៅដល់ខេត្ត និងឃើញទិដ្ឋភាពជាក់ស្តែងតាមផ្លូវព្រំដែន ការអភិវឌ្ឍព្រំដែន ក៏ដូចជាការអភិវឌ្ឍរបស់ប្រជាជនក្នុងខេត្តនោះ។ កន្លងទៅ ខ្ញុំធ្លាប់បានអំពាវនាវឲ្យបងប្អូនទៅលេងឲ្យច្រើន។ ពេលខ្លះ បងប្អូនថាចង់ទៅដែរ តែអត់លុយ។ ឥឡូវ រាជរដ្ឋាភិបាលនឹងរៀបចំកម្មវិធីនេះ ដោយផ្ដល់ជូនមធ្យោបាយដឹកជញ្ជូន រថយន្ត និងអា​ហារដោយមិនគិតថ្លៃ នៅរៀងរាល់ចុងសប្ដាហ៍ ចាប់ពីខែកញ្ញារហូតដល់ខែធ្នូ។

ឯកឧត្ដម នេត ភក្រ្តា រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងព័ត៌មានបានទទួលភារកិច្ចរៀបចំនិងដាក់ចេញជាព័ត៌មានលម្អិត អំពីការចុះឈ្មោះ និងពេលវេលាដើម្បីអនុវត្ត។ ខ្ញុំសូមអំពាវនាវឲ្យបងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋ មានអ្នកភ្នំពេញ ជាពិសេសយុវជន និងនិស្សិត ដែលចង់ទៅមើលឲ្យស្គាល់ តើនៅព្រំដែន(មានសភាព)យ៉ាងណា។ តើផ្លូវដែលយើងបានធ្វើ មានចម្ងាយប៉ុន្មានពីព្រំដែន។ តើប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅទីនោះមានជីវភាពដូចម្ដេច។ តើអាចទេ ដែលថាទៅថ្ងៃក្រោយ ប្រជាពលរដ្ឋទាំងនោះនឹងក្លាយទៅជាមិនមែនប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ។ តើអាចទេ ដែលថាកម្ពុជានឹងត្រូវបាត់បង់ខេត្តទាំង៤ និងបាត់បង់អធិបតេយ្យភាពនៅខេត្តទាំង៤។

នេះគឺជាកង្វល់របស់ប្រជាពលរដ្ឋទាំងអស់ មិនថាអ្នកគាំទ្រឬមិនគាំទ្រ នូវកិច្ចសហប្រតិបត្តិការត្រីកោណអភិវឌ្ឍ DTA នោះទេ។ នេះគឺជាសិទ្ធិ និងកាតព្វកិច្ច។ ខ្ញុំសុំដាក់ចេញនូវកម្មវិធីទាំងប៉ុន្មាននេះ ដោយសារខ្ញុំស្ដាប់ប្រជាពល​រដ្ឋ អំពីការព្រួយបារម្ភរបស់គាត់។ ដូចខ្ញុំបានលើកកន្លងទៅ ប្រជាពលរដ្ឋភាគច្រើនលើសលប់ មិនខ្វល់ប៉ុន្មានរឿង DTA ឬមិន DTA ទេ តែខ្វល់ថា ធ្វើយ៉ាងណាកុំឲ្យបាត់ខេត្តទាំង៤ បាត់ដី​ បាត់អធិបតេយ្យភាព មិនត្រឹមតែខេត្តទាំង៤ទេ​ គឺនៅទូទាំងប្រទេសតែម្ដង ហើយជំរុញការអភិវឌ្ឍនិងថែរក្សានូវស្ថិរភាព និងសន្តិសុខជូនគាត់ឲ្យបាន។

អញ្ចឹងកម្មវិធីដែលបានដាក់ចេញ ព្រមទាំងគំនិតផ្ដួចផ្ដើម ទាំងការកសាងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធព្រំដែន កសាងផ្លូវ ការជំ​រុញអភិវឌ្ឍន៍នៅទីនោះ ក៏ដូចជាការរៀបចំដីសម្បទានសង្គមកិច្ចជូនប្រជាពលរដ្ឋដែលអត់មានដីពិតប្រាកដ ដើម្បីបានទៅរស់នៅទីនោះ និងការជួយកសាងភូមិឃុំអភិវឌ្ឍនៅតាមខេត្តជាប់ព្រំដែន ជាពិសេសនៅតំបន់ព្រំដែននេះ គឺអាចបញ្ជាក់ដល់បងប្អូនអាចមានការព្រួយបារម្ភទាំងនោះថារាជរដ្ឋាភិបាលបានស្ដាប់(មតិរបស់បងប្អូន)។ យើងមិនមែនបានត្រឹមតែស្ដាប់ តែមិនធ្វើសកម្មភាពនោះទេ។ យើងធ្វើសកម្មភាពជាក់ស្ដែង ដាក់ចេញនូវគោលនយោ​បាយពិតប្រាកដ ត្រៀមលក្ខណៈជាស្រេចដើម្បីជំរុញការអភិវឌ្ឍនៅតំបន់នោះឲ្យកើនទាំងមនុស្សឲ្យលឿន ឲ្យកើនការអភិវឌ្ឍឲ្យច្រើន បូកជាមួយការកសាងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធតភ្ជាប់ ដើម្បីប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរអាចបានទៅដល់ទីនោះ អាចបានចូលរួមថែរក្សាការពារទឹកដីរបស់យើង។

បន្ថែមទៅលើដំណើរកម្សាន្ត ខ្ញុំក៏បានប្រគល់ភារកិច្ចមួយទៀតជូន ឯកឧត្តមអគ្គបណ្ឌិតសភាចារ្យ អូន ព័ន្ធមុនីរ័ត្ន ប្រធានគណៈកម្មាធិការគោលនយោបាយសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ រៀបចំកញ្ចប់លើកទឹកចិត្តជំរុញការវិនិយោគនៅតំបន់ភាគឦសាន សម្រាប់ឆ្នាំ២០២៥ ហើយសូមរៀបចំឲ្យបានចប់សព្វគ្រប់នៅចុងឆ្នាំ២០២៤។ ធ្វើយ៉ាងនេះគឺចង់លើកទឹកចិត្តទៅដល់វិនិយោគិន ជាពិសេសវិនិយោគិនក្នុងស្រុកឲ្យទៅអភិវឌ្ឍនៅតំបន់នោះ។

គោលនយោបាយ និងសកម្មភាពទាំងអស់នេះ ជាអ្វីដែលសបញ្ជាក់ពីសុឆន្ទៈរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលនៅក្នុងការធានាឲ្យបានថាមិនមានការបាត់បង់ទឹកដី និងអធិបតេយ្យភាពរបស់កម្ពុជា មិនត្រឹមខេត្ត ៤ទេ ប៉ុន្តែនៅទូទាំងប្រទេស​។ គ្រាន់តែថា បើនិយាយពីកង្វល់របស់ប្រជាជនបច្ចុប្បន្ន គឺនៅក្នុងក្របខ័ណ្ឌ CLV-DTA នៃខេត្តទាំង ៤នេះ។ គោលនយោបាយ និងលទ្ធផលការងារទាំងនេះ នឹងពង្រឹងសមត្ថភាពរបស់កម្ពុជាក្នុងការរស់នៅ ការអភិវឌ្ឍប្រ​ទេស ការអភិវឌ្ឍក្នុងតំបន់ ដែលនឹងជួយដោះស្រាយកង្វល់របស់ប្រជាពលរដ្ឋ និងភាពមន្ទិលសង្ស័យមកលើរដ្ឋាភិបាលថាមានចេតនាចង់ឲ្យខេត្តទាំង ៤នេះ ទៅប្រទេសផ្សេង ឬមួយក៏បាត់បង់អធិបតេយ្យភាព។

ដោយហេតុហ្នឹង (ដោយធ្វ់ដូចនេះបញ្ជាក់ថា) ខ្ញុំបានស្តាប់ប្រជាពលរដ្ឋយើង ទាំងអ្នកគាំទ្រនិងអ្នកមិនគាំទ្រ។ ការព្រួយបារម្ភជាងគេ គឺនៅថ្ងៃអនាគត ខ្លាចប្រជាជនកម្ពុជាបាត់បង់អធិបតេយ្យភាព ខ្លាចអត់មានប្រជាជនកម្ពុជានៅទីនោះច្រើន ខ្លាចមានជនជាតិផ្សេងច្រើន ខ្លាចប្រទេសយើងអត់អភិវឌ្ឍ ឬដាច់ទៅគេ ខ្លាចយើងអត់មានតភ្ជាប់ខេត្តទាំង ៤ នោះ ជាមួយនឹងខេត្តផ្សេងៗទៀត ដែលទុកឱកាសឲ្យប្រទេសផ្សេងត្រួតត្រា។

គោលនយោបាយ និងគំនិតផ្តួចផ្តើមដែលខ្ញុំដាក់ចេញទាំងនេះ ជាថ្មីម្តងទៀតពាក់ព័ន្ធនឹងការកសាងហេដ្ឋារចនា​សម្ព័ន្ធជំរុញអភិវឌ្ឍនៅទីនោះ និងជំរុញកំណើនប្រជាជននៅទីនោះ ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងអ្វីដែលបងប្អូនបានលើក​(ឡើងជាក្តីបារម្ភ)។ ប្រជាពលរដ្ឋភាគច្រើនលើសលប់ ចង់បាននូវការធានាថា កម្ពុជានឹងមិនបាត់បង់ខេត្តទាំង៤ កម្ពុជានឹងមិនបាត់បង់អធិបតេយ្យភាពលើខេត្តទាំង៤ កម្ពុជានឹងមានប្រជាពលរដ្ឋកាន់តែរីកច្រើនក្នុងខេត្តទាំង៤ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរកាន់តែរឹងមាំក្នុងខេត្តទាំង៤ សេដ្ឋកិច្ចកាន់តែរីកចម្រើនក្នុងខេត្តទាំង៤ ដោយធានាបានភាពម្ចាស់ការរបស់កម្ពុជាក្នុងការអភិវឌ្ឍ បូកជាមួយនឹងការធានាឲ្យបានសុខសន្តិភាព ស្ថិរភាព កុំឲ្យមានការបែកបាក់ឯកភាពជាតិខ្មែរតទៅទៀត។

ជាថ្មីម្តងទៀត ខ្ញុំសុំធានាចំពោះប្រជាពលរដ្ឋ ចំពោះមុខព្រះថេរានុត្ថេរៈគ្រប់ព្រះអង្គ ក៏ដូចជាជនរួមជាតិទាំងអស់ថា រាជរដ្ឋាភិបាលសុំធានាថា (ការរក្សា)អធិបតេយ្យភាព បូរណភាពទឹកដី ការអភិវឌ្ឍប្រទេសជាតិកម្ពុជា ក្នុងបុព្វហេតុបម្រើជាតិ និងប្រជាជន គឺជាគោលដៅ និងការប្តេជ្ញាចិត្តធំបំផុតរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល។ យើងនឹងបន្តរួមគ្នាដើម្បីធ្វើការងារនេះ។ ខ្ញុំសុំឲ្យប្រជាពលរដ្ឋយើងទាំងអស់គ្រប់និន្នាការ ទាំងក្នុងនិងក្រៅប្រទេសជឿទុកចិត្តទៅលើរាជរដ្ឋាភិបាល ហើយរួមគ្នាជាមួយនឹងរាជរដ្ឋាភិបាលនៅក្នុងការថែរក្សាសុខសន្តិភាព ស្ថិរភាព ការឯកភាពជាតិ ក៏ដូចជាជំរុញក្នុងការអភិវឌ្ឍប្រទេសជាតិយើង ដើម្បីឲ្យខ្មែរកាន់តែខ្លាំង ខ្មែរកាន់តែរួមគ្នា ដើម្បីកំណត់ជោគវាសនារបស់ខ្មែរ។ គ្មានអ្នកណាស្រលាញ់ខ្មែរជាងខ្មែរទេ គ្មានអ្នកណាការពារផលប្រយោជន៍ខ្មែរជាងខ្មែរនោះទេ។ ហេតុដូច្នេះ ខ្មែរត្រូវតែរួមគ្នាដើម្បីខ្មែរកាន់តែខ្លាំង។

នេះជាសាររបស់ខ្ញុំ ក្នុងនាមជាប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាលអាណត្តិទី៧ នៃរដ្ឋសភា។ រាជរដ្ឋាភិបាលបានប្តេជ្ញាចិត្ត និងអនុវត្តបន្តទៀតនូវគោលដៅទាំងអស់នេះ ក្នុងការជំរុញសេដ្ឋកិច្ចជាតិ មិនត្រឹមតែខេត្តទាំង៤ (ប៉ុណ្ណោះទេ តែ)គឺនៅទូទាំងប្រទេស និងជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ដើម្បីបានប្រសើរឡើង ឆ្ពោះទៅរកគោលដៅនៃប្រទេសរីកចម្រើន ប្រទេសអ្នកមាននៅឆ្នាំ២០៥០។

ជាទីបញ្ចប់ ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ សូមថ្វាយប្រគេនពរចំពោះព្រះថេរានុត្ថេរៈគ្រប់ព្រះអង្គ និងសូមជូនពរដល់បងប្អូនជនរួមជាតិគ្រប់ៗរូប ឱ្យទទួលបាននូវសេចក្តីសុខ និង សូមប្រកបដោយពុទ្ធពរ និងពរ ៥ ទាំងប្រការ គឺ អាយុ វណ្ណៈ សុខៈ ពលៈ និង បដិភាណៈ កុំបីឃ្លៀងឃ្លាតឡើយ។ សូមអរព្រះគុណ និងសូមអរគុណ៕

CMF: 22 August, 2024

ឯកឧត្តម លោកជំទាវ សមាជិក សមាជិកា ព្រឹទ្ធសភា រាជរដ្ឋាភិបាល,
ឯកឧត្តម លោកជំទាវ ឯកអគ្គរាជទូត-ឯកអគ្គរដ្ឋទូត តំណាងអង្គទូតនៃបណ្ដាប្រទេសនានាប្រចាំកម្ពុជា
គណៈអធិបតី ភ្ញៀវកិត្តិយសជាតិ និងអន្តរជាតិ អង្គពិធីទាំងមូល ជាទីមេត្រី!
ថ្ងៃនេះ ខ្ញុំពិតជាមានសេចក្តីសោមនស្សរីករាយ ដោយបានចូលរួមក្នុង “ពិធីទទួលវត្ថុបុរាណខ្មែរដែលបានប្រគល់ជូនព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាវិញ” ដែលជាព្រឹត្តិការណ៍ប្រកប​ដោយ​​មោទនភាព ទាំងសម្រាប់ប្រជាជាតិខ្មែរ និងសហគមន៍អន្តរជាតិទំាងមូល។ ពិធីនេះជាសក្ខីភាពនៃការទទួលស្គាល់គុណ​តម្លៃដ៏ល្អឯក​នៃអត្តសញ្ញាណកេរដំណែលវប្បធម៌ និងប្រវតិ្តសាស្ត្រ​ ដែល​ដូនតាខ្មែរ​បាន​បន្សល់ទុក​ សម្រាប់​កូនចៅជំនាន់ក្រោយ ក៏ដូចជាសម្រាប់មនុស្សជាតិគ្រប់រូបនៅលើសកលលោក។ ខ្ញុំ​ពិតជាមានក្តីរំភើប ជាពិសេស ដោយសារថ្ងៃនេះ ក៏ជា​ថ្ងៃ​គម្រប់ខួប១ឆ្នាំ នៃការបង្កើតរាជរដ្ឋាភិបាល នីតិកាលទី៧ នៃរដ្ឋសភាផងដែរ។

វត្ថុបុរាណដែលយើងទទួលបានមកវិញនាពេលនេះ ជាមរតកវប្បធម៌ជាតិ ដែល​មានតម្លៃពុំអាចកាត់ថ្លៃបាន សម្រាប់ប្រជាជនកម្ពុជា ដែលជាម្ចាស់ដើមដ៏ពិតប្រាកដនៃសម្បត្តិវប្បធម៌ទាំងនេះ។ ការទទួល បានវត្ថុបុរាណទំាងនេះ ក៏ជានិមិត្តរូបនៃការជួបជុំគ្នាឡើងវិញ នៃព្រលឹងបុព្វបុរសខ្មែរ ដែលតែងស្ថិតនៅជាប់ជាមួយប្រជាជាតិ និងប្រជាជនកម្ពុជាគ្រប់កាលវេលា។ ការយាងត្រឡប់មកវិញនៃព្រលឹងដូនតា គឺជាមង្គលរបស់ជាតិ ដែលជួយប្រោះព្រំ និងព្យាបាលស្នាមរបួសផ្លូវចិត្តរបស់ប្រជាជនកម្ពុជា ដែលបានរងគ្រោះឈឺចាប់ នៅ​ក្នុងអំឡុងសង្គ្រាមស៊ីវិលរាប់ទសវត្សរ៍ និងសោកនាដកម្មនៃអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ខ្មែរក្រហម នាពេលកន្លងមក។

[ចាប់ផ្ដើមសេចក្ដីអធិប្បាយ១]

(១) រូបបដិមាចេញពីស្រុកខ្មែរ ដោយសារពីមុនយើងបែកបាក់, ខួបមួយឆ្នាំនៃរាជរដ្ឋាភិបាល រក្សាបានសន្តិភាព​ ស្ថិរភាព និងសេចក្ដីសុខជូនប្រជាពលរដ្ឋ ទទួលព្រលឹងបុព្វបុរសត្រឡប់មកជួបជុំវិញ

អង្គុយអម្បាញ់មិញនេះ តាំងពីចូលមកដល់ ក៏ដូចជាឃើញនូវរបាំថ្វាយព្រះពរ ដែលរៀបចំបានល្អក្នុងថ្ងៃនេះ ធ្វើឲ្យខ្ញុំមានសេចក្ដីរំភើប។ ខ្ញុំគិតថា ឯកឧត្ដម លោកជំទាវ ក្នុងនាមជាខ្មែរ កូនខ្មែរ​ថ្ងៃនេះ ក៏ប្រហែលជា(រំភើប)ដូចគ្នា។ អង្គុយស្រមៃមើល តើរូបបដិមាទាំងនេះ ហេតុអីបានជាចេញពីស្រុកខ្មែរ? ដោយសារយើងបែកបាក់។ បើសិនជាយើងសុខសន្តិភាព ចោរមិនអាចលួចទៅបានរូបប៉ុណ្ណេះៗទេ ប៉ុន្តែ និមិត្តរូបនៃការជួបជុំគ្នានេះហើយ។ ហើយអ្វីដែលខួបមួយឆ្នាំរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល ដែលយើងអាចរក្សាបាននូវស្ថិរភាព នូវសន្តិភាព និងសេចក្ដីសុខជូនប្រជាពលរដ្ឋ។ នៅថ្ងៃនេះ យើងអាចប្រារព្ធពិធីនេះបាន ដោយទូទាំងប្រទេសមិនមានភ្លើងសង្រ្គាម មិនមានការបែកបាក់ សូម្បីតែបែកបាក់ការកាប់ចាក់នៅតាមមូលដ្ឋាន បែកបាក់ចិត្តគំនិត ដែលយើងរួមគ្នាទទួលនូវព្រលឹងបុព្វបុរសយើង ដោយស្មារតីសាមគ្គីភាព ក្រោមម្លប់សន្តិភាព នេះគឺជាមោទនភាពណាស់ ហើយខ្ញុំសូមអរគុណ។

[ចប់​សេចក្ដីអធិប្បាយ១]

សមិទ្ធផលថ្ងៃនេះ ឆ្លុះបញ្ចាំងឱ្យឃើញពីការប្តេជ្ញាចិត្តខ្ពស់របស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងពីសារៈសំខាន់នៃកិច្ចសហប្រតិបត្តិការដ៏ល្អជាមួយបណ្តាប្រទេសនានា និងសហគមន៍អន្តរជាតិ នៅក្នុងយុទ្ធនាការសកល ដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងអំពើចោរកម្ម ការចរាចរ និងការជួញដូរខុសច្បាប់នៃសម្បត្តិវប្បធម៌។ ក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ ដែលជាសេនាធិការរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលនៅក្នុងយុទ្ធនាការនេះ បានបំពេញការងារយ៉ាងយកចិត្តទុកដាក់បំផុតមួយជំហានម្តងៗ នៅក្នុងការស្រាវជ្រាវ ការប្រមូលភស្តុតាង ការសម្របសម្រួល ការចរចា និងកិច្ចសហការជាមួយប្រទេសនានា ក៏ដូចជាភាគីពាក់ព័ន្ធជាច្រើនទៀត ក្នុងការទាមទារបញ្ជូនត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញ នូវរតនសម្បត្តិដែលបានបាត់បង់ដើម្បីទុកជាកេរដំណែលវប្បធម៌ និងអត្តសញ្ញាណជាតិ សម្រាប់ឱ្យកូនខ្មែរជំនាន់ក្រោយសិក្សាស្វែងយល់អំពីប្រវត្តិសាស្រ្ត និងគុណតម្លៃនៃវប្បធម៌ អារ្យធម៌ដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់របស់បុព្វបុរសខ្លួន និងដើម្បីជាឧត្តមប្រយោជន៍សម្រាប់មនុស្សជាតិទូទៅផង​។

ឯកឧត្តម លោកជំទាវ លោក លោកស្រី!

កិច្ចការការពារ អភិរក្ស និងលើកតម្លៃបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌ តែងតែទទួលបាន​ការយកចិត្តទុកដាក់ខ្ពស់​ និងត្រូវបានចាត់ទុកជាកិច្ចការអាទិភាពមួយរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល ដូចបានបញ្ជាក់ច្បាស់ក្នុងគោលនយោបាយ និងយុទ្ធសាស្ត្រនានារបស់ជាតិ។ ទន្ទឹមនេះ រាជរដ្ឋាភិបាល បាននិងកំពុង​ខិតខំប្រឹងប្រែង ដើម្បី​សម្រេចនូវសមិទ្ធផលថ្មីៗជាច្រើនទៀត ក្នុងការ​លើកស្ទួ​យកេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់កម្ពុជាឱ្យ​កាន់តែលេចធ្លោខ្ពស់ត្រដែត​នៅលើឆាកអន្តរជាតិ តាមរយៈការដាក់បញ្ចូលសម្បត្តិវប្បធម៌កម្ពុជាមួយចំនួន ទៅក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោក និងបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបីនៃមនុស្សជាតិរបស់អង្គការយូណេស្កូ។

ការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល ក្នុងការការពារ ការទប់ស្កាត់អំពើចោរកម្ម ការចរាចរ និងការជួញដូរខុសច្បាប់នៃសម្បត្តិវប្បធម៌ ក៏ដូចជាការស្វែងរក និងទាមទារយកមកវិញនូវមរតកវប្បធម៌ជាតិ បានស្តែងចេញតាមរយៈការអនុវត្តច្បាប់ ទាំងច្បាប់ជាតិ អន្តរជាតិ អនុសញ្ញាអង្គការយូណេស្កូដែលកម្ពុជាបានធ្វើសច្ចាប័ន និងកិច្ចព្រមព្រៀងទ្វេភាគីជាមួយប្រទេសមួយចំនួន ក៏ដូចជា តាមរយៈកិច្ចសហការជាមួយបណ្ដាប្រទេសនានា រួមទាំងអ្នកជំនាញជាតិ អន្តរជាតិជាច្រើននាក់ទៀត ដែលបានជួយជ្រោមជ្រែងលើកិច្ចការនេះ។ លទ្ធផលនៃកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងទាំងនេះ បានអនុញ្ញាតឱ្យកម្ពុជាអាចនាំយកមកមាតុប្រទេសវិញជាបន្តបន្ទាប់នូវសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌ជាតិ ដែលបានបាត់បង់កន្លងមក តាមរយៈការប្រគល់ដោយស្ម័គ្រចិត្ត ការចរចា ការរឹបអូស ការទាមទារ និងការប្ដឹងផ្តល់គ្នាតាមផ្លូវតុលាការ ។ល។ បច្ចុប្បន្ន កម្ពុជាកំពុងធ្វើការស្រាវជ្រាវជាបន្ត ពីព្រោះគ្មានវិនាទីណាមួយដែលកូនខ្មែរអាចបំភ្លេចនូវព្រលឹងដូនតា និងអត្តសញ្ញាណជាតិខ្លួនបានឡើយ។

គិតចាប់ពីឆ្នាំ១៩៩៦ រហូតដល់ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៤ មានវត្ថុសិល្បៈខ្មែរសរុបចំនួន ១០៩៨វត្ថុ ក្នុងនោះ ៥៧១វត្ថុ ប្រគល់ដោយសប្បុរជន និង ៥២៧វត្ថុ ប្រគល់ដោយរដ្ឋាភិបាល ឬស្ថាប័ននានា បានប្រគល់ត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញពីប្រទេសចំនួន ១៥ ដូចជា៖ សហរដ្ឋអាមេរិក បារាំង អូស្ត្រាលី អង់គ្លេស ថៃ ជប៉ុន ឥណ្ឌូនេស៊ី ហូឡង់ ស្វីស កាណាដា ដាណឺម៉ាក អាល្លឺម៉ង់ ហុងគ្រី ណ័រវេស និងចិន។

ថ្ងៃនេះ យើងកំពុងប្រារព្ធពិធីទទួលស្វាគមន៍នៃការវិលត្រឡប់មកវិញនូវសម្បត្តិបេតិ​ក​ភណ្ឌ​​វប្បធម៌ជាតិសរុបចំនួន ៧០រូប ក្នុងនោះ មានវត្ថុចំនួន ១៤រូប ដែលបានប្រគល់មកវិញពីសារមន្ទីរ Metropolitan Museum of Art នៅទីក្រុងញូវយ៉ក និង ៥៦រូប ទៀត បានប្រគល់មកវិញពីអ្នកប្រមូលសមុច្ច័យឯកជននានា នៅសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលសុទ្ធសឹងតែ​ជា​វត្ថុបុរាណខ្មែរដ៏ពិចិត្រ ដូចបានដាក់តាំងបង្ហាញនៅទីនេះស្រាប់។ ការបញ្ជូនត្រឡប់មកវិញនូវវត្ថុបុរាណខ្មែរដ៏ច្រើននេះ គឺជាលទ្ធផលនៃកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងជាប់មិនដាច់របស់ក្រុមការងារក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ ក្រោមកិច្ចសហការ និងការជួយជ្រោមជ្រែងទាំងទិដ្ឋភាពច្បាប់ និងបច្ចេកទេសពីរដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិក ជាពិសេស តាមរយៈរដ្ឋអាជ្ញាប្រចាំសង្កាត់ភាគខាងត្បូងក្រុងញូវយ៉ក និងការិយាល័យស៊ើបអង្កេតសន្តិសុខមាតុភូមិ។

ជាមួយគ្នានេះដែរ ក្រុមការងារក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ ក៏កំពុងរៀបចំនីតិវិធីចាត់ចែងដឹកជញ្ជូនវត្ថុសិល្បៈខ្មែរចំនួន ៧៦រូប បន្ថែមទៀត មកពីចក្រភពអង់គ្លេស ដែលបានប្រគល់មកវិញពីគ្រួសារលោក Douglas Latchford អនុលោមតាមកិច្ចព្រមព្រៀង នាខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២០ រវាងក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ ជាតំណាងរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងគ្រួសារលោក Douglas Latchford ដោយតម្រូវឱ្យប្រគល់ជូនមកកម្ពុជាវិញនូវវត្ថុបុរាណខ្មែរទាំងអស់ដែលបានកាន់កាប់រក្សាទុក។

ឯកឧត្តម លោកជំទាវ លោក លោកស្រី!

ដើម្បីជានិមិត្តរូបនៃការជួបជុំឡើងវិញនូវព្រលឹងដូនតានៅក្នុងថ្ងៃដ៏មង្គលនេះ ព្រះសិរ នៃបដិមា ព្រះលោកេសូរ ដែលបានប្រគល់មកវិញ ត្រូវបានផ្គុំភ្ជាប់ឡើងវិញជាមួយនឹងដងខ្លួនរបស់ព្រះអង្គ ដែលស្ថិតនៅសារមន្ទីរជាតិភ្នំពេញ ក្រោយពីបានព្រាត់ចាកឆ្ងាយពីគ្នាអស់រយៈពេលរាប់សិបឆ្នាំដោយសារសង្រ្គាម អំពើចោរកម្ម និងការជួញដូរខុសច្បាប់។

បដិមា ព្រះលោកេសូរ នេះ សាងពីសំរឹទ្ធ ក្នុងសម័យអង្គរ នាសតវត្សរ៍ទី១០ នៃគ្រិស្តសករាជ ដែលដងខ្លួនព្រះអង្គ ត្រូវបានអ្នកនេសាទម្នាក់ប្រទះឃើញនៅក្នុងស្ទឹងច្រាប ក្នុងភូមិអន្លង់កប់ ស្រុកមោងឫស្សី ខេត្តបាត់ដំបង និងបានយកមករក្សាទុកនៅសារមន្ទីរជាតិភ្នំពេញ នៅឆ្នាំ១៩៣៥។ រីឯ ព្រះសិរ ត្រូវបានគេប្រទះឃើញដាក់តាំងលក់នៅទីក្រុងឡុងដ៍ នៅឆ្នាំ១៩៩៨ ហើយអ្នកប្រមូលសមុច្ច័យឯកជនម្នាក់បានទិញ និងធ្វើអំណោយជូនទៅសារមន្ទីរ Metropolitan Museum of Art។

បន្ទាប់ពីការចរចាអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំ ដោយមានកិច្ចសហការជាមួយរដ្ឋអាជ្ញាសហរដ្ឋអាមេរិក ប្រចាំសង្កាត់ភាគខាងត្បូងនៃក្រុងញូវយ៉ក និងការិយាល័យស៊ើបអង្កេតសន្តិសុខមាតុភូមិ នៅថ្ងៃទី១៥ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២៣ សារមន្ទីរ Metropolitan Museum of Art បានសម្រេចប្រគល់ ព្រះសិរ របស់បដិមា ព្រះលោកេសូរ ជូនមកកម្ពុជាវិញ ជាមួយនឹងវត្ថុបុរាណខ្មែរចំនួន ១៣រូប ទៀត ដែលបានបញ្ជូនមកដល់កម្ពុជា នៅថ្ងៃទី៣ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៤។

នៅពេលនិយាយដល់ការជួបជុំឡើងវិញនៃព្រលឹងដូនតា ខ្ញុំសូមរំឭកបន្តិចអំពីប្រវត្តិនៃបដិមាទេពចំនួន ៩អង្គ ដែលត្រូវបានគេលួចយកចេញដោយខុសច្បាប់ពីប្រាសាទចិន ស្ថិតក្នុងក្រុមប្រាសាទកោះកេរ អតីតរាជធានីនៃអាណាចក្រខ្មែរនៅសតវត្សរ៍ទី១០ នៃគ្រិស្តសករាជ។ ដំណើររឿងនេះ គឺចាប់ផ្តើមតាំងពីជាងមួយពាន់ឆ្នាំមុនម៉្លេះ នៅពេលដែល ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៤ បានដឹកនាំកសាងរាជធានីនៅកោះកេរ ហើយបានឱ្យគេឆ្លាក់រូបបដិមាទោលចំនួន ៩ អង្គ ដ៏រស់រវើក និងស្កឹមស្កៃ ដែលពិពណ៌នាអំពីឈុតឆាកប្រយុទ្ធដ៏ល្បីល្បាញមួយរវាងវង្សក្សត្រ បាណ្ឌព និង កៅរព ក្នុងវីរកថា មហាភារត។ តំបន់ប្រាសាទកោះកេរ ធ្លាប់ជាគោលដៅនៃការលួចទ្រង់ទ្រាយធំអស់ជាច្រើនឆ្នាំ នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ៧០ រហូតដល់ ៩០ នៅពេលដែល​កម្ពុជា​កំពុង​មាន​សង្គ្រាមស៊ីវិល និងអសន្តិសុខ។

ការស្វែងរក និងការវិលត្រឡប់មកវិញនៃទេពរបស់វង្សក្សត្រ​ទាំងពីរ បានប្រព្រឹត្តទៅអស់ជាង ១០ ឆ្នាំមកហើយ តាំងពីជំនាន់ សម្តេចវិបុលបញ្ញា សុខ អាន អតីតឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី ដែលបានដឹកនាំការងារនេះ ដោយស្វិតស្វាញបំផុត ហើយទទួលបានរូបបដិមាចំនួន ៥ រូប មកកម្ពុជាវិញនាឆ្នាំ២០១៣ និងឆ្នាំ២០១៤។ តាមរយៈការងារជាបន្តរបស់ក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ មកដល់ពេលបច្ចុប្បន្ននេះ យើងបានទទួលមកវិញនូវបដិមាទេពចំនួន ៨ អង្គ ដោយក្នុងនោះបដិមា ២ អង្គ កំពុងស្ថិតនៅចំពោះមុខអង្គពិធីនាពេលនេះ។ ព្រះបដិមាអង្គចុងក្រោយដែលគេស្គាល់ថា ព្រះក្រឹស្ណៈ ក្រុមការងារក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ កំពុងបន្តយុទ្ធនាការស្វែងរក ដើម្បីបង្រ្គប់ឈុតឆាកដ៏អស្ចារ្យមួយនេះឡើងវិញ ដែលក៏នឹងក្លាយជានិមិត្តរូបដ៏មានតម្លៃនៃការជួបជុំ។

ការចរាចរ និងជួញដូរវត្ថុបុរាណ ជាបញ្ហាសកល ដែលកើតមានឡើងនៅតាមប្រទេសជាច្រើននៅទូទាំងសកលលោក ហើយដែលភាគច្រើនត្រូវបានប្រព្រឹត្តឡើងដោយមានលក្ខណៈជាប្រព័ន្ធ និងមានទ្រង់​ទ្រាយធំប្រទាក់ក្រឡាដ៏ស្មុគស្មាញ តាមរូបភាពផ្ទេរក្លែងបន្លំប្រវត្តិ និងប្រភពដើមនៃសម្បត្តិវប្បធម៌ ដើម្បីលួចនាំចេញដោយខុសច្បាប់ឆ្លងកាត់ព្រំដែន។ ការប្រឆាំងទប់ស្កាត់ អាចមានប្រសិទ្ធភាពទៅបាន លុះត្រាតែប្រទេសទាំងអស់ចាត់វិធានការរួមគ្នា ទាំងក្នុងកម្រិត​ជាតិ និងអន្តរជាតិ។ កិច្ចសហការរវាងប្រទេស និងប្រទេស ក៏ដូចជាក្នុងក្របខ័ណ្ឌនៃអង្គការអន្តរជាតិនានា ដែលនាំមុខដោយអង្គការយូណេស្កូ ជាមួយសហគមន៍នានា ឬឯកជនក្តី លើកិច្ចគាំពារថែរក្សាសម្បត្តិបេតិ​កភណ្ឌរបស់មនុស្សជាតិ ជាគំរូដ៏មានតម្លៃ និងមាន​សារៈសំខាន់បំផុត ក្នុងកាលៈទេសៈ​​បច្ចុប្បន្ន ដែលកំពុង​តែ​កើត​មាននូវ​​ការផ្លាស់ប្តូរជាវិជ្ជមាននៃសាធារណមតិ ក៏ដូចជានិន្នាការនៃសីលធម៌ និងគុណធម៌សកលលោក ដែលយល់ឃើញកាន់តែច្រើនឡើងៗថា មរតកបេតិកភណ្ឌនៃប្រទេសមួយ​គួរតែបានវិលត្រឡប់ទៅកាន់ប្រទេសដែល​ជា​មាតុភូមិកំណើតនោះវិញ​។

ឯកឧត្តម លោកជំទាវ លោក លោកស្រី!

ថ្ងៃនេះ ខ្ញុំ​សូម​គូស​រំលេច​ពី​អត្ថន័យដ៏សំខាន់ ២ ​នៃការវិលត្រឡប់ នៃ​បេតិកភណ្ឌទាំងនេះ មកមាតុភូមិកំណើតរបស់ខ្លួន​ នោះ​គឺ សន្តិភាព និងទំនុកចិត្តលើ​សមត្ថភាពស្ថាប័ន​។​ សន្តិភាព គឺពិតជាមានសារៈសំខាន់បំផុត មិនត្រឹមតែសម្រាប់មនុស្សធម្មតានោះឡើយ សូម្បីតែគ្រួសារអាទិទេព ក៏ត្រូវការនូវសន្តិភាព សម្រាប់ការជួបជុំមូលត្រកូលគ្នាឡើងវិញ។ ផ្អែក​លើ​មូលដ្ឋាន​ដ៏រឹងមាំ​នៃសន្តិភាព​ និងឯកភាព​​ជាតិ​របស់កម្ពុជា​ ជាពិសេស បន្ទាប់ពី​ជោគជ័យដ៏ត្រចះត្រចង់​នៃ​ នយោ​បាយ​ឈ្នះ-ឈ្នះ របស់ សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន កម្ពុជាបាន​ក្លាយជាទីដ្ឋាន​ដ៏កក់ក្តៅ​ មានសុវត្ថិភាព សម្រាប់ការវិលត្រឡប់នៃអាទិ​ទេព ដែលជានិមិត្តរូប​ នៃ​ការ​បង្រួបបង្រួមដួងព្រលឹងខ្មែរ។ បើគ្មានសន្តិភាព រាជរដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជា​ ក៏ពុំ​មាន​ឱកាស​បាន​គិតគូរប្រមូលផ្តុំ​ធនធាន ដើម្បី​ប្រយុទ្ធទាមទារបេតិកភណ្ឌទាំងនេះត្រឡប់មកវិញ​។ បើ​គ្មាន​សន្តិភាព មិត្តបរទេស​យើង​ក៏មិន​សហការ​ជួយជ្រោមជ្រែង​ទំនុកបម្រុងឱ្យ​បេតិកភណ្ឌទាំងនេះ ត្រឡប់​មក​ស្រុកកំណើតវិញដែរ ពីព្រោះមិត្តរបស់យើងក៏មានកាតព្វកិច្ចជួយ​ការពារបេតិកភណ្ឌ ហើយ​ពួកគេពិត​ជា​មិន​អាច​បញ្ជូនបេតិកភណ្ឌ ដែលមានតម្លៃមហាសាល​ ទៅកាន់ប្រទេស​ដែល​កំពុង​មានសង្គ្រាម អសន្តិសុខ និងចលាចលនោះទេ។​

[ចាប់ផ្ដើមសេចក្ដីអធិប្បាយ២]

(២) រាជរដ្ឋាភិបាលប្ដេជ្ញាចិត្តថែរក្សាឲ្យបាននូវសន្តិភាព ទោះក្នុងក្នុងតម្លៃណាក៏ដោយ

សន្តិភាពងាយណាស់ក្នុងការបាត់ តែពិបាកក្នុងការរកមកវិញ ហើយបើរកមកបាន ក៏ត្រូវការពេលវេលា និងការលះបង់ ការបែកបាក់ច្រើនណាស់។ ហេតដូច្នេះហើយ រាជរដ្ឋាភិបាលប្ដេជ្ញាចិត្តហើយ និងបន្តប្ដេជ្ញាចិត្ត ត្រូវតែថែរក្សាឲ្យបាននូវសន្តិភាពទោះក្នុងតម្លៃណាក៏ដោយ។

[ចប់សេចក្ដីអធិប្បាយ២]

អត្ថន័យសំខាន់ទី២ នោះគឺ​ទំនុកចិត្ត និងការទទួលស្គាល់សមត្ថភាពស្ថាប័នរបស់កម្ពុជា​ នៅក្នុងការ​ប្រយុទ្ធតតាំង ការពារ ក៏ដូចជា សមត្ថភាព​ថែរក្សា​បេតិកភណ្ឌ ឱ្យ​បានគង់វង្ស ស័ក្តិសមជាប្រទេសកំណើត​ដើម​នៃ​បេតិកភណ្ឌទាំងនោះ។ ទាល់តែ​គេ​ជឿ​ទុកចិត្ត​លើ​​សមត្ថភាពស្ថាប័នរបស់​កម្ពុជាទើបមិត្ត​បរទេស ក៏ដូចជាសហគមន៍អន្តរជាតិ ខិតខំសហការ ជួយបំផុសបំផុល​ចលនាការពារ​បេតិកភណ្ឌជាមួយ​​កម្ពុជា ព្រោះគេទុកចិត្តថា កម្ពុជា​មាន​សមត្ថភាពគ្រប់គ្រងថែរក្សា និងមាន​ឆន្ទៈ​ខ្ពស់បំផុត​ នៅក្នុង​ការ​ខិតខំ​ផ្សព្វផ្សាយ និងលើកស្ទួយគុណតម្លៃ​នៃបេតិកភណ្ឌទាំងនោះ ទៅកាន់សហគមន៍អន្តរជាតិ​ ក្នុងនាម​ជាប្រជាជាតិម្ចាស់ដើម។​​

ក្នុងស្មារតីនេះ ក្នុងនាមរាជរដ្ឋាភិបាល និងប្រជាជនកម្ពុជា ខ្ញុំសូមកោតសរសើរ និងវាយតម្លៃខ្ពស់ ជាពិសេស ដល់​ក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ ដែលដឹកនាំដោយ លោកជំទាវបណ្ឌិតសភាចារ្យ ភឿង សកុណា និងក្រុមការងារ ដែលបាន​ធ្វើការងារមិនខ្លាចនឿយហត់ ក្នុងនាម​ជាសេនាធិការ​នាំមុខ នៅក្នុងកិច្ចការការពារ ថែរក្សា និង​លើកស្ទួយ​វប្បធម៌ខ្មែរ។ ខ្ញុំ​ក៏សូមថ្លែងអំណរគុណ​ដល់​ក្រ​សួងការបរទេស និងសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ ស្ថានទូតកម្ពុជានៅក្រៅប្រទេស ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ ក្រសួងមហាផ្ទៃ និងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធដទៃៗទៀត ដែលបានផ្តល់កិច្ចសហការ និងគាំទ្រដល់កិច្ចការងារដ៏លំបាកស្មុគស្មាញនេះ។ ជាមួយគ្នានេះ ខ្ញុំក៏សូមថ្លែងអំណរគុណដល់ ក្រុមហ៊ុន សោម៉ា គ្រុប និង ធនាគារកាណាឌីយ៉ា ដែលបានគាំទ្រផ្តល់ជាថវិកាជួយដល់បេសកម្មដ៏មានសារៈសំខាន់នេះ។

ខ្ញុំសូមយកឱកាសនេះ ដើម្បីថ្លែងអំណរគុណចំពោះរដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសនានា និងភាគីពាក់ព័ន្ធ ដែលបានរួមចំណែកធ្វើឱ្យសម្រេចបាននូវសមិទ្ធផលដ៏វិសេសវិសាលទាំងនេះ។ ខ្ញុំសូមថ្លែងអំណរគុណជាពិសេសដល់រដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិក មានដូចជា ក្រសួងការបរទេស ក្រសួងសន្តិសុខមាតុភូមិ ក្រសួងយុត្តិធម៌ និងស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិកប្រចាំនៅកម្ពុជា ដែលបានផ្តល់កិច្ចសហការយ៉ាងជិតស្និទ្ធ សម្របសម្រួល និងគាំទ្រទាំងទិដ្ឋភាពច្បាប់ និងបច្ចេកទេស ក្នុងការទប់ស្កាត់ និងការបញ្ជូនត្រឡប់មកវិញនូវសម្បត្តិវប្បធម៌ខ្មែរ។ ខ្ញុំក៏សូមយកឱកាសនេះ ថ្លែងអំណរគុណ និងកោតសរសើរដល់រាជរដ្ឋាភិបាលចក្រភពអង់គ្លេស សមត្ថកិច្ចពាក់ព័ន្ធ និងស្ថានទូតចក្រភពអង់គ្លេសប្រចាំនៅកម្ពុជា ដែលថ្មីៗនេះ បានសហការយ៉ាង​ល្អប្រសើរ និងជួយសម្របសម្រួលក្នុងការបញ្ជូនរូបចម្លាក់ និងគ្រឿងអលង្ការបុរាណខ្មែរ ត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញ ហើយវត្ថុចំនួន ៧៦រូបទៀត នឹងត្រូវបានបញ្ជូនមកវិញ នាពេលឆាប់ៗនេះ។ ខ្ញុំក៏សូមអរគុណដល់​អ្នកជំនាញច្បាប់អន្តរជាតិ លោក Bradley James Gordon និងលោក Steven Andrew Heimberg ដែលបានខិតខំប្រឹងប្រែងធ្វើការងារនេះអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំ ប្រកបដោយការព្យាយាម អត់ធ្មត់ ក្នុងការស្វែងរក និងទាមទារសម្បត្តិវប្បធម៌ខ្មែរ ដែលបានបាត់បង់កន្លងមកឱ្យបានមកកាន់ប្រទេសកំណើតវិញ។

ខ្ញុំក៏សូមវាយតម្លៃខ្ពស់ផងដែរ ចំពោះការចូលរួមរបស់ប្រព័ន្ធ​ផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានជាតិ និងអន្តរជាតិទាំងអស់ ដែលបានចូលរួមចំណែកលើកកម្ពស់ការយល់ដឹងអំពីបញ្ហានៃការជួញដូរសម្បត្តិវប្បធម៌នៅលើពិភពលោកនាសម័យទំនើបនេះ ដើម្បីបំផុសការចូលរួមក្នុងយុទ្ធនាការសកលប្រយុទ្ធទប់ស្កាត់ការចរាចរ និងការជួញដូរខុសច្បាប់នៃសម្បត្តិវប្បធម៌។

មុននឹងបញ្ចប់ ខ្ញុំសូមអំពាវនាវដល់សារមន្ទីរ ស្ថាប័ននានា និងអ្នករក្សាទុកវត្ថុបុរាណខ្មែរ សូមមេត្តាបន្តប្រគល់វត្ថុទាំងនោះដោយស្ម័គ្រចិត្តជូនមកកម្ពុជាវិញ។ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាចាត់ទុកថា ការប្រគល់វត្ថុបុរាណខ្មែរជូនមកកម្ពុជាដែលជាម្ចាស់ដើមវិញនេះ គឺជាកាយវិការដ៏ថ្លៃថ្លាគួរឱ្យ​គោរព ដែលមិនត្រឹមតែបង្ហាញពីក្រមសីលធម៌ ក្នុងការចូលរួមលើកតម្លៃដល់វប្បធម៌នៃជាតិសាសន៍មួយប៉ុណ្ណោះទេ តែថែមទាំងបានចូលរួមចំណែកដ៏ឧត្តុង្គឧត្តម ក្នុងការការពារសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌របស់មនុស្សជាតិផងដែរ។

ជាទីបញ្ចប់ ខ្ញុំសូមបួងសួងដល់បារមីនៃព្រលឹងបុព្វបុរសខ្មែរ ដែលបានយាងត្រឡប់មកមាតុភូមិកំណើតវិញក្នុងពេលនេះ ដែលជានិមិត្តរូបដ៏ប្រពៃនៃការជួបជុំគ្នាឡើងវិញរបស់ប្រជាជាតិកម្ពុជា ជាមង្គលរបស់ជាតិ សូមតាមជួយបីបាច់ថែរក្សាព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ឱ្យជួបតែនឹងសុខសន្តិភាព វិបុលភាព និងសុខដុមរមនាជានិរន្តរ៍ ហើយសូមព្រះអង្គប្រទានសាធុការពរ​ដល់ ឯកឧត្តម លោកជំទាវ លោក លោកស្រី សូមប្រកបដោយសិរីសួស្តី ជ័យមង្គល វិបុលសុខ និងជោគជ័យគ្រប់ភារកិច្ច។

សូមអរគុណ!

CMF: 15 August, 2024

(១៣) អរិយធម៌និងវប្បធម៌ ប្រែប្រួលឡើងចុះ អាស្រ័យលើកម្លាំងជាតិ

​… ដោយសារយើងយល់ថា (ចាំបាច់ត្រូវមានវិធាន)ឯកភាពគ្នាហើយ ទើបបានអញ្ជើញមកចូលវគ្គនេះ។ យើងនិយាយពីអាចារ្យអាចារិនី គឺយើងនិយាយពីការការពារអភិរក្សវប្បធម៌ដ៏រុងរឿងរបស់ជាតិ។ នៅក្នុងសុន្ទរកថារបស់ខ្ញុំ … យើងក៏ឃើញថាអរិយធម៌របស់ជាតិ វប្បធម៌របស់ជាតិ មានការឡើងចុះ អាស្រ័យទៅលើកម្លាំងរបស់ជាតិ។ វប្បធម៌ អរិយធម៌សម័យរុងរឿង យើងខ្លាំង យើងផ្សព្វផ្សាយទៅប្រទេសជិតខាង។ ប៉ុន្តែនៅពេលដែលបែកបាក់ យើងក៏ធ្លាក់ថយ។ មិនមែនធ្លាក់ចុះដោយការដែលប្រជាពលរដ្ឋដែលកាប់សម្លាប់គ្នាដោយសារសង្គ្រាម ដោយសារបាត់បង់ទឹកដី ពឹងខាងលិចពឹងខាងកើត ពឹងខាងជើងពឹងខាងត្បូង រហូតលើកពីកន្លែងមួយទៅនគរមួយកន្លែងទៀតប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែវប្បធម៌សាសនារបស់យើងក៏ខុសគ្នា។ ចំណុចនេះគឺជាកិច្ចការសំខាន់ដែលយើងត្រូវឯកភាពគ្នាលើកិច្ចការរួមមួយ គឺថែរក្សាវប្បធម៌ ប្រពីណី ពង្រឹងនូវអត្តសញ្ញាណជាតិ ដោយត្រូវធានាឱ្យ​បាននូវសុខសន្តិភាព ស្ថិរភាពនិងការឯកភាពជាតិ កុំឱ្យមានការវាយប្រហារគ្នា …។

(១៤) មូលហេតុចម្បងនៃការបាត់ទឹកដី បាត់អធិបតេយ្យភាព គឺការឈ្លោះគ្នាហ្នឹងឯង

ប្រហែលជាអង្គពិធីទាំងមូលក៏បានដឹង អំពីប្រធានបទដែលធ្វើឱ្យយើងឈានដល់ការប្រឈមមុខគ្នា … ខ្ញុំតាមមើលក្នុងបណ្ដាញហ្វេសប៊ុក និងបណ្ដាញតេឡេក្រាម ឃើញថាប្រជាជនយើងកំពុងតែប្រឈមមុខដាក់គ្នា។ ដោយសារហេតុអី? មិនមានអ្នកណាមកធ្វើអីសោះ គ្មានជាតិណាមកពាក់ព័ន្ធពីក្រោយទេ ប៉ុន្តែយើងគិតពីរឿងខ្លាចរហូតប្រឈមនឹងបែកបាក់គ្នា។ ៥០០ឆ្នាំនៃការបែកបាក់(កន្លងមក) គឺដោយសារផ្ទៃក្នុងខ្មែរគ្នាយើង។ យើងទើបតែមានសន្តិភាពពីឆ្នាំ ១៩៩៨ ទេ។ ខ្មែរឈប់វាយគ្នា ឈប់ចែកទឹកដីគ្នា។ ខ្ញុំសុំមានចំណាប់អារម្មណ៍បន្តិចអំពីប្រធានបទក្ដៅដែលធ្វើឱ្យមានមន្ទិលសង្ស័យគ្នា។ រឿងនេះ បើជាយើងមិនមានការយោគយល់គ្នា ឯកភាពគ្នាទេ វានឹងអាចឈានទៅដល់ជម្លោះតាមដានកង់ប្រវត្តិសាស្ត្រ។ បងប្អូនខ្លះគិតថាតិចលោប្រវត្តិសាស្ត្រមកវិញ បាត់ទឹកដី បាត់អធិបតេយ្យភាព។ ប៉ុន្តែ មូលហេតុនៃការបាត់ទឹកដី បាត់អធិបតេយ្យភាព គឺដោយសារតែយើងចេះតែឈ្លោះគ្នាហ្នឹងឯងជាមូលហេតុចម្បង។​ បើយើងនៅរួមគ្នា យើងនៅឯកភាពគ្នា មានអីនិយាយគ្នា ​មិនមានអំពើហិង្សា និងការប្រឈមដាក់គ្នាទេ។ ខ្ញុំមើលក្នុងក្រុមតេឡេក្រាម គ្រាន់តែជជែកគ្នាហ្នឹង ក៏ឃើញថាបើសិនជាជួបគ្នាខាងក្រៅប្រហែលជាកាប់គ្នាហើយ។ សូមថែរក្សាក្រមសីលធម៌និងការយោគយល់គ្នា​។ មតិខុសគ្នា ការបញ្ចេញមតិទស្សនៈមិនដូចគ្នា មិនជាថ្វីទេ​ (ព្រោះ)រឿងនេះពាក់ព័ន្ធជាតិនិងទឹកដី …។

(១៥) មិនថាមន្ត្រីរាជការ មិនថារាស្ត្រ មិនថាអាចារ្យអាចារិនី សុទ្ធតែជាអ្នកព្រួយបារម្ភអំពីជាតិ

អម្បាញ់មិញ ឯកឧត្តម ចាយ បូរិន ក៏បានប្រកាសគាំទ្រនិងផ្តល់ការ​ជឿទុកចិត្តលើរាជរដ្ឋាភិបាលក្នុ​ងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការតំបន់ត្រីកោណអភិវឌ្ឍន៍កម្ពុជា ឡាវ វៀតណាម ឬ CLV DTA។ ខ្ញុំសូមអរគុណចំពោះបងប្អូន។ នេះជាកង្វល់ទាំងអស់គ្នា មិនថាអ្នកស្រប ឬអ្នកមិនស្រប គឺសុទ្ធតែខ្មែរដូចគ្នា។ យើងព្រួយបារម្ភអំពីការបាត់បង់ទឹកដីនិងអធិបតេយ្យភាពដូចគ្នា ក្នុងនោះក៏មានខ្ញុំមួយដែរ។ មិនថាអ្នកនៅលើ(វេទិកា)នេះ មិនថាអ្នកនៅក្រោមនោះ មិនថាមន្ត្រីរាជការ មិនថាក្នុងវិស័យណា មិនថាអាចារ្យ អាចារិនី សុទ្ធជាអ្នកព្រួយបារម្ភអំពីជាតិ។ ជាតិមានប្រជាជាជន ទឹក ដី វប្បធម៌ អរិយធម៌ និងខ្លួនជាអ្នកចូលរួមផ្ទាល់​។ ខំរៀនធ្វើអី ខំប្រតិបត្តិធ្វើអីបើគង់តែបាត់បង់ដដែលនោះ។ មានអាចារ្យមកពីខេត្តទាំង ៤ទេ ស្ទឹងត្រែង ក្រចេះ រតនគីរី មណ្ឌលគិរី? មកច្រើន។ ខំរៀនធ្វើអី បើចុងក្រោយថាខេត្តហ្នឹងត្រូវឱ្យទៅគេ ហើយដាក់វប្បធម៌គេនោះ។ ខ្ញុំជឿជាថាអាចារ្យមករៀននៅទីនេះក៏ដើម្បីទៅពង្រឹងនិងថែរក្សាវប្បធម៌ទឹកដី និងអធិបតេយ្យជាតិដែរ។​ នៅគ្រប់កន្លែងទាំងអស់មិនមែនតែខេត្ត៤ទេ គ្រប់ខេត្តរាជធានីទាំងអស់ វាជាកង្វល់រួមរបស់ជាតិរបស់យើង កង្វល់របស់ប្រជាជនរបស់យើង។ ការកង្វល់នេះមានទស្សនៈខុសគ្នាពីរឿងកិច្ចព្រមព្រៀងដែលមានរយៈពេល ២៥ឆ្នាំហើយ។

ថ្ងៃនេះខ្ញុំសូមមិនពន្យល់អត្ថន័យទេ ព្រោះសម្តេចតេជោ លោកបានពន្យល់ ២ ឬ៣ដងហើយ។ ខ្ញុំក៏ធ្លាប់ចេញនៅថ្ងៃទី ២ សីហាដែរ។ លោកជំទាវ ចម និមល ក៏បានពន្យល់និងដាក់ឯកសារមកទាំងអស់។ ថ្ងៃមុន បញ្ចេញទៅខ្លះនិងមានឯកសារណាមួយនោះ ខ្ញុំសួរថាម៉េចមិនបញ្ចេញ? គាត់សួរទៅបច្ចេកទេសៗ ថា បើបញ្ចេញទៅវាខ្វះ។ ឱ្យបញ្ចេញទៅទៀតគ្មានអ្វីលាក់ទេ។ យើងបកស្រាយ។ អត់មានអីលាក់លៀមទេ។ ដើម្បីបង្ហាញតម្លាភាពជូនដល់ប្រជាពលរដ្ឋ។ យើងទៅលាក់លៀមធ្វើស្អី? អ្វីដែលនៅលើដីវាជាក់ស្តែង។ បើសិនជាលើដីនេះប្រាកដជាបាត់អធិបតេយ្យភាព គេមករាប់លាននាក់ទៅហើយ យើងទៅលាក់ឯកសារធ្វើស្អី។ ថ្ងៃមុនអ្នកណាសួរ? ហើយអ្នកសួរហ្នឹងក៏យកទៅមើល។ ឥឡូវដូចអត់មានស្អីទេ។ យើងមានឯកសារទាំងអស់ ហើយបើសិនជាក្នុងនោះមានបង្កប់(អ្វីអំពីអធិបតេយ្យភាព) ដល់ម៉ោងថ្មើរនេះ មិនមែនអ្នកវិភាគ អ្នកស្រាវជ្រាវ អ្នកដែលមានកង្វល់មិនលើកយកជ្រុងហ្នឹងមក(បកស្រាយ)ទេ។ តែវាអត់មានស្អីដែលថាជាកង្វល់ ត្បិតស្អីក៏ចេញចូលតាមច្បាប់។

(១៦) ទោះបី ដីមានតែខ្មែរ បើគ្រប់គ្រងដោយភាគីខុសគ្នា មានប្រដាប់អាវុធវាយគ្នា ក៏ជាការបែកបាក់ជាតិ

ជនបរទេសនៅក្នុងតំបន់ហ្នឹង ចេញចូលស្រុកខ្មែរត្រូវធ្វើតាមច្បាប់ដែលបានឯកភាពគ្នា ត្រូវសុំលិខិតឆ្លងកាត់ធ្វើដំណើរ ចូលមកបានប៉ុន្មានថ្ងៃ ហើយត្រូវចេញទៅវិញ? វាមិនខុសពីកន្លែងផ្សេងទេ។ សួរថា ចុះ ២០ឆ្នាំទៀត (នឹងមានការប្រែប្រួលដូចម្តេច?)។ បន្តិចទៀតខ្ញុំនឹងពន្យល់។ ប៉ុន្តែ ក្រែងលោវាមិនបាន ២០ឆ្នាំ វាមិនមែនរឿងខេត្ត ៤ ហ្នឹង តែវាជារឿងបែកបាក់ជាតិនេះ។ ការបាត់បង់គឺជាការភ័យព្រួយ ប៉ុន្តែការដែលបាត់បង់និងភ័យព្រួយគឺការបែកបាក់សាមគ្គីជាតិ។ នេះហើយជាកត្តាដែលធ្វើឱ្យមានការបាត់បង់។ រវល់តែវាយគ្នា រវល់តែរត់ទៅជ្រកតាមព្រំដែន រត់ជ្រកតាមតំបន់នេះនោះ បង្កើតជាតំបន់នេះតំបន់នោះ នេះហើយបែកបាក់ឯកភាពជាតិនោះ។ ទោះបី​ជាដីមានតែខ្មែរក៏ដោយ បើគ្រប់គ្រងដោយខ្មែរភាគីខុសគ្នា ប្រដាប់អាវុធវាយគ្នា ក៏បែកបាក់ជាតិដែរ។ ឃើញទេជំនាន់យើងមានសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុង? នៅក្នុងប្រទេស ព្រំដែនប្រទេសជិតខាងអត់មានអ្នកណាទេ តែខ្មែរខ្លួនឯងអ្នកគ្រប់គ្រងតំបន់ខុសគ្នា។ ខ្មែរក្រហមគ្រប់គ្រងប៉ៃលិនទៅ រដ្ឋកម្ពុជាគ្រប់គ្រង ៨០%ទៅ។ សួរថា ឯកភាពជាតិទេ? នៅតែទឹកដីខ្មែរ ប៉ុន្តែខ្មែរចែកដីគ្នាគ្រប់គ្រង។ ហ្នឹងហើយដែលធ្វើឱ្យខ្មែរខ្សោយ …។

(១៧) អាចារ្យអាចារិនី មករៀនដើម្បីចូលរួមថែរក្សាតម្លៃវប្បធម៌ជាអត្តសញ្ញាណខ្មែរ

អញ្ចឹងថ្ងៃនេះ ខ្ញុំសូមពន្យល់ជូនបងប្អូនដែលមានកង្វល់។ ការកង្វល់អំពីទឹកដី អំពីជាតិ ជាកាតព្វកិច្ចមនុស្សគ្រប់គ្នា មិនថាមន្ត្រីរាជការ មិនថាប្រជាពលរដ្ឋសាមញ្ញ មិនថាអ្នកមាននិន្នាការណាទេ ជាកាតព្វកិច្ច និងជាសិទ្ធិបងប្អូន។ អាចារ្យ អាចារិនី ខំមករៀននៅទីនេះ ដើម្បីចូលរួមថែរក្សាតម្លៃវប្បធម៌របស់យើងឱ្យជាអត្តសញ្ញាណខ្មែរ។ បើយើងមិនគិតពីតម្លៃខ្មែរ ថ្ងៃក្រោយ យើង(មុខជា) Copy របស់អ្នកផ្សេងមករៀងៗខ្លួន ស្រឡាយកាត់ ក៏មិនអីដែរ មិនចាំបាច់មករៀនធ្វើអី។ (តែដែលមករៀននេះ)គឺសុទ្ធតែចង់បាននិងថែរក្សានូវតម្លៃ អត្តសញ្ញាណពិតប្រាកដមួយរបស់ខ្មែរ។ ចេញទៅធ្វើពិធីជាមួយគ្នា ជាមួយសាសន៍គេ យើងអាចនិយាយបានថា ទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរធ្វើអញ្ចឹង។ ដូចខ្ញុំឧស្សាហ៍និយាយរឿងអាវកងទ័ព។ ឯកសណ្ឋានកងទ័ពខ្មែរយើង ល្អមិនល្អយើងពាក់របស់យើង កុំឱ្យចេញទៅក្រៅ គេសួរម៉េចបានមេទ័ពអ្នកឯងពាក់អាវខ្ញុំ? ហេតុអីបានជាទំនៀមទម្លាប់អ្នកឯងធ្វើពិធីហ្នឹងយករបស់ខ្ញុំ។ ដល់ទៅយើងជជែកថាជារបស់យើង គេថាគេមានឯកសាររបស់គេ។ ការឯកភាពជាតិ ការរួមគ្នាពង្រឹងអត្តសញ្ញាណជាតិ និងថែរក្សាអ្វីដែលជាផលប្រយោជន៍ជាតិខ្មែរ គឺជាការចាំបាច់ដែលកូនខ្មែរគ្រប់ជំនាន់ត្រូវតែធ្វើ ត្រូវរួមគ្នាថែរក្សា ស្ថិរភាព សន្តិភាព ឯកភាពជាតិ កុំឱ្យមានការបែកបាក់ ព្រោះអាហ្នឹងហើយជាមូលដ្ឋាននៃការបែកបាក់បាត់សាច់ មិនមែនបាត់តែទឹកដីទេ បាត់ទាំងមនុស្ស ស្លាប់ រត់ភៀសខ្លួនទៅក្រៅដោយសារសង្គ្រាម បាត់ទាំងសម្បត្តិវប្បធម៌យើង។

(១៨) ដើម្បីកុំឱ្យកង្វល់ក្លាយជាការពិត ត្រូវរួមគ្នាថែរក្សានិងអភិវឌ្ឍអធិបតេយ្យភាព ធ្វើឱ្យប្រជាជនរីកចម្រើន

ថ្ងៃ ២២(សីហា)នេះ ខ្ញុំនឹងទទួលរូបសំណាក់ដែលគេលួចយកទៅលក់ពេលដែលប្រទេសយើងវាយប្រហារគ្នា។ ឥឡូវគេយកពីញូយ៉កមកអោយវិញ។ ដូនតាយើងក៏ត្រូវគេពុះចែកគ្នា កាប់យកទៅលក់ដែរ ពេលដែលយើងបែកបាក់។ ថ្ងៃនេះរឿង CLV-DTA ចាញ់ឈ្នះអីយ៉ាងម៉េច បន្តិចទៀតខ្ញុំនឹងពន្យល់។ អ្វីដែលសំខាន់ គឺធ្វើអីក៏ដោយកុំឱ្យមានការបែកបាក់សាមគ្គីជាតិ។ ការបញ្ចេញទស្សនៈត្រូវមានក្របខណ្ឌ កុំឱ្យឈានទៅដល់ការប្រើហិង្សា កាប់ចាក់គ្នា ធ្វើឱ្យមានការបែកបាក់។ ខ្ញុំនឹងបង្ហាញថា តែមានផ្ទុះហើយ មិនមែនចប់ត្រឹមពេលឈប់វាយគ្នានោះទេ។ នៅប្រទេសបង់ក្លាដេស នៅអង់គ្លេស រាល់ថ្ងៃនេះ រឿងក្តៅឈប់ហើយ ប៉ុន្តែនៅសងសឹកគ្នាទៅវិញទៅមក ​មិនទាន់ចប់ទេ។ យើងត្រូវរួមគ្នាបញ្ចេញមតិ បញ្ចេញកង្វល់ តែយើងត្រូវធ្វើម៉េច ដើម្បីកុំឱ្យកង្វល់របស់យើងក្លាយទៅជាការពិត។ ការខ្លាចបាត់ទឹកដី ការបាត់អធិបតេយ្យភាព ជាកង្វល់របស់យើង។ ពីអតីតកាលយើងធ្លាប់ជួបហើយ តែយើងការពារឱ្យបាន។ ឥឡូវ បងប្អូនមានកង្វល់ពីអនាគតកាល។ អញ្ចឹងដើម្បីកុំឱ្យកង្វល់នេះក្លាយទៅជាការពិត យើងត្រូវរួមគ្នាថែរក្សា និងអភិវឌ្ឍអធិបតេយ្យភាព ទឹកដីគ្រប់កន្លែង ធ្វើឱ្យប្រជាជនរីកចម្រើន ជាពិសេសនៅខេត្តភាគឦសាន ដើម្បីកុំឱ្យកង្វល់យើងក្លាយទៅជាការពិត និងផ្ទុយទៅវិញ ពង្រឹងខ្មែរយើងឱ្យកាន់តែខ្លាំងនៅទីនោះ តាមរយៈការថែរក្សានូវសាមគ្គី ឯកភាពជាតិ …។

(១៩) រាជរដ្ឋាភិបាលដាក់វិធានការអាទិភាព៥ និងគោលនយោបាយអាទិភាព៦ តបនឹងបំណងប្រាថ្នាប្រជាពលរដ្ឋ

ខ្ញុំបានតាមដានស្តាប់ប្រជាពលរដ្ឋ។ អ្នកខ្លះដែលមានកង្វល់/ការព្រួយបារម្ភ។ ទោះបីជាមានការបកស្រាយយ៉ាងណា គឺមានការស្នើសុំឱ្យរដ្ឋាភិបាលដកខ្លួនពី CLV-DTA បើមិនអញ្ចឹងទេ បានន័យថា រដ្ឋាភិបាលមិនស្ដាប់ប្រជាពលរដ្ឋ។ ខ្ញុំសូមជម្រាបជូនបងប្អូនឱ្យជ្រាបថា រាជរដ្ឋាភិបាលក្នុងរយៈពេល ៤០ឆ្នាំនេះធ្វើអ្វីៗ គឺឆ្លើយតបទៅនឹងសេចក្តីត្រូវការរបស់ប្រជាពលរដ្ឋទាំងអស់។ នៅក្នុងអាណត្តិទី៧ នេះ ក្នុងមួយឆ្នាំដំបូង រដ្ឋាភិបាលបានដាក់ចេញវិធានការអាទិភាព ៥ចំណុច គោលនយោបាយអាទិភាព ៦ចំណុច ដើម្បីឆ្លើយនឹង(បំណងប្រាថ្នា)ប្រជាពលរដ្ឋ។ តើប្រជាពលរដ្ឋចង់បានអី? គាត់ចង់បានថាពេលឈឺ មានប្រព័ន្ធសុខាភិបាលល្អ (ទី១)។ បើអ្នកក្រ គាត់(មិន)មានសមត្ថភាពអាច(ចេញថ្លៃព្យាបាល) រដ្ឋអាចជួយស្អីៗអញ្ចឹង … ទី២ ចង់បានឱកាសរៀនសូត្រ (ទី៣)ចង់បានឱកាសការងារ (ទី៤)ចង់រស់នៅក្នុងភូមិឃុំមានសុវត្ថិភាព កុំឱ្យមានក្មេងកាប់ចាក់ គ្រឿងញៀន។ មែនទេ អាចារ្យ អាចារិនី? មុននឹងដាក់ចេញគោលនយោបាយ យើងបានធ្វើប្រជាមតិ/ស្ទង់មតិមើលថា​ ស្អីដែលជាកង្វល់អាទិភាពរបស់ប្រជាជន។

ខ្ញុំប្រកាសគោលនយោបាយទាំងនោះ។ ជាលទ្ធផល យើងកំពុងបណ្ដុះបណ្ដាលវិជ្ជាជីវៈ ឧទាហរណ៍សិស្សអាហារូបករណ៍ ១,៥ លាននាក់។ យើងពង្រីកគោលនយោបាយគាំពារសង្គម។ ថ្ងៃមុន សូម្បីតែស្រ្តីមានផ្ទៃពោះ ដែលជាពិរុទ្ធជន ក៏យើងឱ្យកម្មវិធីឧបត្ថម្ភសាច់ប្រាក់សម្រាប់មាតានិងទារកដែរ។ ខ្ញុំដាក់ចេញនូវវិធានការក្ដៅ រឿងបិទអាជ្ញាបណ្ណល្បែងស៊ីសង។ ថ្ងៃមុន មានចេញមកទៀត។ អាជ្ញាបណ្ណផ្សងសំ​ណាងនៅមូលដ្ឋានតូច … ខ្ញុំឱ្យបិទ និងស្រាវជ្រាវថាមានប៉ុន្មានពាន់កន្លែង។ បិទ(ទាំងអស់)។ ពិតណាស់ បិទមិនទាន់ជិតទេ ប៉ុន្តែគោលនយោបាយរបស់យើងគឺឈប់ចេញអាជ្ញាបណ្ណ។ ការសុំបន្ថែមយកប៉ុស្ដិ៍នោះ ខ្ញុំអត់បន្ថែមឱ្យទៀតទេ។ ប៉ុស្ដិ៍ ១ឆ្នាំ ត្រូវសុំម្ដង។ ខ្ញុំអត់បន្ថែមឱ្យទៀតទេ ព្រោះគ្មានអ្វីត្រូវបើកឡូតូនៅតាមក្រោមផ្ទះប្រជាពលរដ្ឋទេ។ បើថា ឡើងផ្សារ ១ម៉ឺនរៀល យក ១ម៉ឺនរៀលទិញម្ហូបឆ្ងាញ់បន្តិចមកផ្ទះ កុំមករវល់ចាក់ សល់ពាក់កណ្ដាលទៅវិញ ប្ដីសួរថា ម៉េចក៏ម្ហូបមិនសូវឆ្ងាញ់? អស់ ៥ពាន់រៀល ចូលទៅកន្លែងចាក់តាមផ្លូវ។

យើងបានដាក់វិធានការស្តីពីក្មេងទំនើង … ថ្ងៃមុន បានផ្ដល់គោលការណ៍ថា បើសិនជាគាត់ស្រលាញ់ម៉ូតូពេក ជិះតែកង់មួយ យើងយកម៉ូតូមកទុកឱ្យគាត់ ៣ខែទៅ។ ខ្ញុំធ្លាប់ប្រជុំច្រើនដង ខ្ញុំបានណែនាំថា រកវិធានការអីដើម្បីឱ្យគាត់រាង។ មិនមែនចង់ធ្វើបាបគាត់ទេ តែចង់ការពារគាត់។ កន្លងទៅ មានវិធានការរដ្ឋបាលមួយចំនួន។ ប៉ូលីសយើងយកមក គាត់ជួយកាត់សក់ free ឱ្យអញ្ចឹងទៅ។ ប៉ុន្តែគាត់មិនរាងចាលទេ។ (អញ្ចឹង មានតែ)ដោះកង់ម៉ូតូឱ្យវិញ។ ឥឡូវធ្វើម៉េច បើគាត់នៅតែបង្ហោះ អត់រាងចាលសោះ។ សាកទុកម៉ូតូ ៣ខែ។ បើគាត់អត់ម៉ូតូ អត់មានអីបង្ហោះទេ។ ៣ខែនេះ កាត់បន្ថយហានិភ័យ ដែលគាត់ជិះបុកគេ ឬដួលបាក់ដៃបាក់ជើង។ យើងរកវិធានដោះស្រាយ ព្រោះប្រជាពលរដ្ឋទាមទារ។ ខ្ញុំមើល Facebook រាល់ថ្ងៃ។ ការដោះស្រាយបញ្ហាមានទំនាស់ដីធ្លីកន្លែងណា ខ្ញុំ screenshot បាញ់ឲ្យចៅហ្វាយខេត្តដោះ។ យើងមិនមែនមិនស្ដាប់ប្រជាពលរដ្ឋទេ។ រឿងហ្នឹងវាមិនទាន់អស់ តែយើងខំប្រឹងដោះ។

ឧទាហរណ៍ នៅបូរីអូរស្វាយ កាលពីម្សិលម្ង៉ៃ ខ្ញុំបញ្ជូនតំណាងពិសេសរបស់ខ្ញុំ ឯកឧត្ដម ប៉ាន់ខែម ប៊ុនថន ទៅធ្វើការជាមួយប្រជាពលរដ្ឋនៅលើដីក្រុមហ៊ុន។ យើងបានទៅប្រាប់ថា គ្មានគម្រោងក្នុងការដេញប្រជាពលរដ្ឋទៅណាទេ។ ស្រាប់តែអាស៊ីសេរីទៅសម្ភាសន៍ចេញព័ត៌មានមួយថា រដ្ឋនឹងដេញប្រជាពលរដ្ឋ។ ខ្ញុំឆ្ងល់ក៏សួរថា “ថន! ឲ្យទៅធ្វើ ១ខែជាងហើយ ក្រែងប្រជាពលរដ្ឋគាត់យល់ហើយអី?”។ យើងពិនិត្យឡើងវិញការចុះបញ្ជីដីផ្សេងៗ ដើម្បីយើងសម្រេចយ៉ាងណា។ ស្រាប់តែបង្ហោះថាហ្នឹងទឹកភ្នែកទៀតហើយ។ ដល់ទៅម្សិលមិញ បានឃើញប្រជាជនគាត់ចេញមកប្រតិកម្ម។ អ្នកកាសែតអាស៊ីសេរីហ្នឹងមិនដែលទាំងចូលភូមិហ្នឹងផង ហើយយកបញ្ហាទៅចុះ(ផ្សាយ)។ ប្រជាពលរដ្ឋចេញមកប្រាប់ថារឿងពិតវាអញ្ចេះទេ …។

(២០) នាយករដ្ឋមន្រ្តីស្ដាប់ប្រជាពលរដ្ឋ ជួយមើលសូម្បីរឿងតូចតាចបើមានចន្លោះប្រហោង

ថ្ងៃមុន រឿងចតឡាននៅខេត្តកណ្ដាល … មានឡានធំមួយ។ ឃើញផ្លូវទំនេរ គាត់ចតបាំងផ្ទះប្រជាពលរដ្ឋ ៣-៤នាក់។ និយាយគ្នាមិនត្រូវ ចូល Facebook។ ខ្ញុំដាក់សារឲ្យទៅ បង (គួច) ចំរើន។ ព្រឹកឡើងដោះបាន។ ស្រុះស្រួលគ្នា។ សួរថា នាយករដ្ឋមន្រ្តីចាំបាច់ទៅមើលរឿងតូចតាចហ្នឹងធ្វើអី ទុកឲ្យខេត្តទៅ។ មិនមែនថាខេត្តមិនធ្វើទេ គាត់ខំប្រឹង ប៉ុន្តែមានចន្លោះប្រហោងខ្លះ ខ្ញុំត្រូវតែធ្វើ ព្រោះស្ដាប់ប្រជាពលរដ្ឋ។ សម្ដេចតេជោក៏លោកធ្វើអញ្ចឹង​ដែរ។ ជួនកាលគាត់ប្រាប់ថា តាំងពីមាន Facebook មក អ្នកស្នើសុំឲ្យគាត់ជួយ គាត់ជួយបានទាំងអស់ លើកលែងតែមួយគឺជួយរកប្រពន្ធឲ្យ។ រឿងហ្នឹងមិនបានទេ។ សិទ្ធិគេ។ មិនអាចចាប់បង្ខំ (ដូច)កាលគាត់ អាពត ការឲ្យ ដោយបង្ខំ មិនមានជម្រើស។ ឥឡូវគេរើសខ្លួនគេ។ មិនបានទេ រឿងការឲ្យហ្នឹង។ ធ្លាប់មានកូនទាហានមួយ។ មិនមែនខ្ញុំទេ ឯកឧត្ដម ហ៊ីង ប៊ុនហៀង។ ពេលដែលស្រឡាញ់គ្នា មកប្រាប់គាត់ថា “ប៉ាអើយ! ការឲ្យខ្ញុំទៅ បើមិនអញ្ចឹងទេរន្ទះបាញ់ហើយ”។ ការបានមួយឆ្នាំកន្លះ មកប្រាប់ “ប៉ាអើយ! បើខ្ញុំមិនលែងគ្នាទេ រន្ទះបាញ់ហើយ”។ ទីបំ​ផុត ធ្វើមេអណ្ដើកខុសទៀត។ ទុកឲ្យគេចិត្តនឹងចិត្ត សិទ្ធិសេរីភាព គេត្រូវគ្នា គេសម្របសម្រួលគ្នាយ៉ាងណា …។

(២១) វិស័យធនា​គារកំពុងពិចារណាវិធានអីខ្លះដែលអាចជួយបន្ធូរសម្ពាធដល់ប្រជាពលរដ្ឋជាអតិថិជន

ថ្ងៃមុន ដើរនៅ Pub Street ដោះស្រាយរឿងមិនចាយ(លុយដុល្លារ )ចាស់។ ខ្ញុំប្រជុំជាមួយវិស័យឯកជនរហូត។ ខ្ញុំតែងតែជួបក្រៅផ្លូវការជាមួយគណៈកម្មការយន្តការរដ្ឋ តើចង់បានអីបន្ថែម? ថ្ងៃមុន ប្រជុំជាមួយខាងវិស័យធនា​គារថា ឲ្យគិតមើលតើមានវិធានអីខ្លះសម្រាប់បន្ធូរសម្ពាធដល់ប្រជាពលរដ្ឋ? ឥឡូវកំពុងឲ្យពិចារណាមើល។ យើងគិតគូរកម្រិតណាដែលយើងអាចធ្វើបាន។ យើងឃើញវិស័យឯកជនដែលពាក់ព័ន្ធជាមួយហ្នឹង ព្រោះវិស័យឯកជនជាអ្នកបង្កើតការងារ។ បើគាត់មានបញ្ហាអាជីវកម្ម អាចប៉ះពាល់ដល់ការងារប្រជាពលរដ្ឋ។ ខែ១១ តែ២ខែកន្លះ ៣ខែ ក្រោយពីខ្ញុំឡើងធ្វើនាយករដ្ឋមន្រ្តី យើងមាន(វេទិកា)វិស័យឯកជន ជួបជាមួយប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាល យើងផ្ដល់គោលការណ៍អនុគ្រោះច្រើនណាស់ដើម្បីឲ្យដកដង្ហើម។ ឥឡូវ ខ្ញុំកំពុងឲ្យធនាគារជាតិធ្វើការជាមួយវិស័យឯកជនដើម្បីរកវិធីជួយពួកគាត់ ជួយទៅដល់អតិថិជនរបស់គាត់តទៅទៀតដើម្បីបន្ធូរសម្ពាធនេះ …។

(២២) បានជួបផ្ទាល់ បានឮផ្ទាល់ ចូលរួមផ្ទាល់ ជាមួយរាជរដ្ឋាភិបាលដោះស្រាយកង្វល់ជាក់ស្ដែងជូនប្រជាជន

និយាយទៅ យើងធ្វើអីក៏មិនដែលត្រូវដែរ។ យើងដាក់គោលនយោបាយខាងលើ គេថាយើងមិនដែលចុះជួបប្រ​ជា​ពលរដ្ឋ។ ដល់ពេលចុះទៅជួប គេថាខ្ញុំសម្ដែង។ អញ្ចឹងក៏បានដែរ សុខចិត្តឲ្យថាខ្ញុំសម្ដែងចុះ តែយ៉ាងហោចណាស់ ខ្ញុំបានជួបផ្ទាល់ ខ្ញុំបានឮផ្ទាល់ ខ្ញុំអាចចូលរួមផ្ទាល់ ជាមួយរាជរដ្ឋាភិបាលក្នុងការដោះស្រាយកង្វល់ជាក់ស្ដែងជូនប្រជាជន។ ដោះ(រឿង)តូច គេថា នាយករដ្ឋមន្រ្តីមិនព្រមធ្វើគោលនយោបាយធំ ទៅមើល Pub Street ធ្វើអី ទុកឲ្យគេធ្វើ កុំទៅដណ្ដើមការងារ។ ទៅជួបជាមួយឪពុកម្ដាយនៅសាលាបឋមសិក្សាធ្វើអី ទុកឲ្យក្រសួងអប់រំធ្វើទៅ។ ខ្ញុំត្រូវតែរកឱកាសចុះទៅជួបជាមួយប្រជាពលរដ្ឋ។ និយាយរួម ពាក់អាវក្រវាត់កនៅកន្លែងពិបាកណាស់។ កាលខ្ញុំនៅជើងគោក បងប្អូនអាចសួរបាន ខ្ញុំចុះ(ទៅតាមអង្គភាព)រហូតហ្នឹងឯង។ ឥឡូវទើបនឹងបានប៉ុន្មានដងនេះរាងទំនង ចេញទៅ។ សូម្បីតែឯកឧត្ដម យូ សិនឡុង ឯកឧត្ដម ជួន សុវណ្ណ អី ក៏មិនឲ្យដឹងដែរ។ អង្គរក្សការពារមិនឲ្យមាន។ ដំបូងទៅដល់ក្រចេះ ទៅមើលវិស្វកម្មធ្វើផ្លូវព្រំដែន ជួបប្រជាពលរដ្ឋនៅនោះ។ ខ្ញុំប្រាប់ថា កាលទៅសៀមរាប ខ្ញុំបានប្រកាសហើយ ថ្ងៃ១៨ សម្ពោធ។

(២៣) អាណត្តិទី១ ដាក់ចេញក្រប​ខ័ណ្ឌគោលនយោបាយ អាណត្តិទី២ ចុះមើលជាក់ស្តែង

ខ្ញុំប្រកាសហើយ។ អាណត្តិទី១ ខ្ញុំដាក់ចេញក្រប​ខ័ណ្ឌគោលនយោបាយ។ អាណត្តិទី២ ខ្ញុំចុះមើល។ ខ្ញុំចុះមែន។ ឱ្យខ្ញុំ(បាន)លេសសុំ VISA ពីប្រពន្ធខ្ញុំចុះខេត្ត។ ខ្ញុំទៅជួបជាមួយនឹងប្រជាពលរដ្ឋ អង្គុយនិយាយគ្នា។ ថ្ងៃមុន ខ្ញុំទៅខេត្តកំពង់ធំ។ ខ្ញុំទៅដល់ ខ្ញុំប្រាប់គេថា (ឱ្យ)ប្រាប់ថាខ្ញុំចៅហ្វាយស្រុកមកថ្មី។​ ចុះពីលើទូកមក ចូលផ្ទះមួយ អ៊ំៗ គាត់មក។ ខ្ញុំប្រាប់ថា ខ្ញុំចៅហ្វាយស្រុកមកថ្មី។ (អ៊ំគាត់ថា) មិនជឿទេ ខ្ញុំឃើញក្នុងទូរទស្សន៍ ខ្ញុំឃើញក្នុងទូរស័ព្ទ (ស្គាល់ហើយ)។ បែកការណ៍បាត់ហើយ។ ទៅនិយាយ និយាយអត់ព្រៀងទុក និយាយអត់រៀបមនុស្ស។ មិនមែនថាទៅហ្នឹង មានរឿងអី្វទេ មិនថាទៅឆែក ទៅចាប់កំហុសអីទេ គ្មានអ្នកណាល្អឥតខ្ចោះទេ រដ្ឋាភិបាលក៏គ្មានល្អឥតខ្ចោះ ខ្ញុំក៏មិនល្អឥតខ្ចោះ គ្មានអ្នកណាល្អឥតខ្ចោះ ប៉ុន្តែអ្វីដែលសំខាន់ យើងដាក់ទិសដៅ ដើម្បីឱ្យល្អឥតខ្ចោះ ដើម្បីយើងខិតខំប្រឹងប្រែងកែសម្រួលបន្តិចៗ ទៅលើការកង្វះខាតរបស់យើង។ រួមគ្នាធ្វើទៅ កុំប្រកាន់ ធ្វើដើម្បីប្រជាពលរដ្ឋទេ ហើយស្ដាប់ពីគាត់។

(២៤) អាចារ្យអាចារិនី មិនការពារតែទម្រង់ពិធីកម្មទេ តែការពារតម្លៃទំនៀមទំលាប់ផង

ខ្ញុំជួបផ្ទាល់ ខ្ញុំស្ដាប់ផ្ទាល់តាមហ្វេសប៊ុកអីហ្នឹង។ យើងដាក់វិធានការដោះស្រាយរឿងព្រលានយន្តហោះ។ យើងចេញថ្ងៃទី ១ខែកញ្ញា នេះ ដើម្បីចូលមកកុំឱ្យបង់លុយ ពិបាកតកន្ទុយ ធ្វើឱ្យលឿនដូចគេ។ ឥឡូវខាងអប្សរា កាត់បន្ថយច្រើនណាស់។ រឿងថត Pre-wedding ថតអីនេះ កាលមុនទាល់តែទៅសុំច្បាប់។ សួរហេតុផល គាត់មានហេតុផលការពាររបស់គាត់ ប៉ុន្តែក្បួនច្បាប់និងគោលការណ៍នោះ តាំងពី ១៩៩០ ជាង។ អនុវត្តចេញឆ្នាំ ២០១៧។ អញ្ចឹងឱ្យកែសម្រួល។ ឥឡូវរឿងតម្លៃយ៉ាងម៉េច ឱ្យពិនិត្យឡើងវិញ។ គ្រឹះស្ថានអង្គរ ពេលដែលភ្ញៀវទៅ​​ត្រូវទៅថតរូប យកព័ត៌មានយកអី ពាក់កាត ដើរឆែកកាតអី។ ឥឡូវឱ្យគិតទៅ រកវិធីដែលស្រួលទៅ កុំឱ្យពិបាក (ឧទា​ហរណ៍)ធ្វើកាតអីមួយពាក់ទៅ។ ទេសចរដើរទៅ កុំឱ្យពិបាក។ ឯកឧត្តម អូន ព័ន្ធមុនីរ័ត្ន បានឱ្យធ្វើហើយ។ ឥឡូវយើងអាចប្រើ QR កូដ លែងចាំបាច់ថតរូបដាក់បិតកាតអីទៀតហើយ ឱ្យវាស្រួលទាំងភ្ញៀវទេសចរ ស្រួលទាំងមន្រ្តីអប្សរា ព្រោះគាត់ក៏លំបាកដែរ គោលការណ៍ច្រើន គាត់ត្រូវតឹង។ ការពារប្រាសាទ មិនមែនការពារតែថ្មកុំឱ្យគេលួចកាត់ទេ ប៉ុន្តែការពារតម្លៃ។ អាចារ្យ អាចារិនី ដូចគ្នា។ ត្រូវទេ? មិនមែនការពារតែទម្រង់ទេ តែការពារតម្លៃនៃទំនៀមទំលាប់ពិធីកម្មរបស់យើងផងដែរ។ ត្រូវតែមានតម្លៃ។ តម្លៃនេះ បានន័យថា ធ្វើអ្វីមួយត្រូវមានអត្ថន័យច្បាស់លាស់ ផ្អែកទៅលើសាសនាព្រាហ្មណ៍ និងសាសនាព្រះពុទ្ធ។ ត្រូវតម្លៃ មិនមែនតែទម្រង់ធ្វើទៅល្អមើល រៀបឱ្យកាន់តែធំ កាន់តែល្អនោះទេ។ រៀបតូចក៏ដោយ ថវិកាតិចក៏ដោយ ឱ្យត្រូវទម្រង់ ដើម្បីថែរក្សាតម្លៃនៃវប្បធម៌ទំនៀមទំលាប់យើង។ បើថារៀបធំ ចំណាយថវិកាច្រើន តែរៀបខុសក្បួន ហ្នឹងក៏អស់តម្លៃ …។

(២៥) ប្រជាពលរដ្ឋភាគច្រើនលើសលប់ចង់បានការធានាថាមិនបាត់បង់ទឹកដី, មិនបាត់បង់អធិបតេយ្យភាព, អភិវឌ្ឍខេត្តទាំង៤ និងមិនចង់ឃើញខ្មែរបែកបាក់

ឥឡូវត្រឡប់មកវិញ រឿង CLV-DTA។ មានអ្នកថា យើងមិនស្ដាប់គាត់។ បងប្អូនខ្លះថា រាជរដ្ឋាភិបាលមិនស្ដាប់(ប្រជាពលរដ្ឋ)? រាជរដ្ឋាភិបាលស្ដាប់ពីកង្វល់រួមគ្នា មិនថាអ្នកគាំទ្រ មិនថាអ្នកមិនគាំទ្រ ប៉ុន្តែសួរថាតើជាប្រជាពលរដ្ឋក្រុមណា? យើងមានប្រជាពលរដ្ឋ ៣ក្រុម៖ ក្រុមទី១ គឺក្រុមអ្នកមានកង្វល់ និងសូមឱ្យដកចេញមក។ ក្រុមទី២ គឺក្រុមអ្នកដែលយល់អំពីតម្លៃហើយចង់ឱ្យអភិវឌ្ឍន៍។ ម្សិលមិញ ចេញមករាប់ម៉ឺននាក់ដែលដូរ profile (គាំទ្រ)។ ឥឡូវ យើងស្ដាប់ក្រុមណា? ទាំងពីក្រុមហ្នឹង មិនមែនជាប្រជាពលរដ្ឋឬអី? ក្រុមទី៣ គឺក្រុមស្ងាត់ស្ងៀម។ ក្រុមពីរមុននេះ គាត់បញ្ចេញមតិឆុងឆាំងដាក់គ្នា ការពារទឡ្ហីករណ៍(របស់គាត់រៀងខ្លួន)។ ប៉ុន្តែក្រុមអ្នកទី៣ ដែលខ្ញុំគិតថាជាក្រុមអ្នកស្ងាត់ស្ងៀម ជាក្រុមធំ ជាក្រុមនៅកណ្ដាល។ បានន័យថា រឿង CLV-DTA រឿងមិន CLV-DTA ចេញមិនចេញ ក៏អត់ទៅ ប៉ុន្តែសំខាន់ ធានាឱ្យពួកគាត់៖ ទី១ ខេត្តទាំង៤ មិនបាត់បង់ទឹកដី, ទី២ យើងមិនបាត់បង់អធិបតេយ្យភាព, ទី៣ ធានាអភិវឌ្ឍខេត្តទាំង ៤នេះ, ទី៤ មិនចង់ឃើញខ្មែរបែកបាក់ ធ្វើឱ្យរញ៉េរញ៉ៃសង្គមជាតិ។ បើស្ទង់មតិ ប្រាកដជាអ្នកទី៣ ហ្នឹងហើយដែលមានភាគច្រើនជាងគេ។ រឿងដកមិនដក រឿងស្អីមិនស្អី រឿង ២៥ ឆ្នាំហើយវាមានទៅណា។ ទោះជាដក តែបើមានចេតនាធ្វើឱ្យបាត់ គង់តែបាត់ដដែល វាមិនមែនរឿងកិច្ចសហប្រ​តិបត្តិការហ្នឹង។

(២៦) រាជរដ្ឋាភិបាលត្រូវស្តាប់មតិក្រុមទី៣ ដែលជាអ្នកភាគច្រើនលើសលប់ក្នុងប្រជាជាតិកម្ពុជា

យើងចូលអាស៊ានតាំងពីឆ្នាំ ១៩៩៩​។ ១០ ប្រទេសហ្នឹង មិនទាន់បាត់មួយកន្លែងណាផង។ សហប្រតិបត្តិការ ៣ប្រទេស របងជាប់គ្នា យើងធ្វើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការគ្រប់វិស័យ មិនទាន់បាត់(ដី)ឯណា មានតែបោះបង្គោលព្រំដែនបន្ថែម ដើម្បីពង្រឹងរៀងៗខ្លួន។ ខ្ញុំឃើញបទសម្ភាសន៍ដែលអ្នកនៅក្រចេះ អ្នកមណ្ឌលគិរី ថា រឿងហ្នឹងល្អសម្រាប់ខេត្តខ្ញុំ ដាច់ស្រយាលជាងគេ ចង់ឱ្យលឿនដូចគ្នា។ ស្អីក៏ដោយ ក្របខណ្ឌរបស់ជាតិ ក្របខណ្ឌរបស់តំបន់ ជប៉ុនក៏មកជួយ ស្អីក៏មកជួយ​ ធ្វើទៅ។ ខ្ញុំនៅហ្នឹង។ ខ្ញុំការពារ។ ឥឡូវរាជរដ្ឋាភិបាល សួរថា ត្រូវស្ដាប់ប្រជាពលរដ្ឋមួយណា? ស្ដាប់ក្រុមទី១ ដែលមានកង្វល់ខ្លាំង ទាមទារឱ្យដកចេញ ដែលមានសមាជិកប្រជាពលរដ្ឋមិនច្រើន។ ក្រុមទី២ មានសមាជិកច្រើន គាំទ្រឱ្យអភិវឌ្ឍ និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិតំបន់ហ្នឹងបន្តទៀត​ ព្រោះគ្មានបាត់អ្វីទេ ប៉ុន្តែអាចទាញអន្តរជាតិចូលមក។​ កន្លងទៅ ទាញទាំងជប៉ុន អាល្លឺម៉ង់ ADB ចូលទៅជួយបន្ថែមនៅហ្នឹង ព្រោះថវិកាជាតិរបស់យើងមានកំណត់។ ទុកចិត្តថា រដ្ឋាភិបាលមិនធ្វើឱ្យ(បាត់ដី)ទេ។ ឬមួយ(ត្រូវគាំទ្រ)ក្រុមទី៣។ បងប្អូន(ក្រុមទី៣)ថា កុំទៅឈ្លោះគ្នារឿងប្រធានបទហ្នឹង ទោះចូលឬមិនចូល CLV-DTA សំខាន់ធានាឱ្យខ្ញុំថា ទៅមុខប្រទេសជាតិ ទឹកដីកន្លែង ៤ខេត្តហ្នឹង មិនបាត់បង់អធិបតេយ្យភាព កន្លែងហ្នឹងកាន់តែអភិវឌ្ឍ ហើយសំខាន់បំផុត កុំឱ្យមានបែកបាក់ជាតិ។ មិនថាតែនៅតំបន់ ៤ហ្នឹងទេ បើនៅទូទាំងប្រទេសរញ៉ីរញ៉ៃ ខ្ញុំពិបាករកស៊ី។ នេះគឺមតិអ្នកទី៣ ដែលខ្ញុំគិតថាជាអ្នកភាគច្រើនលើសលប់ក្នុងប្រជាជាតិកម្ពុជាយើងបច្ចុប្បន្ន។

(២៧) បើបែកបាក់បច្ចុប្បន្ន នឹងមានគ្រោះអាសន្ននាអនាគត ក្នុងពេលដែលខេត្តទាំង៤ លែងបានអភិវឌ្ឍ

ប្រជាពលរដ្ឋ ទាំងអ្នកគាំទ្រ មិនគាំទ្រគម្រោងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ មានកង្វល់តែមួយគឺអនាគត។ ឥឡូវវាអត់បាត់ទេ។ តាមខ្ញុំឮ មួយក្រុមថា ថ្ងៃក្រោយវាអាចបាត់ មួយក្រុមទៀតថា មិនជឿថាបាត់។ មានទឡ្ហីករណ៍ អំណះអំណាងរៀងៗខ្លួន។ ក្នុងនាមជារាជរដ្ឋាភិបាល អ្នកណាត្រូវ អ្នកណាខុស តើចាំបាច់តឹងសរសៃក រហូតដល់ទៅរកកាប់ចាក់គ្នាបច្ចុប្បន្ននេះ និងពេលអនាគតនោះទេ? ប្រយ័ត្នធ្វើឱ្យបែកបាក់បច្ចុប្បន្ន អនាគតវា(បាកបែក)ធូរ។ រវល់តែកាប់គ្នា បែកបាក់សាមគ្គីផ្ទៃក្នុង ខេត្តទាំង ៤ លែងអភិវឌ្ឍ លែងធ្វើផ្លូវតាមព្រំដែនទៅ។ អញ្ចឹងដែលខ្ញុំនិយាយ ការថែរក្សា (កុំឱ្យ)បែកបាក់ជាតិ គឺត្រូវថែរក្សាការឯកភាពជាតិ​​ ខ្មែរតែមួយ។ មានរឿងមួយ។ ខ្ញុំមើល clip តាមហ្វេសប៊ុក។ រឿងអាមេរិកាំង។ “ស្ដ្រីម្នាក់មានប្ដីហើយ។ គាត់ទៅជួបតារាម្នាក់។ គាត់ទៅថត ព្រោះជា idol។ ស្រលាញ់ណាស់ តាំងពីក្មេងមក។ បានជួប ថតបាន។ គាត់គ្មានបំណងអ្វីទេ។ តារានោះ ក៏គេ(គ្មានបំ​ណង​ដែរ) ប៉ុន្តែមានមិត្តភក្ដិរបស់ប្ដីម្នាក់ ទៅប្រាប់ប្ដីថា មើលមិនស្រួលហើយប្រយ័ត្នប្រពន្ធមានសាហាយ”។ ប្ដីនិងប្រ​ពន្ធឈ្លោះគ្នា វាយគ្នាដុតផ្ទះចោល។ តារានោះមិនដឹងអីផង។ យើងសង្ស័យគ្នា បែកបាក់គ្នាបាត់។ កុំយកហេតុផលនៃការសង្ស័យ ដែលមិនមានការពិតនេះគឺជាបញ្ហា។

(២៨) មិនគប្បីមានកង្វល់ ត្បិតពលរដ្ឋមានអំណាចទម្លាក់រដ្ឋាភិបាល ៥ឆ្នាំម្តង និងមានច្បាប់អន្តរជាតិជានិយាម

ឥឡូវ ដែលថាមិនត្រូវមានកង្វល់ ព្រោះ(ទី១) អំណាចរបស់ប្រជាពលរដ្ឋមាន ៥ឆ្នាំម្ដង។ ទៅខ្លាចស្អី? ខ្លាច ៥០ឆ្នាំស្អី បើ ៥ឆ្នាំ គេធ្វើការវិនិច្ឆ័យម្ដងហ្នឹង។ បោះឆ្នោតម្ដងហ្នឹង។​ បើប្រាកដជាបាត់មែនកន្លែងហ្នឹង បោះទម្លាក់ទៅរដ្ឋាភិបាលហ្នឹងនោះ ចាំបាច់កាប់ចាក់គ្នាធ្វើអ្វី។ រដ្ឋាភិបាល ក៏យល់ដែរ។ មិនល្ងង់ទេ។ ចង់បានប្រជាជននៅគាំទ្រ​ ៥០ឆ្នាំ ទាល់តែប្រជាពលរដ្ឋបោះឆ្នោត ១០ដង ជាប់ទាំង ១០ដង។ អញ្ចឹងត្រូវធានា។ យើងចេញទៅធានា។ តែការអភិវឌ្ឍកន្លែងនេះ រឿងទឹកដីនេះ ជាប្រធានបទធំណាស់ មិនត្រឹមតែខុសរដ្ឋធម្មនុញ្ញទេ ខុស​ពីជាតិ។ (ទី២) សម័យនេះ (មាន)ច្បាប់អន្តរជាតិ គ្មានអ្នកណាចេះតែកាត់យកទៅឱ្យទេ។ ខ្ញុំសូមបញ្ជាក់ ជំហរមួយរបស់កម្ពុជានៅលើឆាកអន្តរជាតិ គឺប្រឆាំងនឹងការបំបែករដ្ឋ។ យើងមិនគាំទ្ររាល់ការបំបែករដ្ឋអធិបតយ្យ។ អញ្ចឹងបើយើងមិនគាំទ្រការបំបែករដ្ឋនៅប្រទេសគេ តើយើងទៅធ្វើការបំបែកខេត្តនៅប្រទេសយើងទេ? យើងនឹងមិនធ្វើទេ។

(២៩) សូមក្រុមមានមតិស្រប ក្រុមមិនស្រប និងក្រុមកណ្តាល ប្រកាន់យកអភិក្រមបញ្ចេញមតិ ដែលមិនប៉ះពាល់ដល់សន្ដិសុខជាតិ និងមិនធ្វើឱ្យការបែកបាក់ឯកភាពជាតិ

សួរថា បើអញ្ចឹងដែលបងប្អូនកង្វល់/សង្ស័យ ខុសឬទេ? គាត់មានសិទ្ធសង្ស័យ មានកង្វល់ និងមន្ទិល។ ប្រជាពលរដ្ឋដែលគាំទ្រ ក៏គាត់អាចមានការមន្ទិលថា បើសិនជាដក យើងនឹងអត់អភិវឌ្ឍ។ យើងអាចនឹងបាត់ ព្រោះវាជាតំបន់ព្រៃ។ បងប្អូនដែលមានកង្វល់ ខ្លាចគេចូលមកនៅច្រើនកន្លែង បាត់អធិបតេយ្យភាព។ អញ្ចឹង កង្វល់ដូចតែគ្នា។ ឥឡូវខ្ញុំបានឆ្លើយជា​មួយនឹងប្រជាពលរដ្ឋហើយ។ វាគ្រាន់តែបញ្ជាក់នូវជំហរ តែសួរថា យើងលុបការមន្ទិលសង្ស័យបានឬទេ? ថាមិនទាន់បានទេ។ (ទី១) ទោះបីជាដក ឬមិនដកចេញពី CLV-DTA ក៏នៅតែបង្កការសង្ស័យ។ បើសិនជាយើងដកចេញពីគម្រោងនេះ ប្រជាពលរដ្ឋនឹងថា យើង(ពិតជា)មានចេតនាធ្វើអាក្រក់មែន ហើយ បើកុំតែ(ស្រែកទាន់ កុំអីធ្វើ)បាត់ទៅហើយ។ ទី២ ប្រជាពលរដ្ឋដែលគាំទ្រ នឹងសង្ស័យថា បើសិនជាដកទៅ យើងគ្មានចេតនាអភិវឌ្ឍកន្លែងហ្នឹងអោយខ្លាំង ឱ្យលឿន ទុកលំហរឱ្យគេចូលមក។ គាត់កាន់តែមានការសង្ស័យទៅទៀត។ អញ្ចឹង ទស្សនៈគាត់ដូចគ្នា គឺការថែរក្សាអធិបតេយ្យទឹកដីរបស់យើង។

អញ្ចឹងស្ដាប់ជំហរអ្នកទី៣ ក៏មិនខុសពីគាត់ដែរ។ គ្រាន់តែអ្នកទី៣ នេះ គាត់មើលអនាគតវែងឆ្ងាយ។ គាត់អត់ផ្ដោតទៅលើអ្វីដែលចំ​ពោះមុខ ដែលមិនអាចបញ្ជាក់បាន គ្រាន់តែជាកង្វល់ តែគាត់ព្រួយបារម្ភថា​ ប្រយ័ត្នកង្វល់សង្ស័យគ្នាឯង ដូច(ឧទាហរណ៍រឿង)ប្ដីប្រពន្ធ មិនទាន់ដឹងអីផង ដុតផ្ទះខ្លួនឯងចោល។ យើងត្រូវរួមគ្នាទប់រឿងនេះ។ ខ្ញុំសូមអំពាវនាវបងប្អូន ដូចខ្ញុំអំពាវនាវថ្ងៃទី២ សីហា អញ្ចឹង ទាំងអ្នកស្រប អ្នកមិនស្រប រឿងគម្រោងមួយនេះ និងអ្នកទី៣ សូមប្រកាន់នូវអភិក្រមជជែកគ្នា បញ្ចេញមតិរៀងៗខ្លួន ប៉ុន្តែកុំធ្វើសកម្មភាពណាដែលប៉ះពាល់ទៅដល់សន្ដិសុខជាតិ និងធ្វើឱ្យការបែកបាក់ឯកភាពជាតិនៅកម្ពុជា ព្រោះការធ្វើដូចហ្នឹងជាមូលដ្ឋាននៃការបែកបាក់ហើយ … បន្តិចទៀតខ្ញុំនឹងនិយាយពីបទពិសោធន៍ដែលប្រជាពលរដ្ឋលើកយោបល់នៅប្រទេសបង់ក្លាដែស និងនៅប្រទេសអង់គ្លេស។ យើងយកតែពីរប្រទេសដែលកំពុងដុតរាល់ថ្ងៃមិនទាន់ចប់នេះមកនិយាយ។ ខ្ញុំអត់និយាយពីបារាំង ដែលមានបាតុកម្មថ្ងៃមុន។ ខ្ញុំអត់និយាយពីប្រទេសផ្សេង ខ្ញុំនិយាយតែពីរប្រទេសនេះ។ តើវាយ៉ាងណា។

(៣០) សូមមានអំណត់រួមគ្នាអភិវឌ្ឍដើម្បី ២៥ ទៅ ៥០ឆ្នាំទៀត ស្រាយបានទាំងកង្វល់ទាំងមន្ទិលសង្ស័យ

បើស្ដាប់អ្នកទី១ អ្នកទី២ អ្នកទី៣ រួមគ្នា ដើម្បីដោះស្រាយនូវកង្វល់ និងការមន្ទិលសង្ស័យរបស់ពួកគាត់ គឺសុទ្ធតែផ្ដោតទៅលើអនាគតដូចគ្នា អត់មានអ្នកណាថាថ្ងៃនេះទេ។ សុទ្ធតែ ២០ឆ្នាំ ៥០ឆ្នាំ។ អញ្ចឹងហើយ យើងមានតែជំ​រុញការអភិវឌ្ឍ និងការធានាឱ្យបាននូវការអភិវឌ្ឍថា ថែរក្សាបូរណភាពទឹកដី ការថែរក្សានូវអធិបតេយ្យភាព និងជំរុញការធានាមិនឱ្យមានការបែកបាក់ជាតិ និងការបែកបាក់ឯកភាពជាតិ ដែលជាបំណងរបស់ប្រជាជនភាគច្រើនលើសលប់។ ស្ដាប់ប្រជាជនហើយ តែត្រូវស្ដាប់អ្នកដែលជាភាគច្រើនជាងគេបំផុត ទោះបីជាគាត់មិនបញ្ចេញសារមកក្តី។ ជួបប្រជាពលរដ្ឋនៅស្នួល គាត់អត់ប្រើហ្វេសប៊ុក ចូលខម្មិន ចូលអីតាម TIKTOK ទេ។ ខ្ញុំសួរគាត់ “តើអ៊ំព្រួយរឿងបាត់ទឹកដីទេ?”។ គាត់ថា គាត់អត់ព្រួយ … តើវិធីសាស្រ្តអី កុំឱ្យបាត់? មានតែរួមគ្នាឱ្យភូមិអ៊ំកាន់តែរីក។ គាត់បានប្រាប់ កាលពីគាត់មកនៅ ១០ឆ្នាំជាងមុន ផ្លូវជាតិលេខ ៧៦ ហ្នឹងមានតែប៉ុន្មានផ្ទះទេ។ ឥឡូវមានរាប់រយគ្រួសារ នៅពេញហ្នឹង។

ចុះទៅជួបប្រជាពលរដ្ឋនៅព្រំដែន យើងមិនទាន់ធ្វើផ្លូវ គាត់ចង់ឆ្លងទៅភូមិជិតខាង គាត់ចូលទៅខាងវៀតណាម ពឹងផ្លូវវៀតណាមចេញមក។ ឥឡូវគាត់ភ្ជាប់ខ្លួនឯង។ រដ្ឋចែកដីឱ្យប្រជាពលរដ្ឋនៅកន្លែងហ្នឹង ធ្វើផ្ទះឱ្យអតីតយុទ្ធជននៅព្រំដែនទៀត។ យើងបន្តធ្វើតទៅទៀត។ អញ្ចឹងយើងអាចស្រាយទាំងកង្វល់ និងមន្ទិលសង្ស័យ។ កង្វល់តែមួយ ប៉ុន្តែរឿងកង្វល់នេះ វាសម្រាប់អនាគត។ អញ្ចឹងនៅតែមន្ទិល។ រឿង CLV-DTA ​នៅតែសង្ស័យពីចេតនាថា រដ្ឋាភិបាលគ្រោងយកទៅឱ្យគេ។ ដើម្បីបញ្ចប់មន្ទិលសង្ស័យ ខ្ញុំសូមអំពាវនាវឱ្យបងប្អូនមានភាពអំណត់។ យើងមិនអាចយកលទ្ធផលថ្ងៃនេះ កាប់ចាក់គ្នាឈ្នះចាញ់ថ្ងៃនេះ ដើម្បីបង្ហាញ(ពីអ្វីដែលនឹងកើតនៅ) ៥០ឆ្នាំទៀតនោះទេ។ មានតែរង់ចាំ ហើយរួមគ្នាធ្វើ អភិវឌ្ឍ ដើម្បី ២៥ឆ្នាំ ៥០ឆ្នាំទៀត កន្លែងហ្នឹងខ្មែរកាន់តែខ្លាំង មនុស្សកាន់តែច្រើន ស្រាយទាំងកង្វល់ ទាំងមន្ទិលសង្ស័យ។

(៣១) បើគណបក្សប្រជាជនដឹកនាំឲ្យបាត់បង់អធិបតេយ្យភាព និងខេត្តទាំង ៤ សូមបោះឆ្នោតទម្លាក់ចុះ មិនបាច់កាប់ចាក់គ្នាទេ

ក្នុងនាមរាជរដ្ឋាភិបាល យើងត្រូវធានាឱ្យបាននូវបែបនេះ។ អញ្ចឹងបំណង ៤ របស់ប្រជាពលរដ្ឋ បំណងទី ១ កុំឲ្យបាត់ដី ទី ២ កុំឲ្យបាត់អធិបតេយ្យ ហើយទី ៣ ជួយអភិវឌ្ឍខេត្តហ្នឹងឲ្យខ្លាំង ឲ្យខ្មែរនៅឲ្យច្រើន (ទី៤ មិនចង់ឱ្យខ្មែរ​បែកបាក់)។ យើងត្រូវធ្វើ ប៉ុន្តែមិនអាចធ្វើថ្ងៃនេះបានទាំងអស់ទេ។ គ្មានអីមកបញ្ជាក់បានទេ។ ថ្ងៃនេះយើងបញ្ជាក់ថា យើងមិនបាត់ តែនៅតែមានមន្ទិលសង្ស័យ។ យើងខំធ្វើផ្លូវព្រំដែនហើយ ប្រជាពលរដ្ឋក្នុងរយៈពេល ២៥ ឆ្នាំនេះកើនពី ៤០ម៉ឺនក្នុងខេត្ត ៤ ទៅ ១លាននាក់ហើយ តែយើងមិនអាចមានប្រជាជន ២០ លានទៅនៅ ៤ ខេត្តនេះទេ ព្រោះវានឹងអស់ពីភ្នំពេញ។ នៅស្រុកខ្មែរទាំងមូលតែ ១៧ លាននាក់ទេ។ ទាល់តែរើពីកន្លែងផ្សេងទៅហ្នឹងទាំងអស់។ សូមឲ្យមានភាពអំណត់ហើយជឿជាក់ ហើយចាំមើលទាំងអស់គ្នា។ សំខាន់បំផុតកុំឲ្យបែកបាក់ផ្ទៃក្នុង។ កុំឲ្យបែកបាក់ឯកភាពជាតិគ្នា។ អញ្ចឹងដំណោះស្រាយ(ចំពោះបំណងទាំង) ៣នេះ យើងនឹងធ្វើគោលនយោបាយរបស់រដ្ឋាភិបាលបង្ហាញឲ្យបងប្អូនឃើញ។ កុំពិបាក ក្នុង ៥ឆ្នាំបោះឆ្នោតម្តងទេ។

បើរដ្ឋាភិបាលភរនៅក្នុង ៣ចំណុចនេះ ជិតដល់បោះឆ្នោតទៅមើលទៅ បាត់កន្លែងណា បាត់អធិបតេយ្យភាពកន្លែងណា? ខ្មែរយើងក្លាយទៅជាជនជាតិភាគតិច ឬយ៉ាងម៉េចនៅខេត្ត ៤ នេះ។ បើសិនជាអញ្ចឹងមែន (ដកចេញតាមរយៈ)សន្លឹកឆ្នោតទៅ។ បើសិនជាឆ្នាំ ២០២៧-២០២៨ មិនទាន់(កើតមានដូចការព្រួយបារម្ភ)ទេ ខ្លាច(ថាពេលវេលានៅមិនទាន់មកដល់) ក្រែងលោកើតនៅ ២០៣២-២០៣៣ ពេលជិត(បោះឆ្នោត)ហ្នឹង ទៅមើលទៀតទៅ។ ៥ឆ្នាំបោះឆ្នោតទៀត។ បើថាមិនកើតទៀត តែខ្លាចថាកើតនៅឆ្នាំ ២០៥០ អញ្ចឹង ២០៣៧-២០៣៨ ទៅមើលម្តងទៀតទៅ។ បើសិនជាគណបក្សប្រជាជនដឹកនាំឲ្យបាត់បង់ដី បាត់បង់អធិបតេយ្យភាព បាត់បង់ខេត្តទាំង ៤ បោះឆ្នោតទម្លាក់ចោលទៅ នោះបាត់មន្ទិលសង្ស័យហើយ កុំកាប់ចាក់គ្នា។ ឥឡូវ វាអត់មានអី(ដូចការព្រួយពារម្ភទេ)។ កុំរវល់តែកាប់ចាក់គ្នាផ្ទៃក្នុង … កន្លែងអស់មនុស្សហ្នឹងហើយ ដែលថាវាបាត់។

(៣២) ច្បាប់អន្តរជាតិ និងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ធានាអះអាងថាមិនមានការកាត់យកទឹកដីដោយស្វ័យប្រវត្តិ

ទី២ ច្បាប់អន្តរជាតិ រដ្ឋធម្មនុញ្ញ គ្មានអ្នកណាចេះមកកាត់យកដោយស្វ័យប្រវត្តិនោះទេ។ ថាប្រទេសជិតខាងបង្ហោះសារថា ការចេញចូលក្នុងក្របខណ្ឌ ២៥​ ឆ្នាំនេះធ្វើដោយសេរី។ អត់ទេ។ កិច្ចព្រមព្រៀងដែលយើងបានបញ្ចេញ អនុស្សរណៈយោគយល់គ្នា គឺចេញចូលត្រូវសុំច្បាប់ទាំងអស់។ អត់ខុសពីកន្លែងផ្សេងទេ។ កាលយើងចាប់ផ្តើមឆ្នាំ ១៩៩៩ មិនទាន់មានឯកភាពគ្នាអាស៊ាន ដែលប្រទេសអាស៊ានប្រជាពលរដ្ឋចេញទៅប្រទេសជិតខាងមិនបាច់ visa ១៤ ថ្ងៃ។ ឥឡូវយើងទៅ Singapore Vietnam អី ១៤ ថ្ងៃមិនបាច់សុំ visa។ គេមកយើងដូចគ្នា។ ប៉ុន្តែសួរថាទៅនៅបានទេ? អត់បានទេ។ កាលនោះ ពេលដែលយើងធ្វើដូចមុនកិច្ចព្រមព្រៀង ការចេញចូលដូច ៣០ថ្ងៃ។ ពេលកិច្ចព្រមព្រៀងចេញមក អនុស្សរណៈហ្នឹងឆ្នាំ ២០០២ អាស៊ានចាប់ផ្តើមចរចា ២០០៦ ប៉ុន្តែអនុម័តឆ្នាំ​ ២០១២។ អញ្ចឹង ១០ ឆ្នាំ។

ពេលដែលយើងចេញការឯកភាពគ្នានោះថាប្រជាពលរដ្ឋចេញចូលសម្រួលបាន ៣០ថ្ងៃនៅឆ្នាំ ២០០២ គឺ១០ ឆ្នាំក្រោយដែលអាស៊ានបន្ថយមក ១៤ថ្ងៃ។ យើងបន្ថយសិទ្ធិនោះមកត្រឹម ១៤ថ្ងៃដែលប្រជាពលរដ្ឋវៀតណាមចូលមកយើងត្រឹមតែ ១៤ថ្ងៃ។ បើយើងមានចេតនា យើងមិនបន្ថយពី ៣០ថ្ងៃ មក ១៤ថ្ងៃទេ។ យើងបន្ថែមទៀត។ តែយើងបន្ថយមក ១៤ថ្ងៃ។ នេះគឺជាការពិតអំពីអ្វីដែលមាននៅលើដី។ ប៉ុន្តែចំណុចសំខាន់ដែលអាចធានាបច្ចុប្បន្នចំណុចទី៣ នេះ ត្រូវការពេលវេលាដើម្បីបង្ហាញ។ បងប្អូនក៏យល់គ្រប់គ្នាទាំងអ្នកគាំទ្រ និងអ្នកមិនគាំទ្រថា រឿងហ្នឹងអាចកើតមាននៅថ្ងៃអនាគត។ យើងរងចាំទាំងអស់គ្នា។ បើសិនមិនដូចការគិត ដោយសារយើងមានច្បាប់ រដ្ឋធម្មនុញ្ញ ៥ ឆ្នាំបោះឆ្នោតម្តង កុំកាប់ចាក់គ្នា កុំបែកបាក់។

(៣៣) ត្រូវថែរក្សាឯកភាពជាតិ សុខសន្តិភាព និងស្ថិរភាព មិនមែនសំរាប់២៥ តែរាប់ពាន់ឆ្នាំទៅមុខ

បំណងទី ៤ របស់ប្រជាពលរដ្ឋ ដែលចង់បានចំពោះមុខ គឺមិនចង់ឃើញប្រទេសបែកបាក់ អស្ថេរភាព បែកបាក់ឯកភាពជាតិ រញ៉ីរញ៉ៃពិបាករកស៊ី ពិបាករស់នៅ។ នេះជាអ្វីដែលប្រជាពលរដ្ឋចង់បានមែនទេ? មិនមែនសម្រាប់ ២៥ ឆ្នាំទៀតទេ គឺចង់បានឥឡូវនេះ រហូតទៅដល់ ១០០០ឆ្នាំទៀត។ អញ្ចឹងត្រូវថែរក្សាឲ្យបានជាប់ជាប្រចាំ។ អ្នកសៀមរាបទើបតែសប្បាយចិត្តប៉ុន្មានថ្ងៃនេះទេ ហើយក៏មិនទាន់សប្បាយចិត្តពេញដែរ។ កាលខ្ញុំទៅលើកមុនហ្នឹង ទេសចរមកមួយថ្ងៃត្រឹម ១២០០ ទៅ ១៣០០ នាក់ រាងខ្សត់។ ឥឡូវក្នុង ២អាទិត្យនេះ (ការមកដល់ប្រចាំថ្ងៃ)ឡើងដល់ ២៤០០ ទៅ ២៦០០ នាក់។ រាងច្រើនបន្តិច។ បន្តិចទៀត ខែ high season មកដល់ នឹងឈានចូល ៥០០០ នាក់ឬ ៦០០០ នាក់ ដូចឆ្នាំមុនអញ្ចឹង។ ឆ្នាំនេះអាចកាន់តែច្រើនទៀត។ អ្នកសៀមរាបកំពុងតែសប្បាយចិត្តផង។ គាត់មិនចង់ឲ្យឃើញរូបភាពមិនល្អ នាំដល់ការលុប(ដំណើរ)លែងមកទៀតទេ។

នៅបង់ក្លាដែស តាំងពីថ្ងៃប្រាប់មានបញ្ហា គឺអាមេរិកចេញសេចក្តីណែនាំឲ្យប្រជាពលរដ្ឋគេមិនត្រូវទៅប្រទេសបង់ក្លាដែសទេ។ ក្រៅពីនោះ មានប្រទេសច្រើនទៀតរួមទាំងនៅអាស៊ី មានវៀតណាម មានសិង្ហបុរី ហាមមិនឲ្យប្រជាជនទៅអង់គ្លេស។ អូស្រ្តាលី មិនឲ្យគេទៅ។ រាល់ទេសចរលុបកម្មវិធី។ នៅកម្ពុជាយើង ទើបងើបតិចៗ។ ពីខែមុន បងប្អូនកង្វល់ពីរឿងអត់ភ្ញៀវ។ ឥឡូវបើយើងមានភ្ញៀវហើយ យើងទៅធ្វើអីដេញភ្ញៀវវិញឬ? គ្មានអ្នកណាចង់មកធ្វើទេសចរណ៍នៅកន្លែងសង្រ្គាមទេ។ បងប្អូនចង់ទៅលេងនៅប្រទេសណាមួយ ឬថាទៅតែប្រជុំក៏ដោយ ស្រាប់តែឃើញរូបភាពវាយគ្នា​ ដុតពេញក្រុង ប្រហែលជាប្រពន្ធហាមមិនឲ្យទៅផងមិនដឹង ឬមួយក៏ប្តីហាមមិនឲ្យទៅផង ដោយមិនមានភាពជឿជាក់។

ចំណុចទី ៤ នេះគឺជាអ្វីដែលប្រជាពលរដ្ឋទូទាំងប្រទេស រួមទាំងអ្នកភាគច្រើនលើសលប់ ទាំងអ្នកមិនគាំទ្រ ឬគាំទ្រកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ ជាពិសេសអ្នកមិនគាំទ្រ ក៏គាត់មិនចង់រុញសភាពការណ៍ធ្វើឲ្យបាត់បង់ស្ថេរភាព បិទកាន់តែយ៉ាប់ ពិបាករកស៊ី ពិបាករស់នៅក្នុងប្រទេស។ រឿង ២៥ឆ្នាំ ៣០ឆ្នាំទៀតជារឿងមួយ ប៉ុន្តែខ្ញុំក្រពះខ្ញុំរាល់ថ្ងៃនេះត្រូវការរស់ ខ្ញុំត្រូវការរកចំណូល។ នេះគឺជាអ្វីដែលយើងត្រូវរួមគ្នាដើម្បីថែរក្សា។ នេះហើយដែលរដ្ឋាភិបាលស្តាប់ប្រជាពលរដ្ឋ ព្រោះប្រជាពលរដ្ឋច្រើនលើសលប់មិនអាចចង់ឲ្យប្រទេសខ្មែរ ជាពិសេសរាជធានីភ្នំពេញក្លាយទៅជាកន្លែងដែលមានបញ្ហានោះទេ។ ខ្ញុំជឿថាអាចារ្យ និងអាចារិនីក៏ខ្លាចអស្ថេរភាពដែរ។ ចាំទេបាតុកម្មឆ្នាំ ២០១៣។ លើក(ពិធី)ការប៉ុន្មាន? អ្នកដែលដេញថ្ងៃការ អាចារ្យអ្នកក្រុងពាលី​ដេញអត់ចំថ្ងៃសៅរ៍ថ្ងៃអាទិត្យទេព្រោះថ្ងៃហ្នឹងគេធ្វើបាតុកម្ម ខ្លាចស្ទះអត់មានភ្ញៀវទៅខាត។ វាប៉ះពាល់ទាំងអស់អាចារ្យជាច្រើន។ ដូចខ្ញុំនិយាយលេង ទើបរួចពីកូវីដ-១៩ គេបើកឲ្យការវិញ ទើបអាចារ្យគន់ មានតក់ៗ។ ឥឡូវមកបាតុកម្មទៀត អត់មានអ្នកការទៀត។ តែមានអស្ថេរភាព ទំនិញឡើងថ្លៃ ស្អីក៏ឡើងថ្លៃ ពិបាករញ៉ីរញ៉ៃពេញហ្នឹង។

(៣៤) បង់ក្លាដែសឈានចូលដំណាក់កាលសងសឹកនឹងគ្នា បាតុកម្មនៅអង់គ្លេសកើតហិង្សាពេញទីក្រុងឡុងដ្រ៍

បងប្អូនខ្លះ ជាពិសេសយុវជនមួយចំនួន ឃើញស្ថានភាពនៅបង់ក្លាដែសគិតថា កម្ពុជាត្រូវតែធ្វើអញ្ចឹង។ ខ្ញុំសូមជម្រាបថាតើបង់ក្លាដែសហ្នឹងយ៉ាងម៉េច។ ចាប់ផ្តើមពីបាតុកម្មអហិង្សា ប៉ុន្តែឈានទៅដល់បាតុកម្មហិង្សា ស្លាប់ជាង ៥០០នាក់ របួសរាប់ពាន់នាក់ ឈានទៅដល់ការដុតអគារ វាយអគារ ប្លន់លួចរបស់ពីហាង រកស៊ីអីអត់កើតទេ ឈានទៅដល់ការផ្តួលរលំរដ្ឋាភិបាល។ ដំបូងចាប់ផ្តើមពីការទារដកកូតា ក្រោយមកទារប្តូររដ្ឋាភិបាល ហើយយកអ្នកនយោបាយម្នាក់ជិះយន្តហោះពីក្រៅប្រទេសមកដឹកនាំ។ ប៉ុន្តែបញ្ហាប្រឈមវាមិនមែនចប់ត្រឹមប្តូររដ្ឋាភិបាលទេ។ សូមមើលរាល់ថ្ងៃនេះ នៅវាយគ្នាមិនទាន់ចប់។ ដោយសារអី? រាល់ថ្ងៃនេះ ចាប់ផ្តើម​សង​សឹក។ គ្រាន់តែខ្ញុំឲ្យមើល ១០ឬ១១ ថ្ងៃក្រោយពីចប់ហ្នឹង អ្នករបួសនិងស្លាប់ អ្នកខ្លះគឺត្រូវគេចាប់ សម្លាប់ទាំងគ្រួសារសងសឹក។​ សហគមន៍ហ៊ិណ្ឌូដែលជាជនជាតិភាគតិចនៅនោះ មានប្រហែលជា ១៤ លាននាក់ ៨ ភាគរយនៅបង់ក្លាដែស វិហារ ២០ ទៅ ៣០ កន្លែងត្រូវរងការវាយប្រហារជាប្រចាំ។ តែវាយទៅវាយមក បង្កើតភាពមិនទុកចិត្តគ្នា ធ្វើឲ្យតើយ៉ាងម៉េច? …

គេតាមរកមុខ បង្កើតការសងសឹក។ តើនេះឬការឯកភាពជាតិ ធ្វើឲ្យមានការកក់ក្តៅជាមួយគ្នា? កូនធ្លាប់តែរៀនជាមួយគ្នា សាសនាមូស្លីម សាសនាហិណ្ឌូ ទៅលេងជាមួយគ្នា។ ឥឡូវចាប់ផ្តើមសហគមន៍២ ឈ្លោះគ្នាហើយ។ កូនចៅក៏នៅសងសឹកគ្នាទៅវិញទៅមកដែរ។ លែងមានភាពកក់ក្តៅទៀតហើយ។ ទេសចរពីប្រទេសមួយចំនួនហាមមិនឲ្យប្រជាជនទៅហើយ ហាមមិនឲ្យប្រជាពលរដ្ឋទៅព្រោះគ្រោះថ្នាក់។ តាមព័ត៌មានក្រសួងការងារបានផ្សាយថា ដែលបង់ក្លាដែសជាអ្នកនាំផលិតខោអាវចេញច្រើនដែរ រោងចក្រច្រើនត្រូវបិទទ្វារ មិនទាន់បើកដោយ​សារ​សកម្មភាពអស្ថេរភាព ហើយបិទមួយថ្ងៃៗ ខាតប៉ុន្មាន? អ្នកបញ្ជាទិញកំពុងតែគិតពិចារណា តើគួរបញ្ជាទិញទៀតអត់ ឬមួយដកទៅប្រទេសផ្សេង។ ការដកបញ្ជាទិញ នាំអោយរោងចក្រនឹងបាត់ចំណូល។ ធ្លាក់ខ្លះហើយមុននឹងមានបញ្ហា ប៉ុន្តែឥឡូវការបញ្ជាទិញនៅបង់ក្លាដែសកំពុងតែនៅទ្រឹង ហើយចាប់ផ្តើមថយប៉ុន្មានខែមកហើយ ដោយ​ឥតព្រៀងទុក។

តើប៉ះពាល់ដល់កម្មករ/កម្មការិនីនៅទូទាំងប្រទេសឬទេ? អ្នកតវ៉ាជានិស្សិត ប៉ុន្តែទីបំផុត(មានអ្នក)ជិះយន្តហោះពីក្រៅមក… នេះហើយគឺការធ្វើ(កាតវ៉ាប្រឆាំង)។ ឥឡូវ ខ្ញុំត្រឡប់មកវិញថា ប្រទេសបង់ក្លាដែសចុះ (ដែលមិនទាន់ជាជាប្រទេសអភិវឌ្ឍ) សូម្បីប្រទេសអង់គ្លេស ដែលជាមហាអំណាចលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅមានការដុតរាល់ថ្ងៃនេះ ជាផលស្រដៀងគ្នាចេញពីការបញ្ចេញមតិប្រតិកម្មទ្រង់ទ្រាយតូច អហិង្សា មិនយូរមិនឆាប់ចេញជាបាតុកម្មហិង្សា​ដុតពេញក្រុង London។ ហាងល្មមៗគឺវាយយកតែម្តង ដុតឡានប៉ូលីសខ្ទេច ហើយបង្កើតការមិនទុកចិត្តគ្នា ព្រោះដល់វាយគ្នាដឹងតែថាប្រឆាំងជនអន្តោប្រវេសន្តខុសច្បាប់មកពីប្រទេសមូស្លីម ចុះជនជាតិអង់គ្លេសដែលកើតនៅហ្នឹង កូនចៅមូស្លីមដើរក៏វាយគេដែរ។ ដល់ពេលជនជាតិស្បែកស ដើរទៅក្នុងតំបន់ដែលមានអ្នកមូស្លីម គេក៏វាយវិញ ក្នុងពេលដែលកាលមុនរស់នៅជាមួយគ្នាកក់ក្តៅ។ តើនេះឬជាអ្វីដែលឯកភាពគ្នា … នេះគឺជាអស្ថេរភាព។

(៣៥) ជជែកគ្នា បញ្ចេញមតិ តែកុំធ្វើសកម្មភាពនាំដល់ភយន្តរាយនិងមហន្តរាយ

ខ្ញុំសូមបញ្ជាក់ រាជរដ្ឋាភិបាលជឿថា ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរច្រើនលើសលប់ មិនចង់ឃើញស្ថានភាពបែកបាក់ដូចប្រ​ទេសបែបនេះនៅពេលនេះ រហូតដល់ពេលអនាគតនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាទេ។ ជជែកគ្នាជជែកទៅ បញ្ចេញមតិ បញ្ចេញទៅ តែកុំទៅធ្វើអី(នាំដល់មហន្តរាយ)។ អញ្ចឹងការធានា ការអនុវត្តនូវសិទ្ធិសេរីភាពសូមឲ្យមានព្រំដែន។ កុំលើសព្រំដែនច្បាប់ ព្រោះវាប៉ះពាល់ដល់អ្នកផ្សេង។ មានការបញ្ចេញមតិ មានក្រមសីលធម៌ តែកុំដុតកុំអីដូចនៅបង់ក្លាដែសដូចនៅអង់គ្លេស។ មិនចំណេញទេ។ ប្រជាពលរដ្ឋអ្នកក្រុងភ្នំពេញ ស្គាល់រសជាតិហើយកាលពីឆ្នាំ ២០១៣ ហើយបោះឆ្នោតពីមុនហ្នឹង ពេលខ្លះជាប់គាំងមួយឆ្នាំអី។ ស្រួលរកស៊ីទេ? អត់ទេ។ ធ្វើឲ្យមានការមិនទុកចិត្តគ្នា។ មានបញ្ហាហើយ អាចារ្យក៏ពិបាករកចំណូលដែរ ព្រោះកម្មវិធីខ្លះត្រូវលើកពេល។ រៀបការម៉េចបើមិន​ដឹងគេធ្វើអី ទុកពេលសិនទៅ។ ខ្ញុំឃើញថា គ្រាន់តែការជជែកគ្នានៅក្នុង group ប៉ុន្មានថ្ងៃនេះ តឹងសសៃដាក់គ្នា ជេរគ្នា ទម្រាំតែព្រលែងលើដីអោយជួបគ្នា ប៉ះគ្នា មិនដឹងបែកបាក់ប៉ុណ្ណា។

តែទៅគឺមកវិញហើយ។ យកល្អកុំអី។ នយោបាយឈ្នះ-ឈ្នះ មិនមែនការលើកទ័ពទៅវាយកម្ទេចភាគីខ្មែរក្រហមទេ ប៉ុន្តែគឺការយោគយល់គ្នា។ មិតិខុសគ្នា ទស្សនៈខុសគ្នា ប៉ុន្តែរួមគ្នាថែរក្សាសន្តិភាព ទឹកដីរបស់យើង កុំឲ្យបែកបាក់។ ឥឡូវកូនចៅជំនាន់ ឆ្នាំ ២០២៤ គួររួមគ្នាធ្វើការពារទឹកដីតាមរយៈការរួមគ្នា។ ជជែកគ្នាជជែកចុះប៉ុន្តែកុំឲ្យមានភាពបែកបាក់។ សកម្មភាពណាដែលពាក់ព័ន្ធទៅដល់ការបំផ្លាញស្ថេរភាព ប៉ះពាល់ដល់ប្រជាជនភាគច្រើនលើសលប់ … កង្វល់ទាំងអស់គ្នា រួមគ្នាការពារ។ យើងកង្វល់ពីអនាគត តែយើងចង់ចាញ់ឈ្នះបច្ចុប្បន្ន។ ប្រពន្ធមិនទាន់បានទៅលួច date ជាមួយនឹងតារាផង គ្រាន់តែថតរូបមួយ ដុតផ្ទះបាត់ទៅហើយ។ គេអត់ទាំងដឹងអីផង។ គ្រាន់តែឮមិត្តភក្តិម្នាក់មកខ្សឹប … ប្រច័ណ្ឌប្រពន្ធខ្លាំងពេក ខ្លាចបាត់ប្រពន្ធ ដុតផ្ទះខ្លួនឯង … វាយប្រពន្ធៗ វាយវិញ។ ប្រពន្ធខ្លះសុទ្ធតែតៃក្វាន់ដូ៣ដាន់អី។ យើងមិនចង់ប្រើហិង្សាទេ …។

(៣៦) រួមគ្នាធានាអធិបតេយ្យភាពនិងទឹកដី មិនតែខេត្ត ៤ទេ គឺទូទាំងប្រទេសសម្រាប់កូនចៅបន្តទៅ

ចំពោះសំនួរថា រាជរដ្ឋាភិបាលស្តាប់ប្រជាពលរដ្ឋទេ? ចម្លើយគឺយើងស្តាប់ពីកង្វល់អ្នកស្រប អ្នកមិនស្រប និងអ្នកភាគច្រើនដែលនៅកណ្តាល។ យើងស្តាប់ទាំងអស់ ហើយយើងត្រូវដោះស្រាយកង្វល់ និងមន្ទិលសង្ស័យរបស់អ្នកទាំងអស់គ្នា។ យើងត្រូវធ្វើយ៉ាងណារួមគ្នាអភិវឌ្ឍខេត្តទាំង ៤នេះ ធានាមិនឲ្យបាត់អធិបតេយ្យភាព និងទឹកដី មិនត្រឹមតែខេត្តទាំង ៤ ទេ គឺនៅទូទាំងប្រទេស សម្រាប់កូនចៅបន្តទៅទៀត។ យើងមិនអាចធ្វើបានទេ បើយើងបែកបាក់ កាប់ចាក់គ្នា។ ងងើកភ្លើងមិនចាំបាច់ធំទេ។ ​ចាប់ផ្តើមពីរឿងតូចតាចមួយតែប៉ុណ្ណោះ ដូចនៅអង់​គ្លេស ដូចនៅបង់ក្លាដែស មិនទាន់ចប់ផង ចប់ព្រឹត្ដិការណ៍នៃការមិនទុកចិត្តគ្នាកាន់តែកើន។ នោះគឺការសងសឹកគ្នាទៅវិញ​ទៅមក។ នៅអង់គ្លេស ធ្លាប់តែកូនស្រីអង់គ្លេសកាន់សាសនាអ៊ីស្លាមពាក់ hijab។ ឥលូវអត់ហ៊ាន(ពាក់)ទេ។ ហ៊ានតែពាក់ចេញមក នឹងមានគេវាយ។ សួរថា តើនេះឬប្រទេសមហាអំណាចមួយដែលមានភាពកក់ក្ដៅ។ បិតាប្រជាធិបតេយ្យដែលមានភាពកក់ក្ដៅ?

យើងត្រូវតែធ្វើព្រំដែន តែខ្ញុំសូមឲ្យបងប្អូនទាំងអស់បញ្ចេញមតិ ប៉ុន្ដែកុំធ្វើសកម្មភាពណាដែល(ខុសឆ្គង)​ ហួសព្រំដែនកំណត់។ ខ្ញុំបានប្រកាសរួចហើយកាលពីថ្ងៃទី​ ២ ខែឧសភាពីការធានាសុខសន្ដិភាព ស្ថិរភាព។ ការអនុវត្ដច្បាប់ មិនថាតែនៅកម្ពុជាទេ សូម្បីនៅអង់គ្លេស អ្នកដែលទៅដុត(បំផ្លាញសម្បត្តិសាធារណ) ជាង ១ ០០០ នាក់ ត្រូវបានចាប់​ ហើយកាត់ទោសជាង ៥០០ នាក់រួចហើយ។ មានម្នាក់នោះអាយុ ៣០ ឆ្នាំជាង ជាប់ទោសជាង ៣ឆ្នាំ។ ​ម្សិលមិញ អង់គ្លេសកំពុងចាប់ជនម្នាក់ ដែលស្រែកតាមហ្វេសប៊ុកបបួលគេទៅដុតសណ្ឋាគារមួយ។ អញ្ចឹង​ប៉ូលីសអង់គ្លេសចាប់។ អ្នកឯងហៅគេទៅដុតសណ្ឋាគារដែលមានមនុស្សនៅក្នុងនោះ បំផ្លាញទ្រព្យសម្បត្ដិ​អ្នកដទៃ​។ ប្រទេសមហាអំណាច ប្រទេស(លោក)សេរី ក៏គេមិនអនុញ្ញាតឲ្យដែរ ព្រោះវាខូច(សណ្ដាប់ធ្នាប់ សន្ដិសុខ) សុ្រកគេ។ មានអ្នកណាចង់ទៅ London ទៀតឥលូវ? អ្នកដែលមានកូនចៅខ្មែរយើងរៀននៅអង់គ្លេស​ភ័យ ទូរស័ព្ទទៅកូន កុំអោយកូនដើរ។ កុំទៅ London។ ទីក្រុង London ជាកន្លែងទេសចរណ៍ដែលចិញ្ចឹមមួយភាគនៅអង់គ្លេសទៅជាស្ងាត់។ មិនមានអ្នកណាចង់ទៅទេ ខ្លាចគេវាយច្រលំ …។

(៣៧) មិនមែនធ្វើបាតុកម្មបញ្ចេញមតិ​ដកកម្ពុជាពី CLV ទេ តែគឺរៀបចំចលនាផ្ដួលរដ្ឋាភិបាល

ខ្ញុំឃើញនៅក្នុងគ្រុប មានអ្នកនៅក្រៅប្រទេសដែលប្រមូលគ្នាមិនមែនធ្វើបាតុកម្មបញ្ចេញមតិ​ដក(កម្ពុជា)ចេញពី CLV ទេ តែគឺរៀបចំ(ចលនា)ដើម្បីផ្ដួលរដ្ឋាភិបាលតែម្ដង។ សារនេះមិនមែនលាក់​ទេ។ កាលពី ថ្ងៃទី២ សីហា មានគ្រុបតូចមួយរៀបចំការបំផុសបាតុកម្ម តែគ្រុបនេះចេញមកមិនដឹងប៉ុន្មានគ្រុប​ទេ។ គេបបួលគ្នា រៀបចំផ្ដួលរំលំរដ្ឋាភិបាល។ មានម្នាក់ឬពីរនាក់នៅជប៉ុន ដឹកនំាបំផុស ស្រែកឲ្យប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្មែរនៅក្នុងប្រទេស ធ្វើសកម្មភាព។ ល្ងាចមិញ គ្រាន់តែព័ត៌មានស្រង់មកមានទាំងអ្នករៀបចំប្រមូលលុយ។ ដំបូង រៀបចំអាវុធត្រឹមតែជំពាមកៅស៊ូ ត្រឹមតែដងទង់ជាតិចាក់ទីបឲ្យមាំធ្វើជាដំបងវាយ គ្រាប់ដបសាំងដែលគប់នៅអង់គ្លេស ដុតឡានប៉ូលីស។ល្ងាចមិញ ខ្ញុំឃើញមានអ្នករៀបចំហៅថាក្រុម drone យកបានគ្រាប់បែក ៣០០គ្រាប់ហើយ សុំអ្នកបញ្ជាដ្រូនដូចនៅអ៊ុយក្រែន ដើម្បីវាយទៅ​លើសមត្ថកិច្ច។

មានអ្នកចេញមកតាមហ៊្វេសប៊ុកថា សមត្ថកិច្ច ៧០% សុទ្ធតែយួនហើយ។ ឃើញគប់ទៅ មិខុសទេ។ សួរថា ទង្វើបែបនេះ ចេញមកហិង្សាបាត់ទៅហើយ។ នៅក្នុងគ្រុបនោះ អ្នកដែលគាំទ្រថាឲ្យរៀបចំបាតុកម្ម ក៏មានខ្ទាស់គំនិតមួយចំនួន “ស្រែកថាបានហើយ។ យើងកុំធ្វើហួស។ យើងគ្រាន់តែចង់អំពាវនាវឲ្យដកចេញពី CLV តើហ្អី?”។ អ្នកមួយចំនួនថា “អត់ទេ! ម៉ោងថ្មើនេះហើយ ត្រូវផ្ដួលរដ្ឋាភិបាលឲ្យបាន”។ តើរឿងនេះ តើវាធ្វើឲ្យបែកបាក់ទេ? រាប់ម៉ឺននាក់ដែលចេញការពាររដ្ឋាភិបាលសុខចិត្តទេ? គិតថាចង់ឲុ្យ​ដូចបង់ក្លាដែស ផ្ដួលរដ្ឋាភិបាល ដើម្បីចង់ឲ្យអ្នកនយោបាយជិះយន្ដហោះពីក្រៅប្រទេសមកទទួលតួនាទី(ដឹកនាំប្រទេស)នេះ។ ខ្ញុំឃើញ​ហើយអ្នកដែលត្រៀមទិញសំបុត្រយន្ដហោះមកនោះ។ ក្មួយៗកូនៗងើបឡើងចាំចប់ ចាំពូជិះយន្ដហោះទៅ។ ទៅធ្វើអី? ទៅយកកៅអីនាយករដ្ឋមន្ដ្រី ព្រោះបោះឆ្នោតមិនដែលឈ្នះ។

(៣៨) គ្រាប់បែក Molotov ដំបង ជំពាម មិនជាការធ្វើបាតុកម្មអហិង្សា តែមានគោលដៅផ្ដួលរំលំរដ្ឋាភិបាល

ខ្ញុំសួរដូចឆោត កិច្ចសហប្រតិបត្ដិការមានតាំងពី ១៩៩៩។ គណបក្សប្រជាជនមិនមែនជាគណបក្សដែលដឹកនាំសភាតែម្នាក់ឯងទេ។ កាលពី ១៩៩៩ មាន ៣ គណបក្ស។ ឆ្នាំ ២០០៣ គណបក្សរបស់លោក ក៏នៅក្នុងសភាដែរ ម៉េចមិនតវ៉ាជំទាស់នៅពេលនោះ។ ស្ងាត់ម្ល៉េះ? បានន័យថាអស់លោកក៏យល់ថាកិច្ចព្រមព្រៀងមិនគ្រោះថ្នាក់។ទើបតែឥលូវចាប់ផ្ដើមចេញបំផុស ដោយឃើញចរន្ដ(គាំទ្រ) ក៏ដុតបន្ថែម។ ចុះពេលដែលគាត់នៅជាសមាជិកសភា គណបក្សគាត់មាន ៥៥ កៅអីក្នុងសភាម៉េចមិននិយាយរឿងនឹង? បងប្អូនសួរមើល។ គណបក្សប្រឆាំងឲ្យតែរាជរដ្ឋាភិបាលធ្វើខុស គឺគ្រោះថ្នាក់។ គេយកឱកាសហ្នឹងវាយខ្លាំងបំផុតក្នុងសភា។ ពេលដែលគណបក្សខ្លួនឯងមាន ៥៥ កៅអី ហើយអាណត្ដិឆ្នាំ ១៩៩៩ មាន ៣បក្ស ដែលចេញដំបូងនោះ … ហេតុអ្វីមិននិយាយថាគំរោងហ្នឹងខុស។ ប្អូនយុវជនៗ ក្មួយៗ (ខ្ញុំសូមហៅថាក្មួយចុះ) នៅទីនេះ ដែលតាមស្ដាប់អ្នកញុះញង់ សូមសួរឲ្យច្បាស់ ថា លោកអ៊ំ លោកតា លោកវិរបុរស ម្តេចមិនតវ៉ាពេលដែលខ្លួននៅក្នុងសភា ក្រែងនៅក្នុងសភាពឬអី? សភាអាណត្ដិ ៥ឆ្នាំ គាត់នៅតាំងពី ១៩៩៨ ដល់ ២០១៧។ ប៉ុន្មានឆ្នាំ? ដប់ឆ្នាំជាង ជិត ២០ ឆ្នាំ។

ហេតុអ្វីមិនជំទាស់ពេលនោះ គិតថាអានឹងត្រូវដែរទេ? ឥលូវទើបឃើញចរន្ដចេញមកដុតឆេះបន្ថែមអោយក្មេងៗចេញមកធ្វើសកម្មភាពគ្រោះថ្នាក់។ អ្នកដែលស្រែកខ្លាំងជាងគេហ្នឹងនៅជប៉ុន។ ខ្លួនឯងទើបនឹងធានាយកម្ដាយឪពុកទៅ។ ដឹកយន្ដហោះចេញហើយ​ ក៏មកដុតបំផុសអ្នកផ្សេងឲ្យប្រឈមជាមួយរដ្ឋាភិបាល។ សុទ្ធតែរៀប​ចំ​គោលដៅផ្ទះអ្នកនេះៗ … គេមាន(គំរោង)ចាប់ផ្ដើមដំបូងនៅទីលាន បន្ទាប់មកដើរទៅទូតនេះបន្ទាប់មកត្រៀម​ទប់ទល់ជាមួយអាជ្ញាធរ ព្រោះគេឲ្យច្បាប់ត្រឹមធ្វើនៅកន្លែងនេះទេ។ អញ្ចឹងបុកទម្លាយទៅ ដូចនៅអង់គ្លេស គេសុំច្បាប់នៅ​កន្លែងនេះ ហើយបុកទម្លាយទៅខាងនោះ។ អញ្ចឹងប៉ូលីសនឹងទប់ ព្រោះប៉ះពាល់ចរាចរណ៍របស់អ្នកផ្សេងធ្វើដំណើរ មានអស្ថិរភាព។ អញ្ចឹងគេត្រៀមសេណារីយ៉ូហ្នឹង។ ទី១ ធម្មតា ទី២ ត្រូវតែបុកយកញ្ញាត្ដិទៅដាក់។ អញ្ចឹង យើង​រំពឹងថានឹងប៉ះគ្នា។ ប៉ះគ្នាយើងត្រៀមហើយ។ គេថាបើប៉ះគ្នាលើកដំបូង កើតមានបញ្ហា ចលនាទូទាំងប្រទេសនឹងងើប។

ខ្ញុំសូមសួរប្រជាពលរដ្ឋរួមទាំងអ្នកដែលស្ដាប់អ្នកពីក្រៅប្រទេសស្រែកមកនោះថា តើអំពើបែបនេះរៀបចំទាំងគ្រាប់បែក ទាំងគ្រាបដបសាំង ទាំងដំបង ជំពាម ជាការត្រៀមឧបករណ៍សំភារៈសំរាប់ធ្វើបាតុកម្មអហិង្សាឬ? ទី ២ ផែនការគោលគំនិតចេញច្បាស់លាស់ហើយ គឺផ្ដួលរំលំរដ្ឋាភិបាល។ មិនមែនត្រឹមដក ឬមិនដកចេញពី CLV ទេ។ អញ្ចឹង បងប្អូនសួរមើល បើថាខ្លាចបាត់ប្រទេស ២៥ ឬ ៥០ឆ្នាំទៀត តើចាំបាច់ឈានទៅដល់ការបែកបាក់ទឹកដីអស្ថិរភាពថ្ងៃនេះធ្វើអី? បើបែកថ្ងៃនឹង ខ្មែរកាន់តែខ្សោយ ហ្នឹងហើយដែលធ្វើឲ្យបាត់​បង់ទឹកដីដោយស្វ័យ​ប្រវត្ដិ។ បាត់បង់ការពឹងផ្អែកលើកំលាំងខ្លួនឯង ព្រោះកំលាំងខ្លួនឯង ចែកតំបន់គ្នាត្រួត​ត្រា បែកគ្នា។ នេះជាការពិត។ អញ្ចឹងរាជរដ្ឋាភិបាលស្ដាប់អ្នកណា? ហេតុអ្វីមិនស្ដាប់ប្រជាពលរដ្ឋ? ខ្ញុំស្ដាប់ហើយ​ ប៉ុន្ដែប្រជាពលរដ្ឋមានបី ក្រុម។ ខ្ញុំត្រូវតែស្ដាប់អ្នកកណ្ដាល? អ្នកកណ្ដាលជាអ្នកដែលមិនចង់បាត់បង់​អធិ​បតេយ្យភាព បាត់បង់ទឹកដី បាត់​បង់ការអភិវឌ្ឍប្រទេស ធានាឲ្យបានស្ថិរភាព កុំឲ្យគាត់ពិបាករស់នៅ។

(៣៩) រាជរដ្ឋាភិបាលអនុវត្ដច្បាប់ ការពារ​សិទ្ធិសេរីភាពប្រជាជនកម្ពុជា ១៧លាននាក់ អ្នកភ្នំពេញ ២លាននាក់ រស់ក្នុងក្របខណ្ឌច្បាប់ ស្ថិរភាព សន្ដិភាព មិនមានការភ័យខ្លាច

ទុក​ពេលឲ្យអាចារ្យអាចារិនី រៀបកិច្ចពិធីការផង កុំលើកពេលគេទៀត។ នៅបង់ក្លាដែស សភាពការណ៍ចប់ហើយ រដ្ឋាភិបាល (មាន)អ្នកមកថ្មី​ ប៉ុន្ដែសហគមន៍ម៉ូស្លីមឈ្លោះគ្នានឹងសហគមន៍ហិណ្ឌូ។ ហិណ្ឌូសងសឹក។ នៅអង់គ្លេស អ្នក​ស្បែក​សដែលប្រឆាំងអន្ដោប្រវេសន៍ វាយអន្ដោប្រវេសន៍ វាយដោយទាំងប្រជាជនអង់គ្លេសដែលកើតពីឪពុកម្ដាយពីម៉ូស្លីម។ ឥលូវវាយតគ្នា។ ធ្លាប់តែទុកចិត្តគ្នា ដើរអត់ព្រួយ ឥលូវអត់ស្រួលទេ។ តើចង់ឲ្យនៅ​កម្ពុជា(អញ្ចឹង)ទេ? នៅស្រុកនោះគេមើលគ្នាដឹង អ្នកកាន់សាសនាខុសគ្នាយ៉ាងម៉េច។ ប៉ុន្ដែ នៅកម្ពុជាទាំងពីរក្រុមនេះ ​សុទ្ធតែខ្មែរដូចគ្នា។ កុំឲ្យខ្មែរលាបពណ៌គ្នាដោយសារសកម្មភាពបែបនេះ។ តែ(មាន)ទៅមានមកហើយ។ ទាំងអ្នកគាំទ្រទៅដល់កិច្ចសហប្រតិបត្ដិការ ទាំងអ្នកមិនគាំទ្រ ប្រសិនបើឈានដល់ការប្រើហិង្សាដាក់គ្នាហើយ វានឹងបែកបាក់ នឹងធ្វើឲ្យយើងលែងទុកចិត្តគ្នា។ ជួនកាលចេញពីផ្ទះទៅ នៅជិតគ្នាបបួលគ្នាតាមវាយគ្នា។ សូមកុំឲ្យកិច្ចការនេះកើតមាន។ រាជរដ្ឋាភិបាលគ្មានអ្វីក្រៅពីបំពេញកាតព្វកិច្ចអនុវត្ដច្បាប់ ដើម្បីការពារ​សិទ្ធិសេរីភាពរបស់ប្រជាជន ១៧ លាន នាក់ និង ២ លាននាក់នៅភ្នំពេញ ដើម្បីរស់ក្នុងក្របខណ្ឌច្បាប់ ស្ថិរភាព សន្ដិភាព ប្រកបរបរដោយមិនមានការភ័យខ្លាច។ នេះជាការចង់បានរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ដែលខ្ញុំស្ដាប់ហើយ។

(៤០) រួមគ្នាដោះស្រាយ កុំធ្វើសកម្មភាពនាំដល់ការប៉ះទង្គិចហិង្សា ឬការសងសឹកគ្នា

រដ្ឋាភិបាលមិនមែនល្អឥតខ្ចោះទេ។ ក្នុងមួយឆ្នាំនេះ យើងអនុវត្ដវិធានការទៅលើមន្ដ្រីប៉ុន្មានរូប ដោយ​ការ​ដកតំ​ណែង។ ខ្ញុំស៊ីញ៉េសំរាប់មន្ដ្រីខុស។ ព្រះរាជអាជ្ញាដកចេញពីក្របខណ្ឌ។ ឧកញ៉ាប៉ុន្មាននាក់យើងកាត់ចោល។ ​យើងធ្វើវិ​ធាន​ការអភិក្រមទី៥ ច្រើន។ សួរថាអស់ទេ? មិនទាន់អស់ទេ ប៉ុន្ដែយើងខិតខំដើម្បីកាត់បន្ថយ។ រឿងដីធ្លី អយុត្ដិធម៌សង្គម យើងខំបង្កើតយន្ដការដោះស្រាយក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការ ដោះស្រាយជាមួយតុលាការ ហើយពង្រឹងអភិក្រមនៃការអនុវត្ដរបស់តុលាការ។ ការដោះស្រាយប្រព័ន្ធយុត្ដិធម៌ដើម្បីឲ្យបានល្អ។ រឿងដីធ្លី យើងបញ្ជូនក្រុមការងារពិសេសជួយសំរួលដោះស្រាយទៀត។ អាជ្ញាធរខេត្តដោះស្រាយជាប្រចាំ។ ជំលោះប្រជាពល​រដ្ឋ​នៅក្នុងផ្សារស្ទឹងត្រែង ត្រូវរើត្រូវអី ខ្ញុំ screenshot អោយបង អឿន (អភិបាលខេត្ត) ដោះស្រាយភ្លាម។ នៅខេត្ត​បន្ទាយមានជ័យ (មានហេតុការណ៍)ចេញតាមហ្វេសប៊ុក ក៏បានឲ្យទៅភ្លាម។ នៅកំពង់ឆ្នាំងចេញទៅភ្លាម។

យើងដោះស្រាយជូនប្រជាពលរដ្ឋបាន។ ឯកឧត្តម សាយ សំអាល់ ខំប្រឹងដោះស្រាយមួយឆ្នាំនេះ ពាក់ព័ន្ធរឿងបុរីជាប់គាំង។ យើងមិនបានដោះទាំងអស់ភ្លាម តែយើងបានដោះច្រើន រក្សាស្ថិរភាព។ ប្រជាពលរដ្ឋនៅតំបន់អប្សារា យើងកំពុង​តែប្រជុំរកវិធីយ៉ាងណាកុំឲ្យចេះតែប៉ះគ្នារវាងប្រជាពលរដ្ឋនិងអប្សារា។ រកវិធីណាដែលយើងឆ្លើយតបទាំង​តំរូវការប្រជាជន ទាំងអាជ្ញាធរក្នុងការអនុវត្ដការពារបេតិកភណ្ឌ។ យើងស្ដាប់ហើយ យើងធ្វើហើយ(ប៉ុន្ដែ)សួរថាអស់ឬនៅ? អត់ទាន់អស់ទេ។​ ប្រទេសណាក៏អត់អស់បញ្ហាដែរ។ រឿងថ្មីរហូត។ យើងខិតខំ ហើយសូមទុកឱកាសដើម្បីស្ថិរភាព។ យើងរួមគ្នាដោះស្រាយបញ្ហា ដោយផ្ដើមចេញពីការថែរក្សានូវទស្សនរួមគ្នា កុំធ្វើសកម្មភាពដែលឈានទៅដល់ប៉ះទង្គិចហិង្សា ឬការសងសឹកគ្នាទៅវិញមក។ បើចង់ថែរក្សាទឹកដី រួមគ្នា កុំបែកបាក់ជាមុនសិន …។

(៤១) រាជរដ្ឋាភិបាលត្រៀមអនុវត្ដច្បាប់ចំពោះអ្នកដុតប្រទេស និងអ្នកបំផុសអោយធ្វើសកម្មភាណលើ្មសច្បាប់

ខ្ញុំសូមអំពាវនាវសារជាថ្មី ជូនទៅដល់បងប្អូន(ដែល)ព្រួយបារម្ភពីប្រទេសជាតិ ទាំងអ្នកគាំទ្រ និងមិនគាំទ្រទៅលើកិច្ចសហប្រតិបត្ដិការនេះ( CLV-DTA)។ សូមធ្វើអភិក្រមបញ្ចេញមតិដោយសីលធម៌ បញ្ចេញមតិហើយកុំណាត់គ្នាទៅវាយកាប់ចាក់គ្នានៅលើដី។ ល្ងាចមិញ ខ្ញុំឃើញព័ត៌មានសង្គ្រឺតដាក់គ្នា។ អត់ស្គាល់គ្នាសោះ ឥលូវគុំគ្នាបាត់ហើយ ដោយសារពាក្យសម្ដី ទម្រាំទៅកាប់ចាក់គ្នាទៀតយ៉ាងម៉េច? រាជរដ្ឋាភិបាលនឹងត្រៀមអនុវត្ដច្បាប់ចំពោះអ្នកដុតប្រទេស អ្នកដែលបំផុសធ្វើអ្វីលើ្មសច្បាប់។ យើងនឹងមិនឲ្យ​ប្រជាពលរដ្ឋ ២លាននាក់ជាងនៅភ្នំពេញ និងប្រទេសយើង និងអ្នកគាំទ្រច្រើនលើសលប់ ទាំងអ្នកគាំទ្រ​គំរោងកិច្ចសហប្រតិបត្ដិការ និងមិនគាំទ្រ ព្រួយបារម្ភពីជាតិដោយស្មោះ ខកចិត្តនោះទេ។

យើងមិនអាចឲ្យផែនការមនុស្សមួយចំនួនតូចអាចធ្វើទៅបានដើម្បី ញុះ​ញង់ បំបែកបំបាក់ជាតិនោះទេ។ រដ្ឋាភិបាលជារឿងមួយ ប៉ុន្ដែសំខាន់កុំឲ្យបែកបាក់ជាតិ។ ឥលូវនៅសល់ ៤ឆ្នាំទៀត។ ឆ្នាំ ២០២៨ ប្រជាពលរដ្ឋមានអំណាចមានសិទ្ធិទេតើ។ ប្រសិនបើរាជរដ្ឋាភិបាលអាណត្ដិនេះធ្វើឲ្យបាត់បង់ទឹកដី បាត់បង់អធិបតេយ្យភាព គ្មានការអភិ​វឌ្ឍឈានទៅដល់ការបំផ្លាញធនធានធម្មជាតិនៅក្នុងខេត្តទាំង ៤ ខ្ទេចអស់ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរនៅទីនោះ ដោយគ្មានហេតុផលច្បាស់លាស់ តើប្រជាពលរដ្ឋត្រូវធ្វើយ៉ាងណា? ឆ្នាំ ២០២៧ ឬ២០២៨ បោះឆ្នោតទំលាក់ទៅ កុំពិបាក។​ នេះជាសិទ្ធិស្របច្បាប់នៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ សូមអនុវត្ដសិទ្ធស្របច្បាប់របស់ប្រជាពលរដ្ឋ។ បើខ្លាចថា ៥ឆ្នាំអី (មិនទាន់បង្ហាញលទ្ធភាព) អញ្ចឹង ៥ឆ្នាំទៀត ធ្វើទៀត ១០០ឆ្នាំ គង់តែ ៥ឆ្នាំ ២០ដង ទេតើ …។

(៤២) សូមអាចារ្យ​អាចារិនីដើរតួនាទីរក្សាភាពថ្លៃថ្នូរ និងអហិង្សារបស់ប្រជាជាតិ រួមស្រាយកង្វល់ និងកសាង

អញ្ចឹង ៥ ឆ្នាំ(ម្ដង) ប្រជាពលរដ្ឋមានសិទ្ធិមានអំណាចគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីដាក់ពិន័យទៅលើរដ្ឋាភិបាល គណបក្សកាន់អំណាច ដែលធ្វើឲ្យបាត់បង់ ទឹកដី អធិបតេយ្យភាព ហើយមានសិទ្ធិក្នុងនាមជាប្រជាពលរដ្ឋស្របច្បាប់ប្ដឹងទៅអង្គការសហប្រជាជាតិ​យកដីមកវិញ ព្រោះថា(ផែនទី)ដី(កម្ពុជា)ឥលូវ នៅក្នុងអង្គការសហប្រជាជាតិ។ ខ្លាចអី។ខ្លាចបំផុតគឺការបែកបាក់ជាតិខ្លួនឯងទេតើ។ ដូចដែលខ្ញុំនិយាយអញ្ចឹង កាលពីយើងវ៉ៃគ្នាតំបន់ប៉ៃលិន តំបន់អី មិនមែនថៃគ្រប់គ្រងទេ។ គឺខ្មែរគ្រប់គ្រង។ ប៉ុន្ដែខ្មែរដែលពាក់មុខយក្សដាក់គ្នា កាប់សម្លាប់គ្នា។ កុំឲ្យរឿងហ្នឹងកើតឡើងវិញទៀត។ ខ្ញុំសូមបងប្អូនទាំងអស់គ្នានៅទីនេះ និងខាងក្រៅ ទាំងអាចារ្យ​ អាចារិនី មានតួនាទីថែរក្សាភាពថ្លៃថ្នូរ និងអហិង្សារបស់ប្រជាជាតិយើង រួមគ្នាដោះស្រាយបញ្ហាកង្វល់ ហើយរួមគ្នាកសាង។ អាចារ្យមកពីខេត្តស្ទឹង​ត្រែង អាចារ្យពីមណ្ឌលគីរី រតនគីរី អាចារ្យពីក្រចេះ ត្រឡប់ទៅវិញ សូមជួយពង្រឹងវប្បធម៌ឲ្យជាតិខ្មែរខ្លាំងនៅខេត្តទាំង ៤នោះ តទៅមុខទៀត។ ត្រូវទេ?

អាចារ្យមកពីខេត្តទាំង ៤ អត់មានផែនការនិរទេសមកនៅភ្នំពេញទេ? ត្រឡប់ទៅវិញការពារ។ និយាយបែបនេះ ខ្ញុំសូមបញ្ជាក់ថាជាការឆ្លើយតបចំពោះអ្វីដែលមានអ្នកខ្លះថាមិនបានស្តាប់ប្រជាជន។ យើងស្តាប់។ ខ្ញុំសូមជូនប្រជាពលរដ្ឋភាគច្រើនលើសលប់ថា រាជរដ្ឋាភិបាលនឹងធានានូវចំណុចទាំង៤ ដែលបងប្អូនចង់បាន ដើម្បីអធិបតេយ្យភាព ការពារទឹកដី ការអភិវឌ្ឍនៅតំបន់ឥសាន និងទូទាំងប្រទេស បូកជាមួយនឹងការថែរក្សាស្ថេរ​ភាព និងសន្តិភាព ជំរុញសេដ្ឋកិច្ចរបស់យើង … យើងធ្វើការជាមួយវិស័យឯកជន ធ្វើគ្រប់(ភាគី)ទាំងអស់(ដែលអាចធ្វើបាន) ដូចជាអ្នកសៀមរាបឥឡូវបានធូរជាង ២ខែមុន។ តែយើងមិនទាន់សប្បាយចិត្តទេ។ ការមកដល់នៃទេសចរមានឡើងមានចុះ។ តែយើងខំប្រឹងដើម្បីឲ្យប្រជាពលរដ្ឋទាំងនៅគ្រប់កន្លែងទាំងអស់ ទាំងនៅរាជធានីភ្នំពេញ មានចីរភាពនិងស្ថេរភាពសង្គម រស់នៅបានសេចក្តីសុខ កុំឲ្យបែកបាក់គ្នា ឈ្លោះគ្នា …។

(៤៣) ក្រសួងការបរទេសគួរសួររដ្ឋាភិបាលជប៉ុន តើគាំទ្រការប្រើប្រាស់ទឹកដីបំផុសឱ្យផ្តួលរដ្ឋាភិបាលនៅប្រ​ទេសផ្សេងឬទេ

ចំពោះអ្នកដែលបំផុសបំផុលនៅក្រៅប្រទេសប៉ុន្មាននោះ ដែលភាគច្រើននៅជប៉ុន ខ្ញុំសូមឲ្យក្រសួងការបរទេសសួរទៅរដ្ឋាភិបាលជប៉ុនតែម្តង។ ឥឡូវភស្តុតាងមានហើយ។តើជប៉ុនគាត់គាំទ្រទេ ដែលយកទឹកដីជប៉ុនប្រើប្រាស់ក្នុងការបំផុសអោយមានការផ្តួលរដ្ឋាភិបាលនៅប្រទេសផ្សេង។ ការបញ្ចេញមតិស្របច្បាប់មិនអីទេ ខ្ញុំមិនថាត្រូវឲ្យជប៉ុនដេញមកវិញទេ ប៉ុន្តែគួរសួរថាតើជប៉ុនគាំទ្រទេ ដែលយកទឹកដីជប៉ុនជាមូលដ្ឋានសម្រាប់ដឹកនាំបាតុកម្មផ្តួលរំលំ(រដ្ឋាភិបាលស្រាបច្បាប់)។ មានសារច្បាស់លាស់ហើយគឺ “យើងត្រូវតែផ្តួលរដ្ឋាភិបាល”។ តើនេះជាអ្វី? នៅជប៉ុន ក៏គេមិនការពារដែរ។ ខ្ញុំឃើញនៅកូរ៉េ ភាគច្រើនពេលដែលមានបាតុកម្ម ឃើញប៉ូលីសកូរ៉េធ្វើចរាចរណ៍ គេថានៅស្រុកកូរ៉េ ប៉ូលីសគេជួយ ខុសពីស្រុកខ្មែរ។ ខ្ញុំសូមបញ្ជាក់អញ្ចេះ បើសិនជានៅកូរ៉េដាក់ពាក្យស្នើសុំធ្វើបាតុកម្មនេះថា សុំត្រៀមដបសាំង ត្រៀមជំពាមកៅស៊ូ ត្រៀម drone ដែលមានគ្រាប់បែក ខ្ញុំគិតថាប៉ូលីសកូរ៉េក៏មិនឲ្យធ្វើដែរ ប្រទេសណាក៏គេមិនឲ្យធ្វើដែរ។ ទៅបាតុកម្មបញ្ចេញមតិស្របច្បាប់តាមលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ យកដបសាំងទៅធ្វើអ្វី យកជំពាមធ្វើអ្វី យក drone ដែលរៀបគ្រាប់បែកទម្លាក់ធ្វើអ្វី? ខ្ញុំមិនដឹងថាការពិត ឬការបំផ្លាញ ឬមួយពន្យុះទេ ប៉ុន្តែមានការពោលពាក្យបែបៗនេះ។ ជនជាតិកូរ៉េក៏មានបាតុកម្មដែរ ប៉ុន្តែក៏មិនដែលមានបាតុកម្មណាដែលគេយកដបសាំង យកអីទៅដែរ។ បើមាន គឺនឹងមានបញ្ហា។ ជប៉ុនដូចគ្នា។

យើងមានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយជប៉ុន។ តាមពិត ជប៉ុនគួរតែជាអ្នកដែលយល់លើរឿងអភិវឌ្ឍ CLV-DTA នេះ ព្រោះជប៉ុនខ្លួនឯងជាអ្នកគាំទ្រតាំងពីដើមទី។ នៅឆ្នាំ ២០០៦ ជប៉ុនបានឲ្យលុយ ២០លានដុល្លារ ទៅជួយដល់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការនៅក្នុងតំបន់ CLV-DTA នេះ។ ខ្មែរបាន ៧លានកន្លះ … ប្រទេសមួយៗអភិវឌ្ឍរៀងៗ ខ្លួន។ ជប៉ុនជាអ្នកយល់។ ថ្ងៃមួយខ្ញុំឃើញប្អូនម្នាក់ ជនជាតិខ្មែរ គាត់ព្រួយរឿងបាត់បង់អធិបតេយ្យភាព។ គាត់ទៅសួរជប៉ុនវិញ។ ជប៉ុនដែលជាអ្នកជំនាញការក្នុងការគូសវាសផែនការអភិវឌ្ឍរួម។ ជប៉ុនគេពន្យល់ខ្មែរយើងវិញថាអាហ្នឹងមិនមែនឲ្យបាត់អធិបតេយ្យភាពទេ។ ប្រទេសមួយៗ មានច្បាប់។ បានគាត់យល់ ខ្ញុំឃើញគាត់ចេញសារ។ ទៅជាជប៉ុនអ្នកពន្យល់ខ្មែរវិញថា គម្រោងហ្នឹងមិនឲ្យបាត់អធិបតេយ្យភាពកម្ពុជាទេ ព្រោះជំនាញការជប៉ុនម្នាក់ហ្នឹងគាត់ជាអ្នកជួយកសាងអភិវឌ្ឍន៍ផែនការមេហ្នឹង។

អញ្ចឹងជប៉ុនគួរយល់ថារឿងនេះមិនជាកង្វល់ ប៉ុន្តែប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរមានសិទ្ធមានកង្វល់ បញ្ចេញមតិអំពីការបាត់​បង់អធិបតេយ្យភាព បាត់បង់ទឹកដី។ ខ្ញុំគាំទ្រ ខ្ញុំមិនហាមឃាត់ទេ ប៉ុន្តែការបញ្ចេញមតិត្រូវមានក្រម ត្រូវមានព្រំដែន។ ការផ្តួចផ្តើមគំនិតបែបណា​ធ្វើឲ្យមានអស្ថេរភាពក្នុងប្រទេស ធ្វើឲ្យប្រទេសអាចឈានទៅដល់ការបែកបាក់ជាតិ ការប៉ះទង្គិចគ្នា ធ្វើឲ្យមានការគុំគ្នាទៅវិញទៅមក ការអនុវត្តលើសព្រំដែនច្បាប់ គឺរាជរដ្ឋាភិបាលគ្មានជម្រើសណាក្រៅពីអនុវត្តច្បាប់ឲ្យបានម៉ឹងម៉ាត់ដូចនៅប្រទេសអង់គ្លេសអញ្ចឹង។ ប្រទេសសេរីក៏គេអនុវត្តច្បាប់ដែរ ដើម្បីការពារប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅរាប់លាននាក់ ដែលដឹងតែដល់ម៉ោងគេទៅធ្វើការ កូនទៅរៀន ដល់ខែបើកប្រាក់ខែ កម្មករ/ការិនី ថ្ងៃសៅរ៍ ថ្ងៃអាទិត្យបានសម្រាក ថ្ងៃច័ន្ទចូលធ្វើការវិញ បាន OT។

ខែ ១០ នេះត្រូវប្រជុំតម្លើងប្រាក់ខែទៀត។ ប្រជាពលរដ្ឋ កម្មករ/ការិនី គាត់ចង់បានប៉ុណ្ណឹង។ ឥឡូវរដ្ឋាភិបាលចេញគោលការណ៍រឿងពេលគាត់មានផ្ទៃពោះឧបត្ថម្ភ កំពុងរៀបចំគោលនយោបាយ រៀបចំទារកដ្ឋានឲ្យកូនគាត់នៅជិតរោងចក្រ … គាត់ចង់បានការរស់ស្រួល ជីវភាពរស់នៅ … យើងកំពុងដាក់គោលនយោបាយមួយចំនួន សំរាប់ ២០២៥ ដើម្បីជួយបន្ថែមទៀត។ វិស័យមួយចំនួនកំពុងតែកើន។ វិស័យកសិកម្ម ប្រជាកសិករ ខ្ញុំសួរអ្នកមានកៅស៊ូ ១ហិកតា ២ ហិកតា អ្នកស្វាយចន្ទីគាត់សប្បាយប៉ុន្មានឆ្នាំនេះ។

ឥឡូវទេសចរណ៍នៅសៀមរាបងើបឡើងវិញបាន ២០០០ នាក់ តិចទៀតឡើងទៀត។ គាត់ចង់បានអញ្ចឹង។ ធ្វើម៉េចឲ្យបានសេចក្តីសុខទៅ។ កុំនាំគ្នាដុតប្រទេស កុំនាំគ្នាឈ្លោះគ្នា ​​កុំនាំគ្នាធ្វើអ្វីដែលគេខ្លាចមិនហ៊ានមកកម្ពុជា ទាំងវិនិយោគ ទាំងទេសចរណ៍។ អ្នកខ្លះកក់អាចារ្យ​ហើយ។ បានច្រើនរោងដែរតើ។ កុំឲ្យគេលុបការកក់វិញ។ ការបានដោយសារតែស្ថេរភាព បិទបំរាមគោចរ ឬមួយក៏យ៉ាងណា។ អញ្ចឹងខ្ញុំសូមជូនពរអាចារ្យដែលអត់ទាន់មានគេកក់ ឲ្យបានកក់កាន់តែឆាប់។

(៤៤) ខ្លាចបាត់សាមគ្គីជាតិ ខ្លាចខ្មែរដាច់ដៃដាច់ជើងឡើងវិញ ខ្លាចខ្មែរមិនអាចនិយាយគ្នាបាន

នេះហើយ ដែលថារាជរដ្ឋាភិបាលស្តាប់ប្រជាពលរដ្ឋ គឺត្រូវស្តាប់មតិរួម រកដំណោះស្រាយជូន ប៉ុន្តែប្រជាពលរដ្ឋត្រូវរួមគ្នាថែរក្សាផលប្រយោជន៍ជាតិ កុំឲ្យបែកបាក់តាមរយៈការធ្វើសកម្មភាពឲ្យបាត់បង់នូវស្ថេរភាព និងសន្តិភាព និងការរួបរួមជាតិ ធ្វើឲ្យមើលមុខគ្នាមិនត្រូវ ឈានទៅដល់ការប៉ះទង្គិចគ្នា។ សុំកុំឲ្យមានបែបនេះ។ រួមគ្នាទៅ … ជាពិសេសយុវជន។ អ្នកខ្លះ(មានអាស្មិមានៈថាអោយតែ)អញឡើង គឺអូសកអ្នកនេះមកកាត់ចោល … ជេរគ្នាទៅវិញទៅមក រហូតដល់ប្រមាថជីវិតគ្នា … មិនកើតទេ។ ការបញ្ឆេះក្នុងចិត្ត តើអាចប៉ះគ្នាទេ? អញ្ចឹងខ្ញុំសុំឲ្យទាំងអ្នកគាំទ្រកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ និងអ្នកមិនគាំទ្រកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ ដែលអ្នកទាំងអស់គ្នាមន្ទិលសង្ស័យ ក៏ដូចជាកង្វល់អំពីអនាគតរបស់ជាតិ អធិបតេយ្យទឹកដី ត្រូវចែកនូវគំនិតដូចប្រជាពលរដ្ឋមួយភាគធំដែលនៅកណ្តាល គឺរួមគ្នាការពារទឹកដីរបស់យើងឲ្យបានយូរអង្វែង តាមរយៈការថែរក្សាសាមគ្គីជាតិ ស្ថេរភាពសង្គម កុំឲ្យបែកបាក់ជាតិ ធ្វើសកម្មភាពអីដែលបាត់បង់ផលប្រយោជន៍ជាតិ បង្កអស្ថេរភាព។

ឲ្យតែនិយាយអញ្ចឹង គេថាខ្ញុំខ្លាច។ ខ្ញុំខ្លាចមែន ខ្លាចបាត់សាមគ្គីជាតិ ខ្លាចខ្មែរត្រូវដាច់ដៃដាច់ជើងឡើងវិញ ព្រោះខ្ញុំចែកផ្ទះជូនអតីតយុទ្ធជនពិការរាប់ពាន់នាក់ កូនកំព្រាដោយសារសង្គ្រាម។ ខ្ញុំខ្លាចណាស់នៅពេលដែលខ្មែរមិនអាចនិយាយគ្នាបាន កាប់ចាក់គ្នា។ ខ្ញុំខ្លាចតែប៉ុណ្ណឹង។ គេថាពូជខ្មែរពូជចំបាំង ចំបាំងការពារជាតិ សូមកុំឲ្យចំបាំងនៅក្នុងការកាប់ចាក់ខ្មែរគ្នាឯង កុំធ្វើអីដែលប៉ះពាល់ផលប្រយោជន៍រួម។ ចង់ថាអីថាចុះ ជេរខ្ញុំប្រមាថរឿងអីចុះ … ប៉ុន្តែកុំឲ្យឈានទៅដល់ការបំផ្លាញសេចក្តីសុខរួម។ ខ្ញុំសូមឲ្យបងប្អូនទាំងអស់ពិចារណាទៅលើកិច្ចការនេះ។ ខ្លាចបាត់បង់ឯកភាពជាតិ បាត់បង់នូវការសាមគ្គីគ្នា ស្រឡាញ់គ្នា។ មិនតិចទេ ២០១៣ បាតុកម្មជិត ១ឆ្នាំ មើលមុខគ្នាអត់ត្រង់ទេ។ ខ្មែរនិងខ្មែរ អ្នកគាំទ្របក្សផ្សេងគ្នា អ្នកនៅផ្ទះជិតខាងចេញជេរគ្នា នៅក្នុងភូមិ ឃុំ ជាមួយគ្នាចង់គំរាមយកផ្គាក់ទៅកាប់គ្នា។ មិនល្អទេ ហើយគ្មានជាតិណាគេឈឺក្បាលទេ បើខ្មែរកាប់គ្នា។ តែខ្មែរខ្លួនឯងហ្នឹង មែនទេ? អ្នកណាក៏មានជាតិរបស់គេ គេគិតគូររឿងប្រទេសជាតិរបស់គេ។

អញ្ចឹងកុំឲ្យការព្រួយបារម្ភនេះក្លាយទៅជាការបែកបាក់ជាតិ … ថ្ងៃនេះនិយាយពីអាចារ្យអាចារ្យរិនី ប៉ុន្តែរឿងពាក់ព័ន្ធនឹងវប្បធម៌ អរិយធម៌របស់យើង ពាក់ព័ន្ធនឹងភាពសុខដុមរមនារបស់យើង ដែលជាកត្តាចំបងសម្រាប់ការរីកចម្រើននៃអរិយធម៌របស់យើង។ ការបែកបាក់ដែលជាមូលដ្ឋាននៃការបាត់បង់ និងធ្លាក់ចុះនៃអរិយធម៌ វប្បធម៌របស់យើងដូចគ្នាដែរ។ អញ្ចឹងកូនខ្មែរជំនាន់នេះរួមគ្នាការពារវប្បធម៌ អរិយធម៌ទៅថ្ងៃអនាគត គឺតាមរយៈការពារកត្តាចំបងបំផុត គឺសន្តិភាព ការឯកភាពជាតិរបស់យើង ឲ្យនៅមាន កុំឲ្យកាប់ចាក់គ្នាឡើងវិញ នេះគឺជាការរួមទាំងអស់គ្នា។ ថ្ងៃនេះថែមប្រធានបទថ្មី ឡើងចង់ស្ងួតក្រដាសវិញហើយ។

[ចប់សេចក្តីអធិប្បាយទី២]

CMF: 8 August, 2024

ឯកឧត្តម លោកជំទាវ សមាជិក សមាជិកា ព្រឹទ្ធសភា, សមាជិក សមាជិការដ្ឋសភា និង រាជរដ្ឋាភិបាល
ឯកឧត្តម ដូមីនីក វិលលៀមស៍ ឯកអគ្គរាជទូតចក្រភពអង់គ្លេសប្រចាំកម្ពុជា​
គណៈធិបតី ភ្ញៀវកិត្តិយសជាតិ អន្តរជាតិ ថ្នាក់ដឹកនាំ សាស្រ្តាចារ្យ, បុគ្គលិកសិក្សា ​​និស្សិតទាំងអស់នៃសាកលវិទ្យាល័យ De Montfort cambodia​ អង្គពិធីទាំងមូលជាទីមេត្រី!
ថ្ងៃនេះ, ខ្ញុំមានសេចក្តីរីករាយ ដោយបានចូលរួម ក្នុងពិធីសម្ពោធបើកឱ្យដំណើរការជាផ្លូវការ សាកលវិទ្យាល័យ ឌឹ ម៉ុនហ្វត កម្ពុជា (De Montfort University Cambodia) ។ នេះ គឺ​ជាសាកលវិទ្យាល័យ ទីមួយ ដែលមានស្តង់ដារប្រទេសអង់គ្លេស ដែល​បាន​បង្ហាញ​វត្តមាន​ជារូបវន្ត នៅក្នុងព្រះរាជាណា-ចក្រកម្ពុជា និង ជាសាខា ​របស់សាកលវិទ្យាល័យ​ De Montfort ដំបូង​ នៅតំបន់។

ខ្ញុំពិតជា​​មានមោទនភាពក្រៃលែង​ ដែល​សាកលវិទ្យាល័យ De Montfort បានសម្រេចជ្រើសរើស យកប្រទេសកម្ពុជា ជាទីតាំង​វិនិយោគរយៈពេលវែង ​នៅក្នុងតំបន់​អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ។ ក្នុងនាមរាជរដ្ឋាភិបាល និង ក្នុងនាមខ្លួនខ្ញុំផ្ទាល់, ខ្ញុំសូមសម្តែងនូវការកោតសរសើរ និង វាយតម្លៃខ្ពស់ចំពោះក្រសួងអប់រំ យុវជន និង កីឡា, ស្ថាន​ទូត​ចក្រភព អង់គ្លេស ក្រោមការដឹកនាំរបស់ឯកឧត្តមឯកអគ្គរាជទូត Dominic Williams ក៏ដូចជា គណៈគ្រប់គ្រងនៃសាកលវិទ្យាល័យ​ ដែលបានខិតខំ​ធ្វើ​ការងារ​យ៉ាងច្រើន ទម្រំាឈានដល់​ការសម្ពោធជាផ្លូវការនៅថ្ងៃនេះ បន្ទាប់ពីទទួល​បាន​គោលការណ៍ឯកភាព​ពី សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតី- តេជោ ហ៊ុន សែន អតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រី ក្នុងការនាំមកនូវការអប់រំកម្រិតឧត្តមសិក្សា ដែល​មាន​ស្តង់ដារខ្ពស់មកកាន់​ប្រទេសកម្ពុជា ។​

ក្នុងនាម​ជាអតីតនិស្សិត ដែលបានសិក្សានៅចក្រភពអង់គ្លេស​​, ពេលវេលារបស់ខ្ញុំនៅប្រទេសអង់គ្លេស គឺជាអនុស្សាវរីយ៍មួយដ៏ល្អ និង ពេញចិត្តបំផុតមួយ​ នៅក្នុង​បទពិសោធសិក្សារៀនសូត្រ​របស់ខ្ញុំ​ ។ ដូច្នេះ, ខ្ញុំ​ពិតជាមានសេចក្តីរំភើប​ជាពិសេស ចំពោះវត្តមាន​នៃសាកលវិទ្យាល័យ De Montfort នៅកម្ពុជា។ ​ខ្ញុំអាចមើលឃើញ​នូវអត្ថន័យ ៤​ យ៉ាង, ពីការចាប់បដិសន្ធិ​នៃសាកលវិទ្យាល័យរបស់អង់គ្លេសនៅកម្ពុជា ។

ទី១- វត្តមាននេះ បង្ហាញពីការទទួលស្គាល់គុណភាពអប់រំរបស់ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា និង សមត្ថភាព របស់​និស្សិតខ្មែរថា ​អាចចូលរៀនបាន,​ ​ទទួលយក​ការអប់រំកម្រិតខ្ពស់​ និង មានសមត្ថភាពប្រកួតប្រជែង ក្នុងបរិការណ៍នៃ​ស្តង់ដារអប់រំ​កម្រិត​​អន្តរជាតិ ។ សាកលវិទ្យាល័យ De Montfort បានសម្រេចជ្រើសរើស ប្រទេសកម្ពុជា ជាគោលដៅសម្រាប់បើកសាខារបស់ខ្លួន ដោយ​សារតែសាកលវិទ្យាល័យនេះ បានទទួលស្គាល់ថា ប្រទេសកម្ពុជាផ្តល់តម្លៃលើវិស័យ​អប់រំ តាំងពីកម្រិត​មូលដ្ឋាន រហូតដល់កម្រិត​ឧត្តមសិក្សា ។ សាកលវិទ្យាល័យ De Montfort បានមើលឃើញថា ការអប់រំកំពុងតែមានឥទ្ធិពលលើការអភិវឌ្ឍរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ខណៈដែលរាជរដ្ឋាភិបាល នៅតែបន្តឥតឈប់ឈរ ក្នុងការពង្រឹងគុណភាព និង បង្កើនសក្តានុពលរបស់វិស័យអប់រំ ព្រមទាំងលើកកម្ពស់អន្តរជាតិនីយ​​កម្ម ។ សាកលវិទ្យាល័យនេះ ក៏បានសម្លឹងឃើញថា ប្រទេសកម្ពុជាពោរពេញទៅដោយ យុវជន ដែលប្រកបដោយភាពស្វាហាប់ ព្រមទាំងមានភាព- បុរេសកម្ម នៅក្នុង​ការចូលរួមចំណែកអភិវឌ្ឍខ្លួន ក៏ដូចជា អភិវឌ្ឍ​សហគមន៍ដែលពួកគេរស់នៅ ព្រមទាំងសង្គមជាតិទាំងមូល ។

ទី២- នេះ ​គឺជា​ការ​ទទួលស្គាល់​ស្ថិរភាពនយោបាយ, ការ​រីកចម្រើន​សេដ្ឋកិច្ច និង សក្តានុពល​កំណើនតទៅអនាគតរបស់កម្ពុជា​, ជាពិសេស​​ គឺការវាយតម្លៃទៅលើ​អំណាច​​ចាយវាយ​ (consumption power) របស់ទីផ្សារ​​កម្ពុជា ដែល​មាន​បរិមាណ​កាន់តែរីកធំធាត់ឡើង​ ស្របតាម​ការអភិវឌ្ឍជឿនលឿន​នៃសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា ។ ពិតណាស់ថា ការវិនិយោគលើសាកលវិទ្យាល័យ ត្រូវការទុនច្រើន, ជាពិសេស​ លើ​ការបំពាក់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធទន់ និង រឹង, ដូច្នេះ ការសម្រេចចិត្តវិនិយោគ គឺពិតជាត្រូវការការវាយតម្លៃ​ដោយ​ប្រាកដប្រជា និង ប្រកបដោយ​​ភាពប្រុងប្រយ័ត្នខ្ពស់បំផុត។ ការបើកសាកលវិទ្យាល័យបាន គឺជារឿងអស្ចារ្យម្យ៉ាង, ប៉ុន្តែ ការពិនិត្យ​លើ​លទ្ធភាព​នៃ​ការ​បន្តឈរជើងឱ្យ​បាន​យូរអង្វែង និង ធានានិរន្តរភាព​គ្រប់គ្រង គឺជាបញ្ហា​ដែល​សាកលវិទ្យាល័យនីមួយៗ ត្រូវពិចារណា​ដោយ​ប្រយ័ត្នប្រយែង, ទម្រាំគេសុខចិត្ត​មក​បង្កើត​​សាខា ដែល​មានសំណង់អគារជារូបវន្តនៅក្រៅប្រទេស ។ ដូច្នេះ, ខ្ញុំ​គិតថា ការសម្រេច​ចិត្ត​របស់សាកលវិទ្យាល័យ ដោយជ្រើសរើសយក​ប្រទេសកម្ពុជា ជាទីតាំង​បង្កើតសាខាទីមួយ​របស់ខ្លួន​នៅ​តំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ គឺជាសក្ខីភាពបញ្ជាក់ពី​ទំនុកចិត្តដ៏រឹងមាំ​ចំពោះ​បរិយាកាសវិនិយោគ​ និង អំណាចទីផ្សាររបស់​ប្រទេសកម្ពុជា ។

ទី៣- វត្តមាន​របស់សាកលវិទ្យាល័យ​ De Montfort នឹង​ក្លាយ​ជា​កាតាលីករ​ជំរុញ​ការប្រកួតប្រជែង​គុណភាពអប់រំកម្រិត​ឧត្តមសិក្សានៅកម្ពុជា និង ជា​ការបង្កើន​ជម្រើស​កាន់តែសំបូរបែប ដល់ទីផ្សារអប់រំ​ និង និស្សិតកម្ពុជា ។ វត្តមាន​នៃ​សាកលវិទ្យាល័យ De Montfort គឺជា​ ការ​ផ្តល់​តម្លៃបន្ថែមដល់គ្រឹះស្ថាន-អប់រំឧត្តមសិក្សា ដោយហេតុថា សាកលវិទ្យាល័យនេះ​ ត្រូវ​បានជ្រើសរើសជាមជ្ឈមណ្ឌលជាសកលមួយ​របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ, ជា​ដៃគូ​សហការ​ជាមួយ​នឹង​មជ្ឈមណ្ឌលអប់រំនានា​របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ និង ដៃគូផ្សេងទៀត ដើម្បីឆ្លើយតបនឹងគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាព តាមរយៈការស្រាវជ្រាវ, ការងារសហគមន៍ និង ឧត្តមភាពសិក្សា ។

ទី៤- សាកលវិទ្យាល័យ De Montfort អាចជួយកម្ពុជា ក្នុងការ​ការពាររំហូរចេញ​នៃ​ធនធាន ខួរក្បាល​ (brain drain) តាមរយៈ​ ការ​ផ្តល់នូវការអប់រំ និង ការបង្កើតការងារនៅនឹងកន្លែងពោល ​គឺនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា​ផ្ទាល់តែម្តង ។ ខ្ញុំ​ជឿជាក់ថា នេះ គឺជា​កាលានុវត្តភាពថ្មី សម្រាប់​និស្សិតយើង ក្នុងការ​ទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍​យ៉ាងច្រើន ពីប្រព័ន្ធអប់រំរបស់ចក្រភពអង់គ្លេស នៅក្នុងប្រទេសកំណើតរបស់ខ្លួន ។ ខ្ញុំដឹងថា សាកលវិទ្យាល័យ De Montfort ក៏នឹងផ្តល់ ឱកាសដល់និស្សិតខ្មែរ ដែលមានបំណងចង់​ទទួលបានបទពិសោធសិក្សាថ្នាក់ឧត្តមសិក្សា ទាំងរយៈពេលខ្លី និង វែង នៅ​ចក្រភពអង់គ្លេស ឬ នៅប្រទេសផ្សេងទៀត, ប៉ុន្តែ យ៉ាងណាក្តី តាមរយៈការផ្សារភ្ជាប់វត្តមាន​ផ្ទាល់ នៅលើទឹកដីរបស់កម្ពុជា សាកលវិទ្យាល័យនេះ​ ក៏នឹងរួមចំណែក​បណ្តុះវប្បធម៌ និង​ ការយល់ដឹង​ពី​បរិការណ៍​អន្តរជាតិ ទន្ទឹមគ្នានឹង​បរិការណ៍​ដោយឡែកនៃ​គុណតម្លៃ និង ការវិវឌ្ឍនៃសង្គមកម្ពុជាផងដែរ ។ នេះ គឺជា​ការរួមចំណែក​ដល់​ការ​រក្សា​ទំនាក់ទំនង ជាមួយ​នឹងប្រទេសកំណើត​របស់ខ្លួន ទាំងនៅក្នុងអំឡុងពេលសិក្សា និង ក្រោយ​ពេលបញ្ចប់ការសិក្សា​ ។​

ឯកឧត្តម លោកជំទាវ, លោក លោកស្រី, ក្មួយៗនិសិ្សត និង អង្គពិធីទាំងមូល ជាទីមេត្រី!

រាជរដ្ឋាភិបាល​នីតិកាលទី ៧ នៃរដ្ឋសភា បាន​ផ្តោត​ការយកចិត្ត​ទុកដាក់​ខ្ពស់បំផុត ចំពោះកត្តា «មនុស្ស» នៅ​ក្នុងការអភិវឌ្ឍប្រទេសជាតិ ឆ្ពោះទៅកាន់ប្រទេសចំណូលខ្ពស់ ស្របតាម​​ចក្ខុវិស័យកម្ពុជាឆ្នាំ ២០៥០ ​។ យើង​មិន​អាច​ក្លាយជាប្រទេសអ្នកមាន​បានទេ ប្រសិន​បើ​ធនធានមនុស្សរបស់យើង ពុំ​មាន​ចំណេះដឹង និង សមត្ថភាព ជំនាញ​, ពុំ​អាចប្រកួតប្រជែងនៅលើ​ឆាកអន្តរជាតិ, ពុំ​មានសុខភាពល្អគ្រប់គ្រាន់​ និង ពុំ​មានសមត្ថភាពចូលរួម​កសាង​មូលដ្ឋាន​នៃសង្គម សេដ្ឋកិច្ច និង ឧស្សាហកម្ម ដែល​ផ្អែកលើចំណេះដឹង ។ ដូច្នេះ​ហើយ, ​ នេះមិនមែនជាការចៃដន្យនោះទេ ​ដែល​ យុទ្ធសាស្ត្របញ្ចកោណ-ដំណាក់កាលទី ១ បានកំណត់យកអាទិភាព គន្លឹះ ៥ គឺ «មនុស្ស, ផ្លូវ, ទឹក, ភ្លើង, បច្ចេកវិទ្យា» ពោល គឺយកកត្តា «មនុស្ស» ជាអាទិភាព​ខ្ពស់បំផុត ។

«មនុស្ស» គឺជាកត្តាស្នូល​នៃគោលនយោបាយរបស់យើង, ដូច្នេះ​ហើយ​ការអប់រំ និង ការ​បណ្តុះ-បណ្តាល​មូលធនមនុស្ស គឺជា​យុទ្ធសាស្ត្រ​វិនិយោគវែងឆ្ងាយរបស់​រាជរដ្ឋាភិបាល ដើម្បីបង្កើតមូលដ្ឋាន ​សង្គម-សេដ្ឋកិច្ច និង ឧស្សាហកម្ម ដែល​ផ្តោត​លើ​ជំនាញ និង ចំណេះដឹង, និង ដើម្បីធានា​ថា កម្ពុជា​នឹង​មិន​ធ្លាក់ចូលក្នុង​អន្ទាក់នៃប្រទេសចំណូលមធ្យម នៅក្នុងដំណើរការដ៏​វែងឆ្ងាយរបស់យើង​ ឈាន​ឆ្ពោះទៅ​ឋានៈ​ជាប្រទេសចំណូលខ្ពស់នៅឆ្នាំ ២០៥០​​ ។​

ដើម្បីឈានទៅដល់គោលដៅនេះ, ស្ថាប័នឧត្តមសិក្សា គឺជាដៃគូដ៏សំខាន់​មិន​អាចខ្វះបាន របស់រាជរដ្ឋាភិបាល បើ​និយាយជារួម; ហើយ​ស្ថាប័នឧត្តមសិក្សារបស់អង់គ្លេស ក៏មាន​តម្លៃបន្ថែមជាពិសេស​របស់ខ្លួន ទាក់ទងនឹង​ការ​ចូលរួម​ចែករំលែកបទពិសោធ​របស់អង់គ្លេស នៅក្នុងការកសាងសង្គម-សេដ្ឋកិច្ច និង ឧស្សាហកម្មជឿនលឿន ដែល​ផ្អែកលើចំណេះដឹង និង ជំនាញ បើនិយាយដោយឡែក ។​

ការវិនិយោគរបស់សាកលវិទ្យាល័យ De Montfort គឺជា​ការ​ផ្តល់ ផលប្រយោជន៍ទៅវិញទៅមក ដែល​មានលក្ខណៈយូរអង្វែង រវាង​ព្រះរាជាណាចក្រ​កម្ពុជា និង ចក្រ​ភពអង់គ្លេស​​ ។ ខ្ញុំ​ចង់លើកទឹកចិត្ត​ឱ្យ​សាកលវិទ្យាល័យ De Montfort សហការឱ្យ​បានជិតស្និទ្ធ​ជាមួយនឹងបណ្តាញ​ធុរកិច្ច​របស់​ចក្រភព-អង់គ្លេស ដើម្បីជំរុញ​ការ​ផ្សារភ្ជាប់​ការអប់រំ ជាមួយនឹងទីផ្សារការងារ ។ ខ្ញុំ​ក៏លើក​ទឹកចិត្តឱ្យសាកលវិទ្យា-ល័យសហការជាមួយ​ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធរបស់កម្ពុជា ដើម្បីទទួល​បាន​ការគាំទ្រផ្សេងៗ ទាក់ទងនឹង​ការ- ​បណ្តុះសហគ្រិនភាព ដើម្បី​ចូលរួម​បង្កើតការងារ​ជាក់ស្តែងនៅកម្ពុជា ជាមួយ​នឹង​គំនិតនវានុវត្តន៍ ដែលនិស្សិតរបស់យើង​ នឹងទទួលបាន​ពីឧត្តមភាព​នៃការសិក្សាពីសាកលវិទ្យាល័យ De Montfort ។ នៅថ្ងៃអនាគត, ខ្ញុំចង់ឃើញ​សាកលវិទ្យាល័យ De Montfort ក្លាយជា​ទីប្រមូលផ្តុំ​ (hub) និង ជាដែកឆក់ (magnet) នៃការ​វិនិយោគមកពី​ចក្រភពអង់គ្លេស​ ដែល​ជួយ​ផ្សារភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងរវាង​ធនធានមនុស្ស​ និង អនាគត​អ្នកដឹកនាំ​ ដែលសាកលវិទ្យាល័យ​បាន​ខិតខំបណ្តុះបណ្តាល ជាមួយនឹង​តួអង្គ​ទីផ្សារ វិនិយោគិន និង ឧស្សាហកម្ម​អនាគតរបស់​ចក្រភពអង់គ្លេស​ ។

ឯកឧត្តម លោកជំទាវ, លោក លោកស្រី, ក្មួយៗនិសិ្សត និង អង្គពិធីជាទីមេត្រី!

ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា និង ចក្រ​ភព​អង់គ្លេស មានទំនាក់ទំនងជា​ប្រពៃណីយូរអង្វែងផូរផង់ ជាមួយនឹង​កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ​ប្រកបដោយ​ផ្លែផ្កា និង ផ្តល់ផលប្រយោជន៍ទៅវិញទៅមក ទាំងនៅ​ក្នុងកម្រិតទ្វេភាគី កម្រិតតំបន់ និង អន្តរជាតិ ។​ ការបើកសាខាសាកល វិទ្យាល័យ De Montfort នៅកម្ពុជា គឺ​ជា​ការ​​ចូល​រួមចំណែក​ប្រកបដោយ​អត្ថន័យខ្លឹមសារ ដល់​ការ​លើកស្ទួយ​ទំនាក់ទំនងនេះ ឱ្យ​កាន់តែ​ខ្ពស់ថែម​មួយ​​កម្រិត​ទៀត ។ ខ្ញុំទន្ទឹងរង់ចាំ ដោយសេច​ក្តីសោមនស្ស​ ចំពោះ​ការរីកចម្រើន និង ការអភិវឌ្ឍរបស់សាកលវិទ្យាល័យ De Montfort នៅកម្ពុជា ជាមួយនឹង​ផ្លែផ្កានៃការអភិវឌ្ឍរបស់សាកលវិទ្យាល័យ តាមរយៈ​ ធនធានមនុស្ស​ប្រកបដោយ​សមត្ថភាព, ទាំងចំណេះដឹងជំនាញ​ គុណធម៌ សីលធម៌ និង មនសិការ សេ្នហាជាតិ ជួយ​ចូលរួម​អភិវឌ្ឍសង្គមជាតិខ្មែរ ឱ្យកាន់តែរីកចម្រើនខ្លាំងក្លា ក្រោមម្លប់ដ៏សែនត្រជាក់នៃសន្តិភាព ។

ជាទីបញ្ចប់, ខ្ញុំសូមជូនពរ ឯកឧត្តម លោកជំទាវ, លោក លោកស្រី ថ្នាក់ដឹកនាំនៃសាកល វិទ្យាល័យ, គណៈ​គ្រប់​គ្រង, បុគ្គលិកសិក្សា, សាស្ត្រាចារ្យ និង និស្សិត, សូមមានសុខភាពល្អបរិបូណ៌ ជោគជ័យក្នុងគ្រប់ការងាររៀងៗខ្លួន និង បានប្រកបដោយពុទ្ធពរ និង ពរទាំងប្រាំប្រការ គឺ អាយុ វណ្ណៈ សុខៈ ពលៈ និង បដិភាណ កុំបីឃ្លៀងឃ្លាត ។

សូមអរគុណ!